فصلنامه شماره 70 (بهار 1399)

فصلنامه شماره 70 (بهار 1399)

سال نوزدهم/ پیاپی 87

زیست‌بوم پژوهش‌های علوم اسلامی را در فضای مجازی ترسیم می کنیم

گفت‌وگوی اختصاصی ره‌آورد نور با رئیس جدید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی

اشاره

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، سال 1354 در تهران متولد شد. ایشان دانش‌آموخته حوزه علمیه قم و فارغ‌التحصیل دکترا در رشته علوم قرآن و حدیث از واحد تربیت مدرس دانشگاه قم، بیش از بیست سال است که با مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در رده‌های مختلف مدیریتی و پژوهشی همکاری می‌کند و همچنین، دارای کرسی تدریس در دانشگاه و نهادهای حوزوی و سابقه چند سال معاونت فنّاوری اطّلاعات مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه قم است. نگارش مقالات متعدّد علمی و پژوهشی، مدیریت و مشارکت فعّال در طراحی، تولید و توسعه محصولات فنّاورانه، از جمله آثار به جای مانده از ایشان است. از جمله مسئولیت‌های اجرائی و فرهنگی حجّت‌الاسلام بهرامی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

مسئولیت‌هایی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (مانند: قائم‌مقام ریاست مرکز، قائم‌مقام معاون پژوهش، معاون پژوهش، معاون شبکه اطّلاع‌رسانی نور، مدیر گروه پژوهشی حدیث، عضو هیئت مدیره شرکت نور رایانه سپهر)؛ مدیر پژوهشکده فنّاوری اطّلاعات و علوم اسلامی وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛ عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیه و مدیر گروه علمی تربیتی حدیث؛ عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه؛ مدیر گروه علمی مرکز تخصّصی حدیث حوزه؛ دبیر شورای فضای مجازی حوزه علمیه؛ نماینده مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه در کمیته محتوای مرکز ملّی فضای مجازی؛ شرکت در برگزاری نمایشگاه‌های مختلف داخلی نرم‌افزارهای علوم اسلامی و نمایشگاه‌های خارجی فنّاوری اطّلاعات مانند جی‌تکس دوبی و کتاب فرانکفورت آلمان.

دکتر بهرامی اکنون پس از پایان دوره ریاست جناب حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید شهریاری بر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، با حکم مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ـ مدّ ظله العالی ـ به عنوان رئیس این مرکز انتخاب شدند و از ابتداء سال 1399 شروع به کار کردند. در این فرصت، گفت‌وگویی اختصاصی با ایشان انجام شده است که به نظر خوانندگان فرهیخته فصلنامه ره‌آورد نور می‌رسد.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، پیشگام در داده‌پردازی علوم اسلامی است که تاکنون نرم‌افزارهای بسیاری را در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی تولید کرده است. این مرکز در مسیر سی ساله دیجیتال‌سازی متون و تولید نرم‌افزارها، تاکنون مراحل مختلفی را طّی نموده که می‌توان مجموعه فعّالیّت‌های گذشته را دو گام اساسی و بنیادی دانست. اینک، گام سوم تولیدات نرم‌افزاری نور، با ارائه نرم‌افزار جامع فقه 3 آغاز شده است. این برنامه در راستای ایجاد امکانات و دسترسی‌های پژوهشی به محقّق، ویژگی‌های برجسته‌ای دارد. در این نوشتار، ضمن تشریح این گام‌های سه‌گانه، مهم‌ترین ویژگی‌های پژوهشی جامع فقه 3 معرفی شده است.

  • نویسنده: حجت السلام و المسلمین اکبر راشدی‌نیا*

پیشینه تولید نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای نور

از سال‌های اوّلیه فعّالیّت‌های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (از این به بعد مرکز)، نرم‌افزارهای بسیار خوبی تحت سیستم‌عامل داس و ویندوز تولید شد. در آن زمان، ارائه محصول به زبان فارسی در محیط ویندوز بسیار سخت می‌نمود؛ چرا که مشکل تایپ از راست به چپ و ارائه فونت‌های فارسی و نمایش گرافیکی اشیاء، کار سختی بود. مرکز با ارائه نرم‌افزاری همچون «نور الأنوار»، کاری بی‌نظیر در کشور انجام داد. این نرم‌افزار و نرم‌افزارهای بعدی مشابه آن، علاوه بر رابط کاربری خوب، حجم عظیمی از اطّلاعات را نیز عرضه می‌کرد. این محصول، به ذایقه پژوهشگران علوم اسلامی خوش‌ آمد و رغبت آنان را به برنامه‌های نور بیشتر نمود و در نتیجه، روند تحقیقات علوم اسلامی در کشور تغییر کرد.

