ره آورد نور

در حوزه‌های عمومی و امور عادی، کار ترجمه و معادل‌یابی و نیز معادل‌سازی کار چندان دشواری نیست؛ اما وقتی به حوزه‌های تخصصی مانند علوم و فنون و مذاهب و ادیان و سنت‌ها و آداب ملت‌ها می‌رسیم، مسأله فرق می‌کند. از این رو، برخی معتقد به ترجمه‌ناپذیری مواردی بسیار در این حوزه‌ها شده‌اند و برخی دیگر معتقدند علاوه بر ترجمه مفهومی واژه و اصطلاح مورد نظر از زبان مبدأ به زبان مقصد و توضیح کامل آن، برای درک صحیح آن، باید از حرف به حرف نویسی آن به زبان و الفبای مقصد کمک خواست.

هدف ما در این بررسی، پرداختن به نویسه‌گردانی در متون دینی، آن هم متون اسلامی اعم از قرآن و حدیث می‌باشد و کاری به حوزه‌های تخصصی دیگر نداریم؛ هرچند موارد اشتراک این حوزه‌ها زیاد است. همچنین هدف این مقاله بررسی نویسه‌گردانی متون اسلامی از الفبا و حروف عربی به الفبا و حروف انگلیسی می‌باشد و مثال‌هایی که ذکر می‌شود، مربوط به وضعیت آن در زبان انگلیسی است. در نویسه‌گردانی این پرسش مطرح ‌است که: ملاک در نویسه‌گردانی چیست؟ گویش‌های متعددی در زبان مبدأ وجود دارد و مثلاً چگونگی تلفظ مردم حجاز و مردم مصر متفاوت است؛ در حالی که هر دو نیز عرب‌زبان هستند. اکنون سؤال این است که کدام یک به عنوان معیار در زبان مبدأ در نظر گرفته شود؟ در نویسه‌گردانی مواردی یافت می‌شود که امکان نوشتن واژه مورد نظر به صورت‌های گوناگون در آن وجود دارد و چه بسا در جمله‌ها و اصطلاحات حالت تلفظ با شیوه نوشتن فرق کند و یا حروفی مشابه به نظر بیایند؛ اما از نظر تلفظ و مخارج حروف متفاوت باشند. در این مقاله به برخی موارد نویسه‌گردانی و مشکلات آن و نیز برخی راه حل‌های کلی اشاره می‌شود.

در پایان، با بیان اینکه استانداردسازی در نویسه‌گردانی متون اسلامی یک ضرورت انکارناپذیر است، مراکز پژوهشی، آموزشی، کتابخانه‌ها، مراکز ترجمه و نشر، مؤسسات و نهادهای دولتی مرتبط با فرهنگ و اندیشه، حوزه و دانشگاه به همدلی و هم‌فکری در این عرصه فرا ‌خوانده می‌شوند.

واژگان کلیدی: نویسه‌گردانی، ترجمه، معادل‌یابی، معادل‌سازی.

مقدمه

امروزه واژه‌هایی چون: عصر اطلاعات، انفجار اطلاعات، بانک‌های بزرگ اطلاعاتی، راهنماهای اینترنتی (Internet Directories) و موتورهای جستجو (Search Engines)، بسیار شنیده می‌شود و کمتر کسی است که با آن آشنا نباشد.

چینش و ساماندهی اطلاعات، از مسائلی است که اگر دقیق و درست انجام شود، نتیجه مورد انتظار، یعنی بازیابی اطلاعات به خوبی و سرعت و دقت انجام خواهد شد و بازیابی کاملی انجام خواهد پذیرفت که جامع افراد و مانع اغیار است و ریزش اطلاعات کاذب در آن به صفر خواهد رسید.

هدف این مقاله پرداختن به شیوه‌ها و ترفندهای مختلف جستجو و بازیابی اطلاعات نیست که خود فرصتی دیگر می‌طلبد، مسائل کلی مربوط به ساماندهی اطلاعات و روند مدیریت آن نیز مد نظر نمی‌باشد که آن نیز موضوع این مقاله نیست. مسائلی مانند: دقت در ترجمه، معادل‌یابی، توجه به بار معنایی واژه‌ها و اصطلاحات گرچه بسیار اهمیت دارند، اما آن نیز مورد نظر این مقاله نیست. آنچه مد نظر این نوشتار است، لزوم توجه به ضرورت استانداردسازی واژه‌ها و اصطلاحات در برگردان از زبانی به زبان دیگر می‌باشد.

