چکیده

مراجعه به منابع لغوی برای درک صحیح معانی کلمات، یکی از نیاز‏های اولیه در فرآیندهای پژوهشی حوزه علوم اسلامی است. هر پژوهشگر، جهت فهم معانی کلمات یا عبارات مد نظر خود، هنگام مراجعه به منابع لغوی در نسخه‌های چاپی سنّتی، فرآیندی را در چندین مرحله طی می‌نماید تا به مقصود نهایی خویش، یعنی یافتن توصیفات مندرج ذیل مداخل لغوی، دست یابد. این فرآیندها، در خصوص زبان عربی که کلمات دست‌خوش تغییرات متعددی در ساختار صرفی خود شده‌اند، پیچیده‌تر است. هدف از طراحی و تولید «قاموس نور»، به عنوان یک لغت‌نامه هوشمند الکترونیکی، گذر از شیوه‌های سنّتیِ مراجعه به منابع لغوی متعدد و پیاده‌سازی حداکثری الگوهای ماشینیِ هوشمند جهت ارائه سریع پاسخ‌های صحیح به پژوهشگران است.

ساماندهی لغت‌نامه‌های متقدم عربی و نظام‌بندی این منابع ارزشمند بر اساس یک ساختار واحد و همچنین تحلیل صرفی کلمات ورودی کاربران توسط دو موتور قدرتمند تحلیلگر صرفی نور و استمر هوشمند نور جهت اتصال ماشینی به نزدیک‌ترین مداخل لغوی، از دستاوردهای منحصربه‌فرد این واژه‌نامه هوشمند الکترونیکی است که در قالب پایگاه اینترنتی، نرم‌افزار رومیزی و تلفن‌های همراه قابل استفاده است. همچنین، با ایجاد شبکه واژگانی بین مداخل، تطبیق بر آیات قرآن و روایاتِ سرشار از معارف غنی اهل‌بیت(ع)، اطلاعات متنوع و ارزشمند دیگری نیز در اختیار پژوهشگر قرار می‌گیرد که این واژه‌نامه هوشمند را از دیگر رقبای خود متمایز می‌سازد.

اشاره

مهرماه سال جاری، در مؤسسه لغت‌نامه دهخدا مراسم رونمایی از پایگاه لغت‌نامه برخط قاموس نور به شکل مجازی (پخش زنده) و با حضور حداقلی میهمانان، پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی برگزار شد. سخنرانان این مراسم، دکتر محمود بیجن خان، رئیس مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی، و دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و نیز حجت‌الاسلام والمسلمین مسیح توحیدی، متکفل پروژه بودند که در این آیین رونمایی، مطالبی را در حوزه زبان فارسی و قابلیت‌های وبگاه قاموس نور بیان نمودند.

اشاره

نشست علمی «قاموس هوشمند نور؛ ساماندهی نوین مداخل لغات و توصیفات و ایجاد شبکه واژگانی زبان عربی»، روز چهارشنبه 12 آبان 1400 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به صورت حضوری و هم‌زمان به صورت مجازی، برگزار گردید.

در این جلسه، کارشناسان پایگاه، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای مسیح توحیدی، مدیر پژوهشکده متن‌کاوی نصوص دینی مرکز و آقای دکتر حبیب سریانی، کارشناس حوزه متن‌کاوی، ادبیات و لغت مرکز نور، ضمن معرفی «پایگاه قاموس نور»، توضیحاتی در خصوص امکانات و فعالیت‌های صورت‌گرفته در این وبگاه ارائه نمودند و در ادامه، ناقدان مدعو، آقایان دکتر علی زاهدپور، پژوهشگر و مترجم زبان عربی و دکتر محمد ملکی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، به نقد و بررسی پایگاه و توضیحات کارشناسان پرداختند. در ادامه، مهم‌ترین مطالب مطرح‌شده در این نشست علمی، از زبان کارشناسان و ناقدان پایگاه از نظر می‌گذرد.

اشاره

هم‌زمان با روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار (24 آبان‌ماه سال 1400) و رونمایی از نسخه جدید پایگاه کتابخانه دیجیتالی نور، دکتر محمدمهدی اسماعیلی، وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی، ضمن حضور در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از نزدیک با فعالیت‌ها و تولیدات این مرکز، از جمله نسخه جدید پایگاه نورلایب، آشنا شدند و با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز نور دیدار و گفت‌وگو نمودند. آنچه می‌خوانید، گزارشی است اجمالی از این بازدید.

