چالشهای امنیتی و حریم خصوصی در هوش مصنوعی
اشاره
امروزه هوش مصنوعی، از مباحث بسیار مهم و رایج در کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه به شمار میرود. بدیهی است که هر فرصتی، تهدیدهایی را نیز به همراه دارد که باید از قبل، در باره آن اندیشید و راهکارهای مواجهه یا برونرفت از آن را بهدرستی دانست تا بتوان به قلّههای بلند این دانشِ نوظهور دست یافت. رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره اهمّیّت هوش مصنوعی فرموده: «مسئله هوش مصنوعی، در اداره دنیا نقش دارد و باید به گونهای عمل کنیم که ایران جزو ده کشور برترِ هوش مصنوعی در دنیا قرار بگیرد.»
هفتمین نشست از سلسلهنشستهای علمی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در هفته پژوهش، به موضوع «بررسی چالشهای امنیتی و حریم خصوصی در هوش مصنوعی» اختصاص داشت. سخنران ویژه این نشست، دکتر امیر جلالی، عضو هیأت علمی و مدیر آزمایشگاه نرمافزارهای هوشمند دانشگاه قم بود که با ارائه نمونهها و مثالهای متعدّد، به تبیین بحث چالشهای موجود در حوزه امنیتی و حریم خصوصی در هوش مصنوعی پرداخت.
این نشست علمی با حضور مسئولان، متخصّصان و علاقهمندان، در روز پنجشنبه 23 آذرماه 1402 شمسی در سالن اجتماعات مرکز نور برگزار شد. نوشتار حاضر، خلاصهای از مطالب ارزنده و مفید این سخنرانی را ارائه میکند که امید است مورد استفاده خوانندگان قرار گیرد.
نقش هوش مصنوعی در پژوهشهای علوم اسلامی و انسانی
اشاره
همزمان با هفته پژوهش، سیزدهمین نشست از سلسلهنشستهای علوم اسلامی و انسانی دیجیتال با موضوع «نقش هوش مصنوعی در پژوهشهای علوم اسلامی و انسانی» در تاریخ 23 آذر 1401 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید.
این نشست، با سخنرانی استاد محمدرضا حسنی آهنگر، دکترای مهندسی کامپیوتر گرایش هوش مصنوعی برگزار شد. ایشان از سال 1391 ریاست دانشگاه جامع امام حسین (ع) را بر عهده دارد و علاوه بر آن، صاحب تألیفات متعدّدی از قبیل کتاب و مقاله در باره هوش مصنوعی است.
ایشان در این نشست علمی، با تبیین جایگاه هوش مصنوعی در پژوهشهای علمی، بهویژه در علوم انسانی و اسلامی، لازمه حکمرانی در جهان آینده و ایجاد تمدّن اسلامی در جامعه را آشنایی عمیق با هوش مصنوعی و قابلیتهای آن دانستند و ابراز داشتند که برای ایجاد مصونیت از خطر استعمار مجازی، باید با کمک فنّاوری و هوش مصنوعی، خود را ایمن و مسلح بسازیم. آنچه در ادامه میآید، مشروح سخنان ایشان در این زمینه است.
حوزه علمیه و استفاده بهینه از فضای مجازی و هوش مصنوعی
اشاره
به مناسبت یکصدمین سالگرد تأسیس حوزه علمیه قم، با عضو هیأت امناء مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، جناب آقای دکتر بهروز مینایی، گفتوگو نمودهایم و به طرح مباحثی چند در خصوص بازآفرینی حوزههای علمیه در فضای مجازی پرداختهایم و رسالت سنگین حوزه علمیه را در استفاده بهینه از فضای مجازی و نیز کاربست هوش مصنوعی در تولید و عرضه جذابتر پیام دینی به مخاطب، یادآور شدهایم.
