ره آورد نور

اشاره

برخی از دانشمندان علم فناوری اطلاعات (IT) معتقدند، بشر پس از گذر از سه دوره یا سه موج تأثیرگذار در طول تاریخ (موج های کشاورزی، صنعت، و رایانه و اطلاعات) امروزه با ورود به قرن بیست و یکم، به موج چهارم یا «عصر مجازی» رسیده است که به واسطه آن می توان در یک فضای مجازی، به دنیایی کاملاً واقعی دست یافت. از تجلیات مهم این فضای جدید، «فناوری آموزش مجازی» است که از طریق آن مفهوم آموزش به سبک کنونی، به سرعت در حال تغییر و دگرگونی است. تعابیری چون آموزش از راه دور، آموزش باز، آموزش مستقل، آموزش غیر حضوری، آموزش الکترونیکی، آموزش مجازی و... علیرغم تفاوت اندک، بر این مفهوم دلالت دارند که آموزش بدون نیاز به رو در رویی استاد و شاگرد، در محیطی خاص انجام می گیرد. جوهره اصلی آموزش از راه دور، جدایی فیزیکی استاد و شاگرد است.

مقدمه

منابع و متون اصلی در تحقیقات، شامل کتاب های مرجع، ترجمه های آنها، تفسیر و گزارش های تاریخی از گروه های مختلف فرهنگی و دینی است و برای نیل به این منابع اصیل اینترنت می تواند مأخذ مفیدی باشد برای کسانی که به منظور مطالعه، تدریس و یا علاقه شخصی می خواهند به منابع اولیه و اصلی گروه ها و گرایش های مختلف دینی دسترسی سریع داشته باشند.

در گذشته پیدا کردن اسناد منتشر نشده به زبان اصلی خود و زبان انگلیسی در اینترنت، کار دشواری بود؛ اما امروزه موتورهای جستجوی عمومی و تخصصی و شاهراه های اطلاعاتی در زمینه دین، این مسیر را برای کاربران هموار کرده اند. نکته مهمی که باید بدان توجه نمود این است که پژوهشگران همواره باید نسبت به درستی کامل متون اطمینان حاصل کنند؛ چنان که در هنگام استفاده از ترجمه متون نیز ابتدا باید مطمئن شوند که ترجمه ها درست و قابل اعتماد است.

چکیده

نسخه های خطی، میراث به جای مانده از تلاش های علمی، هنری و فرهنگی گذشتگان این مرز و بوم به شمار می روند که به عنوان منابع دست اول تحقیق همواره مورد توجه پژوهشگران بوده و هست. از این جهت، استفاده از ابزار نوین پژوهش برای هر چه بیشتر کاربردی کردن این منابع، از مهمات جامعه اطلاعاتی امروز است.

نوشتار حاضر ضمن معرفی این ابزار نوین و مزایای به کارگیری آن، به شناساندن برخی نمونه های قبلی از کتابخانه های دیجیتال نسخ خطی در دنیا پرداخته است.

چکیده

این نوشتار ابتدا به معرفی اجمالی پایگاه اطلاع رسانی «الشیعه» و بیان محتوای قسمت های مختلف آن به صورت اجمالی می پردازد و سپس به ارائه ویژگی های درخور توجه و نقاط قوّت این پایگاه اشاره می کند و در ادامه از دو منظر محتوایی و ساختاری به نقد و بررسی پایگاه مذکور همت می گمارد.

مقدمه

حال که نسیم ایام حج بر سرزمین ایران اسلامی وزیدن گرفته و حجاج بیت اللّه به کوی دوست سفر کرده اند و به دور از تعلق ها و زرق و برق دنیوی سر بر آستان حق می سایند، بر آن شدیم تا با مرور پایگاه ها و صفحات اسلامی اینترنت، جایگاه حج و عمره و حرمین شریفین، مکه و مدینه را در پایگاه های اسلامی بررسی کنیم و عملکرد دست اندرکاران پایگاه ها را در این موضوع به نظاره بنشینیم.

