ره آورد نور

اشاره

برخی از دانشمندان علم فناوری اطلاعات (IT) معتقدند، بشر پس از گذر از سه دوره یا سه موج تأثیرگذار در طول تاریخ (موج های کشاورزی، صنعت، و رایانه و اطلاعات) امروزه با ورود به قرن بیست و یکم، به موج چهارم یا «عصر مجازی» رسیده است که به واسطه آن می توان در یک فضای مجازی، به دنیایی کاملاً واقعی دست یافت. از تجلیات مهم این فضای جدید، «فناوری آموزش مجازی» است که از طریق آن مفهوم آموزش به سبک کنونی، به سرعت در حال تغییر و دگرگونی است. تعابیری چون آموزش از راه دور، آموزش باز، آموزش مستقل، آموزش غیر حضوری، آموزش الکترونیکی، آموزش مجازی و... علیرغم تفاوت اندک، بر این مفهوم دلالت دارند که آموزش بدون نیاز به رو در رویی استاد و شاگرد، در محیطی خاص انجام می گیرد. جوهره اصلی آموزش از راه دور، جدایی فیزیکی استاد و شاگرد است.

بازیابی بیش از حد اطلاعات  Overload Infomation بر خلاف آنچه از عنوانش پیداست، پدیده ای است که اغلب باعث سردرگمی، درهم آمیختگی و در نهایت سرخوردگی و عصبانیت پژوهشگران اینترنتی می شود. بنا بر آمار و گزارش های متعدد، هر روز ده ها میلیون صفحه وب به شبکه جهانی اینترنت افزوده می شود. این صفحات که در قالب روزآمدسازی پایگاه های موجود یا ایجاد و راه اندازی پایگاه های جدید و یا شیوه های دیگر چون اظهار نظرها به انجام می رسد، از سوی افراد، شرکت ها و مؤسسات گوناگون با اهداف مختلفی مانند: علمی، تجاری، تبلیغاتی و اطلاع رسانی صورت می گیرد؛ به دیگر سخن، حجم قابل توجهی از منابع اینترنتی غیر علمی هستند.

اشاره

آنچه در مقاله «اینترنت بسان سمبلی برای خدا» نوشته چارلز هندرسِن مطرح می گردد، در واقع ارائه یکی از دیدگاه هایی است که درباره تأثیر اینترنت و فنّاوری نوین اطلاعاتی در تصور انسان از خدا بحث می کند و ما با وجود همه انتقادهایی که نسبت به مبانی این نظریه و تعابیر به کار رفته در آن داریم، به منظور آشنا نمودن خوانندگان با این نوع دیدگاه ها آن را در معرض استفاده و اطلاع قرار می دهیم. گفتنی است که این مقاله توسط مترجم آن آقای عیسی جهانگیر مورد نقد و بررسی قرار گفته که بعد از نوشته مزبور ارائه گردیده است.

اشاره

در باره آسیب های اجتماعی اینترنت، سخنان بسیاری گفته شده و از زوایای مختلفی نسبت به این موضوع نگریسته شده است. گستره وسیعی از آسیب های اقتصادی مانند: تشدید تضاد طبقاتی و رشد شکاف میان فرادستان و فرودستان؛ شکاف نسلی بین بزرگسالان و جوانان؛ امنیت ملی، سیاسی و فرهنگی؛ آزادی و دموکراسی دیجیتالی و فرهنگ مجازی و اینترنتی، در زمره آسیب های جامعه شناختی اینترنت می باشند. در این بخش تنها به بیان آسیب های فرهنگی و پژوهشی اینترنت بسنده می کنیم و تحقیق و تحلیل سایر ابعاد اجتماعی و سیاسی اینترنت را از اندیشمندان علوم اجتماعی و ارتباطات به انتظار می نشینیم.

