ره آورد نور

هدف

هدف اصلی این بررسی، شناخت محتوای وبلاگ‌های سیاسی و اجتماعی و فرآیندهای حاکم بر آن در دوره 6 ماهه بهار و تابستان 1385 است.

روش تحقیق

روش تحقیق در این بررسی، تحلیل محتوا   (Content Analysis) می‌باشد.

تحلیل محتوا مطالعه ارتباطات است. تکنیک تحلیل محتوا به منظور بررسی محتوای متون به کار گرفته می‌شود.

لاسول و پول  ( Lasswell & Pool) چارچوب اصلی تحلیل محتوا را در سؤال «چه کسی، چه چیزی را، چگونه و با چه تأثیری می‌گوید؟» توصیف کرده‌اند. هولستی «چرا» را هم به این فرایند اضافه کرده است.

تحقیق حاضر این موضوع را دقیقاً در چارچوب عملکرد وبلاگ‌های فارسی به عنوان یک رسانه دنبال می‌کند.

آندرو گرومت می‌گوید: وبلاگ‌ها به ما این امکان را داده‌اند که به راحتی وارد عرصه انتشار خبر شویم. وبلاگ‌ها با فناوری ساده و قابل وصول جایگزینی برای جریان خبری سنتی شده‌اند. هر شهروند می‌تواند خود یک خبرنویس باشد و از آنجا که پوشش خبری تأثیر زیادی روی مسائل سیاسی دارد وبلاگ‌ها به عنوان رسانه‌ای جدیدی برای انتشار خبر می‌توانند تأثیر زیادی روی پوشش خبری و سیاست بگذارند.

جامعه آماری

در این بررسی، با استفاده از روش نمونه‌گیری غیر احتمالی هدفدار (Purposive Samples) 100 وبلاگ سیاسی و اجتماعی با توجه به قدمت و سابقه و کانترینگ آنها به عنوان جامعه آماری برگزیده شده‌اند. این وبلاگ‌ها با ذکر دقیق آدرس و اسامی گردانندگان آنها در متن تحقیق ذکر شده‌اند. دوره زمانی مورد بررسی 1/1/1385 تا 31/6/1385 می‌باشد.

بر اساس یافته‌های تحقیق وضعیت وبلاگ‌ها در دورۀ زمانی فوق به شرح زیر است:

با بررسی 100 وبلاگ سیاسی و اجتماعی فارسی در بهار و تابستان سال 1385 نتایج زیر به دست آمد:

1- روند مستعار نویسی یا بدون ذکر نام اصلی در وبلاگهای فارسی در حال کاهش و کم شدن است.

2- روند وبلاگ نو یسی در زمینه اجتماعی و گرایش وبلاگ نویسان ایرانی در زمینه اجتماعی همچنا.ن رو به گسترش است . به عبارت د یگر وبلاگستان فارس ی همچنان سیاست گریز است و بحث و گفتگو و تبادل نظر سیاسی در وبلاگ‌های فارسی از رونق چندانی برخوردار نیست.

3-  تنها 6 درصد وبلاگ‌نویسان به طور متوسط بین 21 تا 30 مطلب در وبلاگ‌شان منتشر کرده‌اند که نشان دهنده کم‌کاری وبلاگ‌نویسان فارسی در دوره مورد بررسی می‌باشد.

4-  بیشتر وبلاگ‌های مورد بررسی روزانه به طور متوسط حول و حوش 100 بازدید کننده دارند.

5- 74 درصد از وبلاگ‌های بررسی شده در دوره 6 ماهه اول سال 1385 در ا یران منتشر شده‌اند یا به عبارت دیگر این وبلاگ‌نویسان در داخل کشور زندگی می‌کنند . در مقابل 26 درصد از وبلاگ‌ها از کشور دیگری به جز ایران منتشر شده و بر روی اینترنت قرار گرفته‌اند.

6- تعادل عجیبی میان زمینه‌های نگارش وبلاگ‌های منتقد وجود دارد به گونه‌ای که 26 درصد آنها صرفا حیطه مسائل سیاسی ، 26 درصد صرفا در حیطه مسائل اجتماعی و 48 درصد به صورت ترکیبی از مسائل سیاسی و اجتماعی مطالب خود را منتشر کرده‌اند.

7- وبلاگ‌های منتقد بر خلاف تمام گروه‌های دیگر وبلاگی عمدتاً در خارج از کشور منتشر می‌شوند.

8- روند سیاست گریزی در میان وبلاگ‌های بیطرف در این دوره نیز ادامه داشته و این مسأله اندک اندک به یک نوع رویه در میان این دسته از وبلاگ‌نویسان تبدیل می‌شود.

9- دعوت رئیس جمهوری از بوش برای مناظره مورد توجه و استقبال وبلاگ‌نویسان قرار گرفته و اکثرا این امر را نشانه توجه محافل جهانی به ایران تلقی می‌کنند.

10- دعوای لفظی برخی بلاگرهای ایرانی در وبلاگ‌های پربیننده در طول این دوره نیز همچنان ادامه داشت و شاید بتوان گفت تداوم اینگونه مباحث بخشی از روش جذب مخاطب در این گروه از وبلاگ‌ها می‌باشد.

11- موضوع جنگ لبنان و اسراییل تنها موضوعی بود که تمام طیف‌های وبلاگ‌نویس ایرانی اعم از داخل و خارج کشور و حتی بلاگرهای منتقد نظام حول آن اتفاق نظر داشتند به گونه‌ای که همه آنها بر حمایت از حزب الله لبنان و مقاومت مشروع آن تأکید داشته و
ددمنشی‌های رژیم صهیونیستی را محکوم می‌کردند . جمع‌آوری طومارهای امضا و قرار دادن لوگوی حمایت از حزب الله در رأس وبلاگ‌های از جمله اقدامات بلاگرهای ایرانی در این دوره محسوب می‌شود.

12- ورود برخی از شخصیت‌های سیاسی به عرصه وبلاگ‌نویسی در دوره مورد بررسی از دیگر اتفاقاتی بود که بازتاب بسیار گسترده‌ای در  وبلاگستان داشت، شخصیت‌هایی مثل دکتر محمود احمدی‌نژاد، دکتر علی اکبر ولایتی، عباس عبدی، احمد شیرزاد و مصطفی تاج زاده.

13- موضوع پرونده هسته‌ای ایران همچنان مورد توجه وبلاگستان فارسی است. بررسی کلی این دیدگاهها نشان می‌دهد که آن قسمت از دیدگاه‌های مردم که کمتر در رسانه‌های رسمی بازتاب می‌یابد در وبلاگ‌ها پر رنگ‌تر است با این حال اکثر وبلاگ نویسان بر ضرورت اعتدال و پرهیز از هر گونه ماجراجویی در پرونده هسته‌ای به گونه‌ای که منجر به رویارویی فیزیکی نشود تأکید می‌کنند.

14- وبلاگ‌نویسی در میان ایرانیان مقیم خارج در حال گسترش است و در همین زمینه وبلاگی در آدرس ://irwa.blogfa.com http برای معرفی این دسته از وبلاگ‌ها راه‌اندازی شده است.

15- استفاده از ویژگی مولتی مدیا در وبلاگ‌ها نسبت به قبل بیشتر شده است به گونه‌ای که بسیاری از بلاگرها نسخه‌های صوتی یا تصویری برخی رویدادها یا اتفاقات به اصطلاح افشاگرانه را بر روی وبلاگشان منتشر کرده‌اند.

16- رویکرد برخی متخصصین مسائل علمی از جمله انرژی هسته‌ای و علوم پزشکی به وبلاگ نویسی بسیار جالب و ملموس است. حلقه‌ای از وبلاگ نویسی درباره انرژی هسته‌ای و سایر مسائل علمی در ایران به وجود آمده که درباره این موضوعات به طور فنی و علمی اطلاع رسانی می‌کند.

17- استفاده از وبلاگ برای ترویج عقاید مذهبی خاص و فرقه‌های مذهبی گوناگون از تازه‌ترین روش‌هایی است که برخی از عوامل وابسته به گروه‌های مذهبی در ماه‌های اخیر در پیش گرفته‌اند که البته تعداد این وبلاگ‌ها و تعداد بازدید کنندگان آنها بسیار ناچیز است.

18- کسب افتخارات علمی توسط ایرانیان در سراسر جهان در وبلاگ‌های فارسی دوره مورد بررسی نیز بازتاب گسترده‌ای داشت، سفر انوشه انصاری اولین زن فضانورد ایرانی به فضا از این جمله بود.

مقایسه آماری وبلاگ:

در یک بررسی کلی و مقایسه وبلاگ ها نیز آمارها و اطلاعات زیر نیز بدست آمده است:

1- از جهت درج نام نویسنده

از میان 100 وبلاگ مورد بررسی 50 وبلاگ با نام اصلی و 50 وبلاگ دیگر با نام مستعار یا بدون نام نویسنده منتشر شده‌اند. این تناسب در هویت نویسندگان وبلاگ نشانه رویکرد شفاف‌تر نویسندگان وبلاگ‌ها به مطالب منتشره در وبلاگشان می‌باشد که می‌تواند اتفاق مهمی در فضای وبلاگستان تلقی شود. به این معنی که روند مستعار نویسی یا بدون نام اصلی نویسی در مقایسه با دوره قبل در حال کاهش و کم شدن است.

