ره آورد نور

چکیده

در زندگی روزانه، معمولاً برای انجام یک انتخاب، با استناد به پیشنهادها و نظرات دوستان و سایر افراد و یا با توجه به تجربه قبلی خود، به سوی گزینه خاصی متمایل می شویم؛ اما با توجه به حجم بالای اطلاعات در دنیای اینترنت، استفاده از چنین روش هایی در زندگی اینترنتی میسر نیست. اگر در چند دهه گذشته فقدان اطلاعات، چالش اصلی در فرایند تصمیم گیری و انتخاب بود، امروزه حجم بالای اطلاعات و انتخاب اطلاعات مناسب از میان این حجم عظیم، به عنوان چالش اصلی به حساب می آید. سیستم های پیشنهاددهنده، با هدف رفع این چالش به وجود آمده اند. این سیستم ها تلاش می کنند تا از میان حجم عظیم اطلاعات، اطلاعات خاص و مفید را با توجه به علاقه و سلیقه مشتری به وی پیشنهاد دهند. سیستم های پیشنهاددهنده، بر اساس الگوریتم و شیوه عملکرد، به سه دسته: فیلترگذاری مشارکتی، مبتنی بر محتوا و دانش محور تقسیم می شوند. در این مقاله، ابتدا به بررسی این سیستم ها می پردازیم و در ادامه، سیستم های پیشنهاددهنده پیاده سازی شده در پایگاه مجلات تخصصی نور، به عنوان نمونه های واقعی از این سیستم ها معرفی می شوند.

اشاره

امروزه استفاده از حامل های همراه برای دسترسی به فضای مجازی، رشد فزاینده ای به خود گرفته و اندک اندک می رود تا این ابزار، نظیر تلفن همراه و تبلت، جای رایانه های شخصی را بگیرد. طبق آمار ارائه شده از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، 71 میلیون ایرانی، از گوشی های تلفن همراه و خدمات گوناگون آن بهره می برند. در این میان، حدود 9 میلیون نفر از اینترنت موبایل استفاده می نمایند. ازاین رو، انتظار می رود مسئولان امر، در اندیشه توسعه دولت موبایلی باشند. مجموع این شرایط، راه را برای مراکز و شرکت های فعال در عرصه تلفن های همراه باز نموده و نیاز به ساخت برنامه های کاربردی در زمینه های: دینی، فرهنگی و اجتماعی، بیش از پیش احساس می گردد.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در بیش از بیست سال فعالیت خود، تاکنون توانسته است با رقومی نمودن منابع مکتوب، حجم عظیمی از دادگان متنی را فراهم آورد. در مرحله بعد، به فرآوری و غنی سازی متون پرداخت و سپس با به کارگیری فناوری های رایانه ای، محیط پژوهشی مناسبی را در ارائه محتوای این متون به گونه ای کارآمد ایجاد نمود و در این مسیر، همواره به توسعه این امکانات می اندیشد. روایات مشابه، صرف ماشینی، برچسب گذاری، خلاصه ساز، خوشه بندی، اِعراب گذاری، رده بندی متن و نیز تحلیل صرفی و نحوی قرآن، از جمله محصولات نور است که تا کنون در حوزه متن کاوی تولید و عرضه شده است.

نظر به جایگاه و اهمیت بحث متن کاوی (Text Mining) در پردازش و تحلیل اطلاعات، خاصه مقوله جدید نظام هوشمند واژگان، مناسب دیدیم گفت وگویی با متولیان این امر در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی داشته باشیم. حجت الاسلام مسیح توحیدی، مدیر گروه ادبیات و متن کاوی معاونت پژوهشی، و مهندس احمد ربیعی زاده، مسئول بخش متن کاوی معاونت فنی، هر یک از منظر حوزه کاری و حیطه فعالیت خویش، توضیحات مفیدی را در این باره ارائه نمودند که امید است مورد استفاده علاقه مندان و کارشناسان قرار گیرد.