تعریف نویسه‌گردانی

نویسه‌گردانی (Transliteration) یعنی عین کلمه یا عبارتى را از زبانى (یا الفبایی) به زبان (و یا الفبای) دیگر حرف به حرف نوشتن (با استفاده از نزدیک‌ترین حروف متناظر). نویسه‌گردانی فقط مربوط به زبان نوشتاری است؛ ولی در آوانگاری شکل تلفظ کلمه نوشته می‌شود. از این رو، برخی حروف (مصوت‌ها) در آوانگاری نمایان نمی‌شود.

در پایگاه اینترنتی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران در تعریف نویسه(character) چنین آمده:

هر علامت، نشانه یا نمادی که به طور متعارف در نوشتن یا چاپ مورد استفاده قرار گیرد، از جمله: حروف الفبا، اعداد، نشانه‌های نقطه گذاری و علامت‌های ارجاع. (1)

سپس در تعریف  Transliterate آمده است:

برگرداندن نویسه‌های یک الفبا به نویسه‌هایی که بیانگر همان صدا (یا صداها) با الفبای زبان دیگر باشند. هر نویسه مستقل از نویسه‌های دیگر در نظر گرفته می شود.(2)

در پایگاه اینترنتی آکسفورد در تعریف Transliterate آمده است:

Write or print (a letter or word) using the closest corresponding letters of a different alphabet or language. (3)

یعنی: نوشتن یا چاپ حرف یا کلمه‌ای با استفاده از نزدیک‌ترین حروف متناظر، به الفبا یا زبان دیگر.

در پایگاه وبستر در تعریف Transliterate آمده است:

To represent or spell in the characters of another alphabet (4)

یعنی: نمایش دادن یا هجی کردن به کاراکتر‌های الفبای دیگر.

نویسه‌گردانی در متون اسلامی

ترجمه دقیق، معادل‌یابی و معادل‌سازی جهت واژه‌ها و اصطلاحات، از زبانی به زبان دیگر به‌گونه‌ای که بتوان بار معنایی آن را از زبان مبدأ به زبان مقصد به قدر ممکن منتقل کرد، کار ارزشمندی است که باید با صرف وقت کافی و بررسی تمامی ملاحظات معنایی و فرهنگی دو زبان مبدأ و مقصد صورت پذیرد. بدیهی است که این کار، نیازمند فعالیت گروهی با اطلاعات و تخصص‌های متنوع می‌باشد. در حوزه‌های عمومی و امور عادی، کار ترجمه و معادل‌یابی و نیز معادل‌سازی، کار چندان دشواری نیست؛ اما وقتی به حوزه‌های تخصصی مانند علوم و فنون و مذاهب و ادیان و سنت‌ها و آداب ملت‌ها می‌رسیم، مسأله فرق می‌کند. از این رو، برخی معتقد به ترجمه‌ناپذیری مواردی بسیار در این حوزه‌ها شده‌اند و برخی دیگر معتقدند علاوه بر ترجمه مفهومی واژه و اصطلاح مورد نظر از زبان مبدأ به زبان مقصد و توضیح کامل آن، برای درک صحیح آن باید از حرف به حرف نویسی آن به زبان و الفبای مقصد کمک خواست. هدف ما در این بررسی، پرداختن به نویسه‌گردانی در متون دینی، آن هم متون اسلامی اعم از قرآن و حدیث است و کاری به حوزه‌های تخصصی دیگر نداریم؛ هرچند موارد اشتراک این حوزه‌ها زیاد می‌باشد.

نویسه‌گردانی متون اسلامی از عربی به انگلیسی

همچنین هدف این مقاله بررسی نویسه‌گردانی متون اسلامی از الفبا و حروف عربی به الفبا و حروف انگلیسی می‌باشد و مثال‌هایی که ذکر می‌شود، مربوط به وضعیت آن در زبان انگلیسی است و مشابه آن در زبان‌های دیگر نیز گرچه جریان دارد، اما موضوع این مقاله فقط بررسی نویسه‌گردانی متون اسلامی در زبان انگلیسی است.