2- زمینه نگارش وبلاگ‌ها

از میان 100 وبلاگ مورد بررسی در دوره 6 ماه اول سال 1385 تنها 23 درصد به طور خاص در زمینه سیاسی مطلب نوشته‌اند و این در حالی است که 51 درصد وبلاگ نویسان منحصراً در زمینه اجتماعی مطالب خود را منتشر کرده‌اند و در این میان 26 درصد به صورت توامان در هر دو زمینه سیاسی و اجتماعی مطالب خود را منتشر کرده‌اند. بدین ترتیب با مقایسه آمارهای دوره‌های قبلی می‌توان چنین استنباط کرد که روند وبلاگ نویسی در زمینه اجتماعی و گرایش وبلاگ نویسان ایرانی در زمینه اجتماعی نویسی همچنان رو به گسترش است. به عبارت دیگر وبلاگستان فارسی همچنان سیاست گریز است و بحث و گفتگو و تبادل نظر سیاسی در وبلاگ‌های فارسی از رونق چندانی برخوردار نیست. هر چند همین بررسی نشان می‌دهد که گرایش برخی از وبلاگ نویسان در زمینه سیاسی نویسی قوی‌تر از سایر گروه‌ها است.

3- گرایش سیاسی وبلاگ‌ها

از 100 وبلاگ مورد بررسی در دوره بهار و تابستان 1385 تعداد 13 وبلاگ دارای گرایش سایسی اصولگرا, 20 وبلاگ دارای گرایش سیاسی اصلاح طلب, 19 وبلاگ دارای گرایش منتقدانه نسبت به نظام و 48 وبلاگ موضع بی‌طرانه داشته‌اند. لازم به ذکر است در دسته بندی جدید وبلاگ‌ها به جای 3 گروه موافق نظام, منتقد نظام و بی‌طرف, وبلاگ‌ها با توجه به محتوای منتشره در دوره مورد بررسی به 4 دسته اصولگرا، اصلاح طلب، منتقد و بی‌طرف تقسیم بندی شده‌اند، که تا حد زیادی وضعیت آنها را از نظر گرایش سیاسی شفاف‌تر می‌کند. در تقسیم‌بندی گرایش هر وبلاگ ملاک اصلی مهمترین مطالب منتشره در هر وبلاگ در 6 ماه مورد بررسی بوده و بدیهی است که احتمالاً در این زمینه استثنائاتی وجود داشته باشد مثلاً وجود مطالبی خاص در بخش آرشیو و یا تغییر رویه در ماههای بعد از دوره مورد بررسی می‌تواند تغییر دسته‌بندی مورد نظر را در پی داشته باشد. در هر صورت فضاهای وبلاگی فضای سیال و متغییری است و از نظر تحقیقی قضاوت درباره گرایش وبلاگ‌ها تنها مربوط به دوره مورد بررسی است.

4- میزان تعامل وبلاگ‌ها با مخاطبین

24 درصد وبلاگ‌ها دارای تعامل در سطح اندک با مخاطبان خود بوده‌اند، و این در حالی است که 43 درصد وبلاگ‌ها دارای تعامل در سطح متوسط و 33 درصد تعامل خوب با مخاطبان خود داشته‌اند. کامنت یکی از تکنولوژی‌های اختصاصی وبلاگ‌ها است که امکان برقراری ارتباط بین مخاطبان و بازدید کنندگان را به صورت آنلاین فراهم می‌آورد. هر چقدر تعداد افرادی که حاضر می‌شوند در یک وبلاگ نظر بدهند بیشتر باشد نشان دهنده تأثیر وسیع‌تر آن وبلاگ بر ذهن بازدید کننده است. توجه نویسنده وبلاگ به نظرات خوانندگان نیز می‌تواند باعث پر رونق‌تر شدن محتوای آن وبلاگ شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که وبلاگ‌هایی که از نظر محتوا غنی بوده و هر روزه به روز می‌شوند و بحث‌های عمیق اجتماعی یا سیاسی مطرح می‌کنند بیشتر مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرند. وبلاگ‌های سیاسی یا منتقد و جنجالی نیز در زمره وبلاگ‌های با سطح تعاملی بالا محسوب می‌شوند.

5- میزان فعالیت به روز رسانی وبلاگ‌ها

گفتنی است واحد انتشار مطلب در وب سایتها Page و در وبلاگ‌ها Post می‌باشد. بر این اساس در دوره مورد بررسی 48 درصد وبلاگ‌ها در طول هر ماه به طور متوسط تنها بین یک تا 10 مطلب منتشر کرده‌اند، و 46 درصد آنها در طول هر ماه به طور متوسط بین 11 تا 20 پست وبلاگی داشته‌اند. در این میان تنها 6 درصد وبلاگ نویسان به طور متوسط بین 21 تا 30 مطلب در وبلاگشان منتشر کرده‌اند که نشان دهنده کم‌کاری وبلاگ نویسان فارسی در دوره مورد بررسی می‌باشد. به عبارت دیگر در گروه وبلاگ‌های مورد بررسی جمعا 94 درصد وبلاگ‌ها بین یک تا 20 مطلب در طول هر ماه منتشر کرده‌اند که نشان دهنده این موضوع است که وبلاگ‌های مذکور به طور متوسط در هر 36 ساعت یک مطلب منتشر کرده‌اند و حکایت از ادامه روند کم‌کاری وبلاگ نویس دارد.

6- تعداد بازدید کننده در ماه

66 درصد از مجموع 100 وبلاگ مورد بررسی فاقد سیستم کانترینگ و یا هر نوع نمایشگر تعداد بازدید کننده بوده و یا در صورت وجود کانتر، این نمایشگر فقط برای مدیر وبلاگ قابل رؤیت بوده است و دسترسی عمومی به میزان بازدید‌ها وجود نداشته است. از 34 درصد باقی مانده که دارای سیستم کانترینگ بوده و تعداد بازدید کنندگان آنها مشخص است حدود 28 درصد آنها در هر ماه کمتر از 3000 بازدید کننده و تنها 6 درصد آنها بیش از 3000 بازدید کننده در طول هر ماه داشته‌اند. به عبارت دیگر بیشتر وبلاگ‌های مورد بررسی روزانه به طور متوسط حول و حوش 100 بازدید کننده در طول هر ماه داشته‌اند. به عبارت دیگر بیشتر وبلاگ‌های مورد بررسی روزانه به طور متوسط حول و حوش 100 بازدید کننده دارند که البته پایین بودن این رقم نسبت به آمار بازدید سایتهای خبری یا خبرگزاری‌های اینترنتی به دلیل تخصصی بودن آنها و نیز محدود بودن دایره اطلاعات منتشره در وبلاگ‌ها می‌باشد و در عین حال این نکته قابل ذکر است که وبلاگ‌ها عمدتاً دارای اجتماعات مجازی بوده و خوانندگان وبلاگ‌ها معمولاً در هر روز به مجموعه‌ای از وبلاگ‌های مرتبط سر می‌زنند و اطلاعات مورد نیاز خود را نه از یک وبلاگ بلکه از مجموعه‌ای از وبلاگ‌ها به دست می‌آورند. از طرف دیگر وجود حدود 100 هزار وبلاگ فارسی فعال که به طور متوسط هر هفته یک بار به روز رسانی می‌شوند و 800 هزار وبلاگ ثبت شده در فضای اینترنت ایرانی می‌تواند میزان پراکندگی بازدید کنندگان از وبلاگ‌ها را افزایش دهد. در هر صورت بخش اعظم تولید محتوای فارسی در اینترنت توسط وبلاگ‌ها صورت می‌گیرد و مجموعه آنها در فضای سیاسی اجتماعی تأثیرگذار هستند.

7- وضعیت وبلاگ‌ها بر مبنای کشور محل انتشار

بر اساس بررسی به عمل آمده 74 درصد وبلاگ‌های بررسی شده در دوره 6 ماه اول سال 1385 در ایران منتشر شده‌اند یا به عبارت دیگر این ویلاگ‌نویسان در داخل کشور زندگی می‌کنند. در مقابل 26 درصد از وبلاگ‌ها از کشور دیگری به جز ایران منتشر شده و بر روی اینترنت قرار گرفته‌اند. ملاک تشخیص کشور محل انتشار، یا تصریح نویسنده وبلاگ به این موضوع و یا مستندات دیگری دال بر مقیم بودن وبلاگ نویس مذکور در یک کشور خاص بوده است. هر چند این جدول ارزیابی خاصی از محتوای وبلاگ‌ها به دست نمی‌دهد اما جای این پارامتر در تحلیل محتوای وبلاگ‌ها می‌تواند توجه به مسأله تولید محتوا در وبلاگ‌های فارسی توسط ایرانیان مقیم خارج کشور را افزایش دهد. بخش عمده‌ای از دانشجویان ایرانی مقیم خارج از کشور، ایرانیان ساکن اروپا، آمریکا و آسیا، روزنامه نگاران کوچ کرده به خارج و یا کسانی که به هر دلیل مایل به انتشار مطلب به زبان فارسی می‌باشند جزو آن دسته از وبلاگ نویسانی قرار می‌گیرند که در خارج از کشور وبلاگ می‌نویسند. در ماههای اخیر حتی وبلاگی برای شناسایی و معرفی وبلاگ‌های فارسی در خارج کشور راه‌اندازی شده که از طریق آن می‌توان به سادگی از تازه‌ترین مطالب منتشره توسط وبلاگ نویسان ایرانی مقیم کشورهای مختلف جهان با خبر شد.

آدرس این وبلاگ عبارت است از: www.irwa.blogfa.com