اشاره

اینترنت، بر حوزه های وسیعی از زندگی بشر سایه افکنده و دستیابی به اهداف بزرگ را که در گذشته غیر ممکن می نمود، برای انسان آسان و ممکن نموده است؛ به طوری که امروزه زندگی منهای دنیای مجازی، بسی دشوار و غیر قابل تحمل است. در این میان، مراکز و نهادهای فرهنگی و علمی نیز می کوشند از این ابزار، به شکل مطلوبی جهت توسعه برنامه های خُرد و کلان خویش بهره ببرند و در عمل، به جذب کاربران و علاقه مندان بیشتر توفیق یابند.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که از جمله مراکز پیشرو در تولید نرم افزارهای علوم اسلامی (نور) و عرضه محتوای دینی در فضای مجازی است، تاکنون محصولات ارزنده ای را در این بستر ارائه نموده است. بدیهی است که هر چه می گذرد، اتکا و نیاز کاربران و پژوهشگران، به فضای مجازی و استفاده از حامل های همراه، نظیر تلفن همراه و تبلت بیشتر می شود. در همین راستا، مرکز نور با راه اندازی پایگاه اینترنتی سداد نور (سامانه دسترسی از دور نور)، مسیر دسترسی به نرم افزارهای خویش را از طریق شبکه جهانی اینترنت نیز فراهم ساخته است. این اقدام شایسته که گامی نو و تلاشی درخور تقدیر به شمار می رود، به طور چشمگیری مسیر دسترسی به تولیدات نرم افزاری نور را برای کاربران در سراسر جهان هموار می کند.

دکتر محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، طی مراسمی در دهم اردیبهشت 94 از مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی دیدار کرد. در این مراسم، رئیس و جمعی از مسئولان این مرکز به بیان توانمندی ها و امکانات و نیز مشکلات موجود پرداختند. در ابتدا، دکتر حمید شهریاری، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ضمن عرض خیرمقدم به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و همراهان ایشان، به تاریخچه شکل گیری این مرکز پرداخت و گزارشی از فعالیت ها و وضعیت موجود را ارائه نمود.

مقدمه

امروزه کسب و کار، بر پایه «مشتری مداری» و «رضایت مشتری» استوار گردیده است؛ به گونه ای که توزیع محصولات و ارایه خدمات، بدون توجه به این اصل مهم، نه تنها مشکل، بلکه غیرممکن است. افزون بر این، مراکز و شرکت ها جهت توسعه و بهبود کیفیت محصولات خود، نیازمند دریافت نظرها و پیشنهادهای کاربرانی هستند که به عنوان «مشتری هدف»، از این تولیدات استفاده می کنند.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با درک این موضوع، اقدام به تأسیس بخش امور کاربران با هدف پاسخگویی و پشتیبانی از کاربران و بهبود کیفی و کمّی محصولات نور نموده است.

در مجموع، اهداف ذیل برای این بخش در نظر گرفته شده است:

جلب رضایت کاربران از طریق پشتیبانی نرم افزاری، پاسخ به سؤال ها و رفع اشکال های آنها، ارتقای سطح آگاهی کاربران در خصوص محصولات مرکز، افزایش سطح کیفی و کمّی محصولات مرکز با تحلیل و پژوهش و انعکاس گزارش های آماری و نظرات کاربران، تعامل بهتر و بیشتر با کاربران از طریق توسعه و گسترش امکانات سخت افزاری و نرم افزاری مرکز.

چکیده

در این مقاله قصد داریم به بررسی «تحلیلگر صرفی نور» که برنامه هوشمند پردازش صرفی زبان عربی است، بپردازیم. این سامانه، کلمات عربی را حتی الامکان با استفاده از قواعد معتبر زبان عربی تجزیه و تحلیل می کند و در صورت نیاز با حداقل استفاده از بانک های اطلاعاتی تعبیه شده در داخل سامانه، نتایج حاصل را به عنوان حالات معتبر مختلف صرفی برای هر کلمه ارایه می نماید.