ابتدا بنا بر آن بود که یکایک پایگاه ها بررسی و معرفی شوند، اما بعد از یک جمع بندی کلی و جمع آوری و شناسایی پایگاه هایی که برای حج و حرمین مطلب ارائه کرده اند، مناسب دیده شد که دامنه بحث را محدودتر نماییم و تنها به محتوای فارسی اینترنت درباره موضوع مورد بحث بپردازیم. از این رو ،نخست خوانندگان محترم را به طور کلی با محتوای اینترنت به صورت طبقه بندی و موضوعی در مورد حج و زیارت آشنا می کنیم و آن گاه برخی از مهم ترین پایگاه ها و صفحات را به صورت اجمالی معرفی نموده، در پایان نکاتی را به عنوان نقد و بررسی عرضه می داریم.

مقدمه

عصر حاضر که دوره پیش رفت سرسام آور فنّاوری خاصه فنّاوری های اطلاعاتی و ارتباطی است، کمتر حرفه ای را می بینیم که فنّاوری رنگ تازه ای به آن نداده و یا در آن تغییر و تحول ایجاد نکرده باشد. علوم کتابداری و اطلاع رسانی نیز همپای دیگر علوم نه تنها از این پیش رفت ها مصون نمانده است؛ بلکه خود نیز به عنوان یکی از تجلیگاه های عمده فنّاوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی مانند اینترنت می باشد.

در اوّلین سال های ظهور اینترنت در کتابخانه ها به هیچ وجه این همه تأثیرات عمیق این فنّاوری جدید بر کارکردهای کتابخانه گمان نمی رفت. امروزه کتابداران با چالش های جدیدی در حرفه خود روبه رو هستند. از جمله، حوزه فهرست نویسی و سازماندهی از اینترنت بسیار تأثیر پذیرفته است و از آنجایی که خود اینترنت نیز به عنوان یک محمل اطلاعاتی جدید است و از طرفی دیگر، حجم روزافزون منابع اطلاعاتی موجود در اینترنت در حال افزایش است، باعث گشته که کتابداران را در پی یافتن راه های بهتر و مطمئن تر جهت کسب اطلاعات دقیق تر، مفیدتر و سریع تر از این محیط جدید، به تکاپو و تلاش وا دارد.

اشاره

دومین نشست از مجموعه نشست های موضوع شناسی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با عنوان »موضوع شناسی جرایم اینترنتی» برگزار شد.

در این نشست که در روز پنجشنبه 6 اسفند 83 در سالن همایش های ساختمان شماره دو دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تشکیل شد، حجة الاسلام و المسلمین احمد مبلّغی مدیر پژوهشکده فقه و حقوق، ابراهیم شفیعی سروستانی عضو هیئت علمی پژوهشکده، رضا پرویزی دبیر کمیته مبارزه با جرایم رایانه ای معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضائیه و امیر دولتشاهی وکیل دادگستری و پژوهشگر این معاونت، به ایراد سخنرانی پرداختند.

بازیابی بیش از حد اطلاعات  Overload Infomation بر خلاف آنچه از عنوانش پیداست، پدیده ای است که اغلب باعث سردرگمی، درهم آمیختگی و در نهایت سرخوردگی و عصبانیت پژوهشگران اینترنتی می شود. بنا بر آمار و گزارش های متعدد، هر روز ده ها میلیون صفحه وب به شبکه جهانی اینترنت افزوده می شود. این صفحات که در قالب روزآمدسازی پایگاه های موجود یا ایجاد و راه اندازی پایگاه های جدید و یا شیوه های دیگر چون اظهار نظرها به انجام می رسد، از سوی افراد، شرکت ها و مؤسسات گوناگون با اهداف مختلفی مانند: علمی، تجاری، تبلیغاتی و اطلاع رسانی صورت می گیرد؛ به دیگر سخن، حجم قابل توجهی از منابع اینترنتی غیر علمی هستند.

