اشاره

مراسم رونمایی از نرم‌افزار «کتابخانه کتب مرجع - نسخه دوم» در روز پنج‌شنبه، هشتم آذر 1403 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با حضور جمعی از طلّاب، فضلا و پژوهشگران حوزه متون مرجع و برخی مسئولان مراکز فرهنگی و پژوهشی، در قم برگزار شد.

در این جلسه، ابتداء جناب حجّت‌الاسلام والمسلمین فریدون سبحانی، مسئول پروژه کتابخانه کتب مرجع، در سخنان کوتاهی به انگیزه‌ها و اهداف تولید نرم‌افزار کتابخانه کتب مرجع پرداخت و منابع مورد استفاده در برنامه و فرایند تولید آن را توضیح داد.

در ادامه، جناب حجّت‌الاسلام والمسلمین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، با اشاره به دستاوردهای مرکز نور، به مهمّ‌ترین محصولات و تولیدات این مرکز در سکوهای رومیزی، موبایلی و وب اشاره کرد و همچنین، به برنامه‌ها و محصولات در حال توسعه نیز پرداخت.

سخنران ویژه اوّل این مراسم، جناب آقای دکتر غلامرضا امیرخانی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، با تأکید بر اهمّیّت کتب مرجع در تحقیقات و پژوهش‌ها، به لزوم استفاده بهینه از ظرفیت‌های فراهم‌شده به واسطه دیجیتالی‌شدن منابع اشاره نمود و خاطرنشان کرد که توجّه به آسیب‌های احتمالی ناشی از فضای مجازی نیز ضروری است.

سخنران ویژه دوم، جناب حجّت‌الاسلام والمسلمین آقای رسول جعفریان، با تحسین تلاش‌های مرکز نور برای تسهیل دسترسی به منابع و متون و میراث علمی در حوزه علوم اسلامی، به بیان برخی چالش‌های موجود پیش روی محقّقان در استفاده از منابع دیجیتال و موانع بهره‌برداری بهینه از فنّاوری‌های نوین پرداخت. در پایان این جلسه، با حضور مهمانان ویژه، از نرم‌افزار «کتابخانه کتب مرجع - نسخه2» رونمایی شد.

گزارشی که در ذیل می‌آید، نگاهی است به آنچه در این مراسم رونمایی مطرح گردید و امید است مورد استفاده علاقه‌مندان قرار گیرد.

سخن نخست

بزرگداشت شخصیت‌های بزرگ اسلامی و حفظ میراث ارزشمند ایشان، یکی از رسالت‌های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) است. در همین راستا، پس از برگزاری همایش «مرجعیت شیعه، حکمرانی و تمدّن اسلامی؛ با محوریت واکاوی اندیشه‌های مرحوم آبت الله العظمی سید عبدالحسین نجفی لاری» در ۱۹ اردیبهشت‌ماه، مجموعه آثار و تألیفات این عالم بزرگ، در قالب نرم‌افزار تولید شد و در اختیار علاقه‌مندان و محقّقان رشته‌های مختلف علوم اسلامی قرار گرفت.

آیین رونمایی از این نرم‌افزار، شنبه 14 مهرماه 1403، با حضور حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر ابراهیم کلانتری، تولیت آستان مقدّس احمدی و محمدی(علیهماالسلام) و آبت الله لطف‌الله دژکام، نماینده ولیّ فقیه در استان فارس و امام جمعه شیراز، و حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در سالن شهید آبت الله دستغیب در حرم مطهر شاهچراغ برگزار شد.

گفتنی است، نرم‌افزار «مجموعه آثار علّامه مجاهد آبت الله العظمی سید عبدالحسین لاری»، شامل متن ۱۲ عنوان در ۱۵ جلد کتاب از آثار علّامه و دیگر آثار مرتبط با ایشان، در موضوع: اصول فقه، فقه اسلامی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است. کتاب‌های: تقریرات فی أصول الفقه، التعلیقة علی فرائد الأصول، التعلیقة علی ریاض المسائل، حاشیة المکاسب، مجموعه رسائل، مجموعه مقالات، معارف السلمانی بمراتب خلفاء الرحمانی، ولایت فقیه (سیری در افکار و مبارزات آبت الله سید عبدالحسین لاری)، مشروطه مشروعه، اسناد و مکاتبات آبت الله سید عبدالحسین لاری، امانتدار پیامبران (نقش آبت الله سید عبدالحسین لاری در مبارزات اسلامی قرن اخیر) و مهاجر إلی الله (سیری در زندگی‌نامه آبت الله سید عبدالحسین لاری)، از منابع مهمی است که در این کتابخانه دیجیتالی آمده است.