ضرورت نویسه‌گردانی متون اسلامی از عربی به انگلیسی

در ترجمه واژه‌ها و اصطلاحات گاهی به مواردی برمی‌خوریم که با وجود تمام دقت‌هایی که شده، احساس می‌شود که روح و پیام آن واژه و اصطلاح به زبان مقصد منتقل نشده است. از این‌رو، می‌توان گفت ترجمه یاد شده، انتقال آن به نزدیک‌ترین واژه و اصطلاح در زبان مقصد است و چه بسا فرق‌هایی هم وجود داشته باشد.

ترجمه واژه «صلاة» در انگلیسی به Prayer بیانگر معنای «صلاة» به معنای اعمال عبادی خاص روزانه‌ای که هر روز در پنج نوبت انجام می‌شود و دارای شرایط و اجزا و ارکان ویژه‌ای است، نمی‌باشد. به همین جهت، برخی آن را به Canonical prayer (نماز شرعی) معنا کرده‌اند و در عین حال، به صورت عینگلیش (نمایش حرف به حرف واژه عربی در انگلیسی) یعنی Salat آن را نویسه‌گردانی کرده‌اند.(5) ترجمه واژه «وحی» برای قرآن به Revelation نیز کار دقیقی نیست در زبان انگلیسی که با آموزهای مسیحی و یهودی سروکار دارد، فهم مخاطب از Revelation مفهومی است که با تعریف وحی نزد آنان سازگار است؛ نه با مفهومی که مسلمان‌ها در مورد وحی قرآن به آن اعتقاد دارند؛ یعنی پیامی که محتوا و قالب آن از جانب خداوند نازل شده است.

در مورد واژگانی مانند «الله» و ترجمه آن در زبان انگلیسی به God نیز اختلاف است. برخی معتقدند فرقی بین این دو واژه نیست. از این رو، قابل ترجمه به یکدیگر هستند و استدلال می‌کنند که در محافل عرب مسیحی نیز از واژه «الله» استفاده می‌شود و حتی طبق برخی از متون مقدس دینی آنان پیش از اسلام نیز از واژه «الله» استفاده می‌کردند. در مقابل، برخی نیز معتقدند «الله» به معنای یگانه ذات مستجمع جمیع صفات کمالیه  قابل ترجمه به God که در آموزه‌های مسیحی دارای بار معنایی سازگار با تثلیث می‌باشد، نیست. همچنین «الله» جمع بسته نمی‌شود («اله» به «آلهه» جمع بسته می‌شود و با «الله» فرق می‌کند)؛ در حالی که God در انگلیسی به Gods جمع بسته می‌شود، همانند «خدا» در فارسی که به «خدایان» جمع بسته می‌شود. (6)

مشکلات نویسه‌گردانی

در مواردی که چاره‌ای از نویسه‌گردانی نیست، باید ضمن کوشش جهت ترجمه و معادل‌یابی دقیق، به حرف به حرف نویسی واژه مورد نظر در انگیسی نیز توجه نمود. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که ملاک در نویسه‌گردانی چیست؟ گویش‌های متعددی در زبان مبدأ وجود دارد؛ مثلاً نوع تلفظ مردم حجاز و مردم مصر متفاوت است و حال آنکه هر دو نیز عرب زبان هستند. اکنون سؤال این است که کدام یک به عنوان معیار در زبان مبدأ در نظر گرفته شود؟ در نویسه‌گردانی مواردی یافت می‌شود که امکان نوشتن واژه مورد نظر به صورت‌های گوناگون در آن وجود دارد و چه بسا در جمله‌ها و اصطلاحات حالت تلفظ با شیوه نوشتن فرق کند و یا حروفی مشابه به نظر بیایند؛ اما از نظر تلفظ و مخارج حروف، متفاوت باشد.

