بخش کتابخانه
از آنجا که منابع این نرم‌افزار، بسیار زیاد است، در این نوشتار به شماری از اصلی‌ترین و مهمّترین کتاب‌ها و رساله‌های مربوط به اصول فقه شیعه و اهل‌سنّت که در بخش «کتابخانه» برنامه گنجانده شده، بر اساس ترتیب الفبایی، اشاره می‌کنیم؛ در ضمن، به دلیل حجم بالای منابع، حتّی‌الإمکان از ارائه عناوین: شرح‌ها، ترجمه‌ها، حاشیه‌ها، تعلیقه‌ها، تقریرها، تلخیص‌ها و برخی رساله‌های اصولی، خودداری نموده‌ایم.
الف. منابع اصولی شیعه
برخی از مهمّترین کتب و رساله‌های اصول فقه شیعه که در نرم‌افزار «جامع اصول فقه 3» گنجانده شده، عبارت‌اند از:
اثنی‌عشر رسالة (محمدباقر میرداماد)؛ الإجتهاد أصوله وأحکامه (محمد بحرالعلوم)؛ الإجتهاد بین أسر الماضی وآفاق المستقبل (فضل‌الله)؛ الإجتهاد عند الشیعة الإمامیة وأدواره وأطواره (فرحان)؛ الإجتهاد والتقلید (امام خمینی)؛ الإجتهاد والتقلید والإحتیاط (سیستانی)؛ الإجتهاد والحیاة (آصفی)؛ أجود التقریرات (نائینی)؛ الإحتیاط (آل کاشف الغطاء)؛ ادوار اصول فقه (گرجی)؛ أربع رسائل فی الفقه وأصوله (الحلی)؛ إرشاد العقول إلی مباحث الأصول (سبحانی)؛ الإستصحاب (امام خمینی)؛ الإستصحاب (سیستانی)؛ الأصول الفقه (مطهری)؛ الأصول (نجم‌آبادی)؛ أصول الإستنباط بین الکتاب والسنة (صادقی تهرانی)؛ الأصول الأصلیة والقواعد الشرعیة (شبّر)؛ الأصول الأصیلة (فیض کاشانی)؛ أصول الشیعة لإستنباط أحکام الشریعة (فاضل موحدی لنکرانی).
الأصول العامّة للفقه المقارن (حکیم)؛ أصول الفقه (اراکی)؛ أصول الفقه (حلی) أصول الفقه (مظفر)؛ اُصول الفقه المقارن بین الاُصولیین والمحدّثین (آل‌عصفور)؛ أصول الفقه المقارن فیما لا نصّ فیه (سبحانی)؛ أصول الفوائد الغرویة فی مسائل علم الأصول (کمره‌ای)؛ أصول علم الأصول (محمد صدر)؛ اصول فقه نوین (محسن اراکی)؛ الأصول فی علم الأصول (ایروانی)؛ الأصول والتاریخ (محمودی)؛ أضواء وآراء (هاشمی شاهرودی)؛ الإفاضات الغرویة فی الأصول الفقهیة (فیض‌الاسلام اصفهانی)؛ إفاضة العوائد (گلپایگانی)؛ الرسائل (امام خمینی)؛ الرسائل (خوانساری)؛ القواعد العامّة فی الفقه المقارن (حکیم)؛ الـقواعد العلیة فی الفوائد الأصولیة (بروجردی)؛ القواعد الفقهیة (لنکرانی)؛ أنوار الأصول (مکارم شیرازی)؛ آراؤنا فی أصول الفقه (طباطبایی قمی)؛ بحوث فی الإجتهاد والتقلید الأصولی (سند)؛ بحوث فی الأصول (اصفهانی)؛ بحوث فی علم الأصول (محمدباقر صدر)؛ بدایع الأصول (علی بهبهانی)؛ بدائع الأفکار (رشتی)؛ بدائع الافکار فی الأصول (عراقی).