بهره‌مندی از موتور جست‌وجوی پیشرفته نور با قابلیت‌های اولویت‌دهی پیشرفته به پاسخ‌ها، پالایش نتایج جست‌وجو بر اساس: کتاب، موضوعات، پدیدآور و زبان، انعطاف در برابر پیشوند و پسوند کلمات، محدودکردن جست‌وجو به آیات، روایات و اشعار موجود در متون، امکان ایجاد میز پژوهشی جهت انجام و ثبت پژوهش‌های کاربر، ارتباط واژگان متن با چند دوره لغت‌نامه به همراه قابلیت جست‌وجو و دسته‌بندی مبتنی بر ریشه، از امکانات فنّی و تحقیقاتی این نرم‌افزار ارزشمند محسوب می‌شود.

اشاره

سازمان آموزش کامپیوتر نور در سال 1368ش به منظور آموزش علوم کامپیوتر و مباحث مربوط به فنّاوری اطّلاعات به کلیه اقشار جامعه، به‌خصوص طلّاب حوزه‌های علمیه، تأسیس شد. این سازمان از بدو امر، با گزینش مهندسان خبره و افراد مجرب، در زمینه آموزش رایانه، توانست گام‌های بسیار مثبت و بلندی بردارد؛ به‌طوری‌که در عرض چند سال، شهرت آن به کلّ استان قم رسید و چندی بعد در کلّ کشور، زبان‌زد طلّاب محترم گردید.

این سازمان با توجّه به حمایتی که از طرف دفتر مقام معظم رهبری می‌شد، در مدّت بیش از دو دهه فعّالیت آموزشی، توانست سه میلیون نفرساعت آموزش دوره‌های مختلف نرم‌افزاری و سخت‌افزاری کامپیوتر داشته باشد. با توجّه به حضور سازمان‌های آموزشی متعدّد در سطح استان و همچنین گسترش فرهنگ استفاده از رایانه در مقوله تحقیق و پژوهش اسلامی در میان طلّاب و محقّقان، ادامه خدمات آموزشی، به سایر آموزشگاه‌ها محوّل گردید و سازمان آموزش نور، از شهریورماه سال 1390ش، منحل گردید. از آنجا که استفاده بهینه و کامل از امکانات محصولات نرم‌افزاری و وبی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نیاز به آموزش دارد، واحد آموزش محصولات نور در مرکز تأسیس شد و مشغول به فعّالیت گردید.

آنچه در ذیل می‌خوانید، گفت‌وگویی است که جهت آشنایی بیشتر خوانندگان محترم با این واحد آموزشی در مرکز نور، تهیه و تنظیم شده است.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، با تکیه بر فنّاوری‌های نوین و با هدف غنیّ‌سازی فضای علمی و پژوهشی، به دیجیتالی‌سازی گسترده منابع اسلامی و انسانی پرداخته است. حجّت‌الاسلام والمسلمین سید علیرضا رضوی، رئیس پژوهشکده علم اطّلاعات و دانش‌شناسی این مرکز، در گفت‌وگویی جامع به تشریح فرایند تولید محتوا، چالش‌ها و دستاوردهای این مرکز پرداخته است. ایشان با سابقه‌ای طولانی در این حوزه، دیدگاه‌های ارزشمندی را در باره آینده پژوهش‌های اسلامی و انسانی در عصر دیجیتال ارائه می‌دهد.

در ادامه، متن این گفت‌وگو از نظر شما خوانندگان عزیز می‌گذرد.

اشاره

یکی از موضوعات بسیار مهم در محصولات نرم‌افزاری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، بحث هوش مصنوعی و به‌کارگیری ابزارها و فنّاوری‌های نوین به منظور استفاده از ظرفیت‌های کارآمد هوش مصنوعی در روند آماده‌سازی و تولید نرم‌افزارهای علوم و معارف اسلامی و انسانی است. به حقّ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) را باید یکی از مراکز مؤثّر و پیشرو در این عرصه برشمرد.

پیشینه مبحث هوش مصنوعی در مرکز نور، چالش‌های مطرح در زمینه پردازش متون اسلامی، وضعیت کنونی مرکز نور از نظر توجّه به هوش مصنوعی، نمونه‌ها و مصادیق استفاده از هوش مصنوعی در محصولات نور و نیز چشم‌اندازهای پیش رو در تولیدات نور، از جمله مباحث ارائه‌شده در گفت‌وگو با معاون فنّاوری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و مدیر آزمایشگاه هوش مصنوعی نور، جناب آقای مهندس احمد ربیعی‌زاده است که امیدواریم مورد استفاده خوانندگان و علاقه‌مندان این دست مباحث قرار گیرد.

اشاره

نمایشگاه‌های بین‌المللی، فرصتی برای رویارویی دانش، تمدّن، اقتصاد و فرهنگ هر یک از کشورها با دیگران است. این فرصت می‌تواند علاوه بر ایجاد زمینه تبادل فرهنگ، به رونق بازار، کسب‌وکار و توسعه خدمات و محصولات شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف بینجامد. در حوزه فنّاوری اطّلاعات و اطّلاع‌رسانی رایانه‌ای علوم اسلامی و دینی، نمایشگاه‌های بین‌المللی ظرفیتی برای یافتن زبان مشترک و ایجاد فرصت‌های جدید برای معرّفی آخرین دستاوردهای فنّاورانه مرتبط با علوم اسلامی است.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با حضور در بیش از 160 نمایشگاه خارجی، تاکنون تجارب ارزنده‌ای به دست آورده است. این حضور، در پویایی و یافتن افق‌های جدید و نیازسنجی مخاطبان جهانی نقش بسزایی داشته است. بیستوچهارمین نمایشگاه بینالمللی کتاب بغداد، نمونه‌ای از این دست بود که این مرکز در آن حضور فعّال داشت و محصولات و دستاوردهای خود، همچون: نرم‌افزارهای رومیزی، موبایلی و پایگاه‌های اینترنتی خویش را در معرض مشاهده و اطّلاع فرهیختگان، به‌ویژه دانشگاهیان و حوزویان قرار داد. گفتنی است، این، دومین حضور متوالی مرکز نور در نمایشگاه بینالمللی کتاب بغداد بود. به همین بهانه، گفت‌وگوی زیر با جناب آقای فاضل گرنه‌زاده در این باره انجام شده است که در ادامه، تقدیم می‌گردد.

اشاره

بیست‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد، از 26 شهریور سال جاری لغایت 5 مهرماه، در محلّ نمایشگاه‌های دائمی بغداد برگزار شد. در این نمایشگاه، ناشرانی از کشور عراق و کشورهای عربی، مانند: مصر، لبنان و اردن شرکت کردند. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز با همکاری و میزبانی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، در این نمایشگاه حضوری فعّال داشت. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در این نمایشگاه محصولات علمی و پژوهشی دیجیتالی خویش، اعمّ از نرم‌افزارهای رومیزی، پایگاه‌های اینترنتی و برنامه‌های موبایلی را عرضه نمود که با استقبال خوب قشرهای مختلف مردم عراق، به‌ویژه دانشگاهیان و حوزویان روبه‌رو شد. گفتنی است، این دومین حضور متوالی مرکز نور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد به شمار می‌رود.

فصلنامه ره‌آورد نور، در این راستا با آقای غلامرضا رحمانی، مدیر کلّ حراست مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که در این نمایشگاه حضور داشته، گفت‌وگویی انجام داده است تا خوانندگان محترم از کیفیت برگزاری این نمایشگاه و استقبال مردم از محصولات تولیدی نور آگاه شوند.

پیشینه

ظهور پدیده ماشین‌های پردازشگر و رایانه در دهه 1360 هجری شمسی، بارقه به‌کارگیری این ابزار در پردازش علوم حوزوی و داده‌کاوی در دانش‌های حدیث و رجال را میان برخی طلّاب جوان و خوش‌فکر حوزه علمیه قم ایجاد کرد. این اندیشه، با همراهی بعضی مهندسان برنامه‌نویس رایانه از دانشگاه مواجه شد و حمایت جمعی از مراجع معظّم، راه را برای شکوفایی این تفکّر هموار ساخت. این گروه از طلّاب و مهندسان، با تلاش و پشت‌کار سخت، با فراهم کردن چند دستگاه رایانه خانگی که نسل اوّل رایانه‌ها به شمار می‌آمد و بیشتر کاربرد سرگرمی داشت، نخستین‌گام را برای سپردن داده‌های رجالی و حدیثی به حافظه‌های اندک این رایانه‌ها برداشتند؛ امّا پیاده‌سازی این ایده‌ها، هزینه‌های سنگین مالی و منابع انسانی و پشتیبانی‌های سخت‌افزاری پیشرفته‌ای را که فراتر از منابع محدود حوزوی و طلبگی بود، می‌طلبید. ازاین‌رو، پس از ظهور اوّلین دستاورد این حرکت فنّاورانه، یعنی تولید برنامه نرم‌افزاری «معجم الفاظ کتب اربعه» و برخی از منابع رجالی و چند جلد از مجموعه روایی «بحار الأنوار» و ارائه به محضر علما و مراجع معظّم حوزه، به‌سرعت این ابتکار و نوآوری در حوزه دین، مورد تأیید و پشتیبانی حوزه علمیه قم قرار گرفت و امر تأسیس و نهادینه‌سازی مرکز تحقیقات کامپیوتر علوم اسلامی را سرعت بخشید.

اشاره

به مناسبت هفته پژوهش، دهمین نشست از سلسله‌نشست‌های علوم اسلامی و انسانی دیجیتال با موضوع «مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛ راه رفته و راه پیش رو» در تاریخ 17 آذر 1401 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در شهر مقدّس قم برگزار گردید. در این نشست، آقای دکتر طالب‌پور، ریاست پژوهشکده اعجاز قرآن دانشگاه شهید بهشتی، مهمان اصلی این برنامه بودند که به ارائه سخن پرداختند.

ایشان، خود از جمله مؤسّسان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بوده‌اند؛ امّا علاوه بر این، ریاست پژوهشکده اعجاز قرآن و پژوهشکده فضای مجازی و پژوهشکده مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن، از جمله مسئولیت‌های ایشان بوده است. از دیگر افتخارات ایشان، دریافت لوح تقدیر به عنوان خادم قرآن در سال 1375، عضو هیأت علمی برتر در ارتباط با جامعه و صنعت دانشگاه شهید بهشتی در سال 1398، پژوهشگر برگزیده دانشگاه شهید بهشتی بر اساس شاخص ارتباط با صنعت در سال 1396، همچنین، پژوهشگر برگزیده پژوهشکده فضای مجازی در سال 1392 است.

تولید پالایش هوشمند محتوا، همکاری در پژوهش‌های قرآنی و ارائه و اجراء طرح‌های فرهنگی جدید با استفاده از فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات، بررسی اعجاز علمی قرآن و تهیه محتوا برای کتابخانه دیجیتالی و نیز آزمایشگاه گرافیک کامپیوتری، از دیگر فعّالیّت‌های دکتر طالب‌پور است. همچنین، ایشان مؤلّف کتاب‌های: پردازش تصویر فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات، تجارت الکترونیک و هوش تجاری و رویکرد مدیریتی هستند.

آنچه در ادامه می‌آید، مهم‌ترین سخنان ایشان در این جلسه است که از نظر می‌گذرد.

اشاره

آنچه در این نوشتار می‌خوانید، برگرفته از سخنرانی مهندس احمد ربیعی‌زاده، مدیر آزمایشگاه هوش مصنوعی و علوم اسلامی و انسانی دیجیتال نور است که در سلسله نشست‌های تخصصی هفته پژوهش در سالن اجتماعات مرکز ارائه شده است. مهندس ربیعی‌زاده، ضمن اشاره به روند تکامل موضوع هوش مصنوعی در این مرکز، به بیان اهداف، دستاوردها و چشم‌اندازهای این مبحث در تولید محصولات نور پرداخت که به‌روشنی نشانگر آن است، مرکز نور در طی بیش از سه دهه فعالیت خویش، روند روبه‌رشدی را در حوزه هوش مصنوعی علوم اسلامی و انسانی پشت سر گذاشته و برنامه‌های کاربردی و ابزارهای ارزشمندی را در این باره عرضه نموده و مسیر پژوهش در علوم و معارف اسلامی و انسانی را هموار ساخته است.