در ادامه، به برخی موارد نویسه‌گردانی و مشکلات آن اشاره می‌شود. عدم توجه به نکات فوق و نیز عدم رعایت «قواعد املا» مربوط به نوشتن حروف در کلمه مثل: «همزه» و «ی» در کلمه «بائع» (بایع) می‌تواند باعث اختلاف گسترده در ضبط کلمات و مشکلات جدی در بازیابی اطلاعات شود. در ادامه چند نمونه ذکر می‌شود:

- تک واژه‌ها:

1. «قرآن»: اگر بخواهیم واژه « قرآن» را به حروف انگلیسی بنویسیم، می‌توان به چند شکل و حالت نوشت:

Quran, Qur'an, Qoran, Qor'an, Kuran, Kur'an, Koran, Kor'an, Ghoran, Ghor'an, Ghuran, Ghur'an.

2. «اسلام»: واژه اسلام در نویسه گردانی به حروف انگلیسی به چند شکل و حالت ضبط شده است:

Islam, Eslam, Islaam, Eslaam, Isslam.

3. «حدیث»: واژه «حدیث» نیز در نویسه گردانی به حروف انگلیسی به چند صورت نوشته شده است، از جمله:

Hadith, Hadis, Hadeeth, Hadees

4. «رمضان»: این واژه نیز به اشکال مختلف ضبط شده است، از جمله:

Ramazan, Ramadn, Ramzan, Ramdan, Ramadaan, Ramadhan.

- جمله‌ها و اصطلاحات:

در مورد جمله‌ها و اصطلاحات نیز این مشکل خود را بیشتر می‌نمایاند، مانند: اهل القرآن، اهل الحدیث، اهل البیت و... که هرکدام از واژه‌های ترکیبی فوق می‌تواند تابع شکل واژه مکتوب در عربی باشد یا اینکه تابع تلفظ آن در عربی باشد؛ مثلاً: Ahl al-Qur'an, Ahl ul-Qur'an; Ahl al-Hadith,  Ahl ul-Hadith; Ahl al-Bayt,  Ahl ul-Bayt.

در نمونه‌های فوق، شکل نوشتن‌ها نیز متفاوت است؛ به عنوان مثال، برخی چنین می‌نویسند: Ahl –ul-Qur'an.

در مورد نام اشخاص که به صورت ترکیبی استعمال می‌شوند، عدم توجه به این مساله چه بسا  سبب سردرگمی می‌شود، مانند عبد الکریم و عبد الرحیم که برخی‌ها به این صورت می نویسند: Abdul Karim, Abdur Rahim و چه بسا دقت نمی‌شود و به گمان اینکه این نام، دو جزء مستقل دارد؛ یکی از این دو را ذکر می‌کنند؛ در حالی که در اینجا کسی به نام: عبدل، عبدر یا کریم و رحیم نداریم؛ آنچه داریم یک نفر است که نام او عبد الکریم و یا عبد الرحیم است.

- کلمات آغاز شونده به حروف شمسی به همراه «ال»:

شکل تلفظ  کلماتی که با حروف شمسی شروع می‌شود و «ال» در ابتدای آن آمده است، از مواردی است که می‌تواند غلط‌انداز باشد، مانند «الشمس» که در صورت رعایت حالت تلفظ باید بنویسیم: "Ash-Shams".  نوع نوشتن این گونه کلمات در برخی حالات نیز متفاوت است؛ مثلاً: «والشمس» که جهت رعایت حالت تلفظ باید بنویسیم: ."Wash-Shams"

- «ال» و «آل»:

چگونگی برگردان حرف اول «ال» به انگلیسی نیز موضوع دیگری است که حرف اول آن به صورت کوچک (al) باشد یا به صورت بزرگ.(Al) البته نوشتن بقیه حروف به شکل کوچک (Lower Case) یا بزرگ (Upper Case) نیز از جمله مسائلی است که باید تکلیف آن نیز مشخص شود. این مشکل در مورد کلماتی مثل «الحکیم» و «آل حکیم» نیز خودنمایی می‌کند و لازم است برای تمامی آنها و مشابه آن چاره‌جویی کرد.

- نویسه‌گردانی کلماتی که برخی از حروف آن تلفظ نمی‌شود:

مواردی مثل خواهر، خواهش و... وجود دارد که واو آن در تلفظ ظاهر نمی‌شود این اشکال به خصوص  در واژه‌های هم‌آوا بیشتر جلوه می‌کند واژه‌هایی که در تلفظ شبیه هم می‌باشند اما نحوه نوشتن آن‌ها متفاوت است مانند:  خوار، خار - خورده، خرده - خاستن، خواستن.

