ره آورد نور

اشاره

آنچه پیش روی دارید، معرفی فهرست وار محصولاتی است که در سال 1395 از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تولید یا روزآمدسازی شده است. به منظور آشنایی بیشتر و بهتر خوانندگان و علاقه مندان، مناسب دیدیدم این محصولات را در چهار محور: رومیزی، وبی، نرم افزارهای همراه و محصولات خدمات فرهنگی بررسی نماییم.

چکیده

در عصر کنونی، با گسترده شدن مطالعات ارتباطی و افزایش دانش بشری، می توان از روش هایی برای القای مفاهیم به مخاطبان بهره بُرد. در این بین، ابزارهایی چند نیز به منظور مخدوش نمودن ساحت دین گسترش یافته و ویژگی های بی نظیر شبکه های اجتماعی هم به آن ابعاد تازه ای داده است. روشن است، شناخت روش های تبلیغاتی که دشمنان دین از آن بیشتر بهره می گیرند، کمک شایانی به یافتن راهکارهای مقابله به آن می نماید.

بررسی روش های مورد استفاده دشمنان در تبلیغات ضدّ دین، نشان می دهد که بیشتر این شیوه ها حول محور ایجاد غفلت با استفاده از فنون رسانه ای می چرخد. بنابراین، پایه اصلی در راهکارهای مقابله با این حملات، شفاف نمودن مسئله است؛ به گونه ای که مخاطب بتواند به خوبی حق را از باطل تشخیص دهد. در نتیجه، هرچه سواد رسانه ای در بین مخاطبان دین‌دار افزایش یابد، امکان گرفتار شدن آنها در دام تبلیغات ضدّ دینی کمتر خواهد بود.

اشاره

به دنبال انتشار نامه های رهبر فرزانه انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای(مدّ ظله العالی) به جوانان اروپا و آمریکای شمالی، پایگاه های اطلاع رسانی، خبرگزاری ها، وبلاگ ها، شبکه های مجازی و جنبش های دانشجویی در داخل و خارج کشور، به انتشار و توزیع آن اقدام نمودند و برای آنکه مخاطبان بیشتری نیز از محتوای این پیام بین المللی اطلاع یابند، به ده ها زبان زنده دنیا نیز ترجمه و منتشر گردید؛ زیرا مخاطب اصلی آن، جوانان غربی در اروپا و آمریکای شمالی است.

در این میان، دست اندرکاران پایگاه های اطلاع رسانی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز نسبت به این موضوع مهم و تاریخی، واکنش نشان دادند و با انتشار اخبار و مطالب متنوع، به معرفی، بررسی و تحلیل این نامه ها پرداختند.

در این نوشتار، به واکاوی محتوای انعکاس یافته در سه پایگاه: حوزه نت، اندیشوران و مجلات تخصصی نور می پردازیم و نکاتی چند را در این باره یادآور می شویم. امیدواریم که گزارش حاضر، علاقه مندان و پژوهشگران را به کار آید و برای صاحب نظران نیز مفید باشد.

اشاره

امروزه، فضای مجازی، جزء تفکیک ناپذیر زندگی بشر شده و تقریباً تمام شئونات زندگی به صورت مستقیم و غیرمستقیم با این فضا درگیر شده است. مقوله های مرتبط با باورهای دینی، از جمله اوّلین و پراهمیت ترین موضوعات پرداخته شده در فضای مجازی است. شناخت بسترهای فضای مجازی در کاربردی نمودن مسئله معرفی اسلام، اهمیت ویژه ای دارد و این اهمیت، با انتشار نامه های مقام معظم رهبری خطاب به جوانان غرب، از برجستگی بیشتری برخوردار شده است. مسلماً بسترهای مجازی موجود با توجه به تلاش سازماندهی شده امپراتوری رسانه ای غرب برای سانسور نامه مقام معظم رهبری، فضایی بسیار مناسب برای رساندن این پیام و دعوت از جوانان غرب برای مطالعه در این نامه ها و اندیشیدن به پرسش های مطرح شده در آن و تلاش برای یافتن جواب صحیح می باشد.

اشاره

حضرت آیت الله خامنه ای، دو نامه برای جوانان اروپایی و آمریکایی ارسال کردند و آنها را به درک بی واسطه از اسلام و قرآن کریم و آگاهی از سیاست های غرب در قبال اسلام و کشورهای اسلامی دعوت کردند. کاربران غربی، واکنش های مختلفی به نامه ها و پیام رهبر انقلاب نشان دادند. بسیاری از کاربران از سر علاقه و احساس مسئولیت، اقدام به بازنشر، پاسخ و یا تحلیل نامه های رهبر انقلاب نمودند و برخی کاربران نیز با توجه به عدم شناخت کافی از اسلام، آموزه های اسلامی، انقلاب اسلامی ایران و مقام معظم رهبری، موضع بجا نگرفتند. در همین راستا، در فضای مجازی، علاوه بر انتشار گسترده نامه های رهبری و پیام های اسلام و انقلاب، باید به تبیین و تفهیم سایر موضوعات و اطلاعاتی نیز که از مقدمات آن به شمار می آید، اقدام نمود و در این جهت، از همه امکانات، به ویژه بسترهای مجازی و ابزارهای الکترونیکی، بهره برد.

چکیده

چند سالی است که ستیزه گری غرب با اسلام، با شکل ها و ابزارهای نو تشدید شده است. در سده های پیشین، تنها به فرقه گرایی و تقابل سنت ها و مرزکشی میان قومیت ها و کم رنگ کردن اعتقادها تمرکز می شد؛ اما امروزه در کنار این اقدام ها، با استفاده از فناوری های نوین و فضای مجازی، به تحریف و معرفی ناقص از اسلام می پردازند و با ساخت فیلم ها، بازی های رایانه ای و نیز نشر کتاب های ضد اسلامی، چهره ای خشن از اسلام نشان می دهند.

این نوشته با محور قرار دادن نامه مقام معظم رهبری به جوانان غرب، در پی تبیین حرکت های ضد اسلامی غرب و راهکارهای دفاع از اسلام در مقابل این حملات در فضای مجازی و معرفی اسلام از طریق منابع اصیل و دست اول است.

چکیده

پس از حملات تروریستی در فرانسه، رهبر معظم انقلاب در نخستین نامه خود به جوانان غربی، بر لزوم شناخت مستقیم و بی واسطه از دین اسلام تأکید کرده و از آنان خواستند که اجازه ندهند مقامات کشورهای غربی، تروریست های تحت استخدام خود را به عنوان نمایندگان اسلام به آنان معرفی کرده، به این بهانه، بر آتش اسلام هراسی بدمند. در این مقاله، قصد داریم با بررسی دو حادثه تروریستی صورت گرفته در اروپا و آمریکا، نشان دهیم همان طور که رهبر معظم انقلاب بیان کردند، میان این گونه حملات و ایجاد اسلام هراسی، نوعی همبستگی وجود دارد. تمرکز اصلی مقاله حاضر، بر نشان دادن همبستگی میان وقوع حملات تروریستی و ایجاد اسلام هراسی در فضای مجازی است.

چکیده

نامه های رهبر معظم انقلاب اسلامی به جوانان غربی، موجی در رسانه های اطلاع رسانی ایجاد کرد. فضای مجازی و ظرفیت های متفاوتی که دارد، مهم ترین و فراگیرترین رسانه برای انتشار و تحلیل و بررسی این نامه ها به شمار می آید. پس از صدور هر یک از دو نامه رهبری، تلاش های بسیاری به صورت خودجوش از سوی علاقه مندان در داخل و خارج از کشور برای انتشار و ابلاغ این پیام ها صورت گرفت. در این نوشتار، مهم ترین پایگاه ها، نرم افزارها و فعالیت های صورت گرفته در فضای مجازی در راستای نشر، توسعه و تحلیل نامه های رهبری به جوانان غربی معرفی می شود.

اشاره

حجت الاسلام دکتر حمید شهریاری، از صاحب نظران برجسته بحث های مربوط به فضای مجازی به شمار می روند. ایشان از سال 1377 تاکنون رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی هستند و برخی مسؤولیت هایی که تاکنون ایشان در کارنامه علمی و اجرایی خود ثبت کرده اند، عبارت اند از: عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، معاون فناوری قوه قضاییه، رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، دبیر شورای عالی اطلاع رسانی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت» و عضو هیئت منصفهٔ مطبوعات.