اشاره

بی تردید، انقلاب رایانه ای و دیجیتالی شدن از بزرگ ترین تحولات قرن اخیر به شمار می روند که همچون تمام تحولات و پیشرفت های بشر، نقاط ضعف بسیاری داشته است؛ اما انسان آن چنان سرمست این پیشرفت ها و موفقیت ها شده که به تبعات منفی حاصل از آن مانند: آلودگی محیط زیست، اشتغال، مشکلات امنیتی و حقوقی کمتر پرداخته است. یوسف پروگلر در مقاله خود با دیدگاهی انتقادی ماهیت این انقلاب، علل و عواقب سوء ناشی از دیجیتالی شدن در غرب، تأثیرات اجتماعی فناوری، به خصوص بر جوامع اسلامی و انگیزه تاریخی اختراع روباتها را مورد بحث و بررسی قرار داده است.(1)

درآمد

اگر شما هم از خوانندگان پر و پاقرص وبلاگ ها هستید و به طور مثال، روزانه به تعداد بسیاری از وبلاگ ها سر می زنید، همواره با وبلاگ هایی مواجه خواهید شد که روزآمد (update) نشده اند؛ اما با خواندن مقاله حاضر از این پس می توانید فقط به وبلاگ هایی که به روز شده اند، سر بزنید و از این طریق در وقت خود صرفه جویی کنید.

در این مقاله، با دو روش مفید جهت مطلع شدن از وبلاگ ها بدون مراجعه به تک تک آنها آشنا می شوید. همچنین این نوشتار به معرفی دو پایگاه معروف وبلاگی؛ یعنی Blogarithmو BlogRolling می پردازد. البته شایان ذکر است که کار اصلی پایگاه BlogRolling اطلاع رسانی در خصوص روزآمد شدن وبلاگ ها نیست؛ بلکه کار اصلی آن ارائه خدمات در مورد مدیریت لینک به دوستان در وبلاگ می باشد.

پدیده ای نوین

پیش از این درباره اجتماع های مجازی و معرفی تفصیلی پایگاه اورکات برایتان نوشتیم(1) امّا پدیده نوین دیگری که به تازگی در میان اهالی دنیای سایبر خودنمایی می کند، پایگاه اینترنتی فلیکر (Flickr) است.

فلیکر در گروه وبلاگ ها دسته بندی می شود، اما نه یک وبلاگ معمولی، بلکه به عنوان یک فتوبلاگ  (photoblog). فتوبلاگ همان گونه که از نامش پیداست، وبلاگی ویژه تصاویر است که همیشه با تصویری جدید به روز می شود، هرچند می تواند شامل توضیح متنی نیز برای تصاویر باشد.

درآمد

در جهان رو به رشد اطلاعات و ارتباطات، حتی کاربران غیر حرفه ای هم می توانند به سادگی بر بلندای شبکه جهانی (Internet) رخ نمایند و هر موقع که خواستند دیدگاه های خود را روزآمد کنند. در این میان، ظهور تعداد زیاد وبلاگ هایی با رویکرد مذهبی و دینی، نشان از توجه دین مداران در ارائه مطالب معنوی و اعتقادی و انتشار این گونه مباحث در گستره دنیا دارد.

اگرچه سادگی طراحی و ساخت وبلاگ، دلیل عمده ای برای رشد شگرف این پدیده اینترنتی در عرصه های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و علمی می باشد، امّا کمی دقت روشن می سازد که این رشد بی رویه تلاطم عجیبی در فرهنگ عمومی اینترنت ایجاد کرده و حداقل در ایران با امواج سهمگینی در بعضی از عرصه ها همچون سیاست مواجه شده است که این امر موجب گردیده تا متولیان امر قبل از آنکه فرصت ترویج و یا جهت دهی صحیح و فرهنگ سازی در راستای پدیده وبلاگ را داشته باشند، مجبور به مبارزه با عناصر فعال در این زمینه گردند و نام وبلاگ در واژگان سیاست داخلی ایران هم وزن بزه، و وبلاگ نویس معادل مجرم سیاسی جلوه نماید.

