دانشنامه نبوی در یک نگاه

شنبه, 30 آذر 1387 ساعت 16:17
    نویسنده: مهدی صباغی
این مورد را ارزیابی کنید
(4 رای‌ها)

اشاره

سیره و روش زندگانی رسول خدا(ص) از نخستین روزهای پیامبری و حتی پیش از آن، توجه بشر، به­ خصوص شیعیان و مسلمانان را به خود جلب کرده است و این امر پس از نزول آیه 21 سورۀ احزاب (لقد کان لکم فی رسول الله أسوه حسنه) بیش از پیش اهمیت یافت و الگوپذیری از زندگی ایشان با تأکید خداوند متعال روزافزون گشت.

اهمیت سیره و روش زندگی پیامبر سبب شد تا بعد از وداع ایشان از این دنیا، گزارش­ ها و روایات مربوط به آن حضرت با قداستی شایسته، جمع­ آوری گردد و اکنون نیز با گذشت زمان و پیشرفت فناوری، تمام این موضوعات در قالب برنامۀ نرم­ افزاری تهیه و تدوین گردیده و در اختیار کاربران قرار داده شده است.

اهمیت این موضوع، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی را بر آن داشت تا مباحث مربوط به رسول اکرم­(ص) را در یک نسخه نرم­ افزاری تهیه و تدوین نموده، آن را در اختیار پژوهشگران محترم قرار دهد.

اولین منبع تحقیقی این برنامه، قرآن کریم است که با استفاده از کتب تفسیری همچون تفسیر مجمع البیان و ترجمه آن، به پژوهش در محتوای آیات مربوط به  رسول گرامی اسلام­(ص) و بیان اسباب نزول آن پرداخته شده است.

احادیث شریف نبوی نیز از کتاب ارزشمند  بحار الأنوار استخراج شده است. همچنین برای بررسی ابعاد مختلف زندگی رسول ارکم(ص) از کتب تاریخی معتبری چون: ارشاد شیخ مفید، تاریخ یعقوبی، تاریخ طبری، مناقب ابن شهر آشوب، مغازی، واقدی و چند کتاب تاریخی مهم دیگر استفاده شده است. از کتاب­های تاریخی معتبر معاصر نیز از کتاب تاریخ اسلام نوشته دکتر آیتی و فروغ ابدیت تألیف آیت الله سبحانی استفاده شده است.

در بخش دیگری از این برنامه، آداب زندگانی و اشعاری که تاکنون در مدح و منقبت رسول خدا(ص) سروده شده، گنجانده شده است. همچنین با استفاده از دو کتاب معتبر «المجدی» و «الفخری» و نیز کتاب «جمهره انساب عرب» ذریه آن حضرت تا قرن پنجم هجری آورده شده است.

محتوای برنامه

این برنامه در 10 بخش، زندگی رسول گرامی اسلام را به تصویر کشیده است. این بخش­ها عبارت­اند از:

1. آینه وحی

خداوند متعال، سید معجزات (قرآن) را به سید انبیا که خاتم پیامبران است، اختصاص داد. ضمن این­که جاودان بودن و ماندگاری این کتاب انسان­ساز در کنار عترت پاک رسول خدا(ص) و نیز هدایتگری این دو ستارۀ درخشان بر کسی پوشیده نیست. از این رو، شناخت این دو منظور پیمودن بهتر راه کمال، امری لازم و ضروری به نظر می­ رسد.

در این بخش، آیاتی که به نوعی بیانگر سیره و حیات آن بزرگوار است، پس از مراجعه به تفاسیر معتبر و گرانسنگ و تعیین شأن نزول آنان، مورد تحقیق قرار گرفته و در اختیار پژوهشگران گذاشته شده است.

