کلیدواژگان: دینداری، فضای سایبر، اینترنت، وب.
مقدمه
شاید آنگاه که فردریش نیچه، فیلسوف نامدار آلمانی، با بیانی جهانگیر، مرگ خدا را به جهانیان اعلام کرد، کمتر کسی فکر میکرد که دیگر خبری از خدا، دین و معنویت باقی بماند. به گمان نیچه و هوادارانش انسان با دانش و فناوری پیشرفته خود به تدریج باید جای خدا را میگرفت و باورهای مذهبی و غیرمادی رخت برمیبست؛ اما گذشت زمان از خیالهای خام ایشان پرده برداشت و بر همگان روشن ساخت که نه تنها خدا و دین او نمرده است، بلکه همگام با پیشرفت فناوری روز، به ویژه فناوری اطلاعات، بازگشت به دین و احیای شعائر و جنبشهای دینی نیز به طور چشمگیری فزاینده بوده است (جهانگیر، 1383).
یکی از کلمات جدیدی که به مطالعه دین در جامعه معاصر که مقارن با ظهور فضای مجازی است، میپردازد، دین سایبر(1) است. این مفهوم از زمانی که بررسی دانشگاهی رابطه بین دین و فضای مجازی در نیمههای دهه 1990 شروع شد (هوجسگارد(2)، 2005) به صورتهای مختلفی تعریف میشود که برخی از محققان از این مفهوم به صورت کلی برای توصیف هر نوع دینی که به واسطه اینترنت ارائه میشود، بهره میبرند. پایگاههای دینی بسیاری در اینترنت هستند که به علت تنوع موضوعی و تعداد زیاد آن ها، کسی امید آن را ندارد که بتواند آنها را دستهبندی کند. بسیاری از این پایگاهها در چگونگی ارائه مطالب خود کاملاً پیشرفته هستند. امروزه مردم، به خصوص جوانان، دین خود را طریق اینترنت و ابزارهایی چون گروههای خبری(3)، پست الکترونیک(4)، گپ اینترنتی(5)، وبلاگ(6) و شبکههای اجتماعی(7) در معرض چالش قرار میدهند. پژوهشهای اخیر، از مراجعه روزانه میلیونها نفر از مردم آمریکا به اینترنت در راستای اهداف دینی و معنوی حکایت می کند (هوجسگارد٬ 50:2005). برای نمونه، جدول 1 نمونه خوبی برای نشان دادن افزایش تعداد فزاینده پایگاههای وب(8) در مورد دین است.
جدول1: تعداد صفحات وب دینی از سال 1999 و 2004 (هوجس گارد٬ 3:2005)
آنچه در مورد جدول بالا باید گفت، این است که این ارقام با استفاده از موتور جستجوی(9) آلتاویستا(10) به دست آمده و تعداد نتایج بازیافتی این موتور جستجو را در قبال جستجوی کلیدواژههای مربوطه نشان میدهد. نکته قابل توجه این است که با توجه به قدرت موتور جستجوی گوگل(11)، نتایج بازیافتی در این موتور جستجو تفاوت معناداری با این نتایج خواهد داشت.
اینترنت
اینترنت را باید بزرگترین سامانهای دانست که تاکنون به دست انسان طراحی، مهندسی و اجرا گردیده است. ریشه این شبکه عظیم جهانی، به دهه 1960 باز میگردد که آژانسهای نظامی ایالات متحده آمریکا بر روی پروژههای تحقیقاتی برای ساخت شبکهای مستحکم، توزیع شده و با تحمل خطا سرمایه گذاری نمودند. این پژوهش به همراه دورهای از سرمایه گذاری شخصی بنیاد ملی علوم آمریکا برای ایجاد یک ستون فقرات جدید، سبب شد تا مشارکتهای جهانی آغاز گردد و از میانه دهه 1990، اینترنت به صورت یک شبکه همگانی و جهان شمول دربیاید.