پس از این مرحله، در حوزه نرم‌افزارهای رومیزی، مرکز یک نرم‌افزار کتابخانه‌ای به نام «نورلایب» آماده کرد. با استفاده از این کتابخانه و کدهای مربوط به آن، تحت قالب نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای، نرم‌افزارهای بسیاری تولید شد. بیشتر کدهای این نرم‌افزارها، دست‌ساخته برنامه‌نویسان مرکز بود. در طیّ این مدّت، اجزاء نرم‌افزاری به‌روز این نرم‌افزارها که دارای پشتوانه بین‌المللی نیز بودند، در دیگر کشورها شکل‌گرفته بود. مرکز از این فرصت استفاده کرد و اجزاء مختلفی(1) را که با استاندارهای بسیار خوبی تولید شده بود، به کار گرفت و معماری قدیم نرم‌افزارهای خود را که گاهی پاسخگوی نیاز کاربران نبود، تغییر داد. بنابراین، مهاجرت دیتای مرکز به قالب‌های جدید نرم‌افزاری شروع شد که با توجّه به نیازهای متعدّد نرم‌افزارهای مرکز، کاری سخت بود. این فرایند، حدود 6 سال به طول انجامید.

  • نویسنده: مهندس علیرضا نعمت اللهی*

چکیده

وجود شبکه ملّی اطّلاعات، دسترسی امن و پایدار به خدمات ملّی را برای کاربران فراهم می‌نماید و زمینه لازم را برای بهره‏‌مندی آنها از پهنای باند بسیار مطلوب جهت ارتباط و انتقال اطّلاعات ایجاد می‏‌کند. با راه‏‌اندازی این شبکه، وابستگی به منابع خارجی اینترنت از بین می‏‌رود و استقلال در این زمینه برای کشور به دست می‏‌آید.

یکی از الزامات شبکه ملّی اطّلاعات، امکان عرضه انواع محتوا و خدمات ارتباطی سراسری برای آحاد مردم است. از آنجا که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محتوای رقمی در حوزه علوم اسلامی و انسانی است، جایگاهی ویژه در این شبکه خواهد داشت. در این مقاله، با بررسی الزامات محتوایی شبکه ملّی اطّلاعات، نقش مرکز در ایجاد و پویایی آن تبیین خواهد شد.

  • نویسنده: مصطفی علیمرادی*

صرف و نحو و اعراب گذاری ماشینی متون، نتیجه هوشمندسازی تولیدات نور است

گفت‌وگو با محمد حبیب‌زاده بیژنی، پژوهشگر گروه ادبیات و متن‌کاوی نور

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی را می‌توان نهادی دانست که با وارد شدن به مسیری نوین، جایگاهی ویژه در میان پژوهشگران عرصه دین یافته و در اندک زمانی تقریباً تمام آنان را مخاطب خود ساخته است و این، نیست جز با پیوند توانایی‌های رایانه‌ای و مجموعه دانش‌های دینی. بدیهی است که این جایگاه، تنها زمانی حفظ خواهد شد که این نهاد همچنان همگام با پیشرفت‌ها، به‌ویژه در عرصه هوشمندسازی گام بردارد؛ وگرنه جایگاه خود را به دیگران خواهد سپرد. در این شماره گفت‌وگویی با یکی از همکاران پُرسابقه مرکز نور انجام دادیم که از پژوهشگران «گروه متن‌کاوی و ادبیات» معاونت پژوهشی می‌باشد که به نظرتان می‌رسد.

چکیده

ویرایش، به لحاظ‌های مختلف، دارای اقسامی است. از نظر محیط، ویرایش بر دو نوع کاغذی و رایانه‌ای است. قبل‌ از اختراع رایانه، انجام ویرایش، منحصر در کاغذ بود؛ امّا امروزه با اختراع و پیشرفت روزافزون رایانه و نرم‌افزارهای جانبی آن، برخی ویراستارانِ علاقه‌مند به رایانه، از ویرایش رایانه‌ای استفاده می‌کنند. ویرایش رایانه‌ای، با جود فواید بی‌شماری که دارد ـ مانند سرعت بالا به‌ دلیل استفاده از دستورات کلی (Find و Replace) ـ دارای معایبی نیز هست. در نوشتار حاضر، برخی از مهم‌ترین فواید و معایب ویرایش رایانه‌ای بررسی شده و راهکارهای مناسب نیز ارائه گردیده است. روش پژوهش، کتابخانه‌ای است و در طرح برخی مباحث، از تجربیات کاربران استفاده شده است.