2. زندگینامه

روش­های مختلفی جهت دسته­بندی و جمع­آوری یک علم وجود دارد که با تحلیل و بررسی هر یک از آن­ها می­توان گفت عرضه اطلاعات به صورت نمودار درختی، از بهترین صورت­های موجود در عرضه اطلاعات یک علم است. این سیستم با توجه به تجربه­های به دست آمده، علاوه بر امکانات جانبی مترادفات، مرتبطات و مشترکات، از قابلیت­ های دیگری مانند: ایجاد ارتباط بین دو یا چند شاخه در یک باب یا ابواب مختلف و دسته­بندی اطلاعات به گونه­ای منطقی برخوردار است.

تدوین درختواره­ای با 15864 مدخل و 35816 فیش از 19 عنوان کتاب در 53 جلد دربارۀ‌ سیرۀ اخلاقی، اجتماعی و فردی رسول خدا(ص) به همراه ایجاد ارتباط بین عناوین یک درخت با دیگر عناوین و نیز قابلیت ارجاع از یک عنوان به مرجع واقعی خود، از اصلی­ترین بخش­های برنامه است. اطلاعات این درختواره از کتاب­هایی همچون: الاصابه، اعلام الوری بأعلام الهدی، بحار الأنوار و منتهی الآمال استخراج شده است.

3. واژه­ نامه

«واژه­نامه» در بردارنده بخشی از موضوعات دربارۀ رسول خدا(ص) و مفاهیم متنوعی است که با توجه به نیاز محققان انتخاب شده است. این فهرست­ها از کتاب­های: تاریخ طبری، طبقات الکبری، مروج الذهب، انساب الاشراف، تاریخ خلیفه، تاریخ یعقوبی و اخبار الطوال به شیوه معجم فرمت­های تخصصی، یعنی حد وسط کارهای معجم رجالی و معجم موضوعی، استخراج شده است. عناوین استخراجی در این بخش شامل: مفاهیم، نام­ها، زمان­ها، رویدادها، نصوص و شش موضوع دیگر مانند: اوایل و خواب­ها است.

4. کتابخانه

در این بخش بیش 246 عنوان کتاب در 894 جلد به همراه دامنه­های متنوع گنجانده شده است. گفتنی است که کتاب­ها در قالب­های: تاریخ و سیره، اشعار و مدایح نبوی، احادیث نبوی، تفسیر و شأن نزول، انساب و ادعیه و زیارت­نامه تقسیم­بندی شده­اند.

5. حدیث

روایات اهل بیت­(ع) نیز همچون قرآن کریم، نقش به­سزایی در شناخت اسلام و شکل­گیری علوم اسلامی ایفا نموده­اند؛ زیرا کلام این بزرگواران برگرفته از آیات قرآن و همسو با معارف و تعالیم آن است. کتب روایی شیعه از گنجینه­های ارزشمندی است که سخنان گهربار معصومین(ع) را در خود جای داده است. ارائه بیش از 6800 کلیدواژه و 41000 نمایه برگرفته از 36000 موضوع از کلمات آن بزرگواران استخراج شده از کتاب شریف بحار الانوار، این بخش را به یک بخش اساسی و کاربردی تبدیل کرده است.

6. کتاب­نامه

شناختن و شناساندن آثار پیشینیان و شرح حال آن­ها به جهت آشنایی نسل­های بعدی با ذخایر ارزشمند بشری، امری لازم و ضروری به نظر می­رسد. در این بخش، کتاب­شناسی 1783 عنوان کتاب، 1877 عنوان مقاله، 449 عنوان دائره المعارف، 197 عنوان مجموعه مقاله و 88 عنوان پایان­نامه، به­ویژه کتاب­شناسی پیامبر اعظم(ص) که توسط پایگاه اطلاع­رسانی پارسا تهیه و تدوین شده ارائه گردیده است.

از ویژگی­های منحصر به فرد این بخش، عرضه چکیده­ای از محتویات هر کتاب است. ضمن این­که وجود قابلیت جستجو در این بخش، دسترسی به محتویات کتب را برای محققان آسان نموده است.

