ره آورد نور

اهمیت و ضرورت پردازش اطلاعات را چطور ارزیابی می‌کنید؟

اگر گروهی بخواهد کار رجالی نرم‌افزاری انجام بدهد، باید بداند که چه مراحل و فرایندهایی لازم است روی داده ها انجام شود. بحمدالله، مرکز تحقیقات کامپیوتری نور این مسیر را رفته است؛ هر چند ممکن است گروه‌های دیگر رجالی که در خارج از مرکز در این زمینه فعّالیّت دارند، کارشان عام‌ّوخاصّ من‌وجه باشد؛ امّا مطمئناً باید از مراحل و فرایندهایی که در مرکز کامپیوتری نور اجراء شده، مطّلع باشند؛ زیرا احتمال دارد در بخش قابل توجّهی از کار، اشتراک داشته باشند و در واقع، از موازی‌کار جلوگیری می‌‌شود. پس، یک فایده آن، برای مخاطبان و گروه‌هایی است که می‌خواهند کار تخصّصی رجالی و نرم‌افزاری انجام بدهند. یک فایده دیگر هم برای خود دوستان داخلی مرکز است؛ یعنی می‌توانند فرایندها و مراحلی را که رفته‌اند، مقداری منظم‌تر فهرست کنند و اگر نقصی بوده، بفهمند در کدام مرحله است تا بتوانند آن مرحله را اصلاح نمایند و جلو بروند.

اشاره

علم رجال، از علوم بسیار مهم در حوزه شناسایی سند و روایان احادیث معصومین(ع) به شمار می‌رود و به‌ نوبه خود، نقش بسزایی در فهم وضعیت سندی روایات دارد و با علومی همچون: تراجم، تاریخ و انساب، متفاوت است. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص جایگاه و اهمیت علم رجال و نیز آشنایی با فعّالیّت‌های علمی و پژوهشی گروه رجال مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، خدمت مدیر گروه رجال مرکز، حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی رسیدیم و به طرح سؤالاتی چند در این باره پرداختیم. آنچه ملاحظه می‌کنید، نتیجه این گفت‌وگوست که امید است مورد استفاده خوانندگان و رجال‌پژوهان محترم قرار بگیرد.

چکیده

بنیان فعّالیّت‏ های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در طیّ سی سال که از راه‌اندازی آن می‌گذرد، بر ارائه متون دیجیتالی و پژوهش و فراوری منابع و متون اسلامی، با محوریت قرآن کریم و احادیث پیامبر و ائمه معصومان (علیهم السلام) شکل گرفته است. این فعّالیت‌ها، همپای رشد فنّاوری اطّلاعات، در قالب دیجیتال و در سکوهای برخط و برون‏‌خط، به مخاطبان عرضه شده است. با توجّه به جایگاه و اهمّیّت حدیث در میان علوم اسلامی، بخش مهمی از فعّالیّت‌ها و در نتیجه محصولات این مرکز، در زمینه حدیث و خدمت به حدیث اهل‌بیت (علیهم السلام) بوده است. در این نوشتار، ضمن بیان سیر تکاملی فعّالیت‌های حدیثی مرکز نور، محصولات حدیثی آن معرّفی می‌گردد.

اشاره

«علم رجال» که عهده دار بررسی درستی روایات اسلامی است، از دانش های پایه به شمار می رود و علومی همچون فقه و حدیث، بر آن مبتنی است. بدیهی است، استخراج معارف و احکام گران قدر اسلام از منابع اوّلیه، نقش بسزایی در فهم و توسعه علوم و معارف حقّه اسلامی دارد و علم رجال در این باره، بسیار مؤثر و کارگشاست.

در این نوشتار، به جهت اهمیت علم رجال در میان علوم اسلامی، بر آن شدیم نرم افزار «رجال شیعه» را که تولید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در سال جاری است، معرفی نماییم. برای این منظور، از محتوای خود این لوح فشرده کمک گرفتیم و از بخش «درباره برنامه» مطالبی چند را جهت بازشناسی محتوا و امکانات این کتابخانه الکترونیکی استخراج کرده، با ویرایش و اضافات جدید ارائه نمودیم که امید است مورد استفاده علاقه مندان به این مباحث قرار گیرد.

 اشاره

شیخ ابو جعفر محمد بن على، معروف به شیخ صدوق و ابن بابویه، از جمله محدثان بزرگ و فقهاى گران‌قدر امامیه و مؤلف کتاب «من لا یحضره الفقیه»، از کتب اربعه حدیثى شیعه مى ‏باشد. بخش درخور توجه آثار ارزشمند ایشان که نقش بسزایی در پیشبرد علوم و معارف اسلامی داشته و دارد، کتاب‌های حدیثی او است.

سنت و احادیث پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع)، به عنوان منبع معرفت دینى از اهمیت خاصى برخوردار است و راهیابى احادیث نادرست و مجعول به مجموعه احادیث گردآورى شده، بررسى اسناد و راویان این احادیث را غیر قابل اجتناب مى‌کند. بدین منظور، علم رجال با شناسایى شخص راویان حدیث، اعتبار یا عدم اعتبار و میزان اعتبار آنان را تحلیل مى‌نماید. نرم‌افزار اسناد شیخ صدوق، برنامه‌ای است که می‌کوشد به‌خوبی اسناد روایات نقل‌شده از جناب شیخ صدوق را بررسی کند. بدیهی است که این برنامه، نقش بالایی در پیشبرد تحقیقات اسلامی داشته و خاصه برای پژوهشگران علم درایه و رجال، بسیار کارگشا است.