- شیوه نشان دادن کیفیت تلفظ و مخارج حروف:

یکی از موارد مهم در نویسه‌گردانی، چگونگی نگارش حرف به حرف (معادل‌گذاری حروف) برخی از حروف مانند: أ ، آ-  أ ، ع-  ه ، ح - ت ، ط -  س ، ث ، ص -  ز ، ذ ، ض ، ظ - غ ، ق می‌باشد. این مشکل در نوع تلفظ در مورد واژه‌هایی که به عنوان زبان یا اصطلاح فارسی استعمال می‌شوند با واژه‌هایی که به عنوان زبان و یا اصطلاح عربی می‌شوند، بیشتر خودنمایی می‌کند مثل «و» در «ولایت» و «ازدواج» که به لحاظ برگردان به عربی باید با W نوشته شود و به لحاظ برگردان به زبان فارسی باید به صورت V نوشته شود.

ضرورت استاندارد سازی در نویسه‌گردانی

بی‌توجهی به استانداردسازی و قواعد آن و نداشتن ضابطه و آیین‌نامه در برگردان واژه‌ها و اصطلاحات، موجب هرج و مرج در عرضه و بازیابی اطلاعات شده و نتیجه آن، مشکلاتی چون: بازیابی ناقص، بازیابی موارد ناخواسته، وجود آمار و اطلاعات غلط و گمراه کننده، ریزش اطلاعات کاذب، هدر رفتن فرصت، صرف هزینه بیشتر، کلافه شدن و سردرگمی خواهد بود.

نگاهی به نتایج بازیابی اطلاعات در موتور‌های جستجو شاهدی بر این مدعا است. در جستجویی که در نیمه دوم بهمن 1387 از طریق موتور جستجوی گوگل برای واژه‌هایی خاصی انجام شد، نتایج زیر به دست آمد:

نتایج جستجوی واژه‌های: قرآن، اسلام، حدیث و رمضان با الفبای حروف انگلیسی در گوگل
(www.google.com)

آمار بالا بیانگر آن است که پژوهشگر، ناچار است برای تکمیل پژوهش خود تمام موارد فوق را جستجو و بررسی نماید. البته این بدان معنا نیست که تمامی آمار بالا دقیق و غیر تکراری باشد و با یکدیگر تداخل نداشته باشد که ضعف در این بخش به جای دیگری مربوط است و اصولاً خاصیت جستجوهای لفظی، آن هم توسط روبات هر چند هوشمند، تاکنون همین است و برای تضمین دقت در بازیابی و ایجاد اطمینان به نتایج آن باید از شیوه‌های دیگر نیز بهره برد. استفاده از درختواره، واژگان کنترل شده و اصطلاحات علوم، با حفظ بر رعایت سلسله‌مراتبی و ارجاعات با استفاده از نظام مترادفات و مرتبطات آن، و بهره مندی از سیستم عصبی هوشمند رایانه‌ای، از جمله بایسته‌های سامان‌دهی اطلاعات در نظام اطلاع‌رسانی نوین است که خود موضوعی مستقل است و مجال دیگری را می طلبد. موضوع مورد نظر ما در این مقال، ضرورت استانداردسازی و ایجاد توافق و وحدت رویه در برگردان یک واژه از زبانی به زبان دیگر است.

نمونه‌هایی از نویسه‌گردانی

با توجه به کاربرد نویسه‌گردانی در آموزش، کوشش‌هایی جهت آموزش قرآن با تلفظ عربی با حروف انگلیسی انجام پذیرفته است. البته در این میان از اصول آوانگاری نیز جهت تکمیل کار استفاده شده است. از باب نمونه، می‌توان به پایگاه اینترنتی http://www.transliteration.org اشاره نمود که در آن، قابلیت نویسه‌گردانی آیات به همراه صوت، آوانگاری و ترجمه به چندین زبان وجود دارد.

