اشاره

بیست‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد، از 26 شهریور سال جاری لغایت 5 مهرماه، در محلّ نمایشگاه‌های دائمی بغداد برگزار شد. در این نمایشگاه، ناشرانی از کشور عراق و کشورهای عربی، مانند: مصر، لبنان و اردن شرکت کردند. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز با همکاری و میزبانی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، در این نمایشگاه حضوری فعّال داشت. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در این نمایشگاه محصولات علمی و پژوهشی دیجیتالی خویش، اعمّ از نرم‌افزارهای رومیزی، پایگاه‌های اینترنتی و برنامه‌های موبایلی را عرضه نمود که با استقبال خوب قشرهای مختلف مردم عراق، به‌ویژه دانشگاهیان و حوزویان روبه‌رو شد. گفتنی است، این دومین حضور متوالی مرکز نور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد به شمار می‌رود.

فصلنامه ره‌آورد نور، در این راستا با آقای غلامرضا رحمانی، مدیر کلّ حراست مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که در این نمایشگاه حضور داشته، گفت‌وگویی انجام داده است تا خوانندگان محترم از کیفیت برگزاری این نمایشگاه و استقبال مردم از محصولات تولیدی نور آگاه شوند.

پیشینه

ظهور پدیده ماشین‌های پردازشگر و رایانه در دهه 1360 هجری شمسی، بارقه به‌کارگیری این ابزار در پردازش علوم حوزوی و داده‌کاوی در دانش‌های حدیث و رجال را میان برخی طلّاب جوان و خوش‌فکر حوزه علمیه قم ایجاد کرد. این اندیشه، با همراهی بعضی مهندسان برنامه‌نویس رایانه از دانشگاه مواجه شد و حمایت جمعی از مراجع معظّم، راه را برای شکوفایی این تفکّر هموار ساخت. این گروه از طلّاب و مهندسان، با تلاش و پشت‌کار سخت، با فراهم کردن چند دستگاه رایانه خانگی که نسل اوّل رایانه‌ها به شمار می‌آمد و بیشتر کاربرد سرگرمی داشت، نخستین‌گام را برای سپردن داده‌های رجالی و حدیثی به حافظه‌های اندک این رایانه‌ها برداشتند؛ امّا پیاده‌سازی این ایده‌ها، هزینه‌های سنگین مالی و منابع انسانی و پشتیبانی‌های سخت‌افزاری پیشرفته‌ای را که فراتر از منابع محدود حوزوی و طلبگی بود، می‌طلبید. ازاین‌رو، پس از ظهور اوّلین دستاورد این حرکت فنّاورانه، یعنی تولید برنامه نرم‌افزاری «معجم الفاظ کتب اربعه» و برخی از منابع رجالی و چند جلد از مجموعه روایی «بحار الأنوار» و ارائه به محضر علما و مراجع معظّم حوزه، به‌سرعت این ابتکار و نوآوری در حوزه دین، مورد تأیید و پشتیبانی حوزه علمیه قم قرار گرفت و امر تأسیس و نهادینه‌سازی مرکز تحقیقات کامپیوتر علوم اسلامی را سرعت بخشید.

اشاره

به مناسبت هفته پژوهش، دهمین نشست از سلسله‌نشست‌های علوم اسلامی و انسانی دیجیتال با موضوع «مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛ راه رفته و راه پیش رو» در تاریخ 17 آذر 1401 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در شهر مقدّس قم برگزار گردید. در این نشست، آقای دکتر طالب‌پور، ریاست پژوهشکده اعجاز قرآن دانشگاه شهید بهشتی، مهمان اصلی این برنامه بودند که به ارائه سخن پرداختند.

ایشان، خود از جمله مؤسّسان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بوده‌اند؛ امّا علاوه بر این، ریاست پژوهشکده اعجاز قرآن و پژوهشکده فضای مجازی و پژوهشکده مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن، از جمله مسئولیت‌های ایشان بوده است. از دیگر افتخارات ایشان، دریافت لوح تقدیر به عنوان خادم قرآن در سال 1375، عضو هیأت علمی برتر در ارتباط با جامعه و صنعت دانشگاه شهید بهشتی در سال 1398، پژوهشگر برگزیده دانشگاه شهید بهشتی بر اساس شاخص ارتباط با صنعت در سال 1396، همچنین، پژوهشگر برگزیده پژوهشکده فضای مجازی در سال 1392 است.

تولید پالایش هوشمند محتوا، همکاری در پژوهش‌های قرآنی و ارائه و اجراء طرح‌های فرهنگی جدید با استفاده از فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات، بررسی اعجاز علمی قرآن و تهیه محتوا برای کتابخانه دیجیتالی و نیز آزمایشگاه گرافیک کامپیوتری، از دیگر فعّالیّت‌های دکتر طالب‌پور است. همچنین، ایشان مؤلّف کتاب‌های: پردازش تصویر فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات، تجارت الکترونیک و هوش تجاری و رویکرد مدیریتی هستند.

آنچه در ادامه می‌آید، مهم‌ترین سخنان ایشان در این جلسه است که از نظر می‌گذرد.

تبلیغات و اطلاع‌رسانی

با پیشرفت فنّاوری اطّلاعات و ضریب نفوذ اینترنت در جوامع، ناگهان شاهد ظهور شبکه‌های اجتماعی مجازی شدیم؛ به گونه‌ای که ارتباطات و گفت‌وگوی کاربران با یکدیگر، بسیار آسان گردید. به تناسب این تحوّل در عرصه فنّاوری، گام دوم نیز برداشته شد و با ارائه گوشی‌های هوشمند، ضریب نفوذ شبکه‌های اجتماعی سرعت گرفت.

ظهور این تغییرات، آن قدر سریع بود که عقب ماندن نسلی نسبت به نسل بعدی، کاملاً مشهود و عینی گردید. تلفن‌های هوشمند به صورت مداوم ارتقاء پیدا می‌کردند و امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بیشتری برای شبکه‌های اجتماعی فراهم می‌آوردند. به تناسب ارتقاء سخت‌افزار، نرم‌افزارهای ارتباطی نیز بسیار سریع رشد کرده یا حذف می‌شوند. تقریباً همه ما شاهد جابه‌جایی میان چندین شبکه اجتماعی در طول پنج سال اخیر بوده‌ایم.

درآمد

امور کاربران مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، یکی از بخش‌های فعّالِ معاونت بازرگانی و خدمات فرهنگی به شمار می‌آید که از دو واحد «نصب» و «پشتیبانی» تشکیل شده است. بدیهی است، اصلی‌ترین کار این بخش، بعد از اتمام فرایند تولید و عرضه نرم‌افزارهای نور آغاز می‌شود و کارشناسان خدوم و پُرتلاش آن، همواره باید به ابهام‌ها، سؤال‌ها و پیشنهادهای محقّقان و کاربران برنامه‌های نور پاسخ گویند و در خصوص فرایند نصب و فعّال‌سازی نرم‌افزارهای مرکز در قالب پیشخوان نور و تحت شبکه نیز جوابگوی خریداران باشند و گره از مشکلات آنها باز کنند.

با توجّه به اهمّیّت این بخش در روند تولید، عرضه و معرّفی محصولات مرکز، در نوشتار پیش رو، به تبیین گوشه‌ای از خدماتی که بخش امور کاربران به مخاطبان و مشتریان خود ارائه می‌کند، می‌پردازیم. در ابتداء اهداف و شرح وظایف این بخش را مرور می‌کنیم و آنگاه از زبان دست‌اندرکاران، خدمات و فعّالیّت‌های ارزنده و راهگشای آن را معرّفی می‌نماییم.

اشاره

اطّلاع‌رسانی چهره‌به‌چهره در زمینه چگونگی بهره‌گیری از امکانات رایانه و نرم‌‏افزارهای اسلامی به شخصیت‌های علمی داخل و خارج کشور، از جمله: عالمان، اندیشمندان، مسئولان نهادهای فرهنگی، سیاستمداران، اساتید و فرهیختگان حوزه و دانشگاه، در شمار اقدامات فرهنگ‌ساز بخش «روابط عمومی و بین‌الملل» مرکز تحقیقات کامیپوتری علوم اسلامی است.

ارتباط با شخصیت‌های حقیقی و حقوقی خارج از مرکز؛ شرکت و حضور در مجامع، سمینارها، کنگره‌ها و جلسات علمی، فرهنگی و تحقیقاتی داخلی و خارجیِ مرتبط با فعّالیت‌های مرکز؛ کارشناسی در خصوص درخواست تأسیس و ایجاد بانک‌های اطّلاعات خودگردان و مدیریت و نظارت بر عملکرد آنها، گوشه‌هایی از وظایف این بخش به شمار می‌رود.

نظر به اهمّیّت بحث روابط عمومی و بین‌الملل در مرکز نور، به حضور مدیرکل این دفتر، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر خوانساری رسیدیم تا از نزدیک با پیشینه، وظایف، فعّالیّت‌ها و برنامه‌ها و چشم‌اندازهای بخش مذکور، بیشتر آشنا شویم.

اشاره

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، سال 1354 در تهران متولد شد. ایشان دانش‌آموخته حوزه علمیه قم و فارغ‌التحصیل دکترا در رشته علوم قرآن و حدیث از واحد تربیت مدرس دانشگاه قم، بیش از بیست سال است که با مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در رده‌های مختلف مدیریتی و پژوهشی همکاری می‌کند و همچنین، دارای کرسی تدریس در دانشگاه و نهادهای حوزوی و سابقه چند سال معاونت فنّاوری اطّلاعات مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه قم است. نگارش مقالات متعدّد علمی و پژوهشی، مدیریت و مشارکت فعّال در طراحی، تولید و توسعه محصولات فنّاورانه، از جمله آثار به جای مانده از ایشان است. از جمله مسئولیت‌های اجرائی و فرهنگی حجّت‌الاسلام بهرامی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

مسئولیت‌هایی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (مانند: قائم‌مقام ریاست مرکز، قائم‌مقام معاون پژوهش، معاون پژوهش، معاون شبکه اطّلاع‌رسانی نور، مدیر گروه پژوهشی حدیث، عضو هیئت مدیره شرکت نور رایانه سپهر)؛ مدیر پژوهشکده فنّاوری اطّلاعات و علوم اسلامی وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛ عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیه و مدیر گروه علمی تربیتی حدیث؛ عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه؛ مدیر گروه علمی مرکز تخصّصی حدیث حوزه؛ دبیر شورای فضای مجازی حوزه علمیه؛ نماینده مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه در کمیته محتوای مرکز ملّی فضای مجازی؛ شرکت در برگزاری نمایشگاه‌های مختلف داخلی نرم‌افزارهای علوم اسلامی و نمایشگاه‌های خارجی فنّاوری اطّلاعات مانند جی‌تکس دوبی و کتاب فرانکفورت آلمان.

دکتر بهرامی اکنون پس از پایان دوره ریاست جناب حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید شهریاری بر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، با حکم مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ـ مدّ ظله العالی ـ به عنوان رئیس این مرکز انتخاب شدند و از ابتداء سال 1399 شروع به کار کردند. در این فرصت، گفت‌وگویی اختصاصی با ایشان انجام شده است که به نظر خوانندگان فرهیخته فصلنامه ره‌آورد نور می‌رسد.

اشاره

محتوا، پادشاه فضای مجازی شناخته می شود؛ به گونه ای که هدف از طرّاحی و ساخت پایگاه ها و برنامه ها در این فضا، رساندن کاربران به محتوایی است که در آن قرار داده شده و کاربران نیز به منظور دستیابی به محتوا در اقسام گوناگون آن، پای در فضای مجازی می گذارند و هر کاربری که به محتوای دلخواهش برسد، کامیاب شده و هر توسعه دهنده ای که بتواند کاربران هدفش را به محتوای مطلوب رهنمون کند، ظفر یافته است. به همین جهت، می توان إذعان داشت که حکمران در این عرصه، محتواست. با وجود اهمّیّت کیفیّت محتوا، بسیاری از برنامه نویسان و توسعه دهندگان در این عرصه، بیشتر همّت خویش را معطوف معماری جذّاب و زیباسازی صفحات و رابط کاربری برنامه ها یا پایگاه های خود می کنند؛ در حالی که آنچه سبب جذب کاربران است، در واقع، محتوای با کیفیت است.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور)، از مراکز پیشتار در عرصه خدمت رسانی و ارائه امکانات لازم در حوزه پژوهش فنّاورانه است؛ از جمله این خدمات، بانک های اطّلاعات حوزوی و طرح ویژه همراهان نور است که به همّت اداره کل عرضه معاونت بازرگانی و خدمات فرهنگی مرکز نور سامان یافته است. در ذیل، به معرفی این دو خدمت که نقش تعیین کننده در جهت بهبودی و توسعه امر تحقیق دارد، می پردازیم.

به گزارش پایگاه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نورسافت)، به همّت این مرکز، نرم افزار مربوط به آثار تولید شده در همایش بین المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی تولید و عرضه گردید.

بر اساس این گزارش، این نرم افزار که با همکاری دبیرخانه کنگره بین المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی تولید شده، ارائه دهنده متن کتاب های منتشر شده توسط این همایش بین المللی، به زبان فارسی، عربی، انگلیسی و اردو در محور شیعه و علوم اسلامی می‌باشد.

تفسیر و علوم قرآنی، عقاید و کلام، اصحاب، اهل بیت(علیهم السلام)، علوم حدیث، اخلاق، منطق و فلسفه، فرهنگ و تمدن، اصول فقه، فقه اسلامی، فقه مقارن، اخلاق، تاریخ، طبّ و پزشکی، جغرافیا، نجوم، علوم ادبی، علماء اسلامی، بانوان دانشمند شیعی، علوم مدیریت و اقتصاد و سیاست، از جمله موضوعات ارائه شده در نرم افزار کنگره بین المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی است که در هر موضوع، مقالات ارزنده ای ارائه شده است.