چکیده

یکی از نعمت های بزرگ الهی در این عصر، تنوع ابزارهای اطلاع رسانی است که به توسعه و ترویج فرهنگ و معنویت در گستره جهان ما کمک شایانی نموده است. از این رو، شناخت صحیح این ابزارها و بسترسازی مناسب در راستای جهت دهی و اشاعه فرهنگ اسلامی، از جمله وظایف مهمی است که بر عهده رسانه های دینی نهاده شده تا با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به تبلیغ احکام و معارف اسلامی همت گمارند.

وبلاگ ها، یکی از این ابزارهای مفید و تاثیر گذارند که چند سالی است در میان کاربران رواج چشمگیری یافته و در موضوعات مختلف نزج گرفته است و با توجه به اینکه معمولاً در هر 40 ثانیه یک وبلاگ جدید متولد می شود و بر تعداد مخاطبان آن افزوده می شود، این ابزار از اهمیتی بس وافر برخوردار است. در این میان، می توان به وبلاگ های قرآنی که جزء وبلاگ های مذهبی به شمار می آیند، اشاره کرد. از آنجا که آگاهی از اصول فنی و محتوایی یک وبلاگ نقش مهمی در دستیابی به موفقیت روزافزون در این عرصه دارد، در این نوشتار، نگاهی خواهیم داشت به ویژگی ها، کاستی ها و بایسته های وبلاگ های قرآنی که امیدواریم خوانندگان عزیز ضمن درح صحیح از جایگاه این ابزار اطلاع رسانی، به خصایص و بایسته های یک وبلاگ قرآنی مطلوب که تاثیر بسزایی در فرهنگ سازی قرآنی و اثربخشی بهتر در کاربران دارد، توجه بیشتری از خود نشان دهند.

چکیده

در قسمت نخست این مقاله، پس از نگاهی اجمالی به وضعیت مطبوعات اسلامی در کشور، ضرورت حضور مطبوعات در عرصه فناوری اطلاعات مورد ارزیابی قرار گرفت و نشریات اسلامی به عنوان یکی از کارآمدترین و مؤثرترین ابزارهای تولید محتوا در جهت پر نمودن خلأ محتوایی پایگاه های اسلامی معرفی گردید.

در این نوشتار، پس از بررسی چالش ها و موانع موجود نشریات پایگاه های اسلامی، تعدادی از پایگاه های اینترنتی نشریات اسلامی معرفی می گردد.

اشاره

یکی از مسائل مهم و پیش روی دست اندرکاران پایگاه های اسلامی، تعامل با یکدیگر و بررسی بایسته ها و چالش های این پایگاه هاست. در این راستا، نشریه ره آورد نور تاکنون بحث های مختلفی را در شماره های گذشته خود ارائه نموده است و از این پس نیز قصد دارد تا در هر شماره یکی از مسائل مذکور را به نقد و نظر بگذارد.

در این شماره به تبیین نشست «تبلیغات دینی در پایگاه های اسلامی» که در گام نخست در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان 1425ه در محل برگزاری نمایشگاه قرآن کریم تشکیل شد، می پردازیم. در این نشست، حجة الاسلام و المسلمین دکتر سید مهدی خاموشی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و دبیر نشست؛ مهندس محمود دهقان، مدیر شرکت رای مهر، پژوهشگر و صاحب نظر در حوزه نرم افزارهای اسلامی و دکتر علی رضا طالب پور، مدیر مؤسسه تبیان، پژوهشگر و صاحب نظر در حوزه نرم افزارهای اسلامی، به عنوان اعضاء این میزگرد حضور داشتند.

آنچه از نظر شما می گذرد، گزارش اجمالی این گفتگوست که علاوه بر تلخیص مباحث طرح شده، برای استفاده بیشتر خوانندگان به صورت موضوعی و دسته بندی ارائه گردیده است.