پایگاه نویسه‌گردانی آیات قرآن به نشانی: http://www.transliteration.org

نمونه نویسه‌گردانی سوره فاتحه

نویسه‌گردانی و فینگلیش (و عینگلیش در عربی)

یکی از مسائلی که به تازگی رواج یافته، شیوه نوشتن کلمات فارسی و یا عربی با حروف انگلیسی است که به آن در فارسی، «فینگلیش» (همچنین پینگلیش، فالاتین و فاتین) و در عربی به آن «انجلزة» (و به تعبیری عینگلیش) می‌گویند و برای تسهیل در خواندن متن، نرم‌افزارهایی جهت تبدیل فایل از زبان مبدأ به زبان مقصد نیز ارائه شده است که جهت دستیابی دقیق به اطلاعات، لازم است اصول و قواعد کار در مبدأ و مقصد به شکل صحیح  رعایت شود. البته موضوع این مقاله، نویسه‌گردانی متون اسلامی است که باید با دقت و وسواس خاص انجام پذیرد و این با آنچه در محاورات و ارتباطات روزانه و معمولی صورت می‌پذیرد، متفاوت است؛ اما نمی‌توان دستاوردها و تجارب به دست آمده در این زمینه را نادیده گرفت. در ادامه، چند نمونه از این نرم‌افزارها معرفی می‌گردد.

نرم‌افزارهای تبدیل حروف از انگلیسی به عربی و فارسی (مبدل فینگلیش- عینگلیش)

1.برنامه تعریب (Ta3reeb) گوگل به نشانی اینترنتی:

http://www.google.com/transliterate/arabic

در این برنامه با تفکیک حروفی که صدای آن در دو زبان متفاوت است، از مواردی که صدای آن یکسان است مثل:

ر=R، ب=B، م=M به صورت ناقص به مواردی پرداخته که صدای حروف آن متفاوت است و برای نشان دادن چگونگی تلفظ آن از اعداد و آپوستروف و تک‌گیومه به شکل زیر استفاده کرده است:

این برنامه هم اکنون به صورت آزمایشی (بتا) بر روی جستجوگر گوگل وجود دارد.

2. سایت «یملی» ( جهت تبدیل حروف از انگلیسی به عربی)، به نشانی اینترنتی:

http://www.yamli.com

ر این پایگاه صفحه‌کلید هوشمندی تعبیه شده است که با تایپ کلمات عربی در قالب حروف انگلیسی (همانند فینگلیش در فارسی) بدون داشتن صفحه‌کلید عربی، واژه مورد نظر را به عربی نشان می‌دهد؛ مثلاً با نوشتن Akbar برگردان آن را که «اکبر» باشد، نمایش می‌دهد. این پایگاه که برای عرب‌زبانان راه‌اندازی شده کار نویسه‌گردانی از حروف انگلیسی به عربی را بر عهده دارد. در کادر «جستجو» برای جستجوی واژه «حدیث» تایپ کنید: hadith. در این حالت، خود این برنامه همزمان واژه «حدیث» را به عربی برگردان می‌کند. علاوه بر آن، پس از تقه روی «جستجو» موارد یافت شده را با زبان‌های عربی و انگلیسی به ترتیب در سمت راست و سمت چپ نمایش می‌دهد. همچنین می‌توان با وارد کردن کد این برنامه به پایگاه مورد نظر از امکانات آن بهره‌مند شد.

در بخش معرفی این پایگاه در باره علت و تاریخچه راه‌اندازی سایت یملی چنین آمده است:

در جنگ تابستان 2006 لبنان (جنگ و تجاوز 33 روزه رژیم اشغالگر قدس بر ضد مقاومت اسلامی لبنان(حزب الله))، این فکر مطرح شد که دسترسی به اخبار جدید و لحظه به لحظه جنگ تنها به زبان عربی امکان‌پذیر بود. دریافت اخبار جدید مستلزم تایپ موارد درخواستی به زبان عربی بود و بدون داشتن صفحه‌کلید عربی، این کار آسان نبود. از این رو، تصمیم گرفتیم که از طریق تایپ کلمات عربی با حروف انگلیسی، این مشکل را حل کنیم.