اشاره

شاید آنگاه که فردریش نیچه، فیلسوف نامدار آلمانی، با بیانی جهان گیر، مرگ خدا را به جهانیان اعلام کرد، کمتر کسی فکر می کرد که دیگر خبری از خدا، دین و معنویت باقی بماند. به گمان نیچه و هودارانش انسان با دانش و فنّاوری پیشرفته خود به تدریج باید جای خدا را می گرفت و باورهای مذهبی و غیر مادی رخت بر می بست؛ اما گذشت زمان از خیال های خام ایشان پرده برداشت و بر همگان روشن ساخت که نه تنها خدا و دینش نمرده است، بلکه همگام با پیشرفت فنّاوری روز، به ویژه فنّاوری اطلاعات، بازگشت به دین و احیای شعائر و جنبش های دینی نیز به طور چشمگیری فزاینده بوده است؛ چندان که بسیاری از دانشمندان برجسته معاصر بدان اشاره و حتی تأکید داشته اند. ساموئل هانتینگتون از متفکران طراز اول دنیا و صاحب نظریه «برخورد تمدنها» اظهار کرده است که: «نوعی خلأ هویت در جهان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد شکل گرفت که خودآگاهی تمدنی و تجدید حیات مذهبی به عنوان وسیله ای برای پر کردن آن خلأ شروع به رشد نمود (هانتینگتون، 1372: ص 22)».

افزون بر این، فنّاوری اطلاعات به طور عام و اینترنت به شکل خاص، بستری بی نظیر فراهم کرده که در آن دین پژوهی و معنویت طلبی بسیار آسان تر، بیشتر و مطلوب تر از گذشته شده است. بنا بر گفته جرج بارنا (George Barna) از هر 6 نفر کاربر اینترنت در جهان، حداقل یک نفر به دنبال اطلاعات معنوی و مذهبی بوده است. در این زمینه آمارهایی وجود دارد که میزان دین پژوهی در اینترنت را در حد 25 تا 30 درصد کل کاوش های اینترنتی اعلام کرده اند و این نشانگر بازگشت و اقبال نسل جدید جهان به دین و معنویت، و همچنین بیانگر ضرورت بهره گیری از فنّاوری اطلاعات و اینترنت در این زمینه است. همزیستی قابل توجه دین و فنّاوری اطلاعات تا آنجاست که امروز مذاهب و مکاتب مختلف برای تبلیغ و تسهیل در امور و مناسک مذهبی خویش، امکان عبادت سایبر یا آنلاین (Online Worship) را میسر کرده اند و سخن از ادیان مجازی به میان آمده است ؛ ادیانی که اینترنت در شکل گیری آنها نقش اول را داشته است.

بی شک، رشد روزافزون اینترنت فواید و اهمیت غیر قابل انکاری دارد، چندان که در دوران حاضر، نقش محوری اینترنت چنان اساسی است که بدون آن امکان برنامه ریزی، توسعه و بهره وری در زمینه هایی چون: فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و علمی در جهان آینده امکان پذیر نخواهد بود. با وجود این، نباید از پیامدهای ناگوار و مخرب آن به ویژه در زمینه های اجتماعی و فرهنگی غافل ماند.

به دیگر سخن، اینترنت با همه خوبی ها و فوایدش، از کاستی ها و آسیب هایی نیز برخوردار است که همگان به ویژه دولت مردان، سیاست گذاران و اولیا و مربیان و والدین باید بدان واقف باشند. البته سخن گفتن از آسیب های اینترنت به معنای نفی این پدیده و نگاه منفی بدان نیست؛ بلکه واقعیت این است که اینترنت دارای کارکردهای مثبت و منفی می باشد که پاره ای از کارکردهای مثبت را در مقاله پیشین بیان کردیم و اکنون به بیان برخی از آسیب های آن می پردازیم. آسیب شناسی اینترنت، همچنان که از عنوان آن پیداست، عنوانی کلی و وسیع است، چندان که می توان آن را از رویکردها و ابعاد مختلف مورد مطالعه و بررسی قرار داد؛ برای مثال، در بعد فنی آسیب هایی نظیر: امنیت شبکه ای و نرم افزاری در برابر ویروس ها و نفوذگرها (هکرها)، برنامه نویسی های گوناگون و گاهی غیر استاندارد، همچنین در ابعاد مختلف دیگری چون: ابعاد سیاسی و بررسی مسائلی مانند تاثیر اینترنت بر مرزهای ملی، دموکراسی و آزادی، در بُعد اقتصادی مباحثی از قبیل: اینترنت و بازارهای الکترونیکی و تاثیر آن در جهانی شدن و اقتصاد جهانی و ابعاد گوناگون دیگر را می توان مطرح کرد. اما در این نوشتار فقط به آسیب های روان شناختی اشاره خواهیم کرد.

