اشاره

به مناسبت هفته پژوهش، یازدهمین نشست از سلسله‌نشست‌های علوم اسلامی و انسانی دیجیتال با موضوع «نشر دیجیتال و چالش‌های مالکیت معنوی» در تاریخ 19 آذر 1401 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید. در این نشست، حجّت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سید حسن شبیری، رئیس دانشکده حقوق دانشگاه قم و نویسنده کتاب حقوق مالکیت فکری در آثار برگرفته از رایانه و چندین اثر پژوهشی دیگر، حضور داشتند. همچنین، مهمان دیگر این نشست، جناب آقای دکتر غلامی جلیسه، دانش‌آموخته حوزه علمیه و مدیر مؤسسه بیاض و کارشناس کتاب‌های خطی و صاحب مقالات متعدّد در این باره بودند.

در این جلسه، کارشناسان به تبیین مفهوم مالکیت مالی و فکری آثار علمی و مسائل مرتبط با آن در حوزه نشر دیجیتال پرداختند. بیان چالش‌های حوزه مالکیت فکری و تبیین مشکلاتی که رهاشدگی فضای مجازی برای پدیدآورندگان، ناشران و مالکان فراهم آورده است، از جمله مباحث مهمی بود که در این جلسه به آنها پرداخته شد. علاوه بر این، به سؤالات شرکت‌کنندگان در جلسه هم پاسخ داده شد که در ادامه، فرازهای مهم این مباحث، از نظر شما می‌گذرد.

مقدمه

دست یافتن به منابع اصلی تحقیق در حیطه های مختلف علوم اسلامی و همچنین شناسایی تحقیقات و پژوهشهای انجام شده در حوزه مورد بحث، از جمله مهمات و مشکلاتی است که از دیرباز محققین با آن مواجه بوده اند، نسخ خطی به عنوان یکی از مهمترین منابع تحقیقی از دیرباز مورد توجه محققان و پژوهشگران بوده است، مع الأسف امروزه به جهت عدم آموزش صحیح روش تحقیق در دانشگاه ها و حوزه های علمیه  کمتر اهتمامی به شناسایی و بررسی این منابع مهم و اصیل می شود، اما کم نیستند محققان و پژوهشگران عمقگرایی که استفاده درست و موشکافانه از این منابع را در دستور کار خود قرار داده اند.

جف بزوس از زمانی که نخستین کتاب خود را در سال 1995م از طریق اینترنت به فروش رساند تاکنون بیش از 30 میلیون مشتری را از سراسر جهان، برای فروش محصولات پایگاه خود، یعنی سایت آمازون (www.amazon.com) جذب کرده است و وب سایت خود را به بزرگ ترین کتابفروشی جهان تبدیل ساخته و خود را پیشگام تجارت (B2C(1 معرفی کرده است.

امروزه در دهکده جهانی اینترنت، شاهد رشد و پیشرفت روزافزون صنعت تجارت الکترونیک، خاصه تولد کتابفروشی های مجازی در این عرصه هستیم. هم اکنون در ایران، بیش از ده ها سایت اینترنتی، مشغول فعالیت در این عرصه اند چرا که این نوع تجارت فواید بسیاری دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد.

چکیده

نسخه های خطی، میراث به جای مانده از تلاش های علمی، هنری و فرهنگی گذشتگان این مرز و بوم به شمار می روند که به عنوان منابع دست اول تحقیق همواره مورد توجه پژوهشگران بوده و هست. از این جهت، استفاده از ابزار نوین پژوهش برای هر چه بیشتر کاربردی کردن این منابع، از مهمات جامعه اطلاعاتی امروز است.

نوشتار حاضر ضمن معرفی این ابزار نوین و مزایای به کارگیری آن، به شناساندن برخی نمونه های قبلی از کتابخانه های دیجیتال نسخ خطی در دنیا پرداخته است.

شکل گیری پایگاه بیاض

امروزه استفاده از ابزارهای جدید برای اشاعه و ارائه آراء، نظریات، افکار و اطلاعاتی که در دست می باشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در جهانی که لحظه به لحظه اطلاعاتی جدید تولید می شود و تولیدکنندگان در صدد ارائه آن به شکل های گوناگون می باشند، وبلاگ توانسته است به عنوان یک رسانه شخصی جایگاه خوبی را در سراسر دنیا برای خود باز نماید؛ که رشد روزافزون این پدیده، خود گواه این مهم است.

حدود سه سال پیش به جهت علاقه وافر به دانش مخطوطات سعی نمودم تا از اینترنت در این وادی استفاده کنم. در اولین پژوهش های خود متوجه این موضوع گردیدم که در ایران و کشورهای غربی و اروپایی نسبت به جنبه الکترونیکی نسخ خطی اسلامی خاصه نسخ خطی شیعی توجهی نشده است.