نگاهی به پیشینه، اهداف، دستاوردها و چشمانداز آزمایشگاه هوش مصنوعی علوم اسلامی و انسانی نور
اشاره
آنچه در این نوشتار میخوانید، برگرفته از سخنرانی مهندس احمد ربیعیزاده، مدیر آزمایشگاه هوش مصنوعی و علوم اسلامی دیجیتال نور است که در سلسله نشستهای تخصصی هفته پژوهش در سالن اجتماعات مرکز ارائه شده است. مهندس ربیعیزاده، ضمن اشاره به روند تکامل موضوع هوش مصنوعی در این مرکز، به بیان اهداف، دستاوردها و چشماندازهای این مبحث در تولید محصولات نور پرداخت که بهروشنی نشانگر آن است، مرکز نور در طی بیش از سه دهه فعالیت خویش، روند روبهرشدی را در حوزه هوش مصنوعی علوم اسلامی و انسانی پشت سر گذاشته و برنامههای کاربردی و ابزارهای ارزشمندی را در این باره عرضه نموده و مسیر پژوهش در علوم و معارف اسلامی و انسانی را هموار ساخته است.
هوش مصنوعی؛ چیستی، فلسفه و اهمیت
اشاره
امروزه، یکی از مباحث مهم و مطرح در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، موضوع هوش مصنوعی است. فناوریهای نوینِ پردازش هوشمند محتوا، از همان ابتدای تأسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، مورد توجه مسئولان و در شمار وظایف اصلی این مرکز بوده است. از زمان راهاندازی مرکز نور تا کنون، افزون بر 30 دستاورد در این زمینه به نتیجه رسیده است. تحلیلگر صرفی و ریشهیاب هوشمند کلمات، سامانههای پیشنهاددهی محتوای احادیث و مقالات، سرویسهای آیهیاب و حدیثیاب، سامانه تقلبیابی سمیم نور و تحلیل استنادات مقالات و پیونددهی پاورقی کتب، برخی از این نتایج ارزشمند و کاربردی است.
نظر به اهمیت بحث هوش مصنوعی، متن سخنرانی حجتالاسلام والمسلمین دکتر سید سعید رضا عاملی، دبیر محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی که در آستانه هفته پژوهش و مراسم افتتاح «آزمایشگاه هوش مصنوعی و علوم اسلامی و انسانی» در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بیان شده، جهت استفاده علاقهمندان ارائه میگردد.
کاربرد هوش مصنوعی در پژوهشهای علوم اسلامی
اشاره
آنچه در این مقاله از نظر شما خوانندگان محترم میگذرد، گزیدهای از متن وبینار مهندس احمد ربیعیزاده، مدیر محترم اداره پردازش هوشمند مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که در 24 آذرماه 1399 مصادف با هفته پژوهش ارائه شده بود. از آنجا که این وبینار، مشتمل بر نکات مفید در خصوص کاربرد هوش مصنوعی در پژوهشهای علوم اسلامی است، مناسب دیده شد در فصلنامه ره آورد نور انعکاس یابد. طی این وبینار، با مقوله هوش مصنوعی و کاربردهای آن در پژوهشهای علوم اسلامی و نمونههایی از این دستاوردها در تولیدات وبی و نرمافزارهای ویندوزی مرکز نور آشنا میشوید.
ضرورت کاربست هوش مصنوعی در علوم اسلامی*
اشاره
اوّلین همایش ملّی «هوش مصنوعی و علوم اسلامی» به منظور همافزایی و تبیین بیشتر اهداف و تواناییها، در چهارم آبان 1399 در شهر مقدّس قم برگزار شد تا با گردهمایی صاحبنظران علوم حوزوی و دانشگاهی، علاوه بر شناخت ظرفیتها، فرصتها و تهدیدها، زمینههای هرچه بهتر این خیزش محقّق شود.
هوش مصنوعی، به عملکرد سیستمهایی گفته میشود که در شرایط محیطی خاصّ میتوانند تصمیمگیری صحیح داشته باشند و واکنشهایی مشابه رفتارهای هوشمند انسانی از خود نشان دهند؛ به عبارت دیگر، فرآیندهای هوشمند انسانی، نظیر شبیهسازی فرآیندهای تفکّری و شیوههای استدلالی انسانی و پاسخ موفّق به آنها و یادگیری و توانایی کسب دانش و استدلال برای حلّ مسائل، توسط ماشین انجام میشود.
هوش مصنوعی کمک میکند فرآیندی که توسط انسان در مدّت چند ساعت یا چند روز، آن هم با درصد بالای خطا صورت میگیرد، در چند ثانیه و با دقّت بالا تحقّق یابد. بنابراین، هوش مصنوعی میتواند در زندگی انسان کاربردهای بسیاری داشته باشد.
یکپارچه سازی محتواهای مرکز، نقش مهمی در تولید دانش دارد
اشاره
در سالهای گذشته، تولید محتوا و عرضه آن به کاربران، یکی از مؤلّفههای مطرح در حوزه فنّاوری اطّلاعات به شمار میرفت؛ امّا امروزه یکپارچهسازی دادهها به همراه تعامل با کاربران و استفادهکنندگان محصولات نرمافزاری، از اهمّیّت بسیار بالایی برخوردار است. نظر به اهمّیّت مباحث فنّی و هوش مصنوعی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با معاون محترم فنّی مرکز نور، جناب آقای مهندس، مهدی نیکنام، گفتوگو نمودیم.
در این مصاحبه، به مباحث و محورهایی همچون: جایگاه معاونت فنّی، بخش ادارهها و وظایف کلّی، بسترهای تولید نرمافزار در مرکز، یکپارچهسازی اطّلاعات (گراف دانش)، تعامل با مراکز علمی و مؤسسات پژوهشی دیگر، دادهمحوری و ارزیابی رفتار کاربران، خواهیم پرداخت. امید است که مورد توجّه و استفاده علاقهمندان قرار گیرد.
کاربرد هوش مصنوعی در تحلیل استنادات و ارجاعات کتابشناسی پایگاه کتابخانه دیجیتال نور
اشاره
کتابسنجی یا مطالعات معیارهای سنجش کتاب با استفاده از فنّاوری، ابزاری برای تجزیه و تحلیل اطّلاعات کتاب در کتابخانههای دیجیتال است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سامانهای با عنوان سیستم ارجاعات تولید کرده که در حال حاضر، در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور (NOORLIB.IR) مورد استفاده قرار گرفته است. در این سامانه، ارجاعات پاورقی کتابها به صورت ماشینی تجزیه و تحلیل گردیده، کلیه ارجاعات به منابع اصلی استنادات پیوند داده شده است. بر اساس این سیستم، میتوان تجزیه و تحلیل اطّلاعاتی و ارتباطات بسیار کاربردی و مفیدی در راستای کتابسنجی و تحلیل استنادی، تهیه و تولید کرد.
صرف و نحو و اعراب گذاری ماشینی متون، نتیجه هوشمندسازی تولیدات نور است
اشاره
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی را میتوان نهادی دانست که با وارد شدن به مسیری نوین، جایگاهی ویژه در میان پژوهشگران عرصه دین یافته و در اندک زمانی تقریباً تمام آنان را مخاطب خود ساخته است و این، نیست جز با پیوند تواناییهای رایانهای و مجموعه دانشهای دینی. بدیهی است که این جایگاه، تنها زمانی حفظ خواهد شد که این نهاد همچنان همگام با پیشرفتها، بهویژه در عرصه هوشمندسازی گام بردارد؛ وگرنه جایگاه خود را به دیگران خواهد سپرد. در این شماره گفتوگویی با یکی از همکاران پُرسابقه مرکز نور انجام دادیم که از پژوهشگران «گروه متنکاوی و ادبیات» معاونت پژوهشی میباشد که به نظرتان میرسد.