توجه:

• - همانگونه که گفته شد، این پایگاه برای عرب‌زبانان طراحی شده و از حروف «گچ پژ» (فارسی) پشتیبانی نمی‌کند.
• - این پایگاه برای برگردان از عربی به انگلیسی طراحی نشده است.
• - سایت پینگلیش (جهت تبدیل حروف از انگلیسی به فارسی وعربی)، به نشانی اینترنتی ذیل است:

http://www.pinglish.org

در مورد تعریف پینگلیش و مترجم آن به فارسی در این پایگاه چنین آمده است:

پینگلیش چیست؟

پینگلیش، کلمه‌اى است مصطلح در بین کاربران کامپیوتر. این کلمه که از ترکیب دو کلمه Persian  و English  به وجود آمده است، به معناى نگارش کلمات زبان فارسى با استفاده از حروف الفباى انگلیسى است. دلیل پیدایش این زبان (خط)، عدم پشتیبانى محیط بسیارى از نرم‌افزارها از زبان فارسى و عدم دسترسى بسیارى از کاربران به صفحه‌کلید فارسى یا نامسلط بودن آنها به ترتیب حروف فارسى بر روى صفحه‌کلید است. از محیط‌هاى کنونى کاربرد پینگلیش، می‌توان به: ایمیل، مسنجر، اس ام اس، اتاق‌هاى گفتگو و کامنت در وبلاگ‌ها اشاره کرد. از مشکلات فعلى پینگلیش، دشوارى خواندن آن براى بسیارى از افراد و همچنین نبود هیچ استاندارد مشخص براى نگارش آن است.

مترجم پینگلیش به فارسى چیست؟

مترجم پینگلیش به فارسى، سرویسى است که متن نوشته شده به پینگلیش را به فارسى ترجمه می کند. لازم به یاد آورى است که متن پینگلیش نوشته شده، باید از قواعد نگارش تعریف شده پیروى نماید؛ هر چند که می‌توان تعدادى از غلط‌هاى متداول را تصحیح نمود و یا با استفاده از یک واژه‌نامه تا حدودى عمل ترجمه را به صورت هوشمندانه انجام داد و نوشتن پینگلیش را آسان‌تر نمود. مشکل اصلى ترجمه متن پینگلیش به فارسى، وجود حروفى با صداى مشابه و اشکال مختلف در فارسى است که براى آنها متناظرى در انگلیسى وجود ندارد و باید آنها را به صورت مصنوعى ایجاد کرد؛ مثلاً در زبان فارسى، حروف: ز، ذ، ض و ظ وجود دارند که همگى را مى توان متناظر با حرف Z در انگلیسى دانست. براى ترجمه صحیح نیاز است که از چهار شکل مختلف براى نوشتن این چهار حرف در پینگلیش استفاده کرد تا عمل ترجمه به‌درستى انجام پذیرد. جهت آشنایى با این اشکال به صفحه‌کلید تعریف شده توجه نمایید.

توجه: امکان وارد کردن کد این برنامه در پایگاه مورد نظر جهت تسهیل در مراجعه وجود دارد.

3 . سایت مترجم پینگلیش (فینگلیش) به فارسی (بتا) به نشانی:

http://www.syavash.com/portal/pinglish2farsi/convertor-fa

4. نرم افزارهای مبدل فینگلیش به فارسی:

En2Far-exe

در توضیح این برنامه چنین آمده است:

«این برنامه برای تبدیل متون فینگیلیش یا فارگیلیسی و یا نوشتن فارسی به صورت لاتین به فارسی نوشته شده است.

همان‌طور که می‌دانید معمولاً از فینگیلیسی در internet استفاده می‌شود و کاربران از فینگیلیسی در mail و یا  forumها استفاده می‌کنند که تقریباً خواندن این متون چندان راحت نیست.

هدف اصلی از این برنامه راحت کردن خواندن این متون می‌باشد و همچنین امکان نوشتن فارسی در ویندوز‌های غیر فارسی را نیز از طریق نوشتن به صورت فینگیلیشی فراهم می‌آورد.

افزون بر این، شما با استفاده از این برنامه می‌توانید با قلم‌های فارسی نیز بنویسید. قلم‌های فارسی قلم‌هایی هستند که فقط حروف فارسی را شامل می‌شوند و چون برای مثال دارای چندین شکل حرف برای موقعیت متفاوت آن در کلمه هستند، قابل نوشتن نیستند. با این برنامه می‌توانید از این قلم‌ها نیز استفاده کنید.»