وی طراح و مدیر ارشد بسیاری از طرح های مهم اطلاع رسانی در فضای مجازی است که بیشتر این پروژه ها، در معاونت فناوری اطلاعات قوه قضاییه و مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در حال اجرا می باشد. با توجه به نقش و جایگاه ایشان در فعالیت های فضای مجازی و به مناسبت انتشار نامه های مقام معظم رهبری به جوانان غربی از طریق فضای مجازی، فصلنامه ره آورد نور گفت وگوی ذیل را با ایشان ترتیب داده است.

استفاده از نامه نگاری برای معرفی و تبلیغ اسلام، از همان سال های نخستین و با پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) آغاز شد. آن حضرت، پس از تأسیس حکومت اسلامی، نامه هایی به سران سرزمین های اطراف، مانند: پارس، روم، مصر، نجران و نیز طایفه های گوناگون فرستادند و آنها را به پذیرفتن اسلام دعوت نمودند. این سنّت، در رفتار امامان معصوم شیعه(علیهم السلام) نیز وجود داشت و ایشان برای راهنمایی مردم و ارشاد ایشان، از ابزار رسانه ای «نامه نگاری» استفاده می کردند.

چکیده

نویسنده اثر، از دیدگاه های گوناگون بر اثر تأثیر دارد و گاه دقیق نبودن یا مبهم بودن نویسنده یک اثر، سبب مهجور شدن آن در میان متخصصان علم می شود. از همین روی، در ادوار گوناگون، فهرست کردن آثار نویسندگان و ثبت و ضبط آنها، مورد اهتمام بزرگان علم بوده است. در این نوشته، با توجه به اهمیت نویسنده اثر در شناخت درست محتوای آن، به بررسی برخی فعالیت های صورت گرفته در پایگاه های مرکز نور برای نظام بخشی به نویسندگان اثر در بازیابی محتوا و نیز ناهمسانی ها و کاستی های موجود در ثبت نام نویسندگان در این پایگاه ها می پردازیم و راه هایی برای حل این معضل پیشنهاد می دهیم.

درآمد

گسترش روبه رشد تغییرها و تحول های محیطی و سازمانی در دهه های اخیر، سازمان های پژوهشی را در ارائه برنامه ریزی مناسب برای پاسخگویی به نیازهای اساسی جوامع انسانی، با چالش جدی روبه رو ساخته است. سرعت این تغییر و تحول، در کشور اسلامی ما به قدری زیاد است که الزام هایی را برای سازمان ها و مراکز پژوهش دینی در کارآمد ساختن توان و امکانات خود برای پاسخگویی به نیازهای روبه گسترش جوامع اسلامی ایجاد نموده است.

اشاره

در دی ماه سال 1384 جلسات تحلیل و طراحی پایگاه کتابخانه دیجیتال در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شروع شد و پس از گذشت دو سال، مراحل طراحی و پیاده سازی اولیه فنی آن انجام گردید. در سال 1387 پس از راه اندازی آزمایشی پایگاه، ورود اولیه اطلاعات با فایل سازی دیتاهای موجود در مرکز و اسکن تصاویر کتاب ها، روی پایگاه بارگذاری شد و در آذرماه 1388 هم زمان با عید سعید غدیر طی مراسمی توسط ریاست محترم مرکز جناب آقای دکتر حمید شهریاری و با سخنرانی حجت الاسلام مهدی خاموشی ریاست محترم سازمان تبلیغات اسلامی، در سالن اجتماعات مرکز رونمایی شد.

اکنون پس از گذشت یک دهه و با آغاز طراحی نسخه جدید پایگاه، بر آن شدیم قابلیت ها و امکانات این پایگاه را که در مسیر رشد و تحول خود فراز و نشیب های بسیاری داشته است، مروری نماییم.

اشاره:

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، افزون بر تولید نرم افزارهای دسکتاپی، در تولید و راه اندازی پایگاه های اینترنتی نیز خوش درخشیده و محصولات وبی ارزنده ای را تولید و در معرض استفاده کاربران و محققان قرار داده است. از جمله مباحث مهم در این حوزه، بحث سیستم مدیریت محتواست که به طور خاص، می توان به سیستم مدیریت محتوای نور اشاره کرد. این برنامه، با هدف ارائه یک سیستم قدرتمند با طراحی اولیه ماژول های مورد نیاز آن و استفاده از تجارب گذشته در امر ورودِ اطلاعاتِ سریع، طراحی و پیاده سازی گردیده و هر سال نیز روزآمدرسانی می شود.

جهت آشنایی بیشتر با قابلیت های ارزنده و کاربردی این سیستم، گفت وگویی را با مهندس جلال کاظم بابایی، مسئول واحد CMS نورِ معاونت فنی مرکز، آماده نموده ایم که خوانندگان را با ویژگی ها و قابلیت های سیستم مدیریت محتوای نور آشنا می سازد.

اشاره:

«سیستم مدیریت محتوا» یا Content Management System - CMS، برنامه نرم افزاری تحت وب است که مدیر پایگاه، مستقل از برنامه نویس می تواند توسط آن، محتوای سایت را به روزرسانی کرده، الگوی صفحات را به دلخواه تغییر دهد. میزان تغییراتی که یک مدیر در پایگاه می تواند انجام دهد، بسته به توانایی آن سیستم، متفاوت است. فهرستی از این CMSها در دنیای وب به صورت متن باز موجود است. نسخه اولیه این سیستم ها، برای کاربردهای عمومی مناسب هستند؛ چرا که بیشتر آنها از یکسری ماژول های ثابت استفاده می کنند. بنابراین، برای پیاده سازی پایگاه هایی با محتوای متنوع تر، لازم است که ماژول هایی برای آن سیستم طراحی گردد که معمولاً زمان بر و پُرهزینه است. بیشتر پایگاه های علوم اسلامی با رویکرد ارائه محتوا در قالب سایت چندزبانه، نیازمند فهرستی از ماژول های محتوایی می باشند تا بتوانند اطلاعات پایگاه را در قالب دسته بندی های متنوع در اختیار مخاطب خود قرار دهند. به منظور آشنایی علاقه مندان و کاربران با محصولات وب و سیستم های مدیریت محتوا در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، گفت و گویی را با مسئول واحد خدمات وبِ معاونت بازرگانی آماده نموده ایم که از منظر خوانندگان عزیز می گذرد.

چکیده

مقایسه وضعیت برنامه ریزی و استفاده جهان اسلام در مقایسه با کشورهای حوزه اتحادیه اروپا، نشان دهنده فقدان درک صحیح در سازمان همکاری های اسلامی در برنامه ریزی جهت استفاده از بستر اینترنت برای پیشبرد اهداف خود و پیشرفت و توسعه در کشورهای عضو است. از سوی دیگر، مطالعه وضعیت موجود نشان می دهد که تاکنون هیچ نگاه جامعی در این خصوص وجود نداشته که نتیجه آن، چیزی جز از دست رفتن فرصت ها و روبه رو شدن با مشکلات عدیده، از جمله تروریسم سایبری و عدم توازن در توسعه کشورهای اسلامی در مقابل سایر کشورها، نخواهد بود. این مقاله، به افق های آتی که در بستر اینترنت پیش روی جهان اسلام قرار دارد، به اختصار اشاره می نماید.

مقدمه

بسیاری از مدیران پایگاه های اینترنتی تلاش می کنند تا پایگاه خود را طوری تنظیم کنند که در فهرست نتایج جست وجوی کاربران در موتورهای جست وجو، رتبه بالاتری داشته باشد. این نوع تلاش ها را می توان در مبحثی به نام سئو(1) یا بهینه سازی جست وجوی اینترنتی دنبال کرد. هنوز معادل فارسی مناسبی برای سئو نمی شناسم. پس در این متن، از همین واژه استفاده می کنم.

سئو، غیر از اینکه نمود عملی در رتبه بندی نتایج جست وجو دارد، با معیارهایی مانند پیج رنکِ گوگل(2) و رتبه الکسا(3) نیز نشان داده می شود. طبیعی است که این دو رتبه بندی هم در نهایت، باید به رتبه بندی بهتر در نتایج جست وجو منجر شوند. عموماً با صرف هزینه، چه به صورت مستقیم با موتورهای جست وجو و چه به صورت همکاری با بنگاه های افزایش سئوی پایگاه ها، می توان سئوی وب خود را بهبود ببخشیم؛ اما در کنار راه حل های هزینه بردار، نکات قابل توجهی وجود دارند که در صورت رعایت، می توانند کمک شایانِ توجهی به جست وجوپذیری پایگاه ما باشند. آنچه در ادامه ذکر می شود، راه حل های ریز و یا مشخصی هستند که از دیگران شنیده ام، خوانده ام و یا خودم تجربه کرده ام. این نکات، بیشتر به کار پایگاه هایی می آید که در حوزه های تخصصی کار می کنند و البته احتمالاً تمام نکات برای همه پایگاه ها قابل پیاده سازی نیستند. طبیعی است که هر چه رقیب بیشتری در وب داشته باشید، کار سخت تری برای افزایش سئوی وب خود در پیش رو دارید.

چکیده

در زندگی روزانه، معمولاً برای انجام یک انتخاب، با استناد به پیشنهادها و نظرات دوستان و سایر افراد و یا با توجه به تجربه قبلی خود، به سوی گزینه خاصی متمایل می شویم؛ اما با توجه به حجم بالای اطلاعات در دنیای اینترنت، استفاده از چنین روش هایی در زندگی اینترنتی میسر نیست. اگر در چند دهه گذشته فقدان اطلاعات، چالش اصلی در فرایند تصمیم گیری و انتخاب بود، امروزه حجم بالای اطلاعات و انتخاب اطلاعات مناسب از میان این حجم عظیم، به عنوان چالش اصلی به حساب می آید. سیستم های پیشنهاددهنده، با هدف رفع این چالش به وجود آمده اند. این سیستم ها تلاش می کنند تا از میان حجم عظیم اطلاعات، اطلاعات خاص و مفید را با توجه به علاقه و سلیقه مشتری به وی پیشنهاد دهند. سیستم های پیشنهاددهنده، بر اساس الگوریتم و شیوه عملکرد، به سه دسته: فیلترگذاری مشارکتی، مبتنی بر محتوا و دانش محور تقسیم می شوند. در این مقاله، ابتدا به بررسی این سیستم ها می پردازیم و در ادامه، سیستم های پیشنهاددهنده پیاده سازی شده در پایگاه مجلات تخصصی نور، به عنوان نمونه های واقعی از این سیستم ها معرفی می شوند.

چکیده

معتبر و موثق بودن محتوا در وب گاه های دینی، به سبب مرتبط بودن این محتواها با عقاید و شرایع رفتارهای مردم، جایگاهی ویژه دارد؛ به گونه ای که از صدر اسلام، ائمه و اصحاب ایشان به سنجش اعتبار احادیث می پرداخته اند.

در این نوشته، ضرورت اعتبارسنجی پایگاه ها ارائه شده، معیار راه های اعمال آن و چگونگی تعیین اعتبار محتوا در محیط اینترنت در یک سطح مفهومی و استلزام این شیوه های نوین از تعیین اعتبار بر پایه ابزارها و خدمات اینترنتی بیان خواهد شد.

اشاره

سال جاری با همه فرازونشیب هایش گذشت و مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز همچون سال های گذشته، با کوله باری از تجربه و دانش، محصولات جدیدی را تولید کرد و یا به روزآمدسازی و ارتقای آنها همت گماشت و در مجموع، تولیدات ارزنده ای را در معرض استفاده کاربران قرار داد و نقش آفرین گلخند رضایت بر لبان دوستداران و پژوهشگران علوم و معارف اسلامی شد. شماری از این برنامه ها، محصول تولیدی مرکز نور است و برخی نیز به سفارش و مشارکت سایر مؤسسات و نهادهای علمی و تحقیقاتی تهیه و تولید شده است.

اگر علاقه مندید بدانید که در سال 1393 این مرکز در زمینه: پایگاه های اینترنتی، نرم افزارهای دسکتاپی (رومیزی) و برنامه های ویژه تلفن همراه چه دستاوردهایی داشته، با ما همراه باشید. این نوشتار، در سه بخش به طور گذرا به معرفی تولیدات نرم افزاری نور می پردازد.