اینترنت، در برگیرنده منابع اطلاعاتی و خدمات گستردهای است که برجستهترین آن ها، وب جهانگستر و پست الکترونیک میباشد.
غالبا در گفتگوهای روزمره از دو واژه وب و اینترنت، به اشتباه بدون تمایز زیادی استفاده میشود. اما این دو واژه، معانی متفاوتی دارند. اینترنت یک سامانه ارتباطی جهانی برای دادهها و زیر ساختهای نرم افزاری و سخت افزاری است که رایانه ها را در سراسر جهان به یکدیگر متصل میسازد. در مقابل، وب یکی از خدماتی است که بر روی اینترنت ارائه میشود و برای ارتباط از شبکه اینترنت بهره میجوید.
جهانی و فرامرزی بودن، دسترس به آخرین اطلاعات، جذابیت و تنوع، و نیز آزادی اطلاعات و ارتباطات، از ویژگیهای اینترنت محسوب میشوند. اینترنت، همان طور که پیش تر گفته شد، بر زندگی دینی افراد مؤثر است و در این مقاله بحث در مورد امکانات تعاملی موجود در این فضا و چگونگی تأثیر و استفاده از آن ها در تبلیغ دین و تقویت دینداری افراد است.
پست الکترونیکی
پست الکترونیکی، یکی از پرکاربردترین ابزارهای تعاملی غیرهمزمان در اینترنت است. امروزه پایگاه های بسیاری از جمله یاهو و گوگل، به ارائه این خدمت می پردازند که افراد می توانند به صورت رایگان در آن ها عضو شده و از این امکان استفاده نمایند.
تحقیق انجام شده به وسیله هوور(12) و همکارانش در سال 2004 در زمینه اینترنت و زندگی آمریکایی بیان میکند که شاید پر طرفدارترین فعالیت در اینترنت، فرستادن یا دریافت پست الکترونیکی با محتوای معنوی است. (38% از 128 میلیون کاربر اینترنت به چنین کاری میپردازند) چنین عملی با فرستادن و دریافت کارت های احوالپرسی آنلاین که با تعطیلات مذهبی مرتبط اند، تحقق می یابد و استفاده از اینترنت بیشتر برای مطالعه در مورد وقایع و رویدادهای مذهبی میباشد (مکنا(13)، 2007).
پست الکترونیکی، این حسن را دارد که با استفاده از آن می توان پیامی را در یک زمان به افراد بسیاری فرستاد. برای این کار لازم است که یک فهرست پستی(14) داشته باشیم. مساجد و نهادهای مذهبی میتوانند در هنگام ثبت نام از افراد، نشانی پست الکترونیکی آن ها را دریافت کرده و گزارش ها، مطالب، خبرها و برنامه های خود را از این راه به آگاهی افراد عضو برسانند.
گپ اینترنتی
بَرخط یا آنلاین(15)، وضعیت یا حالت وصل بودن به رایانه مرکزی را گویند؛ یعنی وصل بودن یک کاربر به اینترنت و شبکههای الکترونیکی مانند آن. زمانی که شما به اینترنت متصل میشوید، در واقع، قابل دسترس هستید و هر کسی میتواند با استفاده از ابزار مناسب، به طور مستقیم و بیدرنگ با شما ارتباط برقرار کند. معنای واقعی این واژه، بهخصوص زمانی نمود پیدا میکند که شما از نرمافزارهای پیامرسانی فوری(16) مانند یاهو مسینجر(17) و نظایر آن استفاده میکنید.
گپ اینترنتی، این امکان را به چندین کاربر اینترنت می دهد که به صورت همزمان با یکدیگر صحبت کنند. البته این صحبت ها بسته به فناوری نرم افزار مربوطه هم می تواند به صورت صوتی و یا متنی و تصویری یا ترکیبی از چند حالت باشد. بنابراین، بسیاری از افرادی که در اتاق های چت مشغول گفتگو با یکدیگر می باشند، با مشخصاتی غیر واقعی ظاهر شده و از زبان شخصیتی دروغین که از خود ساختهاند و آن را به مخاطب یا مخاطبان خود معرفی کرده اند، صحبت میکنند و با این حال، همین شخصیت های ناشناس چه تأثیرات مختلفی بر یکدیگر دارند. برخی ملاحظات عام درباره ویژگی های ارتباط و رفتار در محیط های گپ متنی و فضای پیام رسان فوری عبارت اند از: (یانا(18)، 1385)
- - فقدان نشانه های کلامی؛
- فقدان لحن صدا یا لحجه؛
- استفاده از نمادهای احساس نما برای توصیف ایما و اشاره های جسمی؛
- به کار گیری زبانی که بیشتر به زبان گفتار شباهت دارد تا نوشتار؛
- آهنگ سریع ارتباط؛
- اهمیت مهارت های تایپی؛
- اهمیت مهارت های نگارشی و املایی؛
- مشارکت فعال کاربران؛
- هویت متغیر؛
- کاهش کمرویی ها.
با توجه به این که گپ به جهت ویژگی هایی که دارد، یکی از پر طرفدارترین خدمات ارتباطی در اینترنت است، متخصصان دینی و مراجع در مساجد یا حوزهها میتوانند به صورت برخط پاسخگوی سؤالات افراد در مورد مسائل مختلف دینی باشند. بنابراین، آشنایی با اصول گپ اینترنتی که اغلب به شکل متنی است، امری لازم و ضروری برای پاسخگویان به پرسش های استفاده کنندگان از مسجد مجازی(19) خواهد بود.
گروههای خبری
یوزنت (گروه خبری)(20)، شبکه جهان گستر سیستم های یونیکس(21) است که به صورت غیر متمرکز اداره میشود و مانند یک سیستم تابلو اعلانات الکترونیکی توسط گروه های بحث با موضوعات خاص، مورد استفاده قرار می گیرد. یوزنت، بخشی از اینترنت متشکل از هزاران گروه خبری است که هر یک از آن ها به موضوعات خاصی اختصاص دارند. کاربران می توانند پیام هایی را برای سایر افراد این گروه ها بفرستند و یا دریافت کنند.
یوزنت یا همان گروه خبری، مجموعه ای بالغ بر 11000 گروه های بحث برخط است که در سراسر دنیا اتصال آن ها از طریق سرورهای اینترنتی فراوانی انجام میشود. فایلها و سایر قالب های اطلاعاتی این گروه ها از سروری به سرور دیگر از طریق خطوط تلفن و الگوهای پیچیده تعامل اتوماتیک، انتقال مییابند.
از طریق یوزنت فرد میتواند گروههای حوزه مورد علاقه خود را پیدا کند. بسیاری از گروه های خبری، کنترل و اداره می شوند. در مقابل، بعضی از گروهها هستند که هیچ گونه کنترلی روی آن ها وجود ندارد. تقریباً تمامی ایمیل هایی که به نشانی گروه فرستاده میشوند، به همه اعضای گروه فرستاده میشوند. (کینی(22)، 1995)
گروه خبری مذهب اجتماعی اسلام، نمونه خوبی برای نشان دادن حجم بحث های یک گروه خبری است. در بازدید دوره ای برخط از این گروه در سال 1994 این رویدادها مشاهده شد:
- - بحث های بین مسلمانان شیعه و سنی با توجه به اعمال و همچنین تفاسیر آن ها از اسلام؛
- تلاش هایی که توسط مدافعان اسلام اصولی برای تحریم پیام هایی که به وسیله فرقه احمدیه برای بد جلوه دادن اسلام انجام می شد؛
- بحث در زمینه وضعیت زنان در اسلام؛
- بحث های نسبتاً محترمانه بین مسیحیان و مسلمانان؛
- شرکت کنندگان در این بحث ها از کشورها و فرهنگ های متنوعی بودند (کینی٬ 1995).