علائم قراردای متفاوت برای نویسه‌گردانی

با نگاهی به وضعیت موجود در خصوص علائم قراردادی برای نویسه‌گردانی متوجه می‌شویم که متأسفانه هیچ هماهنگی در میان نیست و گویا قرار نیست هیچ هماهنگی‌ای صورت پذیرد. لازم است در این باب چاره‌جویی شود.

راه حل‌ها

جهت حل مشکلات یاد شده راه حل‌هایی مطرح است، از جمله می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

- در موارد اختلاف در لهجه‌ها، ملاک در نویسه‌گردانی حالت نوشتاری در محیط‌های یاد شده (عرب حجاز و عرب مصر) باشد. ممکن است یک واژه را با دو لهجه بیان کنند؛ اما شکل نوشتن آن نزد هر دو یکسان است.

- در موارد اختلاف در نوع نوشتن کلماتی که چند وجهی هستند، مثلاً «بائع» و «بایع» ملاک در نویسه ‌گردانی، شهرت(بائع) یا برگرداندن کلمه به اصل آن (بایع) باشد که هرکدام تبعات مخصوص به خود را دارد؛ مثلاً در «قائل» و «قایل» نمی‌توان روی ملاک اصل کلمه حساب کرد؛ زیرا در آن صورت باید «قاول» ملاک باشد.

- حفظ هویت استعمالی کلمه در زبان مبدأ؛ مثلا اگر واژه «وکیل» که واژه‌ای عربی است، در متن عربی استعمال شد، باید به صورت Wakil بیاید و اگر در متن فارسی و در قالب نوشتار فارسی بود، در نویسه‌گردانی به صورت Vakil ذکر شود.

- در برخی کتاب‌ها علاوه بر نویسه‌گردانی، خود واژه زبان مبدأ با الفبای خودش در زبان دوم نیز آمده که کار پسندیده‌ای است و دقت لازم را تأمین می‌کند.

- ایجاد بانک اطلاعاتی از کلیه واژه‌ها و اصطلاحاتی که به شیوه‌های مختلف نویسه‌گردانی شده و می‌شود و تعیین نظام «بک» و «بج» و ارجاع مرجوح به راجح.

- راه‌اندازی پایگاه اطلاع‌رسانی مرجع جهت استفاده مشترک و همگانی از بانک اطلاعاتی یاد شده و سایر اطلاعات مفید در این حوزه کاری، با مشارکت وحضور مؤثر مراکز و سازمان‌های مرتبط.

نتیجه‌گیری و پیشنهاد

با توجه به مطالب فوق روشن شد که استانداردسازی در نویسه‌گردانی متون اسلامی، یک ضرورت انکارناپذیر است و در صورت عدم رعایت آن، دچار هرج و مرج شده و با عوارض نامطلوب و سرگردان کننده‌ای در سامان‌دهی و بازیابی اطلاعات، مواجه خواهیم شد.

شایسته نیست که مرکز یا مؤسسه‌ای بخواهد برای خود آیین‌نامه‌ای تدوین کند و کاری به مراکز و مؤسسات دیگر نداشته باشد و چه بسا انتظار داشته باشد که دیگران از او پیروی کنند؛ بدون اینکه اصل موضوع مورد نظر و علل آن، جهت بررسی و اعلام نظر کارشناسانه به اطلاع دیگران برسد. به نظر نگارنده، در یک جوّ علمی با عزم جدی، هم‌دلی و هم‌فکری باید این کار با هماهنگی کلیه مراکز پژوهشی، آموزشی، کتابخانه‌ها، مراکز ترجمه و نشر، مؤسسات و نهادهای دولتی مرتبط با فرهنگ و اندیشه، حوزه و دانشگاه، ابتدا در سطح ملی آغاز شود و سپس در مراحل بعدی در نشست‌های منطقه‌ای و در سطح بین‌المللی با حضور اندیشمندان حوزه‌های علوم دینی و مرتبط با آن و نیز سازمان‌های بین‌المللی تأثیرگذار در حوزه فرهنگ و اندیشه و مدیریت دانش، ادامه یابد.

پی نوشت ها: