کلیدواژگان: ارزیابی سایت، استانداردها، معیارهای وب گاه.

انواع استانداردهای وب

آنچه تا امروز زیر عنوان کلی استانداردهای وب سایت ها شناخته شده است، به طور کلی، در دو دسته جای می گیرد:

1. استانداردهای ساختاری یا فنی

منظور از استانداردهای ساختاری یا فنی، استانداردهایی است که به نرم افزار وب سایت، شیوه کار، گرافیک، ساختار و چیدمان اطلاعات و نیز چگونگی ارائه خدمات یک پایگاه بر می گردد. بیشتر استانداردهای دسترس پذیری و اصول کاربردپذیری وب، ذیل همین تقسیم بندی قرار می گیرد.

2. استانداردهای محتوایی

استانداردهای محتوایی، به چندوچون انواع محتوای وب سایت ها اشاره دارد. محتوای پایگاه ها، اعم از: متنی، تصویری، صوتی و ویدیویی، باید مطابق اصول و استانداردهای مشخص تهیه و ارائه شود.

استانداردهای ارزیابی و بررسی

هدف کلی ارزیابی، بررسی و شناسایی نقاط قوت و ضعف وب سایت ها و نرم افزارها و در نتیجه، ارتقای کیفیت خدمات و محتوای آنهاست. ارزیابی وب سایت ها، گاه از سوی کاربران صورت می پذیرد و گاه از سوی مدیران و پشتیبانی کنندگان. ارزیابی هایی که کاربران صورت می دهند، بیشتر مربوط به جنبه محتوایی و برای حصول اطمینان از کیفیت محتوا و اعتبار اطلاعاتی است که وب سایت ها ارائه می کنند. مدیران و پشتیبانی کنندگان نیز برای آگاهی از کیفیت ارائه خدمات به کاربران و ارتقا و توسعه، به ارزیابی وب سایت ها دست می زنند. داوری درباره کیفیت یک وب سایت، تنها پس از ارزیابی آن میسّر خواهد بود.(1)

شیوه های ارزیابی، تنها به همین دسته بندی محدود نمی شود و پژوهشگران بر اساس اهداف و رویکردهای متفاوت، می توانند از جنبه های دیگری نیز به ارزیابی وب سایت ها بپردازند.

انواع شیوه ارزیابی از نظر موضوع ارزیابی

1. ارزیابی ساختاری

ساختار وب سایت، فضایی است که دسترسی به محتوای وب سایت را برای بازدیدکننده فراهم می سازد. بر این اساس، عناصری مانند: نشانی و دامنه وب سایت، خوانایی متن، جذابیت تصاویر و نقشه وب سایت را می توان جزء ویژگی های ساختاری وب سایت به شمار آورد (فرج پهلو و صابری، 1384). افزون بر این، رابط کاربر وب سایت، شیوه دسته بندی محتوا یا ناوبری و ابزار جست وجوی محتوای وب سایت که در واقع، زمینه مرور وب سایت و دستیابی به محتوا را فراهم می سازد نیز، جزء ساختار وب سایت محسوب می شود.

در ارزیابی ساختاری وب سایت، غالباً رابط کاربر وب سایت و ابزارهای مرور و بازیابی محتوا و دیگر ابزارها و امکاناتی که زمینه استفاده از وب سایت را فراهم می سازد، مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد. از آنجا که مبحث کاربردپذیری وب سایت، یعنی سهولت و سادگی استفاده از وب سایت، با مسئله بهینه سازی ساختار آن، پیوندی آشکار دارد. معمولاً ارزیابی ساختار وب سایت، به ارزیابی کاربردپذیری منجر می شود؛ یعنی بر اساس نتایج به دست آمده از ارزیابی ساختاری، می توان به داوری درباره میزان کاربردپذیری وب سایت پرداخت.