از آن جایی که سازمان و اداره مخصوصی مسئول گروههای خبری در اینترنت نیست، افراد میتوانند از طریق پایگاه هایی مانند گوگل که چنین خدمتی را ارائه میکنند، گروهی را ایجاد نمایند.
گروه ها و نهادهای مذهبی نیز میتوانند با تشکیل گروههای بحث کنترل شده (با ممانعت از ارسال پیام های غیر مرتبط با بحث) افراد را به شرکت در بحث های مذهبی دعوت کرده و آرا و نظرات گوناگون افراد و گروه های مختلف به بحث گذاشته شود. حتی میتوان از کارشناسان امور دینی برای پاسخ به شبهات و مسائلی که در این گروه ها مطرح می شوند، استفاده نمود.
شبکه های اجتماعی
خدمات شبکه های اجتماعی، روی ساختن جوامع مجازی از افرادی که مایل به اشتراک گذاردن فعالیت ها و یا علایق خود هستند و یا افرادی که مایل به جستجو در علایق و فعالیتهای دیگران دارند، تمرکز می کند. بسیاری از خدمات شبکههای اجتماعی، از طریق وب ارائه میشوند و راههای متنوعی مانند: پست الکترونیکی، پیام رسانی آنی (گپ) و وبلاگ را برای تعامل در اختیار کاربران قرار میدهند؛ به طوری که میتوان گفت این شبکه ها شماری از امکانات تعاملی اینترنت را به نوعی در کنار هم گرد آورده اند.
شبکه سازی اجتماعی، راههای جدیدی را برای ارتباط و به اشتراک گذاشتن اطلاعات فراهم کرده است؛ به طوری که وب سایت های مرتبط با شبکه های اجتماعی، به طور مرتب مورد استفاده میلیونها نفر می باشند.
با وجود اشتراک برخی از خدمات ارائه شده در شبکههای اجتماعی با سایر خدمات موجود در اینترنت، خدمات اختصاصی که در درون این شبکه ها وجود دارند، به تازگی طرفداران زیادی به دست آورده است.
انواع اصلی خدمات شبکه سازی اجتماعی، آنهایی هستند که حاوی بخشهای طبقه بندی شده هستند، مانند سال های ابتدایی مدرسه یا همکلاسیها. که این نوع شبکه سازی امکان برقراری ارتباط دوستان را به خصوص از طریق صفحاتی که خودشان را در آن معرفی کرده اند، فراهم کرده و یک نظامی پیشنهادی برای وصول به حقیقت است. روش های پر طرفدار امروزی، ترکیبی از بسیاری از این خدمات هستند. نمونه هایی از این شبکهها عبارت اند از: مای اسپیس(23)، تویتر(24)، لینکدین(25) که بیشتر در آمریکای شمالی مورد استفاده اند، نکسوپیا(26) (بیشتر در کانادا)، ببو(27) (بیشتر در آلمان)، تگد(28)، بادو(29)، (در بخش هایی از اروپا) اور کات(30)، و سای ورد(31)(در آسیا و جزایر اطراف اقیانوس آرام) در ایران نیز کلوب(32)، یکی از پر طرفدارترین شبکه های اجتماعی است.
هر کدام از این شبکه ها، امکانات تعاملی جالبی دارند که از آن ها میتوان در امور تجاری، آموزش، و حتی تبلیغ دین استفاده نمود. تعداد کثیری از شبکه های اجتماعی با موضوع مذهبی در اینترنت وجود دارند که به افراد اجازه می دهند که گروههای نیایش ایجاد کنند، در مورد فیلمها بحث کنند و افرادی را که که به طور بالقوه در این زمینه ها استعداد دارند، پیدا کرده و با آن ها آشنا شوند. بسیاری از شبکههای مذهبی به وسیله افرادی (این افراد به کاربران گزارش می دهند که چه کسانی محتوای زشت و مستهجن و یا محتوای مضر را در پایگاه قرار داده اند) مورد بازرسی قرار می گیرند و حتی در مواردی افراد خاطی از پایگاه رانده می شوند.
