ره آورد نور

سخن اول

فناوری‌های‌ جهانی اطلاعات و ارتباطات، به ویژه اینترنت، تحولات‌ فوق‌العاده‌ سیاسی‌، فرهنگی‌ و اقتصادی‌ قرن بیست و یکم‌ را تسریع‌ کرده است. درست‌ همان‌طور که‌ تلگراف‌، تلفن‌ و راه‌آهن‌ درقرن‌ نوزدهم‌ و اوایل‌ قرن‌ بیستم‌ باعث‌ تحول‌ چشم‌اندازهای‌ ملی‌ و بین‌المللی‌ شدند، فناوری ارتباطات و وجه مشخص آن، یعنی اینترنت در زمان ما، تحولات بی‌سابقه را به دنبال داشته‌اند؛ تا آن‌جا که به وجه غالب جهان معاصر تبدیل شده است .

گرچه «اینترنت» به عنوان یکی از ابزارهای انتقال اطلاعات به شمار می‌رود، ولی بیش از آنکه یک ابزار باشد، یک رسانه است و مانند هر رسانه این امکان را دارد که هم برای انتشار موضوعات مختلف و ترویج آن و هم برای آموزش موضوعات استفاده شود. موضوعات دینی و مذهبی هم از این امر مستثنا نیستند.

مقدمه

نرم‌افزار جامع التفاسیر نور، جدیدترین محصول قرآنی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است. این نرم‌افزار، پس از عرضه به سرعت جای خود را در میان قرآن‌پژوهان و محققان علوم اسلامی باز کرده و از رقبای خود در عرصه نرم‌افزارهای قرآنی پیشی گرفته است.

این برنامه به دلیل برخورداری از ترجمه‌ها و تفاسیر متعدد و امکانات متنوع پژوهشی و کاربردهای ویژه‌ای که برای هم علاقه‌مندان به معارف قرآن دارد، در سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم عنوان نرم‌افزار برتر را از آنِ خود کرد.

برنامه جامع التفاسیر نور، از ابتدا به منظور ارائه کتابخانه جامع ترجمه و تفسیر قرآن و پاسخگویی به نیازهای قرآن‌پژوهان طراحی و تولید شد و گرچه در کنار انبوه ترجمه‌ها و تفاسیر قرآن بخش‌های قرائت، تلاوت‌های مجلسی و نگارخانه نیز در نظر گرفته شده بود، اما هیچ‌یک از این امور جنبه پژوهشی آن را تحت‌الشعاع قرار نداد.

اهمیت ترجمه قرآن

بهترین روش تبلیغ اسلام و ترویج آموزه های آن، ترجمه و ارائه معارف حیات بخش قرآنی است. میزان و تعداد ترجمه و شمارگان انتشار متون مقدس یک دین، مهم ترین شاخص موفقیت آن آیین به شمار می آید، به همین دلیل  مسیحیان با ترجمه کتاب مقدس خود به بیش از 1900 زبان زنده و محلی دنیا، موفق ترین دین در عرصه تبلیغ شناخته شده اند .

مسیحیان از زمان حضرت مسیح تا کنون، به طور متوسط، سالیانه یک ترجمه از کتاب مقدس منتشر کرده اند. این در حالی است که مسلمانان از زمان نزول قرآن کریم تاکنون هر بیست سال، تنها یک ترجمه جدید از قرآن ارائه کرده اند. (1)

اشاره

بدون تردید، شما نیز تاکنون بارها آگهی های تبلیغاتی نرم افزار «سلیم» را از رسانه های گروهی دیده و شنیده اید و عنوان تبلیغی آن، یعنی نرم افزار جامع قرآن کریم تعجب شما را نیز بر انگیخته است. شاید هم این سؤال را برای شما مطرح کرده باشد که آیا واقعاً این نرم افزار زیبنده عنوان «جامع» است؟ آیا با تهیه یک لوح فشرده سلیم از سایر نرم افزارهای قرآنی بی نیاز می شویم؟ آیا جنبه های مختلف مباحث قرآنی همچون: تفسیر، قرائت، حفظ، تجوید و علوم قرآن در این برنامه گنجانده شده است؟ شاید ارائه گزارشی کوتاه از محتوای و امکانات این نرم افزار تا حدودی بتواند پاسخگوی سؤالات خوانندگان محترم در این زمینه باشد.

در سایه پیشرفت های شگرف و روزافزون در عرصه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) تغییرات چشم گیری در ساز و کارهای تولید علم و دانش به وجود آمده است و چشم انداز جدیدی را پیش روی پژوهش های علمی در تمامی عرصه ها از جمله علوم انسانی و اسلامی گشوده است. دستیابی آسان به منابع گسترده اینترنتی با امکانات جستجو و بازیابی اطلاعات به روش های مختلف، بانک های بزرگ اطلاعاتی، توسعه ابزارهای ارتباط دو جانبه در اینترنت همچون: پست الکترونیکی، اطاق گفتگو و Orkut موجب شده است که مدیران پژوهشی در راستای استفاده بهینه از این فضای جدید طرح پژوهشگاه مجازی research institute Vittual را در دستور کار خود قرار دهند و از آن به مثابه ابزاری برای توسعه تحقیقات علمی سود جویند.

با وجود نیازهای نوشونده و مسئولیت آور در روزگار جدید، همچنان اولویت نخست، حفظ پیوند میان اصیل قدیم و نیاز نوین روز است. بی گمان گسست از سنت قویم قدیم، جدایی از آینده و ماندگاری در زمانه ای است که هر چیزی را از میدان روزگار بیرون می راند و نیست و نابود می سازد. کسی که در حال نتواند میان سنت ها و تجددها پیوند منطقی و استوار برقرار نماید، در آینده نیز نمی تواند در عرصه جهانی ماندگار باشد؛ چرا که در جهان متحول و متغیر، پدیده ای باقی می ماند که بتواند سنت ها را با نیازها و الزامات اجتماعی و تحولات عصر خو پیوند زند. برآیند این پیوند حضور و کارکردی مثبت است که ماندگاری مطلوب را برای آینده ضمانت می کند.

سنّت معصومین(ع) و احادیث گهربار آنان نه تنها منبعی برای استنباط گزاره های دینی است بلکه مجموعه کاملی برای راهیابی به الگوی عملی زندگی انسانی است. در عصری که نگاه انسان تشنه معنویت به سوی اسلام و تعالیم حیات بخش آن است امواج اقیانوس بی کران احادیث هر تشنه کامی را به وجد می آورد که شاید پاسخ سؤالات خود را در آن دریابد.

اشاره

مشهورترین و با ارزش ترین اثر فقهی قرن سیزدهم، کتاب «جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام» می باشد. این کتاب که توسط امام المحقّقین، محمد حسن بن شیخ باقر بن شیخ عبدالرحیم نجفی (1196 - 1266 ق) به رشته تحریر در آمده است، از نظر وسعت تتبع و جمع آوری و احاطه بر اقوال و دلایل نظریات فقهی علماء، بر تمامی کتب فقهی برتری دارد. همچنین از نظر توجه و روی آوردن اهل علم و بزرگان از فقهاء شیعه، کمتر کتابی مانند جواهر الکلام توفیق داشته است.

مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی که با هدف تدوین و نشر دائرة المعارف فقه اهل بیت علیهم السلام تأسیس شده است، در پی گزینش یک عنوانِ پایه و فراگیر فقهی برای تهیه فهرست الفبایی مباحث فقهی، کتاب ارزشمند «جواهر الکلام» را برگزید و با تهیه فهرست جامعی از مباحث آن، کتاب گرانسنگ «معجم فقه الجواهر» را پدید آورد. از آنجا که استفاده کنندگان از این کتاب، بی نیاز از مراجعه مکرّر به متن جواهر الکلام نبودند، مؤسسه یاد شده به منظور برآوردن برخی از نیازهای تحقیقی فقه پژوهان و سهولت بهره مندی از این مجموعه ارزشمند، به تهیه نسخه نرم افزاری آن اقدام نمود.

گنجینه میراث فقهی تشیع، با گذشت قرون و اعصار گسترده شد و منابع و کتب فقهی بی شماری به نگارش در آمد. فقهاء در طول زمان، به رغم رویارویی با شرایط دشوار و مشکلاتی که گریبانگیرشان بوده، از تدوین اندیشه ها و آراء خود دست بر نداشته و آثار سرشار از مباحث نفیس و ارزشمند فقهی را فراهم آورده اند. اما میراث گذشتگان هر چند فاخر و غنی باشد، به تنهایی برای ماندگاری فقه کافی نیست. نیازهای روزافزون انسان ها، مسائل نوپیدا و ظهور و بروز آنها در گردونه زندگی، ضرورت دگرگونی در ساحت فقاهت را بیش از هر زمانی در کانون توجه قرار داده است.

اندیشه تولید نرم افزارهای قرآنی و ارائه نسخه های الکترونیکی از قرآن یکی از انگیزه های اصلی گرایش مسلمانان به فنّاوری رایانه ای جدید بود تا آنجا که به جرأت می توان گفت نخستین نرم افزار اسلامی یک نرم افزار قرآنی بوده است. اهمیت ویژه قرآن کریم و جایگاه بلند آن در نزد آحاد مسلمین از یک سو و موقعیت منحصر بفرد قرآن در پژوهشهای دینی به عنوان اصلی ترین منبع استنباط گزاره های دینی از سوی دیگر موجب شد که اکثر تولید کنندگان نرم افزارهای اسلامی طراحی نرم افزارهای قرآنی را در دستور کار خود قرار دهند گرایش های مختلف تخصصی و عمومی به قرآن همچون تفسیر، ترجمه، قرائت، تجوید و... نیز موجب شد تا نرم افزارهای قرآنی از گوناگونی و آمار افزونتری نسبت به سایر نرم افزارهای اسلامی برخوردار باشند. و نمای تازه ای از نهضت بازگشت به قرآن را در عرصه انفورماتیک اسلامی به نمایش بگذارند امّا این حرکت مبارک با همه نقاط قوتش در ادامه راه با آسیب های چندی مواجه است.