2. ارزیابی محتوایی

از آنجا که هیچ گونه استاندارد یا مقرراتی، انتشار مطالب بر روی شبکه جهانی وب را پوشش نمی دهد، طیف گسترده ای از مطالب معتبر و باکیفیت تا مطالب نامعتبر و بی کیفیت، از طریق وب سایت ها عرضه می شود (عصاره، 1381). اطلاعات و محتوای نامعتبر، غیرمفید، نادرست و گمراه کننده در اینترنت می تواند برای کاربران نگران کننده باشد (خانلرخانی، محمداسماعیل و شکویی، 1387). از همین رو، در بسیاری از پژوهش های مربوط به ارزیابی وب سایت ها، منابع اطلاعاتی و محتوای ارائه شده در آنها موضوع ارزیابی واقع می شود. سنجش کیفیت و اعتبار اطلاعات ارائه شده در وب سایت ها، با ارزیابی محتوایی آنها تحقق می یابد. اگرچه ارزیابی محتوایی می تواند شامل انواع اطلاعات مانند محتوای: متنی، تصویری، صوتی و چندرسانه ای باشد، اما این نوع ارزیابی، بیشتر برای سنجش اعتبار محتوای متنی و اطلاعات علمی به کار می رود.

معیارهای ارزیابی مواد چاپی در بیشتر موارد، در ارزیابی مواد و منابع اینترنتی نیز می تواند کاربرد داشته باشند؛ ولی این معیارها در محیط اینترنت و با وجود انتشارات بی فایده فراوانی که روی آن وجود دارد، باید خیلی جدی تر اعمال شوند (عصاره، 1381). با این حال، به دلیل ویژگی های منابع اینترنتی، برای ارزیابی محتوای وب سایت ها، افزون بر معیارهای عمومی منابع اطلاعاتی، باید معیارهای ویژه تری نیز در نظر گرفت. عصاره (1381)، از میان معیارهای گوناگونی که پژوهشگران برای ارزیابی منابع اینترنتی معرفی کرده اند، معیارهای ذیل را که بسامد بیشتری در بین آثار پژوهشی دارد و نیز با محیط وب سازگارتر است، برمی شمارد: دامنه، محتوا، صحت، اعتبار نویسنده، تازگی، منحصربه فرد بودن، پیوند به منابع دیگر، کیفیت نوشتن، طراحی گرافیکی، چندرسانه ای، سازمان دهی و قابلیت مرور، هدف و مخاطبان، بررسی ها، اثربخشی، کاربرپسندی، جامعیت، جست وجو، برقراری ارتباط، قیمت.

به هر روی، برای ارزیابی محتوای وب سایت ها، نخست باید شاخص های ارزیابی را بر اساس اصول و معیارهای اعتبارسنجی محتوایی تدوین کرد و سپس، با استفاده از مشاهده، مصاحبه، پرسش نامه و سیاهه های وارسی، به بررسی منابع و محتوای اطلاعاتی موجود در وب سایت ها پرداخت. داوری درباره کیفیت محتوای وب سایت ها، بر اساس تحلیل نتایج ارزیابی امکان پذیر خواهد بود.

۳. ارزیابی کیفی

استاندارد جهانی ایزو ۹۰۰۰، کیفیت را مجموعه ای از همه خصوصیت های یک موجود (شامل: کالا/ خدمات، یک فرایند، یک فعالیت، یک نظام، یک سازمان، یک شخص و یا ترکیبی از همه اینها) برای برآوردن نیازهای کاربران و جلب رضایت آنها می داند (دراگولانسکو، 1383). در محیط وب، مفهوم کیفیت، با متغیرهای گوناگونی همراه است؛ چراکه فضای وب، میلیون ها تولیدکننده و استفاده کننده اطلاعات دارد که بر کیفیت وب سایت ها تأثیر می گذارند و از آنها تأثیر می پذیرند. ازاین رو، ارزیابی کیفیت وب سایت ها فرایندی پیچیده و دشوار است (خانلرخانی و دیگران، 1387). به دلیل تنوع خدمات ارائه شده به وسیله وب سایت ها، تعریفی دقیق و روشن از کیفیت خدمات وب سایت ها در دست نیست و ابعاد کیفیت، در انواع وب سایت ها متفاوت است؛ مثلاً در پایگاه های تجارت الکترونیکی، اعتبار، کاربردپذیری و امنیت، اهمیتی ویژه دارد و در پایگاه های خدماتی و اطلاعاتی، قابلیت جست وجو و اعتبار، مهم ترین معیار ارزیابی شناخته می شود (زاهدی، 1389). با این همه، جلب رضایت کاربران و برآوردن خواسته های آنان، مهم ترین عامل کیفیت به شمار می آید و شاخص ها و معیارهای ارزیابی کیفی، بر اساس چگونگی تعامل کاربران با وب سایت و نیز دیدگاه های آنان تنظیم می گردد. ارزیابی کیفی پایگاه ها، بیشتر با استفاده از ابزار پرسش نامه سامان می یابد.