 نرم افزارها و پایگاه های اسلامی تولیدشده در جمهوری اسلامی ایران که به جشنواره معرفی شده بودند، پس از تفکیک در چهار رشته و دو مرحله ارزیابی مقدماتی، در نشست هایی با حضور تولیدکنندگان نرم افزار و هیأت هایی مرکب از داوران متخصص در رشته های علوم اسلامی و دانش فنی بررسی گردید. جهت ایجاد فضای مشارکت بیشتر و تقویت انگیزه پدیدآورندگان برای حضور فعال تر در عرصه تولید نرم افزارها و پایگاه های اسلامی، در هر رشته از میان محصولات هر تولیدکننده فقط یک عنوان در تعیین رتبه های سه گانه ملاحظه گردید و دستاوردهای دیگر در صورت نیل به رده های برتر فقط مورد تقدیر قرار گرفت.

اشاره

در پی برگزاری نخستین جشنواره نرم افزارهای اسلامی، گفتگویی صمیمانه با آقای آسیابانی مسئول کمیته داوری این جشنواره ترتیب دادیم تا اطلاعات بیشتری پیرامون سابقه جشنواره، چگونگی برگزاری و شکل گیری آن و برنامه های آتی شرکت تعاونی اطلاع رسانی اسلامی در این رابطه بدست آوردیم. توجه شما را به این گفتگوی کوتاه جلب می کنیم.

طی مراسمی با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مسئولان مراکز تولید کننده نرم افزارهای اسلامی و مدیران پایگاه های اسلامی، برگزیدگان نخستین جشنواره نرم افزار علوم اسلامی معرفی شدند.این جشنواره به منظور گرامیداشت 15 سال داده پردازی علوم اسلامی توسط معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و شرکت تعاونی مراکز اطلاع رسانی علوم اسلامی به صورت مشترک برگزار گردید. مراسم معرفی برگزیدگان جشنواره، پنجم خرداد 84 در تالار فرهنگسرای جوان استان قم برگزار شد.

درآمد

جستار زیر ترجمه گزیده ای از مدخل اخلاق رایانه ای دائرة المعارف فلسفی استنفورد است. در این نوشتار، خاستگاه های اخلاق رایانه ای و چگونگی استفاده از عبارت اخلاق رایانه ای از گذشته تاکنون مورد بررسی قرار گرفته است.

اخلاق رایانه ای، شاخه ای جدید از اخلاق است که به سرعت و به همراه رشد فناوری رایانه ای در حال رشد و تغییر است.

«اخلاق رایانه» از یک سو ممکن است به صورت بسیار محدود و به عنوان تلاش های فیلسوفان حرفه ای برای اعمال نظریه های اخلاقی متعارف نظیر: فایده گرایی، کانت گرایی و یا اخلاق فضیلت محور به مضامین مربوط به کاربرد فناوری رایانه قلمداد شود. از سوی دیگر، این اخلاق ممکن است در یک معنای گسترده به کار رود؛ به طوری که شامل معیارهای فعالیت حرفه ای، رمزهای ارتباط، ابعاد قانون رایانه، خطمشی عمومی و اخلاق شرکت ها قلمداد شود.

اشاره

آنچه در مقاله «اینترنت بسان سمبلی برای خدا» نوشته چارلز هندرسِن مطرح می گردد، در واقع ارائه یکی از دیدگاه هایی است که درباره تأثیر اینترنت و فنّاوری نوین اطلاعاتی در تصور انسان از خدا بحث می کند و ما با وجود همه انتقادهایی که نسبت به مبانی این نظریه و تعابیر به کار رفته در آن داریم، به منظور آشنا نمودن خوانندگان با این نوع دیدگاه ها آن را در معرض استفاده و اطلاع قرار می دهیم. گفتنی است که این مقاله توسط مترجم آن آقای عیسی جهانگیر مورد نقد و بررسی قرار گفته که بعد از نوشته مزبور ارائه گردیده است.