اشاره

معمولاً در روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار»، اتفاقات خوب و راهگشایی در این حوزه رقم می‌خورد؛ از جمله این رخدادهای مفید، آیین رونمایی از نسخه جدید و آزمایشی پایگاه کتابخانه دیجیتال نور (نورلایب) بود. در این مراسم، حجت‌الاسلام والمسلمین سید مصطفی طباطبایی، مدیر پایگاه نورلایب، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه، معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی و استاد حوزه و دانشگاه، به ایراد سخن پرداختند. در ذیل، خلاصه‌ای از آنچه در این آیین رونمایی گذشت، در معرض استفاده خوانندگان و علاقه‌مندان عزیز قرار می‌گیرد.

اشاره

امروزه تولیدات وبی، یکی از زیربنایی‌ترین قالب‌های عرضه محتواهای دیجیتالی است؛ زیرا کاربران در هر زمان و مکانی که به اینترنت دسترسی داشته باشند، به‌آسانی می‌توانند از امکانات علمی و پژوهشی این گونه پایگاه‌ها بهره‌مند شوند. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نیز از این مهم غفلت نکرده و وبگاه‌های متعددی را در موضوعات مختلف علوم اسلامی راه‌اندازی نموده است که از جمله آنها می‌توان به: پایگاه جامع قرآنی، جامع الأحادیث، حوزه‌نت، نورلایب، نورمگز، قاموس و جامع تاریخ اشاره کرد.

در همین راستا، گفت‌وگویی را با مدیر گروه علمی اطلاع‌رسانی و کتابداری مرکز نور، جناب حجت‌الاسلام سید مصطفی طباطبایی ترتیب دادیم تا محققان، کاربران و علاقه‌مندان گرامی، بیش از پیش با قابلیت‌ها و چشم‌اندازهای پایگاه‌های نور که به ارائه محتوای علوم اسلامی و انسانی می‌پردازند، آشنا شوند.

 چکیده

در عصر حاضر، ظهور ابزارهای متنوع دیجیتال و پیشرفت‌های عظیم و شگرف در حوزه فناوری، تمامی ابعاد زندگی بشر را بیشتر از گذشته به خود وابسته کرده است و وسایلی از قبیل: کامپیوترهای شخصی، تلفن‌های همراه، تلویزیون‌های هوشمند و کنسول‌های بازی، به‌عنوان رایج‌ترین مظاهر فناوری‌های نوین، جایگاه قدرتمندی در زندگی فردی و اجتماعی انسان پیدا کرده‌اند و نفوذ کاربردهای آنها، به پدیده‌ای جهانی تبدیل‌ شده است؛ اما آن چیزی که نقش بسیاری در گسترش و محبوبیت ابزارهای دیجیتال نوظهور و موفقیت‌شان در ادامه مسیر تکامل داشته، سیستم‌عامل به‌کارگرفته‌شده در آنها به‌عنوان مغز نرم‌افزاری و رابط کاربری بین کاربر و منابع سخت‌افزاری سیستم می‌باشد.

در این مقاله، با توجه به گستردگی فراوان سیستم‌عامل‌های به‌کاررفته در ابزارهای دیجیتالی گوناگون، ابتدا به معرفی و ترسیم جایگاه انواع سیستم‌عامل‌های رایج در کامپیوترها و تلفن‌های همراه پرداخته‌شده است و در ادامه، به علت فراوانی و کارکرد خاص و ویژه استفاده از کامپیوترهای شخصی در میان کاربران، به‌صورت تفصیلی، به روند توسعه و بیان تاریخچه سیستم‌عامل ویندوز و سیر تکامل قابلیت‌های آن از ابتدا تاکنون پرداخته ‌شده است.

اشاره

انسان از ابتداء خلقت خود، پیوسته در صدد آموزش و یادگیری است. در اسلام نیز بر تعلیم و تربیت تأکید ویژه‌ای شده است. آموزش ماندگار و کارآمد، مستلزم رعایت اصول و آداب خاصی است که باید مورد توجه قرار گیرد. مباحثه و گفت‌وگوی علمی، یکی از اصول مسلّم و تأثیرگذار در یادگیری و ماندگاری مطالب علمی است که از گذشته، در مراکز علمی دینی و حوزه‌های علمیه انجام می‌شده است. با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات و فراهم شدن زمینه به‌کارگیری فناوری‌های نوین در مراحل مختلف امر تعلیم و تربیت، بسترهای جدیدی برای آموزش و تبادل‌های علمی فراهم شده است. با شیوع ویروس کوید 19، آموزش مجازی و مباحثه‌های آنلاین، رواج بیشتری پیدا کرده است. در این نوشتار، پس از اشاره به اهمیت، اصول و بایسته‌های مباحثه، برخی از بسترهای مجازی برای انجام مباحثه و گفت‌وگوهای غیرحضوری نیز معرفی شده است.