  • نویسنده: دکتر علی قنبریان*؛ این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

چکیده

تبلیغات گسترده ضد دینی در فضای مجازی، حاکی از آن است که دولت‌ها و رسانه‌های غربی، گسترش بیداری اسلام و گرایش به اسلام را تاب نمی‌آورند و با تبلیغات نادرست، می‌کوشند چهره اسلام را در جهان، تیره و تار نشان دهند. شناخت روش‌های جدید و گوناگون در این زمینه، به مسلمانان کمک می‌کند با آشنایی راهبردی تاکتیک‌های دشمن، محتوای غنیّ دینی را متناسب با نیاز مخاطب ارائه نمایند که عمده‌ترین تاکتیک‌های دشمن در این زمینه، عبارت است از:

نمایش زننده برخی اعتقادات غیردینی به نام دین، پُررنگ نمودن عرفان‌های کاذب و انحرافی به عنوان گرایش‌های دینی، تولید ابزارهای جدید و متنوّع در عرصه فنّاوری در راستای اشاعه فحشا و دین‌گریزی کاربران و به‌ویژه نوجوانان و سوء استفاده از نقاط ضعف حکومت‌های اسلامی در استفاده ازفنّاوری‌های نو در عرصه نظارت و مدیریت.

پژوهشگران در این مقاله، تلاش کرده‌اند با گردآوری آراء و نظریات مختلف صاحب‌نظران، به مطالعه و بررسی راه‌های متنوّع نفوذ دشمن و تبلیغات ضد دینی در فضای مجازی در اذهان کاربران پرداخته، با معرّفی این راه‌ها و ارائه راهکارهای مقابله با تهاجم دشمن در این زمینه، به ایمنی‌بخشی مخاطبان در فضای مجازی کمک نمایند.

  • نویسنده: مهدی عمروآبادی، کارشناس ارشد و طلبه سطح سوم حوزه علمیه قم، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید ؛ محمداسماعیل عبداللهی، دکترای تصوف و عرفان اسلامی و عضو گروه علمی فرق و ادیان حوزه علمیه قم، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید ؛ محمد کرمی‌نیا، دانشجوی گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

چکیده

دین مبین اسلام، آیینی جهانی و جاودانه است و به منظور تبیین و تنظیم رابطه بین خدا، انسان و جهان نازل شده است؛ چنین دینی برای تحقّق ویژگی‌هایی که از خاتمیت آن برخاسته، ماهیتاً باید تبلیغی نیز باشد و از همه ظرفیت‌ها برای گسترش خود بهره ببرد تا مفاهیم و پیامدهای آسمانی آن به همه انسان‌ها برای همیشه و در همه جا برسد.

با توجّه به اهمیت تبلیغ دین در دنیای امروز، از هر نوع امکانات و ابزار مدرن می‌توان در راستای تبلیغ استفاده کرد که یکی از این امکانات، فضای مجازی است؛ چه اینکه اهمّیّت تبلیغ دین در فضای مجازی، به‌مراتب بیشتر از رسانه منبر و در فضای مسجد است. از مزایای این نوع تبلیغ، دسترسی سریع و آسان، هزینه پایین و بازدهی سریع و بالا نسبت به سایر روش‌های تبلیغ است .

از طرف دیگر، در حکومت اسلامی برای نهاد دین، سه نقش اساسی: تحقیق، تبلیغ و تحقّق دین متصوّر شده است که ایجاد فضای سالم برای پرداختن به این نقش‌ها، از مهم‌ترین وظایف حوزه‌های علمیه است. برای تحقّق این امر، لازم است به سوی ایجاد رسانه‌های دینی متعدّد و متکثّر حرکت کرد و از ظرفیت ویژه این ابزارها در جهت گسترش ارزش‌های الهی بهره برد.

در این میان، تلاش سازمان‌های وابسته مثل سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه و دانشگاه را نمی‌توان انکار کرد؛ امّا این مهم نیاز به توجّهات ویژه و گسترده‌تری دارد. ازاین‌رو، فرهنگ‌سازی مناسبی میان همه سطوح همچون حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها و کسانی که دغدغه اسلامی و انقلابی دارند، لازم است.

به نظر می‌رسد که در این زمینه، مراجع عظام تقلید و علماء اسلام می‌توانند گرد هم آیند تا پس از گفت‌وگو، مسیر را شناسایی نموده، با تشکیل مجموعه‌های اندیشه‌ورز در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها و سایر نهادها، حمایت مادّی و معنوی خود را اعلام کنند؛ مطلبی که در این پژوهش تلاش شد با رویکرد توصیفی و تحلیلی به بررسی ابعاد آن پرداخته شود.

  • نویسنده: طیبه قاسمی ورجانی، دانش‌پژوه کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید ؛ دکتر علیرضا ابراهیمی، دانشیار دانشگاه قم، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
شما اينجا هستيد:خانه سایر مقالات فصلنامه شماره 70 (بهار 1399)