در شبکه های اجتماعی مذهبی، فناوری، شبکه سازی اجتماعی و مذهب با هم آمیخته میشوند تا محیطی فراهم آورده شود که برای بخشی از کاربران اینترنت کاملاً جذاب باشد. در ادامه، سه شبکه در حوزه ادیان پر طرفدار، یعنی اسلام و مسیحیت و یهود معرفی میشود که با بررسی آن ها و همچنین تعیین سطح علایق مردم کشور می توان شبکه های اجتماعی با موضوع مذهب در ایران ایجاد نمود و از این راه در راستای تبلیغ دین و اطلاع رسانی به افراد کوشید.
مازلیم اسپیس(33): این شبکه در حوزه دین اسلام است که بنا به اعتقاد برخی از اعضای این شبکه٬ در آن به بحث هایی پرداخته می شود که غیر مسلمانان با آن ها آشنا نیستند و می توان گفت به جنبه های خاص این دین پرداخته می شود.
زیانز(34): این شبکه در حوزه دین مسیح است که بی حرمتی به مقدسات در آن ممنوع بوده و محتوای آن شدیداً تحت کنترل است. بنا به گفته یکی از کاربران این شبکه، «زیانز، مانند یک کلیسای بزرگ است.»
شموز(35): این شبکه در حوزه دین یهود است که این پایگاه بیش از 5000 عضو دارد و به افراد این امکان را میدهد که به زمینههای مختلف دین یهود بپردازند. بنا به قول یکی از کاربران آن، این شبکه به افراد این امکان را می دهد که کمی بیشتر به تنوع محتوا و گروههای یهودی بپردازیم.
البته موضوعیت دینی یک شبکه را دین اکثریت اعضای آن شبکه و تعدد بحث های انجام شده در مورد یک مذهب تعیین میکند.
این روش تبلیغ، مضراتی نیز دارد که باید آن ها را در نظر گرفت؛ ولی می توان گفت که تمامی روشهای تبلیغی که در این مقاله در مورد آن ها بحث می شود، همگی را به نوعی در این شبکهها می توان یافت.
پایگاه های اطلاعاتی دینی
در مورد بسیاری از مسائل دینی می توان از بانک ها و یا پایگاه های اطلاعاتی استفاده نمود که دارای قابلیت های پژوهشی و جستجویی بسیار پیشرفته هستند و علاوه بر کاستن مدت زمان انجام تحقیق، بر غنای کیفی آن افزود. یک نمونه از این بانک های دینی، پایگاه حوزه است که یک پایگاه بسیار غنی در حوزه مسائل دینی است. با ازدیاد تعداد این پایگاه های اطلاعاتی و اسناد اطلاعاتی موجود در آن ها می توان در راستای پاسخ به سؤالات مذهبی و همچنین کمک به محققان این حوزه گام مهمی برداشت. (جهانگیر، 1383)
در زمینه پایگاه های قرانی میتوان گفت که فعاليتهاي قرآني كشور در فضاي واقعي به طور پراكنده در حال شكلگيري است و همواره در سطح جامعه شاهد اختصاص يافتن بودجههايي براي اجراي طرحهاي قرآني هستيم. نقصاني كه بهشدت در فعاليتها و طرحهاي قرآني كشور احساس ميشود، وجود نداشتن سازماني اجرايي است كه مختص اينگونه فعاليتها باشد؛ براي مثال، براي پيگيري و آگاهي از چگونگی عملكرد طرحهاي ورزشي بايد به سازمان تربيت بدني مراجعه كرد؛ اما براي آگاهي از فعاليت-هاي متنوع قرآني هيچ سازمان مشخصي وجود ندارد.
اين مشکل در فضاي مجازي با چالش هاي بيشتري روبه رو است. انبوه پايگاه هاي قرآني يا پايگاه هاي اسلامي و غير اسلامي که به گونه اي در زمينه قرآن فعاليت مي کنند، وضعيت آشفته اي را در اين فضا به وجود آورده است. در اين شرايط، افزون بر آن که کاربر نمي داند براي پاسخگويي به نيازهاي قرآني خود در جنبه هاي علمي، فرهنگي يا حفظ و قرائت به چه پايگاهي مراجعه نمايد. متوليان امور فرهنگي و علاقه مندان به سرمايه گذاري در زمينه نشر معارف قرآن در اينترنت نيز نمي دانند در اين باره چه خلأي وجود دارد تا جهت حل آن سرمايه گذاري کنند.
راهاندازي پايگاههايي كه بتواند به پرسشها و شبهات ايجادشده در مفاهيم قرآني، بهصورت پیوسته پاسخ دهد، يكي از ضرورتهاي فضاي مجازي امروز است. اين پايگاه ها با دريافت سؤالات قرآني مخاطبان و پاسخگويي زودهنگام، مي توانند نقش بسياري در افزايش سهم قرآن در فضاي مجازي داشته باشند.
اکنون چندين پايگاه قرآني برای اين منظور راه اندازي شده است که بسياري از آن ها در پايگاه ستاد پاسخگويي به مسائل مستحدثه معرفي شده اند. در برخي از اين پايگاه ها هزاران سؤال قرآني پاسخ داده شده و روزانه صدها پرسش به آن ها افزوده مي شود. در اين مجال، جا دارد از پايگاه پاسخگويي به سؤالات قرآني، يعني «پرسمان» نام ببريم که در آن به بيش از بيست هزار پرسش قرآني، پاسخ داده شده است. .(خامه گر، 1386)
وبلاگ
وبلاگ، امکان ورود و ابراز نظر برای کاربران را در محیط وب ممکن می سازد. وبلاگ، صفحهاي اينترنتي و با قابليت دستيابي عموم كاربران به آن است.
وبلاگها را ميتوان روزنامهها يا مجلات شخصي ميليونها انسان دانست كه سردبير، نويسنده، ويراستار و حروفچين و صفحهآراي آن ها يك نفر است؛ يعني هر نويسندهاي ميتواند در اينترنت، مجلهاي براي خود راه بيندازد كه سردبير آن خود او است و در هر فرصت كه خواست يا توانست، مطلبي بر آن بيفزايد يا حذف و ويرايش كند. هر انساني ميتواند بدون صرف هزينه، در اينترنت وبلاگ داشته باشد و هر انسان ديگري نيز ميتواند خواننده نوشتهها و مطالب او باشد. بدين ترتيب، وبلاگنويسي، يعني ارتباط نزديك، آسان، رايگان و دوسويه با هر كاربري كه پا به اين عرصه بيمرز و شفاف ميگذارد و مطلوبي را جستجو ميكند. (بابایی، 1385)
آشكارترين تفاوت وبلاگها با پايگاههاي اينترنتي، رايگان بودن آن ها است؛ يعني هر كاربر سادهاي ميتواند از طريق يكي از پايگاههاي ويژه، فضايي را در شبكه جهاني اينترنت به تمليك خود در آورد و درباره هر موضوعي كه ميپسندد، به هر زباني كه ميتواند، به هرشيوهاي كه دوست دارد و براي هر خوانندهاي كه حضور ميرساند، بنويسد. وبلاگ، با ويژگيهاي ديگري نيز از پایگاههای اینترنتی متمايز ميشود؛ مثلاً پایگاهها رسميتر و ثابتترند. وبلاگها مانند اتاق نشيمن، و پایگاهها همچون اتاق پذيرايي عمل ميكنند. همچنين پايگاهها، بيشتر محلي براي نگهداري و عرضه توليدات و محصولاتِ پيشساخته است؛ يعني بسياري از مواد و متاع پايگاهها، براي عرضه در آن ساخته و پرداخته نشدهاند؛ بلكه به بهانهها و مناسبتهاي ديگر توليد و در محلهاي مختلف عرضه شدهاند، اما نويسنده وبلاگ، براي وبلاگ خود مينويسد و معمولاً از توليد به مصرف است.
وبلاگ ها دارای امکانات زیادی هستند که از آن جمله می توان به: آزادی عمل، ایجاد پیوند به صفحات مشابه و هم موضوع، قابلیتهای شنیداری و دیداری، بخش نظرات و آرشیو اشاره نمود. بيگمان، ورود به جهان وبلاگها، امكانات بيحد و حصري در اختيار هر نويسنده و صاحبنظري قرار ميدهد. صاحبان انديشهها و ترویج دهندگان مرامهاي گوناگون، اكنون با همه قوا و توانِ اينترنتي خود وارد اين ميدان فراخ شدهاند. متأسفانه، کمترين سهم از اين جهان بزرگ، نصيب نويسندگان ديني است. غفلت و بيگانگي از اين موهبت تمدن جديد، خسارات بسياري به روند گسترش تبليغ ديني خواهد زد. نويسندگان مذهبي بايد هر چه زودتر اين گنج شايان را مُهر بگشايند و به درون آن راه يابند. اكنون، شماري از نويسندگان ديني و طلاب جوان حوزه، اين عرصه را شناخته و بدان قدم گذاشتهاند؛ اما تا تبديل وبلاگنويسي به فرهنگ رايج در ميان حوزويان، راه دور و درازي در پيش است. چگونه است كه ما برابر چاپ يك كتاب در شمارگان دو يا سه هزار، از صرف هيچگونه هزينهاي دريغ نميورزيم، اما امكانات اوليه براي ورود به اين عرصه جهاني مبارك را فراهم نميكنيم. آيا امكانِ يافتن ميليونها مخاطب و خواننده، به اندازه چاپ كتابهايي با شمارگان دو يا سه هزار ارج و اجر ندارد؟ آيا روزي فرا خواهد رسيد كه بدانيم در كجا ايستادهايم و حال آن كه ميتوانستيم در كجا باشيم؟ (بابایی، 1385)
همان گونه که بلاگرهاي فارسي در مدت کوتاهي توانستند زبان فارسي را به سومين زبان دنيا در اينترنت ارتقا دهند؛ بلاگرهاي مذهبي نيز مي توانند با تلاش دو چندان، وضعيت قرآن را در اينترنت نسبت به ساير کتب مذهبي بهبود بخشند. آنان مي توانند با راه اندازي تالارهاي گفتگوي قرآني، طرح نظرات خود درباره مباحث قرآني، ارائه برداشت هاي آزاد از آيات قرآن، اطلاع رساني از جديدترين کتب و مقالات قرآني و انتشار برخي مقالات قرآني، به افزايش سهم قرآن در فضاي مجازي کمک کنند (خامه گر، 1386). البته در کشور مسائل و مشکلاتی در این زمینه وجود دارند که عبارت اند از:
- نبود انسجام در عمل و برنامه ريزي و سياست گذاري كلان و درازمدت در خصوص وبلاگ هاي ارزشي كه دوباره كاري و موازي كاري در پي داشته است. بر خلاف وبلاگ هاي سكولار و ضد ديني، متأسفانه وبلاگ هاي ديني و ارزشي از انسجام و اتحاد كافي برخوردار نمي باشند و برنامه آينده نگر ندارند. مجامعي هم كه متولي امور وبلاگ نويسي هستند، به علل مختلف نتوانسته اند آن چنان كه بايد و شايد به وظايف خود عمل كنند. اين مراكز چون پشتوانه مالي ندارند و از كادر قوي و تمام وقت برخوردار نيستند، تا به حال نتوانسته اند در جهت دهي به وبلاگها و نيز برنامهريزي كلان آيندهنگر موفق عمل كنند.
- نبود استقلال در وبلاگستان و پيروي آن از رسانه ها و پايگاه هاي فعال در اينترنت مشكلي است كه گريبانگير همه وبلاگ ها، اعم از ديني و غير ديني مي باشد. اگرچه وبلاگ هاي ديني تا حدودي مستقل تر از وبلاگ هاي ديگر عمل مي كنند، ولي در كل، وبلاگ ها تا به حال دنباله رو بوده اند. البته تأثيرپذيري از پايگاههایی كه با امكانات زياد توليد اطلاعات ميكنند، اجتناب ناپذير است؛ ولي وبلاگستان بايد با هويت مستقل در عرصه دنياي مجازي حضور داشته باشد.
- نبود حمايت كافي از وبلاگ ها هم مشكل ديگري است كه امروزه وبلاگهاي ديني با آن روبه رو هستند. بیشتر وبلاگ نويسان ديني در حال تحصيل در مقطع دبيرستان و دانشگاه مي باشند و در تأمين هزينه هاي تحصيل مشكل دارند و هزينه هاي وبلاگ نويسي هم به آن اضافه ميشود. در اين ميان، وجود سازمان هايي كه به آن ها در كاهش هزينه ها كمك كند، ضروري است كه تا آن جايي كه نگارنده اطلاع دارد چنين مراكزي يا وجود ندارد يا اگر هم باشد، به علت نبود توازن بين امكانات آنان با تعداد پرحجم وبلاگ نويسان، خدماتشان كم اثر است.
- در كشورهاي خارجي، پايگاه هاي بزرگ بخشي را به معرفي وبلاگ ها اختصاص مي دهند كه اين امر در رونق امر وبلاگ نويسي مؤثر است؛ ولي در كشور ما به غير از چند پايگاه خبري، از اين حمايت ها خبري نيست. (ضیایی پرور، 1386)
نتیجه گیری
رشد فناوری اطلاعات به طور عام و اینترنت به طور خاص، بستری بی نظیر فراهم کرده که در قالب آن دین پژوهی و معنویت طلبی بسیار آسانتر و مطلوبتر از گذشته شده است. طبق آمارها، از هر ٦ کاربر اینترنت در جهان، حداقل یک نفر به دنبال اطلاعات معنوی و مذهبی است. در این زمینه همچنین آمارهایی وجود دارد که نشان میدهد میزان دین پژوهی در اینترنت بین ٢٥ تا ٣٠ درصد کل کاوش های اینترنتی را تشکیل می دهد که این امر نشانگر استقبال و گرایش نسل جدید به دین و معنویت می باشد.
بنابراین، با گسترش اینترنت و امکانات اینترنتی، ضرورت پرداختن به این رسانه به عنوان یک رسانه مهم در امور و مسائل دینی، بیش از پیش احساس می شود. در این راستا، می توان از امکانات اینترنت در تبلیغ دین به شکل کارا بهره گیری نمود.
زندگی در محیط سایبرنتیک(36)، ارتباطات انسانی را توسعه و دگرگون ساخته است؛ به طوری که مک لوهان، دانشمند فیلسوف و ارتباطاتی کانادایی، جهان را به مثابه دهکده ای می داند که همه از احوال یکدیگر آگاه و مطلع بوده و نسبت به هم به قضاوت می پردازند. قاعدتاً شکل تبلیغات باطل و به گمراهی کشیدن، در دستیابی بشر به فناوری های جدید تغییر یافته و از این نظر، دستاندرکاران فرهنگی و دینی باید به فکر شیوه های جدید تبلیغ دینی برای رساندن پیام حق به انسان ها باشند تا در بحبوحه تغییرات فکری و فرهنگی دنیای امروز، اصل دین با قواعد اصولی آن حفظ شده و پیروان آن با قبول این اصول به تغییرات زندگی خود در جهان امروز بپردازند.
پی نوشت ها:
منابع: