ره آورد نور

در اینترنت چندین موتور جستجو در زمینه اسلام وجود دارد که پایگاه ها و منابع اسلامی را گردآوری و طبقه بندی کرده است. در این موتورها از منابع و پایگاه های تمامی مذاهب و فرِق اسلامی استفاده شده است؛ اما چیزی که مسلم است این است که پایگاه ها و منابع اهل سنت بیشتر و پررنگ تر از منابع شیعی است. در عین حال گاهی استفاده از این موتورها می تواند بسیار مفید باشد. در ذیل به چند نمونه از موتورهای جستجوی دین مبین اسلام اشاره می کنیم:

نغمه های دلنشین قرآن و آواهای مربوط به ماه مبارک رمضان در سبک و سیاق های مختلف، فضای نمایشگاه را عطرآگین کرده است و عرضه علوم و معارف قرآنی در قالب دستاوردهای نوین الکترونیکی، از دیدنی های ارزشمند نمایشگاه به شمار می رود. حضور کمیته محصولات چندرسانه ای دوازدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن در بخش شرکت های رایانه ای و مؤسسات صوتی تصویری از دیگر ویژگی های این نمایشگاه است.

در بخش محصولات چند رسانه ای، 32 شرکت رایانه ای همراه با بیست مؤسسه صوتی و تصویری حضور دارند. فضای مناسب و امکان دستیابی آسان و سریع محصولات عرضه شده، نسبت به سال گذشته تفاوت قابل ملاحظه ای نموده است. به گزارش روابط عمومی کمیته محصولات چند رسانه ای نمایشگاه، دو سمینار تخصصی درباره مشکلات و معضلات موجود در این حوزه با موضوعات «شیوه های نوین ارتباط با جوانان و نوجوانان در حوزه علوم اسلامی» و «کاربرد علوم رایانه ای در تحقیقات دینی» برگزار شده است. در این بخش از نمایشگاه، بیش از چهارصد عنوان نرم افزار ارائه شده که مورد استقبال مردم قرار گرفته است.

گزارش ذیل که برگرفته از نشریه شماره گلستان قرآن می باشد، به بررسی آثار قرآنی مؤسسات و مراکز جدید در این نمایشگاه پرداخته است.

اشاره

امروزه با گسترش وسایل اطلاع رسانی، پیشرفت سریع فناوری اطلاعات و تشکیل مؤسسات جدید، بسیاری از کتب اسلامی در قالب دیجیتال آماده گردیده و زمینه های تحقیق و تتبع در آنها فراهم شده است.

انبوه این اطلاعات، وسایل تازه ای را برای نظام مند کردن اطلاعات و بهبود نظام اطلاع رسانی، مورد تاکید قرار می دهد، تا با ملاحظه شرایط زمان و گسترش اطلاعات و دانش ها، برنامه ای ارائه شود که در کمترین زمان، حداکثر استفاده را ممکن سازد.

توجه به فشرده کردن اطلاعات، چنان گسترده و عمیق است که پیوسته بر تکنولوژی ها و روش های اطلاع جویی، اطلاع اندوزی و اطلاع یابی تأثیر می گذارد.(1) امروزه رایانه ها با سرعت زیاد و امکانات ویژه، می توانند سنگینی بار اطلاعات را تحمل کرده و نیاز واقعی محققان را بر آورده سازند. یکی از بهترین روش ها و کامل ترین ابزار در اطلاع رسانی علوم اسلامی، نرم افزارهای معنایی یا همان موضوعی است.

اشاره

یکی از موضوعات مهم در نرم افزارهای تولیدی مراکز و مؤسسات علمی و پژوهشی، در نظر گرفتن امکاناتی است که استفاده از برنامه را به شیوه‏ای مطلوب تسهیل کرده و راه های مختلفی را برای دست‏یابی کاربر به مطلب مورد نظر هموار می‏سازد. از جمله این قابلیت‏ها، امکان کارآمد و مفید «جستجو» است که برای کاربران و محققان اهمیت درخور توجهی دارد.

ارائه شیوه های گوناگون برای دسترسی به مطالب دلخواه و گنجاندن راه های متعدد جستجو در محتوای یک نرم افزار به منظور نیل به پاسخ دلخواه، از ویژگی‏های ارزشمند یک کتابخانه دیجیتالی است. این مهم در تمام نرم افزارهای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به شکل کاربردی و پیشرفته در نظر گرفته شده است. «تنوع» و «سرعت»، دو ویژگی بازر قابلیت جستجوی نرم افزارهای نور است.

مقدمه

امروزه با گسترش وسايل اطلاع‏ رسانى، پيشرفت سريع فناورى اطلاعات و تشكيل مؤسسات در حوزه فناوری‌های جديد،  اطلاعات ارزشمند فراواني در قالب كتابخانه‌هاي الکترونیکی و نرم‌افزارهای متنی ارائه شده و کتابخانه‌های دیجیتال با شتابي فراوان به يك منبع اطلاعاتي ممتاز تبديل شده‌اند. برای دستیابی پژوهشگر به اطلاعات و منابع دیجیتالی، دو روش عمده وجود دارد: نخست، دستیابی به اطلاعات از طریق کلمات‌، فهارس و الفاظ. روش دوم که اساسی ترین و بیشترین درخواست کننده را  به خود اختصاص داده است، استفاده از نمایه‌ها و موضوعات جستجو برای رسیدن به محتوای مورد نظر می‌باشد. در این نوشتار، سعی شده است تا با بررسی روش‌های جستجو و اشاره به موارد مختلفی که می‌تواند در جستجو و بازیابی اطلاعات سرعت، دقت، جامعیت و مانعیت جستجو را بالا ببرد، اشاره شود.

چکیده

برجسته کردن عبارات قرآنی در متون مکتوب - چه با تغییر در نوع نوشتار و چه با استفاده از علائم ویرایشی - موضوعی است که قرن‌ها مورد توجه مؤلفان، نسخه‌برداران و ناشران قرار گرفته است. همچنین، فهرست‌برداری از این عبارات و درج آنها به صورت آماری در بخش پایانی کتب نیز در تألیفات دهه‌های اخیر متداول بوده است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، طی بیش از دو دهه فعالیت خود تلاش نموده تا محوریت قرآن و حدیث را در نرم‌افزارهای تولیدی حفظ نماید که این تلاش‌ها ابتدا تفاوت چندانی با مدل مکتوب نداشته است؛ اما به مرور زمان روش‌های ابتکاری نوینی برای سرعت و دقت بیشتر به کار گرفته شده که آخرین آنها طرح «جستجوی هوشمند عبارات قرآنی در متون دیجیتال» می‌باشد.

چکیده

متن قرآن کریم خصوصیت‌های منحصر به‌فردی از نظر چگالی موضوعی، مفهومی و دانه‌بندی در مقایسه با سایر متون دارد. یکی از نکات مهم در این زمینه، لزوم مرجع‌یابی ضمیر است که به افزایش دقت نتایج جستجو کمک شایانی می‌نماید. هدف استفاده از دسته‌بندی خودکار متن (ATC)که یکی از شاخه‌های متن‌کاوی است، به گونه‌ای است که باعث بهبود جستجو در نرم‌افزارهای قرآنی شود. در این مقاله، پس از تحلیل متن قرآن کریم و مقایسه آن با سایر متون، روشی ارائه شده است که با توجه به خصوصیات متن قرآن کریم قادر است آیات را ابتدا درون موضوعاتی از پیش تعریف‌شده دسته‌بندی کند. سپس، آیات همه سوره‌ها را با توجه به وزن کلمات آن برای هر موضوع، درون دسته‌‌ها طبقه‌بندی می‌کند. در این زمینه، از ارتباط موضوعات و مفاهیم مختلف برای دسته‌بندی، مدد جسته و فرآیند دسته‌بندی را بهبود می‌دهد. در پایان، با توجه به وزن کلمات هر آیه برای هر موضوع، میزان ارتباط آن آیه با موضوع محاسبه شده و دسته آیه مشخص می‌شود. الگوریتم ارائه‌شده، مبتنی بر TFIDF بوده و پارامترهای مؤثر، نظیر ضریب تفکیک متن، به شکلی تنظیم شده که خصوصیات قرآن کریم را در نظر بگیرد. روش پیشنهادی در قالب یک نرم‌افزار نمونه جستجوی موضوعی قرآن کریم پیاده‌سازی شده است. نتایج حاصل از این نرم‌افزار با سایر نرم‌افزارهای قرآنی و نیز با دسته‌بندی دستی آیات از لحاظ پارامترهای دقت و فراخوانی مقایسه شده؛ که نشان‌دهنده مزایای روش پیشنهادی است.