انواع شیوه ارزیابی از نظر مدل ارزیابی

1. ارزیابی دستی

هرگاه پژوهشگر در فرایند ارزیابی وب سایت از هیچ گونه نرم افزاری استفاده نکند و ارزیابی فقط به صورت دستی و با استفاده از ابزارهایی مانند: پرسش نامه، سیاهه وارسی و یا با مرور و بازبینی پایگاه صورت پذیرد، به آن ارزیابی دستی اطلاق می شود. در ارزیابی دستی، متخصصان با مرور و بازبینی وب سایت، به ارزیابی آن می پردازند (حسن زاده و نویدی، 1389).

2. ارزیابی خودکار

برخی از انواع ارزیابی ها را می توان به وسیله ابزارهای ارزیابی خودکار سامان داد. مدل ارزیابی خودکار، به ویژه برای ارزیابی دسترس پذیری وب سایت ها کاربرد دارد. فهرستی از ابزارهای ارزیابی خودکار، در وب سایت کنسرسیوم وب جهانی در دسترس است. ابزارهای خودکار پس از دریافت نشانی وب سایت مورد نظر، به بررسی و ارزیابی آن وب سایت بر اساس شاخص ها و راهبردهای کنسرسیوم وب جهانی می پردازند. ارزیابی وب سایت توسط نرم افزارهای ارزیابی، بسیار سریع و آسان خواهد بود (حسن زاده و نویدی، 1389)؛ اما ممکن است همواره به نتایج دقیق و متقن منجر نگردد.

3. ارزیابی بر اساس تجربه های کاربران

گاهی اوقات، ارزیابی به وسیله متخصصان، مستلزم انجام آزمون هایی روی وب سایت به وسیله کاربران است. این آزمون ها، مجموع های از امور مشخص را شامل می شود. بررسی مشکلات و خطاهایی که کاربران هنگام کار با پایگاه با آن روبه رو می شوند، بر عهده متخصصان است (حسن زاده و نویدی، 1389). بررسی رفتار کاربران در هنگام کار با وب سایت، زمینه ارزیابی را برای پژوهشگران فراهم خواهد کرد. این شیوه ارزیابی، در انواع ارزیابی های ساختاری مانند: دسترس پذیری، کاربردپذیری و نیز ارزیابی رابط کاربر، مورد استفاده قرار می گیرد.

4. ارزیابی ترکیبی

مرور و بررسی پژوهش های حوزه ارزیابی وب سایت ها نشان می دهد که بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که اکتفا به یک روش ارزیابی، متضمن ارزیابی دقیق وب سایت ها نیست. از ترکیب سه روش ارزیابی دستی، خودکار و ارزیابی بر اساس تجربه های کاربر، شیوه ارزیابی ترکیبی به دست می آید. روش ارزیابی ترکیبی، روشی رواتر و پایاتر، به ویژه برای ارزیابی دسترس پذیری وب سایت ها، به شمار می آید (حسن زاده و نویدی، 1389).

انواع شیوه ارزیابی از نظر ابزارهای ارزیابی

1. استفاده از سیاهه وارسی

سیاهه های وارسی و پرسش نامه ها، از پرکاربردترین ابزارهای بررسی و ارزیابی پایگاه ها به شمار می روند. سیاهه های وارسی، بر اساس شاخص ها و معیارهای ارزیابی، در قالب جدول هایی تنظیم می شود و غالباً توسط افراد جامعه پژوهش یا از سوی شخص ارزیاب تکمیل می گردد. پرسش نامه ها و سیاهه های وارسی را معمولاً به تأیید متخصصان فنی می رسانند (اسداللهی و نوکاریزی، 1389). یافته های به دست آمده از طریق سیاهه های وارسی، مورد تحلیل و بررسی دقیق قرار می گیرد. نتیجه نهایی ارزیابی، با تحلیل سیاهه های وارسی به دست می آید. استفاده از این ابزار، در بسیاری از انواع ارزیابی ها، از قبیل: ارزیابی دسترس پذیری، ساختاری، محتوایی، کاربردپذیری و ارزیابی کیفیت، کاربرد دارد.

2. استفاده از پرسش نامه

پرسش نامه، اطلاعات مورد نیاز برای انجام تحلیل های آماری در ارزیابی وب سایت ها را فراهم می آورد (خانلرخانی و دیگران، 1387). پژوهشگران، پرسش نامه ها را بر اساس شاخص ها و معیارهای ارزیابی و متناسب با رویکرد پژوهشی خود آماده می کنند. پرسش نامه ها که غالباً به صورت سیاهه های وارسی آماده می شود، به وسیله کاربران که افراد جامعه آماری پژوهش را تشکیل می دهند، پاسخ داده می شود. پژوهشگر بر اساس یافته های حاصل از پرسش نامه ها، به تحلیل آماری پاسخ ها بر اساس ابزارها و مدل های مورد نظر می پردازد و نتیجه ارزیابی را گزارش می کند. برای تنظیم پرسش نامه و تحلیل آن، مدل ها و ابزارهایی از سوی کارشناسان و متخصصان پیشنهاد شده است که در ارزیابی پایگاه ها از آن می توان بهره برد. پرسش نامه وب کوال، یکی از پرکاربردترین مدل ها برای ارزیابی کیفیت و کاربردپذیری وب سایت ها از نظر کاربران به شمار می رود.

انواع شیوه ارزیابی از نظر معیارهای ارزیابی

1. استانداردهای دسترس پذیری

تا کنون پژوهش های چشمگیری در زمینه استانداردها و شاخص های دسترس پذیری وب سایت ها انجام شده است. دسترس پذیری، از حوزه هایی است که کنسرسیوم وب جهانی، استانداردهای روشنی برای آن تعریف و منتشر کرده است. بر اساس شاخص ها و استانداردهای دسترس پذیری، ابزارهای سنجش خودکار دسترس پذیری نیز تولید شده است. فهرستی از این ابزارها، در پایگاه کنسرسیوم وب جهانی در دسترس است. افزون بر این، برای سنجش و ارزیابی دسترس پذیری وب سایت ها، سیاهه های وارسی و پرسش نامه هایی نیز بر پایه شاخص های دسترس پذیری می توان تنظیم کرد.

2. اصول کاربردپذیری

منظور از کاربردپذیری وب سایت، سهولت و سادگی استفاده از وب سایت، برای جلب رضایت کاربران است. ارزیابی کاربردپذیری پایگاه ها، چیزی جز ارزیابی کیفی آنها نیست؛ زیرا عامل اصلی و تعیین کننده در هر دو حوزه، رضایت کاربران است. همان طورکه در ارزیابی کیفی، برای بررسی چگونگی تعامل کاربران با پایگاه و تحلیل دیدگاه های آنان درباره کیفیت خدمات و اطلاعات آن، سیاهه های وارسی و پرسش نامه هایی تنظیم می شد، در ارزیابی کاربردپذیری وب سایت ها نیز بر پایه شاخص های کاربردپذیری، سیاهه های وارسی و پرسش نامه هایی تنظیم می شود. با تحلیل یافته های به دست آمده می توان به ارزیابی میزان کاربردپذیری پایگاه ها پرداخت. تاکنون، پژوهش های قابل ملاحظه ای در زمینه تعیین شاخص های کاربردپذیری وب سایت ها صورت پذیرفته است.