بیان الأصول (صافی گلپایگانی)؛ پیدایش اصول فقه و أدوار نخستین آن (محمدجواد شبیری زنجانی)؛ پیش‌درآمدی بر تاریخ فقه و اصول (ربانی)؛ تاریخ حصر الإجتهاد (آقابزرگ تهرانی)؛ تاریخ علم الأصول (علی‌پور)؛ تاریخ وتطور الفقه والأصول فی حوزة النجف الأشرف العلمیة (محمدجعفر حکیم)؛ تبارشناسی اصول فقه (ربانی)؛ تبیین الأصول (شیرازی)؛ تبیان الأصول (اسلامی حائری)؛ تحریر الأصول (آملی)؛ تحریر الأصول (عراقی)؛ تحریرات فی الأصول (مصطفی خمینی)؛ التذکرة بأصول الفقه (مفید)؛ الترتب (سبط شیخ انصاری)؛ تسدید الأصول (مؤمن قمی)؛ التعارض والترجیح بین الأدلة الشرعیة (برزنجی)؛ التعارض (یزدی)؛ تمهید القواعد (شهید ثانی)؛ تنقیح الأصول (امام خمینی)؛ تهذیب الأصول (سبزواری)، تهذیب الأصول (امام خمینی)؛ تهذیب الوصول إلی علم الأصول (علّامه حلی)؛ ثلاث رسائل (طباطبائی تبریزی)؛ ثلاث رسائل (فاضل لنکرانی)؛ ثلاث رسائل (مصطفی خمینی).
الجامع فی أصول الفقه (فاضل)؛ جامعة الأصول (نراقی)؛ جواهر الأصول (امام خمینی)؛ جواهر الأصول (خوئی)؛ الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة (بحرانی)؛ حذف الفضول عن علم الأصول (محسن امین)؛ حقایق الأصول (نجف‌آبادی)؛ حقائق الأصول (حکیم)؛ دانشنامه اصولیان شیعه (ضمیری)؛ دائرة المعارف فقه مقارن (مکارم شیرازی)؛ دراسات اصول الفقه علی ترتیب اصول الإمامیة (امامی کاشانی)؛ دراسات فی علم الأصول (خوئی)؛ درسنامه اصول فقه (هاشمی شاهرودی)؛ دروس فی علم الأصول (سید جواد شبیری)؛ دروس فی علم الأصول (محمدباقر صدر)؛ الدروس (کمال حیدری)؛ دقائق الأصول (اسماعیل‌پور قمشه‌ای)؛ دلائل السداد در قواعد فقه و اجتهاد (سنگلجی)؛ الذخر فی علم الأصول (احمد اردبیلی)؛ الذریعة إلی أصول الشریعة (سید مرتضی)؛ الرافد فی علم الأصول (سیستانی)؛ رسالة فی الإجتهاد والتقلید (حلی).
الرسائل الأصولیة (بهبهانی)؛ الرسائل الجدیدة والفرائد الحدیثة (شیخ انصاری)؛ رسائل الشریف المرتضی؛ الرسائل العشرة (امام خمینی)؛ رسائل فی الأصول والفقه (حائری)؛ رسائل فی الفقه والأصول (لنکرانی)؛ رسائل (موسوی گلپایگانی)؛ زبدة الأصول (شیخ بهائی)؛ سند الأصول (سند)؛ سیری کامل در اصول فقه (فاضل موحدی لنکرانی)؛ الشیخ الأنصاری وتطور البحث الأصولی (جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)؛ ضوابط الأصول (قزوینی)؛ طریق الوصول إلی مهمات علم الأصول (مکارم شیرازی)؛ العدة فی أصول الفقه (طوسی)؛ علم أصول الفقه (مطر)؛ علم أصول الفقه فی ثوبه الجدید (مغنیه)؛ علم أصول (موسوی بجنوردی)؛ عمدة الأصول (خرازی)؛ عوائد الأصول الصغیر (مظاهری)؛ عوائد الأیام (نراقی)؛ غایة المأمول من علم الأصول (خوئی)؛ فرائد الاُصول (شیخ انصاری)؛ فرهنگ اصطلاحات اصول (ملکی اصفهانی)؛ فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول (ولایی)؛ فرهنگ‌نامه اصول فقه (مرکز اطّلاعات و مدارک اسلامی)؛ فصول فی أصول الفقه (آل ذهب).
فوائد الأصول (آخوند خراسانی)؛ فوائد الاُصول (نائینی)؛ الفوائد الطوسیة (حرّ عاملی)؛ الفوائد المدنیة (استرآبادی)؛ قواعد أصول الفقه علی مذهب الإمامیة (مجمع فقه اهل‌البیت)؛ قواعد الأصول (مدنی تبریزی)؛ قواعد الأصول (نورانی)؛ القواعد الأصولیة والفقهیة (تسخیری)؛ القواعد الأصولیة والفقهیة (محسنی)؛ قواعد فقه (محقّق داماد)؛ القواعد والفوائد فی الفقه والأصول والعربیة (شهید اوّل)؛ قوانین الأصول (میرزای قمی)؛ کاشفة الحال عن أحوال الإستدلال (ابن‌ابی‌جمهور)؛ الکافی فی أصول الفقه (طباطبایی حکیم)؛ کتاب‌شناسی اصول فقه شیعه (مهریزی)؛ کفایة الأصول (آخوند خراسانی)؛ لمحات الأصول (بروجردی).
