ره آورد نور

عباراتی مانند: آموزش الکترونیک(1)، آموزش از راه دور، آموزش مَجازی و دانشگاه مَجازی در سال های اخیر رواج بسیاری یافته است. اگر چه در حال حاضر در کشورهای جهان و از جمله در ایران، مدارک دانشگاهی فقط با شرکت در جلسات درس اعطاء می شود، امّا با شروع فنّاوری های جدید ارتباطات و رشد و گسترش آن، مفهوم آموزش الکترونیکی به عنوان روشی برای تحصیل در کنار و یا در برابر سیستم سنّتی و کلاسیک، در حال مطرح شدن است.

از این رو، با توجه به گسترش بهره مندی از رایانه و اینترنت در جامعه، خاصّه در حوزه های علوم دینی، و نیز مزایای استفاده از روش های نوین برای آموزش علاقه مندان علوم و معارف اسلامی که حضور در کلاس های سنّتی حوزه های علمیه برایشان میسر نمی باشد، بر آن شدیم تا مفاهیمی را که در بالا بدان اشاره شد، توضیح دهیم و به پیشینه آموزش از راه دور و انواع آن، مزایا و معایب، دورنما و چالش هایی که روبروی این نوع آموزش یا دانشگاه مجازی قرار دارد، بپردازیم و افزون بر این، به آموزش علوم اسلامی در بسترهای الکترونیکی نیز به صورت مختصر اشاره کنیم.

اشاره

گوهر پاک و فطرت آسمانی کودک و نوجوان، بدون پرداختن و پروراندن سالم، در معرض تباهی است. چنانکه انبوه بازی های کامپیوتری خارجی با محتوایی نامطلوب، و بازی های داخلی با کیفیتی ضعیف، بازار را پر کرده است و با القائی روان شناختی، مستقیم و غیر مستقیم، دل پاک او را تهدید می کند. شناخت کارشناسانه ساختار و چگونگی تأثیر گذاری این بازی های نوین کودکانه ما را در بهره وری صحیح از آنها یاری می رساند. از این رو، برآن شدیم تا مصاحبه ای با مسؤول مرکز تربیت مربی کودکان و نوجوانان دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، حجّة الاسلام محمد حسن راستگو، درباره بازی های کامپیوتری و بایدها و نبایدهای آن داشته باشیم تا با انعکاس نظرات کارشناسانه ایشان گامی در راستای بهبود کمی و کیفی این صنعت برداریم.

اشاره

متن حاضر بخش های مهمی از سخنان آقای رضا آسیابانی از مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که در تاریخ 1381/9/26 در کنفرانس جنبی دومین نمایشگاه مراکز علمی پژوهشی حوزه علمیه قم تحت عنوان «پژوهش رایانه ای علوم اسلامی» بیان گردیده است. این سخنرانی به لحاظ اهمیت و برخورداری از نکات جالب و درخور توجّه، به نظر خوانندگان عزیز می رسد.

از جمله افتخارات تمدّن اسلامی، تکیه فراوان آن بر کتاب، علم اندوزی و مفاهیم وابسته و متعلّق به آنهاست. کتاب نه تنها خود معجزه این آیین تلقی می شود، بلکه بر استفاده از آن، حتّی در معانی به ظاهر نامتعارف، اصرار شده است. «قلم» به عنوان ابزار تولید کتاب، و «ما یَسطُرُون» به عنوان تجلّی معانی و مفاهیم مندرج در کتاب تا اوج قابلیت سوگند خوردن ارتقاء می یابد و اوج الوهیت خداوند با تعلیم با قلم تصویر می شود که خود تأکید بر کتاب است، و «علم» به مثابه منشأ شکل گیری کتاب و منتهای فراگیری از کتاب، در چهارمین مرتبه از فراوانی (750 بار) در قرآن کریم، پس از کلمات کلیدی پربسامدی چون الله (2800 بار)، ربّ (950 بار) و ایمان (755 بار)(1) قرار می گیرد.

احادیث و روایات فراوانی درباره اهمیت و ارزش کتاب و نوشتن و خواندن در متون و منابع موجود است. در بخش پر ثمر تاریخ اسلام، بزرگترین دانشمندان جهانی پرورش یافتند، کتاب ها نوشتند، شاگردها پروردند، و تا رأس هرم اندیشمندان زمان صعود کردند(2)، و بسیاری از عالمان دوران را ریزه خوار خوان معرفت خویش ساختند. مساجد با حلقه های درس و بحث خود با کتابخانه ها چنان در هم تنید(3) که بیشتر به مجامع و محافل علمی و محلّ تعاطی اندیشه ها می مانست. گویی که سجده عالمانه و برخاسته از آگاهی نسبت به عظمت خداوند در چنین مکان هایی زیبنده تر و سزاوارتر می نمود. سلاطین، حکّام و وزیران با تأسیس کتابخانه، برای خود فخر می آفریدند، که اندیشه زمان آن را فخر می شمرد و فرمانروایان پیوسته بر آن بوده اند که حمایت اندیشه عصر را به سوی خود بخوانند.

اشاره

«نشر الکترونیک» به عنوان پدیده ای جدید در حوزه انتشارات رو به فزونی است. نشر مکتوب که تا اواخر هزاره دوم محملی برای نشر علم و دانش بود، اینک در آستانه هزاره سوم جای خود را به نشر رقومی (دیجیتالی) یا الکترونیک می سپارد. اگر چه اصطلاح نشر الکترونیک در گستره علم و دانش فراگیر شده است، اما هنوز مفهوم واقعی آن برای برخی مبهم و ناشناخته است. فرصتی به دست آمد که با یکی از دست اندرکاران این حوزه گفت و گویی انجام دهیم تا برای شفاف ساختن مفاهیم این پدیده جدید از اندوخته های علمی‌شان بهره مند شویم. جناب حجة الاسلام سالاریان، مدیر مؤسسه خدمات کامپیوتری نور و نماینده مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در مجمع ناشران الکترونیک، به سؤالات ما در این زمینه پاسخ گفتند. نظر خوانندگان عزیز را به این گفت و گو جلب می کنیم.

آشنایی جامعه اسلامی با قرآن کریم و نیز شناخت مفاهیم روح پرورِ آن، از جمله والاترین آرمان هادیان طریق دین بوده و خاصّه در عصر امروز بسیار حایز اهمیت می باشد. چنانکه انوار آسمانی این کتاب الهی، بشر را از اسارت مادّیت رهانده و به سرحدّ رشد و کمال رهنمون است.

در یک نگاه، برنامه نورالأنوار 2 که توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ارائه گردیده است، دارای متن کامل قرآن، دو قرائت ترتیل کامل قرآن با صدای استاد منشاوی و استاد شهریار پرهیزکار، چهار ترجمه فارسی، دو ترجمه انگلیسی و شش ترجمه به زبان های فرانسوی، آلمانی، ترکی، اسپانیولی، ایتالیایی و مالایی و نیز شامل 86 جلد تفسیر از تفاسیر معروف شیعه به زبان فارسی و عربی و حدود 100 مگابایت فیلم و صدها تصویر متناسب با مفاهیم مطرح شده در آیات قرآن کریم است.

اشاره

دائرة المعارف قرآن هلند، سال گذشته در شهر «لیدن» منتشر شد و به خاطر نویسندگان مشهوری که با آن همکاری کرده بودند، به سرعت در محافل علمی قرآن شهرت و اعتبار یافت. یکی از مقالات جالب توجه این دائرة المعارف، مقاله Computer and the Quran است که به بررسی تأثیر نسخه های الکترونیکی قرآن بر چگونگی استفاده و فهم این کتاب آسمانی پرداخته است. نویسنده پس از معرفی اجمالی اطلاعات عرضه شده بر روی لوح های فشرده و سایت های اینترنتی، به بررسی فواید و کارکردهای آنها می پردازد. خلاصه این مقاله تقدیم می شود.