اشاره

نرم‌افزار کتابخانه دروس حوزوی2، مشتمل بر منابع مهم کتاب‌های درسی حوزه‌های علمیه در پایه‌های مختلف از مقدمات تا پایان سطح و شروح و حواشی هریک از کتاب‌ها و پیش‌نیازهای علمی طلاب و اساتید است. نسخه اوّل این برنامه، در سال 1393ش تولید شد و نسخه دوم آن، در سال 1400ش عرضه گردیده است.

این گزارش، به معرفی اجمالی امکانات و قابلیت‌های نسخه دوم و محتوای مراسم رونمایی این نرم‌افزار پرداخته است. سخنران ویژه این مراسم، آیت الله حسینی بوشهری بوده است و پیش از ایشان نیز رئیس محترم مرکز نور، دکتر محمدحسین بهرامی، سخنرانی کردند و نکات ارزنده‌ای را یادآور شدند.

درآمد

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با عنایت رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مدّ ظله العالی) در سال 1368ش راه‌اندازی شده است. اشاعه فرهنگ غنی اسلام، آسان‌سازی دستیابی به منابع و متون اصیل دینی و نیز سرعت بخشیدن به امر کاوش و پژوهش در حوزه علوم اسلامی با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و به‌کارگیری امکانات رایانه‌ای برای ارائه معارف حقّه اهل‌بیت(ع) به جهانیان در شکل و قالب جدید، از اهداف مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شمرده شده است.

فعالیت‌های این مرکز که معمولاً در قالب تولید محصولات برخط و برون‌خط به انجام می‌رسد، مرهون تلاش جمعی از فضلای حوزه علمیه و مهندسان حوزه فناوری اطلاعات است. تولید محصولات نرم‌افزاری و اینترنتی در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی و انسانی، هریک مراحل مختلفی را طی می‌کند؛ مراحلی چون: شناسایی منابع، آماده‌سازی اطلاعات، غنی‌سازی و فرآوری داده‌ها، پردازش اطلاعات، برنامه‌نویسی و تولید.

در این میان، شناسایی و آماده‌سازی اطلاعات چندرسانه‌ای، قسمتی از فعالیت‌ها و مراحل تولید و تکمیل اطلاعات هر پروژه است. بدین منظور، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بخش جداگانه‌ای متکفل این نوع از فعالیت‌ها و خدمات مرتبط با داده‌هایی مانند: فیلم، صوت، تصویر و کارهای همسو با اطلاعات چندرسانه‌ای است.

آنچه در این گزارش کوتاه از نظر شما خوانندگان گرامی می‌گذرد، نگاهی است به ویژگی‌ها، قابلیت‌ها، خدمات و دستاوردهای استودیوی چندرسانه‌ای نور.

مرکز نور، داده‌پرداز علوم و معارف اسلامی

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با عنایت رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سال 1368 تأسیس گردید. هدف اصلی این مرکز، اشاعه فرهنگ غنی اسلام با آسان‌سازی دستیابی به منابع و متون اصیل دینی با بهره‌گیری از امکانات رایانه‌ای است. تولید محتوای علوم اسلامی و انسانی که ثمره آن در محصولات و وبگاه‌های مرکز قابل مشاهده است، به صورت مستمرّ در این مرکز ادامه دارد.

با توجّه به توانمندی‌های فنّی و داده‌ای و وجود شبکه ارتباطی با صدها مرکز حوزوی، علمی ـ پژوهشی،‌ دانشگا‌هی و دولتی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی مناسب‌ترین گزینه برای راه‌اندازی مرکز داده علوم اسلامی کشور با هدف ارائه خدمات اطّلاعاتی به مراکز تابع دفتر رهبری، روحانیون و اساتید، وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری و همچنین مراکز دولتی و خصوصی است.

چکیده

پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرموده: «خیرکم من تعلّم القرآن وعلّمه؛ بهترین شما، کسی است که قرآن را بیاموزد و آن را به دیگران نیز بیاموزاند.» (نوری، 1408، ج4: 235؛ بخاری، 1422، ج17: 27). این حدیث نبوی، در درجه اوّل ناظر به تعلّم و تعلیم قرائت قرآن، و بعد از آن، فهم و درک معانی بلند آن است. قرائت صحیح قرآن کریم، خود، مبتنی بر نگارش دقیق و صحیح املائی مصحف شریف، بر اساس رسم‌الخط شایع و رایج در میان مردم است.

در بخش نخست این نوشتار، مروری به ضرورت، اهمّیّت و تاریخچه رسم‌الخط می‌شود. آنگاه رسم‌الخطّ مصحف عثمانی معرّفی شده و سپس، به توحید مصاحف پرداخته شده است. بعد از این، کاربرد انواع خطّ در قرآن صدر اسلام مطرح شده و سخنی در توقیفی یا اجتهادی بودن رسم‌الخطّ ارائه می‌گردد و آنگاه رابطه رسم‌الخطّ با اختلاف قرائات و توجیهاتی را که برای این اختلافات ارائه شده، بیان کرده‌ایم. در ادامه، به بررسی مصداقی رسم مصحف عثمانی می‌پردازیم. مصادیقی چون: رسم همزه آخر واژه، بیان پایه‌های همزه، چسبیدگی‌های نادرست، جداسازی‌های بی‌مورد، هماهنگ‌سازی تای مربوطه و مبسوطه، قاعده نگارش حروف زائد، شیوه کتابت صاد و سین، ابدال و نیز شکل نگارش الف آخر کلمه، از آن جمله است.

گفتنی است که بخش اوّل مقاله، در این شماره از فصلنامه ره‌آوردنور ارائه می‌شود و بخش دوم نیز تحت عنوان «بررسی مصداقی رسم مصحف عثمانی» به توفیق الهی در شماره‌ آتی در معرض استفاده علاقه‌مندان و قرآن‌پژوهان عزیز قرار خواهد گرفت.

تبلیغات و اطلاع‌رسانی

با پیشرفت فنّاوری اطّلاعات و ضریب نفوذ اینترنت در جوامع، ناگهان شاهد ظهور شبکه‌های اجتماعی مجازی شدیم؛ به گونه‌ای که ارتباطات و گفت‌وگوی کاربران با یکدیگر، بسیار آسان گردید. به تناسب این تحوّل در عرصه فنّاوری، گام دوم نیز برداشته شد و با ارائه گوشی‌های هوشمند، ضریب نفوذ شبکه‌های اجتماعی سرعت گرفت.

ظهور این تغییرات، آن قدر سریع بود که عقب ماندن نسلی نسبت به نسل بعدی، کاملاً مشهود و عینی گردید. تلفن‌های هوشمند به صورت مداوم ارتقاء پیدا می‌کردند و امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بیشتری برای شبکه‌های اجتماعی فراهم می‌آوردند. به تناسب ارتقاء سخت‌افزار، نرم‌افزارهای ارتباطی نیز بسیار سریع رشد کرده یا حذف می‌شوند. تقریباً همه ما شاهد جابه‌جایی میان چندین شبکه اجتماعی در طول پنج سال اخیر بوده‌ایم.

اشاره

گروه فرهنگ دینی و تبلیغ، در معاونت پژوهش مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی فعّالیّت می‌کند. عمده فعّالیّت‌ها و محصولات این مرکز، برای متخصّصان و پژوهشگران علوم اسلامی و انسانی شکل می‌گیرد. در گروه فرهنگ و تبلیغ، فعّالیّت‌ها معطوف به مخاطبان عمومی است و در نتیجه، سطح محتواها و فعّالیّت‌ها نیز متناسب با همین مخاطب، مورد نظر و توجّه قرار می‌گیرد. در ادامه، گفت‌گویی با حجّت‌الاسلام والمسلمین احمد اکبری، مدیر گروه فرهنگ و تبلیغ مرکز نور را از نظر می‌گذرانیم.

درآمد

امور کاربران مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، یکی از بخش‌های فعّالِ معاونت بازرگانی و خدمات فرهنگی به شمار می‌آید که از دو واحد «نصب» و «پشتیبانی» تشکیل شده است. بدیهی است، اصلی‌ترین کار این بخش، بعد از اتمام فرایند تولید و عرضه نرم‌افزارهای نور آغاز می‌شود و کارشناسان خدوم و پُرتلاش آن، همواره باید به ابهام‌ها، سؤال‌ها و پیشنهادهای محقّقان و کاربران برنامه‌های نور پاسخ گویند و در خصوص فرایند نصب و فعّال‌سازی نرم‌افزارهای مرکز در قالب پیشخوان نور و تحت شبکه نیز جوابگوی خریداران باشند و گره از مشکلات آنها باز کنند.

با توجّه به اهمّیّت این بخش در روند تولید، عرضه و معرّفی محصولات مرکز، در نوشتار پیش رو، به تبیین گوشه‌ای از خدماتی که بخش امور کاربران به مخاطبان و مشتریان خود ارائه می‌کند، می‌پردازیم. در ابتداء اهداف و شرح وظایف این بخش را مرور می‌کنیم و آنگاه از زبان دست‌اندرکاران، خدمات و فعّالیّت‌های ارزنده و راهگشای آن را معرّفی می‌نماییم.

اشاره

اطّلاع‌رسانی چهره‌به‌چهره در زمینه چگونگی بهره‌گیری از امکانات رایانه و نرم‌‏افزارهای اسلامی به شخصیت‌های علمی داخل و خارج کشور، از جمله: عالمان، اندیشمندان، مسئولان نهادهای فرهنگی، سیاستمداران، اساتید و فرهیختگان حوزه و دانشگاه، در شمار اقدامات فرهنگ‌ساز بخش «روابط عمومی و بین‌الملل» مرکز تحقیقات کامیپوتری علوم اسلامی است.

ارتباط با شخصیت‌های حقیقی و حقوقی خارج از مرکز؛ شرکت و حضور در مجامع، سمینارها، کنگره‌ها و جلسات علمی، فرهنگی و تحقیقاتی داخلی و خارجیِ مرتبط با فعّالیت‌های مرکز؛ کارشناسی در خصوص درخواست تأسیس و ایجاد بانک‌های اطّلاعات خودگردان و مدیریت و نظارت بر عملکرد آنها، گوشه‌هایی از وظایف این بخش به شمار می‌رود.

نظر به اهمّیّت بحث روابط عمومی و بین‌الملل در مرکز نور، به حضور مدیرکل این دفتر، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر خوانساری رسیدیم تا از نزدیک با پیشینه، وظایف، فعّالیّت‌ها و برنامه‌ها و چشم‌اندازهای بخش مذکور، بیشتر آشنا شویم.

اشاره

در سال‌های گذشته، تولید محتوا و عرضه آن به کاربران، یکی از مؤلّفه‌های مطرح در حوزه فنّاوری اطّلاعات به شمار می‌رفت؛ امّا امروزه یکپارچه‌سازی داده‌ها به همراه تعامل با کاربران و استفاده‌کنندگان محصولات نرم‌افزاری، از اهمّیّت بسیار بالایی برخوردار است. نظر به اهمّیّت مباحث فنّی و هوش مصنوعی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با معاون محترم فنّی مرکز نور، جناب آقای مهندس، مهدی نیکنام، گفت‌وگو نمودیم.

در این مصاحبه، به مباحث و محورهایی همچون: جایگاه معاونت فنّی، بخش اداره‌ها و وظایف کلّی، بسترهای تولید نرم‌افزار در مرکز، یکپارچه‌سازی اطّلاعات (گراف دانش)، تعامل با مراکز علمی و مؤسسات پژوهشی دیگر، داده‌محوری و ارزیابی رفتار کاربران، خواهیم پرداخت. امید است که مورد توجّه و استفاده علاقه‌مندان قرار گیرد.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نزدیک به سه دهه است که در مسیر تهیه و عرضه نرم افزارهای علوم اسلامی گام برمی دارد و هر سال نیز بحمدالله شاهد شکوفایی و رشد چشمگیر آن در راستای تولیدات فاخر و کاربردی بوده ایم. در این میان، آنچه باعث ماندگاری و ارتقاء مراکزی از این دست می باشد، اهتمام همیشگی به مسأله بهبود محصولات، کسب رضایت مخاطبان و نیز آینده نگری شایسته و ایجاد تحول مطلوب در فرایند تولید است.

به منظور آشنایی بیشتر خوانندگان عزیز با خطوط تولیدات نرم افزاری نور، فرایندهای بهبود و نیز روند تحول در آنها، به حضور جناب مهندس نعمت اللهی، معاون محترم تولید این مرکز رسیدیم تا جویای مطالبی چند در این باره باشیم. آنچه در این گفت و گو از منظر شما فرهیختگان می گذرد، نگاهی است به وظایف، عملکرد و دستاوردهای معاونت تولید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که امید است مورد استفاده علاقه مندان قرار گیرد و پاسداشتی باشد در برابر زحمات خالصانه و بی دریغ مسؤولان، مدیران و همکاران عزیزمان در این معاونت خدوم و پُرتلاش.