ره آورد نور

* چرا برخی از کتاب هایی که در نرم افزار تراث 1 بوده، در نسخه 2 حذف شده است؟ کتاب های ذیل در تراث 2 موجود نیست: 1. إنباه الرواة علی أنباه النحاة، جمال الدین قفطی، 4 جلد؛ 2. الأوراق قسم أخبار الشعراء، ابوبکر صولی، 3 جلد؛ 3. تاریخ بغداد؛ 4. تاریخ مدینه دمشق؛ 5. تذکرة الخواص، سبط بن جوزی؛ 6. معجم الأدباء، یاقوت حموی و نیز ترجمه آن؛ 7. الحدائق الوردیة فی مناقب الأئمة الزیدیة؛ 8. الصناعتین؛ 9. مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول؛ 10. المناقب خوارزمی؛ 11. النهایة فی غریب الحدیث والأثر.

سؤال بعد اینکه آیا دیوان ابن فارض و ترجمه آن، در نرم افزارهای نور آمده است یا خیر؟

◊ در این باره توصیه ما این است که قسمت «درباره برنامه تراث 2» را در نرم افزار به خوبی مطالعه کنید. به طور کلی، همین طور است که شما گفته اید. رویکرد تراث 2 بر اساس تاریخ اجتماعی است و به همین دلیل، برخی از کتب در این نسخه جدید، حذف شده اند؛ البته باید بگوییم که مجموعه کتب تاریخی، در قالب نرم افزار «جامع منابع تاریخ» ارائه شده اند که به زودی عرضه خواهد شد.

اما در خصوص کتاب هایی که اشاره کردید، باید بگوییم که این منابع در سایر تولیدات نور قابل دسترسی هستند:

1. إنباه الرواة علی أنباه النحاة، جمال الدین قفطی، 4 مجلد: نرم افزار تراجم و کتاب شناسی.
2. الأوراق قسم أخبار الشعراء، ابوبکر صولی: نرم افزار «جامع منابع تاریخ» که در دست آماده سازی است.
3. تاریخ بغداد: نرم افزار تراجم و کتاب شناسی 3؛ این برنامه، در دست تولید است.
4. تاریخ مدینه دمشق: نرم افزارهای دانشنامه نبوی، سیره معصومان(ع)، جغرافیای جهان اسلام 2 و جامع منابع تاریخ. نرم افزار اخیر، در دست آماده سازی است.
5. تذکرة الخواص، سبط بن جوزی: نرم افزار سیره معصومان(ع).
6. معجم الأدباء، یاقوت حموی و ترجمه آن: نرم افزار تراجم و کتاب شناسی 2.
7. الحدائق الوردیة فی مناقب الأئمة الزیدیة: نرم افزار تراجم و کتاب شناسی 3 که در دست تولید است.
8. الصناعتین: نرم افزارهای جامع منابع تاریخ و نهج البلاغه 2 که در دست آماده سازی هستند.
9. مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول: نرم افزار سیره معصومان(ع).
10. المناقب، خوارزمی: نرم افزار سیره معصومان(ع).
11. النهایة فی غریب الحدیث والأثر: نرم افزارهای: جامع الاحادیث 5/3، کتابخانه کلام اسلامی و دانشنامه نبوی.

در پاسخ به سؤال دوم شما نیز باید بگوییم که دیوان ابن فارض در پایگاه اینترنتی کتابخانه دیجیتال نور و نیز در نرم افزار کتابخانه ای عرفان اسلامی 3 وجود دارد.

* ترجمه کتاب «مفاتیح الجنان» در نرم افزار نورالجنان، از چه کسی است؟ کتابنامه مربوط به آن، در کجای برنامه گنجانده شده است؟

◊ مترجم کتاب شریف «مفاتیح الجنان» در برنامه نور الجنان، آقای موسوی دامغانی است. متأسفانه، نرم افزار مذکور در خصوص کتابِ یادشده، فاقد اطلاعات نسخه شناسی است.

* چرا شرح استاد شهیدی بر مثنوی (جلد 1-3)، در نرم افزار مثنوی معنوی ارائه نشده است؟

◊ مرحوم فروزانفر یک دفتر از مثنوی معنوی را شرح کرده که مشتمل بر سه جلد است. البته عمر ایشان کفاف تکمیل آن را نداد؛ اما مرحوم دکتر شهیدی این روند را ادامه داد و تا دفتر پنجم مثنوی را شرح کرد که شامل مجلدات 4 9 است. به تازگی بعد از فوت ایشان، جلد دهم این شرح منتشر شده که ان شاءالله به نسخه بعدی نرم افزار اضافه خواهد شد.

* چرا در متن کتاب شاهنامه که در نرم افزار شاهنامه آمده، کلمه «هفت صد» به صورت «هفت سد» درج شده است؟ مثلاً در کتاب جمشید، آمده است: پادشاهی جمشید، هفت سد سال بود.

◊ پاسخ: واژه سد (100) ، واژه ای پارسی است و بسیار پیش از ورود اَعراب به ایران، کاربرد داشته است. اما استفاده از واژه صد در سده های اخیر، به ویژه در دوران قاجار و پس از آن، بسیار گسترش یافته است، در این رهگذار، برای برخی واژگانی که مشابه هایی در زبان های دیگر، به ویژه عربی، داشتند نیز نگارش های دیگری گزیده شد که از جمله آنها شماره های «سد» و «شست» بودند که به دلیل تشابه شکلی با واژگان عربی «سد» (بندآب) و واژه پارسی «شست» (انگشت نخست دست)، به شکل «صد» و «شصت» نگاشته شدند. البته واژه «سد» در واژگان ترکیبی نیز در زبان پارسی به شکل درست خود به کار رفته است که از آن جمله می توان به واژه «سده» (قرن)، همچنین «دویست» (دوسد) اشاره داشت.

* مشخصات و اطلاعات کتاب شناختی نسخه شاهنامه ای که در نرم افزار شاهنامه استفاده شده، چیست؟

◊ در خصوص مشخصات شاهنامه استفاده شده در نرم افزار باید عرض کنیم که:

الف. متن شاهنامه فردوسی، از نسخه چاپ مسکو اقتباس شده که پس از تصحیح و مقابله با نسخه های دیگر، از قبیل نسخه دبیر سیاقی و نسخه ژول مول، در برنامه گنجانده شده است. گفتنی است، ابیات و عنوان هایی که در نسخه مسکو نبوده و بهتر می نمود که آورده شود، در کروشه قرار گرفته اند.

ب. نسخه موجود در برنامه، جامع تمامی نسخه ها بوده و سعی بر آن داشته ایم که تمامی ابیات، حتی آن دسته را که احتمال زیاده بودن آن می رفت، اگر مخل به داستان شاهنامه یا اندیشه های فردوسی نمی شد، در داخل کروشه بیاوریم.

* چرا نسخه گویای ارائه شده در برنامه سروش علوی، با نسخه فیض الاسلام تطبیق ندارد؟

◊ چینش موجود در سروش علوی، بر اساس نسخه مورد استناد مرحوم دکتر شهیدی است که مصحح آن، شیخ محمد عبده، مفتی دیار مصر است؛ جز در مواردی که خطا و یا نقصان آن متن مسلم بوده که در آن صورت، به شرح ابن ابی الحدید و یا نسخه صبحی صالح مراجعه شده است. اما شماره خطبه ها و نامه ها و کلمات قصار، بر اساس نسخه صبحی صالح است.

در ترکیب صوت ها، نسخه فیض الاسلام دستخوش تغییر شده و تقطیعاتی ضمن آن صورت گرفته تا تعداد کلمات قصار بر حسب نسخه دکتر شهیدی فراهم آید؛ به عبارت بهتر، نسخه موجود، نسخه مورد استناد دکتر شهیدی است؛ به شکلی که بدان اشاره شد. در هر صورت، سروش علوی دست کم در بخش کلمات قصار، بر اساس چینش، دیگر مبتنی بر نسخه فیض الاسلام نیست.

* چرا در نرم افزار جامع الأحادیث 3/5، بعد از کپی گرفتن از متن یک کتاب، نشانی منبع کتاب «سلیم بن قیس هلالی» در محیط مقصد درج می شود؟

◊ این اشکال، در نرم افزارهای جامع الأحادیثی که از بهمن ماه 90 به بعد تکثیر شده، برطرف گردیده است.

* نرم افزار قاموس النور به علت نداشتن فرهنگ های عربی به فارسی، قابل پیشنهاد به مبتدیان و حتی دانشجویان نیست. انتظار می رود در ویرایش های بعدی، فرهنگ های لغت عربی به فارسی در آن توسعه پیدا کند. به علاوه، این برنامه فاقد معاجم لغوی جدید است و یا بعضی از کتاب های مرسوم در این حوزه را ندارد؛ مانند: «منتهی الأرب».

◊ نرم افزار قاموس النور 2، به دلیل عدم موافقت ناشران و مؤلفان در نشر الکترنیک آن (مالکیت معنوی آثار)، نتوانست از کتاب های عربی فارسیِ چندانی استفاده کند؛ هرچند کتاب های موجود، برای دانشجویان رشته های ادبیات عربی و فارسی و نیز پژوهشگران علوم اسلامی قابل استفاده بوده، تا حدود زیاد نیاز ایشان را برطرف می نماید و در این بین، کتاب فرهنگ ابجدی نیز برای پاسخگویی به نیاز لغوی عموم کاربران مفید است.

درباره کتاب «منتهی الأرب» نیز باید یادآور شویم که این کتاب نفیس، به دلیل نوع چاپ (سنگی و سه ستونه بودن) و دشواربودن حروف چینی آن، نتوانستیم آن را در برنامه بیاوریم. امیدواریم که در نسخه های بعدی، نواقص برنامه جبران گردد.

* گاهی میان متن و صوت ابیات در نرم افزار مثنوی، هماهنگی لازم وجود ندارد. علت آن چیست؟

◊ جهت توجه دادن کاربران به وجود نسخه های دیگر، ترجیح داده شده که متن خوانده شده توسط قاریان محترم برنامه، نسخه دیگری باشد. به همین دلیل، در برخی موارد بین صوت و متن، هماهنگی کامل وجود ندارد.

* محل درج کتاب شناسی کتاب «مثنوی معنوی» که در برنامه به کار رفته است، کجاست؟

◊ چنانچه به قسمت درباره برنامه مراجعه نمایید، در آنجا توضیح داده شده که به علت تعدد و تنوع نسخه های مثنوی و عدم امکان بهره گیری هم زمان از تمامی آنها، نسخه مهدی آذریزدی که از نظر کارشناسان برنامه (آقای حسین آهی و...) صحیح تر از سایر نسخ بود، به عنوان متن انتخاب گردید.