7. گاهنامه

در این بخش، رخدادها و اتفاقات مهم در زندگانی پرفراز و نشیب پیامبر عظیم الشأن اسلام عرضه شده است. این رویدادها یک بستر زمانی 63 ساله از ولادت تا وفات آن حضرت را در برگرفته است.

8. نجوانامه

این بخش از دو قسمت: زیارت­نامه و اشعار تشکیل شده است:

  • - زیارت­نامه: دعا حلقه اتصال انسان به دریای بی­کران رحمت و محبت ربوبی است و مسلمانان همواره با رفتن به سوی اماکن مقدس و خواندن نماز و دعا و تبرک و توسل جستن به آن­ها، به این حلقۀ معنوی تمسک جسته­اند. تهیه و استخراج ادعیه خاص دربارۀ آن حضرت با قابلیت نمایش متن و ترجمه و پخش صوت به همراه نمایش ده­ها تصویر مرتبط و نیز بیان آداب زیارت از کتاب مفاتیح الجنان، از امکاناتی است که در این قسمت گنجانده شده است.
  • - اشعار: ادیبان و شاعران پاک­طینت بسیاری به وصف شمایل و مدح فضایل آن حضرت پرداخته­اند. تهیه بیش از 4000 بیت شعر از اشعار شعرای سلف و عرضه آن به دو زبان فارسی و عربی با قرائت صوت و نمایش ترتیبی آن بر اساس شاعر و موضوع شعر و قرن حیات شاعر، از ویژگی­های قابل توجه این قسمت به ­شمار می­رود.

9. تبارنامه

شناخت نسب و نیاکان رسول خدا(ص) و اولاد طاهرین و ذریه آن حضرت، بر هر مسلمان لازم است؛ چرا که خداوند متعال، اجرا تبلیغ و رسالت نبی مکرم خود را تنها در دوستی و محبت این خاندان قرار داده است. در طول تاریخ اسلامی، علما، اندیشمندان و بزرگان دین با تدوین و تألیف کتاب­های انساب، در حفظ و حراست از این شرافت خاندانی همت گماشته­اند. استخراج، دسته ­بندی و ایجاد ارتباط در تبارنامه، از قسمت­های جالب توجه این لوح فشرده است که به بررسی نسب پیامبر و نیاکان و اجداد آن حضرت اختصاص دارد.

10. نگارخانه

در این بخش، 82 تصویر از اماکن تاریخی و تعداد 108 نقشه مربوط به مهم­ترین حوادث تاریخ صدر اسلام وجود دارد. این نقشه­ها و تصاویر از کتاب­های اطلس تاریخی که به فارسی نوشته یا ترجمه شده، استخراج گردیده است.

قابلیت­ های برنامه

این برنامه دارای قابلیت­های متنوع و مفیدی است که کاربر را در سامان بخشیدن به امر پژوهش یاری می­رساند که از آن جمله می­توان به موارد ذیل اشاره کرد:

  • - ارائه 10 عنوان لغت­نامه در 62 جلد با قابلیت جستجو؛
  • - ارائه متون روایی با اعراب کامل؛
  • - امکان ارتباط متن با شرح، حاشیه، تعلیقه، پاورقی و ترجمه؛
  • - قابلیت جدید «یادداشت نور» با امکانات متعددی چون: ذخیره متون با فرمت Rtf، Unidcode و یا Ansi، ارسال متن یادداشت شده از طریق پست الکترونیکی، جستجو، جایگزینی، درج ساعت و تاریخ، درج تصویر، مقایسه دو یا چند سند، تغییر سبک نمایش، بزرگ­نمایی متن، تغییر رابط کاربری به سه زبان: فارسی، عربی و انگلیسی.

اطلاعات تکميلي

  • تاریخ انتشار نسخه چاپی: دوشنبه, 25 آذر 1387
  • صفحه در فصلنامه: صفحه 34
  • شماره فصلنامه: فصلنامه شماره 24
بازدید 12973 بار
شما اينجا هستيد:خانه سایر مقالات فصلنامه شماره 24 (پائیز 1387) دانشنامه نبوی در یک نگاه