در عصر موسوم به «عصر اطلاعات(1)» سرعت و میزان تولید اطلاعات به اندازه ای است که گفته می شود فقط در آمریکا روزانه شش تا هفت هزار مقاله علمی چاپ می شود و اطلاعات موجود در جهان در هر پنج سال و نیم به میزان دو برابر افزایش می یابد.(2)

اینترنت به عنوان بزرگ ترین مولود جامعه اطلاعاتی نقش چشمگیری در این روند رو به رشد داشته و دارد. بنابر تحقیقی که در سال 2002م انجام گرفته است، هر روز 3/7 میلیون صفحه وب به این شبکه جهانی افزوده می شود(3) که به یقین امروزه این رقم بیش از ده میلیون می باشد.

در این نوشتار برآنیم تا نیم نگاهی به کارکردهای مختلف، و عمدتاً مثبت اینترنت و جایگاه جامعه ما در این شبکه داشته باشیم تا تصویر روشن تری از اینترنت برای خوانندگان محترم ترسیم شود.

اشاره

هر کس برای جستجوی مقالات و مطالب مورد نیاز خود در اقیانوس اطلاعات اینترنت، به موتورهای جستجو نیازمند است. این موتورها به دو گروه عمومی و تخصصی تقسیم می شوند. بیشتر ما جستجوگرهای عمومی را می شناسیم که مشهورترین آنها «گوگل» و «آلتاویستا» است. اما جستجوگرهای تخصصی، موتورهایی هستند که در حیطه یک موضوع خاص جستجو می کنند. آنها پایگاه های مربوط به موضوع خود را در وب شناسایی و به پایگاه داده خویش اضافه می کنند. فرآیند تحقیق در این گونه موتورها مانند جستجوگرهای عمومی و معروف با وارد کردن واژه در کادر جستجو انجام می گیرد. در برخی از آنها علاوه بر جستجوی کلید واژه، جستجو از طریق فهرست راهنما و دسته بندی موضوعی اطلاعات نیز امکان پذیر است. البته گروهی، جستجو در یک موضوع خاص را تنها از طریق دسته بندی موضوعی و فهرست راهنما انجام می دهند.

اشاره

امروزه با رشد و گسترش اینترنت، مراکز، مؤسسات و افراد گوناگون، اطلاعات و منابع ارزشمندی را در زمینه قرآن و معارف الهی در قالب های مختلف بر روی این شبکه جهانی منتشر کرده اند. ولی استفاده مطلوب از آنها نیازمند آشنایی با نحوه شناسایی و بازیابی بهینه اطلاعات و جستجوی کارآمد در اینترنت است. افزون بر این چنین کاری مستلزم صرف هزینه و وقت زیادی می باشد.

بخش پژوهش شبکه جهانی نور برای رفع این مشکل، مجموعه ای از بهترین و تازه ترین اطلاعات و پایگاه های قرآنی را شناسایی، ارزیابی و طبقه بندی کرده و گزیده ای از آنها را در قالب نرم افزاری تحت عنوان «قرآن در اینترنت نسخه 3» ارائه کرده است تا ضمن دسترسی سریع و آسان علاقه مندان و قرآن پژوهان گرامی، آنان را با قرآن و پایگاه های قرآنی اینترنت آشنا کند.