مباحث الأصول (بهجت)؛ المباحث الأصولیة (ذهنی تهرانی)؛ المبسوط فی أصول الفقه (سبحانی)؛ مجموعة الرسائل الأصولیة (یزدی)؛ محاضرات فی أصول الفقه (مؤلّفان مختلف)؛ مصابیح الأصول (خوئی)؛ معالم الأصول (مازندرانی)؛ معالم الدین وملاذ المجتهدین (ابن‌شهید ثانی)؛ معتمد الأصول (امام خمینی)؛ المعجم الأصولی (بحرانی)؛ معدن الفوائد ومخزن الفرائد (چهارسوقی)؛ مفاتیح الأصول (طباطبایی)؛ مفتاح الأحکام (نراقی)؛ مفتاح الأصول (صالحی مازندرانی)؛ مقاصد الأصول (سنگلجی)؛ مقالات اصولی (موسوی بجنوردی)؛ منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی (جناتی).
مناهج الأحکام والأصول (نراقی)؛ مناهج الوصول إلی علم الأصول (امام خمینی)؛ منتقی الأصول (روحانی)؛ موسوعة أصول الفقه المقارن (مجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة)؛ نتائج الأفکار فی الأصول (حسینی شاهرودی)؛ الوافیة فی أصول الفقه (تونی)؛ وسیلة الوصول إلی حقائق الأصول (اصفهانی)؛ هدایة الأبرار إلی طریق الأئمة الأطهار (حسین کرکی)؛ الهدایة فی الأصول (خوئی) و... .
ب. منابع اصولی اهل‌سنّت
شماری از کتاب‌ها و رساله‌های اصولی اهل‌سنّت که در برنامه ارائه شده، عبارت‌اند از:
الإبهاج (سبکی)؛ إتحاف الأنام (حفناوی)؛ أثر الإختلاف فی القواعد الأصولیة فی إختلاف الفقهاء (عبدالغفار)؛ الإجماع (ابن‌منذر)؛ الإجماع (الجصاص)؛ الإجماع فی الشریعة الإسلامیة (علیان)؛ إجمال الإصابة فی أقوال الصحابة (علائی)؛ أحکام الفصول فی أحکام الأصول (باجی)؛ الإحکام فی أصول الأحکام (ابن‌حزم)؛ الإحکام فی تمییز الفتاوی عن الأحکام وتصرّفات القاضی والإمام (قرافی)؛ أدب المفتی والمستفتی (ابن‌صلاح)؛ أساس القیاس (غزالی)؛ الأشباه والنظائر علی مذهب أبی‌حنیفة النعمان (ابن‌نجیم)؛ الأشباه والنظائر فی قواعد وفروع فقه الشافعیة (سیوطی)؛ أصول البزدوی؛ أصول السرخسی؛ أصول الشاشی؛ الفصول فی الأصول (جصاص)؛ أصول الفقه (المقدّسی)؛ أصول فقه الإمام مالک (شعلان)؛ الإنصاف (بطلیوسی)؛ آداب الفتوی والمفتی والمستفتی (نووی)؛ آراء المعتزلة الأصولیة (ضویحی)؛ البحر المحیط فی أصول الفقه (زرکشی)؛ تطور علم أصول الفقه وتجدده (بلاجی)؛ التعارض والترجیح بین الأدلة الشرعیة (برزنجی)؛ التقریب والإرشاد (باقلانی).
تقویم الأدلة فی أصول الفقه (دبوسی حنفی)؛ التمهید فی أصول الفقه (کلوذانی)؛ الجامع لمسائل أصول الفقه وتطبیقها علی المذهب الراجح (نمله)؛ الجدل (ابن‌عقیل)؛ حجیة القیاس والرد علی المخالفین (یوسف‌بن‌عبدالرحمن)؛ حقیقة الفتوی وشروط المفتی (جبرین)؛ دراسات أصولیة فی القرآن الکریم (حفناوی)؛ دلالات الألفاظ فی مباحث الأصولیین (باحسین)؛ الردود والنقود (بابرتی)؛ رسالة فی أصول الفقه (عکبری)؛ رسالة لطیفة جامعة فی أصول الفقه المهمة (عبدالرحمن سعدی)؛ الرسالة (محمدبن‌ادریس شافعی)؛ روضة الناظر (ابن‌قدامه)؛ زوائد الأصول (اسنوی)؛ سلاسل الذهب (زرکشی)؛ الضروری فی أصول الفقه (ابن‌رشد)؛ طرق الإستدلال بالسنة والإستنباط منها (خیاط)؛ طرق الکشف عن مقاصد الشارع (جغیم)؛ علم أصول الفقه (عبدالوهاب)؛ غمز عیون البصائر (ابن‌نجیم)؛ الفتح المبین فی حلّ رموز ومصطلحات الفقهاء والأصولیین (حفناوی)؛ فصول البدائع فی أصول الشرائع (فناری)؛ الفقیه والمتفقه (خطیب بغدادی)؛ الفکر الأصولی (ابوسلیمان)؛ القاموس المبین فی إصطلاحات الأصولیین (محمود حامد)؛ قواطع الأدلة فی الأصول (سمعانی)؛ قواعد الأحکام فی مصالح الأنام (ابن‌عبدالسلام).
القواعد الفقهیة وتطبیقاتها فی المذاهب الأربعة (زحیلی)؛ القواعد فی الفقه الإسلامی (ابن‌رجب)؛ القواعد والفوائد الأصولیة (ابن‌اللحام)؛ الکافیة فی الجدل (امام الحرمین)، کتاب الحدود فی الأصول (باجی)؛ کتاب فصول الأصول (سیابی)؛ مبادئ الأصول (ابن‌بادیس)؛ المحصول فی أصول الفقه (ابن‌عربی)؛ المحصول فی علم أصول الفقه (فخر رازی)؛ المستصفی فی علم الأصول (غزالی)؛ مسلم الثبوت (بهاری)؛ المسودة فی أصول الفقه (ابن‌تیمیه)؛ المصطلحات الأصولیة (بشیر محمد)؛ معالم أصول الفقه عند أهل السنة والجماعة (جیزانی)؛ معجم إصطلاحات أصول الفقه (راسخ)؛ معجم أصول الفقه (خالد رمضان)؛ معجم مصطلحات أصول الفقه (ابن‌نجم)؛ مفتاح الوصول إلی بناء الفروع علی الأصول (تلمسانی)؛ منتهی الوصول والأمل فی علمی الأصول والجدل (ابن‌حاجب)؛ المنثور فی القواعد (زرکشی).
منهج التحقیق والتوضیح لحلّ غوامض التنقیح (جعیط)؛ الموافقات (شاطبی)؛ موسوعة مصطلحات أصول الفقه عند المسلمین (عجم)؛ المهذب فی علم أصول الفقه المقارن (نمله)؛ المیزان فی أصول الفقه (اسمندی)؛ النبذة الکافیة فی أحکام أصول الدین (ابن‌حزم)؛ نزهة الأعین النواظر فی علم الوجوه والنظائر (ابن‌جوزی)؛ نهایة الوصول إلی علم الأصول (ابن‌ساعاتی)؛ الواضح فی أصول الفقه (ابن‌عقیل)؛ الورقات (امام الحرمین)؛ الوصف المناسب لشرع الحکم (شنقیطی) و... .
بخش درختواره
مجموع کتاب‌هایی که متن آنها به درخت اصول فقه در برنامه متّصل شده، عبارت‌اند از:
- فرائد الأصول (شیخ انصاری)؛
- کفایة الأصول (آخوند خراسانی)؛
- فوائد الأصول (محقّق نائینی)؛
- أجود التقریرات (محقّق النائینی)؛
- نهایة الأفکار (محقّق عراقی)؛
- نهایة الدرایة (محقّق اصفهانی)؛
- موسوعة الإمام الخوئی، شامل: مصباح الأصول و المحاضرات؛
- تهذیب الأصول (امام خمینی)؛
- مناهج الوصول (امام الخمینی)؛
- الإجتهاد والتقلید (امام خمینی)؛
- الإستصحاب (امام خمینی)؛
- أنوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة (امام خمینی)؛
- بدائع الدرر فی نفی قاعدة الضرر (امام خمینی)؛
- التعادل والتراجیح (امام خمینی)؛
- بحوث فی علم الأصول (شهید صدر).
سخن پایانی
نرم‌افزار «جامع اصول فقه - نسخه3»، مشتمل بر منابع دست‌اوّل، کتاب‌ها و رساله‌های معتبر در موضوع اصول فقه است که به همراه قابلیت‌های متنوّع پژوهشی در این برنامه ارائه شده تا محقّقان عزیز از این منابع به شکل مطلوبی استفاده نمایند. برخی از این کتب و رساله‌ها، از ارزش بسیار بالایی برخوردارند. گفتنی است که دو بخش مهم برنامه، یعنی «کتابخانه» و «درختواره»، مسیر کاوش و دسترسی به مباحث اصولی مؤلّفان متقدّم و متأخّر را برای علاقه‌مندان این دست مطالب، تسهیل نموده است.