3. شاخص های کیفی

همان طورکه پیش از این گفته شد، مهم ترین عامل در تعیین کیفیت پایگاه ها، رضایت کاربران است و شاخص های ارزیابی کیفی آنها، بیش از هر چیز، بر دیدگاه های کاربران تأکید دارد. برای سنجش کیفیت وب سایت ها، پرسش نامه ها، بیش از دیگر ابزارها کاربرد دارند. در میان انواع پرسش نامه ها، مدل وب کوال، کیفیت وب سایت را بر اساس دیدگاه های کاربران بررسی و ارزیابی می کند. مدل وب کوال، ۱۲ سازه را در ۴ بُعد طبقه بندی می کند و حدود ۳۵ مؤلفه برای ارزیابی کیفی وب سایت ها به دست می دهد. خانلرخانی و همکاران (1387)، سازه های اصلی مدل وب کوال را چنین شرح داده اند:

• - سودمندی: تناسب اطلاعات با نیاز کاربران، روابط مناسب، اطمینان، زمان پاسخ دهی.
• - سهولت استفاده: سهولت درک، عملکردهای درونی.
• - سرگرمی: جذابیت ظاهری، نوآوری و جذابیت عاطفی.
• - روابط متقابل: تصاویر همگون، عدم وجود نقص از نظر پیوستگی، مزیت نسبی.

پرسش نامه ایی که بر مبنای مدل وب کوال تنظیم می شود، شامل ۳۵ پرسش بر اساس سازه های دوازده گانه بالا خواهد بود.

4. شاخص های عمومی

گاه پارهای از انواع وب سایت ها را بر اساس شاخص های عمومی مورد ارزیابی قرار می دهند. شاخص های عمومی ارزیابی پایگاه ها، از ترکیب رایج ترین و ضروری ترین معیارهای ارزیابی به دست می آید. شاخص های عمومی، همان طورکه از عنوانش پیداست، بر هیچ یک از جنبه های وب سایت ها به طور مشخص تمرکز ندارد؛ بلکه جنبه های مختلفی از پایگاه ها را پوشش می دهد.

استانداردهای ارزیابی و بررسی محتوا

در میان انبوه اطلاعات ارائه شده در وب سایت ها، تنها اطلاعاتی سودمند و قابل استفاده خواهد بود که از صحت، اعتبار و کیفیت مطلوب برخوردار باشد. روشمندی و رعایت معیارها و شاخص ها در فرایند تولید و آماده سازی محتوای پایگاه ها، افزون بر اینکه موجب اتقان و اعتبار چنین محتواهایی خواهد بود، کاربرد آن را نیز سرعت خواهد بخشید. پس از بیان اهمیت و ضرورت پایبندی به بایسته های محتوایی وب سایت ها، محتوای آنها را به پنج نوع محتوای: متنی، تصویری، صوتی و ویدیویی، تصاویر متحرک و فایل های آماده شده برای دانلود، دسته بندی می کنیم و در ادامه، به بررسی مهم ترین ویژگی ها و بایسته های محتوایی پایگاه ها می پردازیم. همچنین، پیش از آن، مهم ترین ویژگی های عمومی محتوای وب سایت ها را شرح می دهیم.

ضرورت پایبندی به بایسته های محتوایی

روشمندی و رعایت معیارها و شاخص ها در فرایند تولید و آماده سازی محتوای پایگاه ها، افزون بر اینکه موجب اتقان و اعتبار چنین محتواهایی خواهد بود، کاربرد آن را نیز سرعت خواهد بخشید. وقتی مخاطبان و کاربران پایگاه، با محتوایی ناقص و معیوب یا نامعتبر رو به رو شوند، مقصود اصلی وب سایت که انتقال اطلاعات به مخاطبان است، محقق نخواهد شد. بنابراین، برای انتقال هر چه بهتر اطلاعات، ضروری است که محتوای پایگاه بر اساس موازین و بایسته هایی تهیه و ارائه گردد. در ادامه مقاله، نخست، مهم ترین شاخص ها و معیارهای عمومی محتوای پایگاه ها و سپس به ترتیب، شاخص هایی برای دیگر انواع محتواها شرح داده می شود.