ورودی این برنامه، یک فایل متنی زبان عربی و خروجی آن نیز یک فایل از نوع ایکس. ام. ال می باشد. از جمله قابلیت های مهم این سامانه، توانایی تحلیل متون، اعم از با اِعراب یا بدون اعراب است. قابلیت مهم دیگر، تحلیل و تجزیه یک کلمه به حالات مختلف پیشوندی، میانوندی و پسوندی معتبر است که هر کدام از این حالت ها، شامل مقادیر ممکن به ازای فیلدهای صرفی مختلف مثل: وزن، ریشه و سرواژه می باشد. به دلیل مبتنی بودن بر قواعد صرفی، برنامه می تواند انواع مختلف متون عربی با موضوعات گوناگون قرآنی، فقهی، سیاسی یا اجتماعی را با دقت بالایی تحلیل کند. به طور دقیق تر، این سامانه زیربنای پردازش های مورد نیاز، اعم از: تحلیل نحوی، معنایی، خلاصه سازی و ترجمه ماشینی روی متون عربی را فراهم می نماید.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی پیوسته می کوشد تا مسیر دستیابی به علوم و معارف اسلامی را برای کاربران و پژوهشگران هموار سازد. در همین راستا، «نسخه تحت شبکه مجموعه نرم افزارهای نور» را تولید و عرضه کرده و استفاده هم زمان از محصولات نرم افزاری خود را برای محققان مؤسسات علمی و مراکز پژوهشی آسان نموده است.

به منظور آشنایی بیشتر با ویژگی ها و قابلیت های این برنامه کاربردی که در فاز نخست، ارایه دهنده هفتاد عنوان نرم افزار تولیدی نور می باشد، با آقای سید مهدی هاشمی، مسئول بخش تولید معاونت بازرگانی و خدمات فرهنگی نور به گفت وگو نشستیم تا امکانات فنی و شیوه بهره مندی از این دستاورد جدید، برای خوانندگان و علاقه مندان به روشنی ترسیم گردد.

درآمد

نظر به اینکه مراکز و مؤسسات علمی و پژوهشی، عمدتاً از زیرساخت های لازم جهت استفاده از نرم افزارهای تحت شبکه برخوردار هستند و نیز با توجه به تقاضای مکرر کاربران، طرح تولید نرم افزارهای نسخه شبکه در سال جاری به مرحله اجرا گذاشته شد و به لطف الهی به فرجام رسید. با عملیاتی شدن این طرح، علاوه بر پاسخگویی به نیاز کاربران، مشکلات قبلی در استفاده از محصولات نور تحت شبکه برطرف شده است.

نسخه های موجود در بازار، علاوه بر تک محصولی بودن، به صورت تک کاربره بوده و تنها با اعطای مجوز مرکز نور و با افزایش تعداد مجوز نصب به صورت غیراستاندارد در شبکه های رایانه ای قابل استفاده هستند. این مشکل، با ارایه محصولات نسخه شبکه مرتفع شده و با ارایه امکانات و ابزار مناسب، امکان استفاده از محصولات نور به صورت بهتر و آسان تر فراهم شده است.

* در نرم افزار جامع تفاسیر نور، خوب است قابلیتی گنجانده شود که از طریق آن بتوان در قسمت جست وجو در آیات، حوزه کاوش و تحقیق را به دلخواه به آیات مکی یا آیات مدنی محدود نمود؛ چون گاهی محقق می خواهد موضوعی مثل زکات را از منظر آیات مکی مورد بررسی قرار دهد. بدیهی است که وجود چنین قابلیتی، کمک شایانی به او خواهد کرد.

◊ ضمن تشکر از شما کاربر گرامی، باید عرض کنیم که این قابلیت در برنامه موجود است. در قسمت جست وجوی قرآن، پنجره جست وجوی عبارت، گزینه «دامنه» را انتخاب کنید. در این صفحه، امکان تنظیم آیات قرآن بر اساس مکی و مدنی ارائه شده است. با مرتب نمودن آنها و انتخاب آیات مکی یا مدنی، دامنه جست وجوی محقق به آیات مکی یا مدنی محدود می شود و او می تواند پژوهش خود را در آیه های مورد نظرش سامان دهد.