۱. بایسته های عمومی محتوای وب سایت ها

- تناسب محتوای با نیاز کاربران

پایگاه های محتوامحور، با هدف اطلاع رسانی به کاربران و مخاطبان ایجاد می شوند و به همین دلیل، محتوای آن از هر نوع که باشد، باید متناسب با نیاز کاربران و مخاطبان ویژه، آماده و ارائه شود. تناسب اطلاعات عرضه شده در پایگاه با نیازهای مخاطبان، از مهم ترین معیارهای سنجش کیفیت اطلاعات آن به شمار می آید (دراگولانسکو، 1383). بدیهی است، تناسب محتوای وب سایت با نیازهای کاربران، مستلزم شناسایی و نیازسنجی کاربران است که پیش از فرایند طراحی و ایجاد یک پایگاه باید به آن پرداخته شود.

- رعایت حقوق مالکیت معنوی تولیدکنندگان محتوا

در بسیاری از کشورها، قوانین سخت گیرانه ای برای حفظ حقوق مالکیت معنوی آثارِ تولیدشده وجود دارد و همه رسانه ها، از جمله وب سایت ها، ناگزیرند از آن قوانین تبعیت کنند. در برخی کشورها مانند ایران نیز قوانین موجود تا حدودی حق مالکیت معنوی پدیدآورندگان آثار را تضمین می کند؛ اما هنوز به دلیل برخی خلأهای قانونی، در برخی موارد، حقوق مالکیت معنوی نادیده گرفته می شود. گاه در برخی از وب سایت ها، محتواهایی دیده می شود که بدون در نظر گرفتن حقوق مالکیت معنوی مورد استفاده قرار گرفته اند. اصول اخلاقی اقتضا می کند که در فرایند آماده سازی محتوای پایگاه، حق مالکیت معنوی پدیدآورنده محتوا به رسمیت شناخته شود و پس از برطرف شدن موانع حقوقی، در وب سایت عرضه گردد.

- برتری دادن به کیفیت محتوا

مدیران و پشتیبانی کنندگان برخی از پایگاه های اینترنتی، تنها به حجم و گستره محتوای ارائه شده در وب سایت می اندیشند و به حداقل کیفیت محتوا بسنده می کنند؛ درحالی که سودمندی محتوا برای کاربران، در گرو کیفیت و اعتبار آن است. همان طورکه پیش از این گفته شد، سودمندی و تناسب محتوای یک پایگاه با نیازهای کاربران، از مهم ترین شاخص های سنجش کیفیت محتوا به شمار می آید. بنابراین، در تهیه محتوای وب سایت، بیش از آنکه به کمیت و دامنه محتوا توجه شود، باید کیفیت آن در نظر گرفته شود.

- نوآوری و پرهیز از تقلید

از آنجا که ایجاد و راه اندازی وب سایت ها با صرف هزینه مختصر، برای بسیاری از افراد و سازمان ها امکان پذیر شده است، هر روز پایگاه های متعددی به قلمرو وب افزوده می شود؛ اما با وجود فراوانی شمار وب سایت ها، نوآوری و ابتکار چندانی در آنها به چشم نمی خورد؛ چه اینکه بیشتر پایگاه ها، به تقلید از دیگر وب سایت ها راه اندازی می شوند و محتوایی مشابه را عرضه می کنند. تولید و عرضه محتوای تکراری، از سودمندی و کارایی پایگاه می کاهد و تنها وب سایت هایی با اقبال کاربران روبه رو خواهد شد که جلوه هایی از نوآوری و ابتکار در محتوا و کلیت آن مشهود باشد.

۲. بایسته های محتوای متنی وب سایت ها

آمار دقیقی از مقدار انواع محتواهای وب در دست نیست؛ اما بیراه نیز نخواهد بود، اگر گفته شود بیش از نیمی از محتوای وب، شامل محتوای متنی است. اگر چه تصویرها، ویدیوها، صداها و این قبیل محتواهای وبی، جذابیت ها و کارکردهای ویژه دارد، ولی محتوای متنی، به دلایلی چند، همچنان در عرصه وب، پیشتاز است؛ نخست اینکه، انواع اطلاعات را به سرعت و سادگی، در قالب متن می توان تولید و ارائه کرد؛ دیگر اینکه مخاطبان و کاربران وب، محتوای متنی را در مرورگر وب، بدون نیاز به ابزاری ویژه، می توانند دریافت و مطالعه کنند. انواع دستگاه های متصل به شبکه اینترنت، مانند: گوشی های موبایل، تبلت ها و رایانه های جیبی، امکان دریافت محتوای متنی وب سایت ها را خواهند داشت. به هر روی، محتوای متنی باید به گونه ای تهیه و عرضه شود که شمار بیشتری از کاربران به سادگی بتوانند از آن استفاده کنند. در ذیل، برخی از ویژگی ها و بایسته های عمومی انواع محتوای وب سایت ها به اختصار مورد بررسی قرار می گیرد:

• - رعایت اصول نگارش و ویرایش؛
• - رعایت قواعد دستور زبان و خط فارسی؛
• - ارجاع به منابع معتبر و استناد درست.

۳. بایسته های محتوای تصویری

• - تناسب تصویر با موضوع؛
• - بهینه سازی کیفیت و حجم تصاویر؛
• - انتخاب ابزار و شیوه مناسب برای نمایش تصاویر.

۴. بایسته های محتوای صوتی و ویدیویی

• - بهینه سازی کیفیت و حجم فایل ها؛
• - انتخاب ابزار و شیوه مناسب برای اجرای برخط؛
• - پیش بینی ابزارهای کنترل پخش صدا و ویدیو.

۵. بایسته های محتوای فلش (تصاویر متحرک)

• - استفاده بجا از تصاویر متحرک؛
• - بهینه سازی حجم تصاویر متحرک.

۶. بایسته های فایل های آماده برای دانلود

• - رعایت اصول مالکیت معنوی فایل ها؛
• - بهینه سازی حجم فایل ها؛
• - سادگی و سهولت فرایند دانلود فایل ها.

جریان نمایی یا تحلیل وقوع

نمودار جریان، عبارت است از هر نموداری که نشانگر چگونگی ارتباط بین عناصر گوناگون یک سیستم باشد. فنون جریان نمایی که به طور معمول در مدیریت کیفیت استفاده می شوند، عبارت اند از:

• * نمودارهای علت و معلول که چگونگی ارتباط بین عوامل گوناگون با مشکلات بالقوه یا آثار آنها را تشریح می کنند. نمونه این نمودار، تصویر ذیل می باشد.
• * نمودارهای سیستم یا جریان فرایند که چگونگی ارتباط عناصر گوناگون یک سیستم را نمایش می دهند. نمونه این نمودار، تصویر ذیل می باشد.

جریان نمایی می تواند به تیم پروژه برای پیش بینی نوع و محل اتفاق افتادن مشکلات کمک نموده و بدین ترتیب می تواند در تکوین رهیافت هایی برای مواجه با این مشکلات، یاری رسان باشد.

طراحی آزمایش ها

طراحی آزمایش ها، روشی است که به شناسایی عواملی که می توانند بر متغیرهای مشخصی مؤثر باشند، کمک می کند. این فن در بیشتر مواقع بر محصول پروژه پیاده می گردد.

هزینه کیفیت

هزینه کیفیت، هزینه کلی تمامی تلاش های لازم برای نیل به کیفیت محصول و تمامی کارها جهت حصول اطمینان از مطابقت با الزامات و همچنین، کلیه کارهای برآمده از عدم مطابقت با الزامات را شامل می شود. هزینه های ایجاد شده به سه گونه می باشند: هزینه های پیشگیری، هزینه های ارزیابی و هزینه های خرابی.

نتیجه گیری

بخشی از کار ارزیابی و بررسی و سنجش کیفیت، باید توسط نیروی انسانی متخصص انجام شود. در عمل، بخشی از ارزیابی ها باید با دخالت مستقیم عامل انسانی باشد؛ حتی اگر آنها با استفاده از نرم افزارهای خودکار ارزیابی شده باشند؛ برای مثال، نرم افزارها می توانند به سرعت تشخیص دهند که متون توضیحی در قالب ساختار متن جایگزین برای تصاویر و نمادهای تصویری استفاده شده در وبگاه قرار دارند؛ اما این عامل انسانی است که می تواند به خوبی تشخیص دهد آیا توضیحات به کار رفته متناسب و مناسب با تصویر است یا نه. یافته های حاصل از ارزیابی انسانی می تواند کیفیت و دقت بالایی داشته باشد و در نتیجه، کیفیت آن به طور قابل توجه افزایش می یابد.

تا کنون موارد و روند بررسی نرم افزار و کنترل کیفیت را به طور جدا بیان کردیم؛ اما می خواهیم بدانیم چه مواردی در بررسی نرم افزار و کنترل کیفیت به صورت مشترک انجام می گیرد:

• * در هر دو قسمت، شاخص های استاندارد مشخصی وجود دارد و کارشناسان با استفاده از شاخص ها به بررسی و بازبینی محصولات می پردازند.
• * هر دو بخش، تا زمانی که محصول دارای اشکالات باشد، مجوز برای انتشار محصول را نمی دهند.
• * پس از هر بار بررسی، کارشناسان محصول را بازبینی می کنند.
• * بررسی محصول، توسط نیروی انسانی و ماشین خودکار انجام می پذیرد و نتیجه آن گزارش می شود.
• * ارزیابی بررسی توسط کارشناسان، در سه حوزه: وب، نرم افزار دسکتاپ و نرم افزار حامل های همراه انجام می گیرد.

کنترل کیفیت، مفهوم کلی و عام تری دارد و بررسی نرم افزار، یکی از زیرگروه های کنترل کیفیت می باشد؛ با این همه، بین مقوله بررسی نرم افزار و کنترل کیفیت تفاوت هایی نیز وجود دارد؛ از جمله:

• * بررسی نرم افزار به عنوان یکی از فعالیت های بخش کنترل کیفیت محصوب می شود.
• * مستقل بودن کنترل کیفیت از تمام بخش ها و ادارات برای عدم تأثیرپذیری و مستقل بودن گزارش آن.
• * کنترل کیفیت، عبارت است از برنامه ریزی، بررسی ها، آزمون ها در فرایند تولید نرم افزار و همچنین، تطابق محصول با هدف و توجه به نیازهای کاربران و جامعه مخاطب.
• * کنترل کیفیت در مراحل تولید محصول نقش داشته و در هر حوزه از فعالیت، کارشناس مناسب دارد تا بتواند محصول را مورد سنجش قرار دهد.
• * انجام آزمون نرم افزار یا محصول برای سنجش کیفیت محصول.
• * کنترل کیفیت، مستندات محصولات گذشته را دارد و در جهت ارتقای سیستم از آن استفاده می کند.
• * کنترل کیفیت بازبینی و بازنگری در محصولات را در دستور کار خود دارد.
• * ارزیابی مواردی که در چشم انداز طرح محصول پیش بینی و مستنده شده بود.
• * استراتژی تست برای هر محصول در بخش کنترل کیفیت پیاده سازی می شود؛ شناسایی الویت های تست، برنامه ریزی تست ماشینی یا خودکار و دستی.
• * تشکیل ماتریس همبستگی میان نیازهای مشتری و مشخصه های محصول.
• * وضعیت محصول تولیدشده به همراه نقاط مثبت و منفی به صورت گزارش تدوین شده و به مدیر کیفیت و مدیر سازمان یا شرکت ارائه می گردد.
• * دریافت نظرات کاربران ویژه در آزمون های آلفا و بتا و ارائه آن به صورت گزارش مدون.

پی نوشت ها:

منابع: