اشاره

به دنبال برگزاری آیین رونمایی از نرم‌افزار جامع الأحادیث - نسخه 4، بر آن شدیم تا نگاهی گذرا به محتوا و قابلیت‌های این محصول ارزشمند و کاربردی داشته باشیم. ازاین‌رو، مقاله حاضر که به کوشش حجّت‌الاسلام والمسلمین باشتنی، مدیر گروه حدیث و رجال مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) سامان یافته، ارائه می‌شود. امید است مورد استفاده خوانندگان عزیز قرار گیرد.

اشاره

آیین رونمایی از نرم‌افزار «جامع الأحادیث - نسخه چهارم» در روز دوشنبه، هفدهم شهریور 1404ش در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، با حضور جمعی از طلّاب، فضلا و پژوهشگران حوزه و به‌ویژه با حضور محقّقان عرصه علوم حدیث و نیز با حضور برخی مسئولان مراکز فرهنگی و پژوهشی، در قم برگزار شد.

در این جلسه، ابتداء جناب حجّت‌الاسلام و المسلمین آقای باشتنی، مدیر گروه حدیث و رجال مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، به بیان انگیزه‌ها و اهداف تولید نسخه جدید نرم‌افزار جامع الأحادیث پرداخت و قابلیت‌ها و امکانات این برنامه را تشریح کرد.

در ادامه مراسم، جناب حجّت‌الاسلام و المسلمین بهرامی، مدیر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با اشاره به پیشینه فعّالیت‌های مرکز، بر اهمّیّت تولید نرم‌افزارهای تخصّصی در خدمت حوزه‌های علمیه تأکید نمود. وی گفت: «رسالت اصلی این مرکز، آسان‌سازی دسترسی محقّقان به منابع اصیل و ایجاد تحوّل در روش‌های پژوهش دینی است.» دکتر بهرامی ضمن معرّفی قابلیت‌های نرم‌افزار جدید حدیثی، آن را گامی مهم در ارتقاء پژوهش‌های اسلامی دانست و افزود: «این مرکز با بهره‌گیری از فنّاوری‌های نوین، درصدد است میراث حدیثی اهل‌بیت (ع) را به شیوه‌ای روزآمد در اختیار محقّقان و دانش‌پژوهان قرار دهد.»

سخنران و میهمان ویژه این مراسم، حضرت آیت‌الله اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور بود که ضمن تبریک میلاد پیامبر اعظم (ص) و امام صادق (ع)، به نقش بی‌بدیل حضرت رسول اکرم (ص) در بنیان‌گذاری تمدّنی نوین اشاره کرد و اظهار داشت که رسالت حوزه امروز، پیروی از سیره معرفتی و اخلاقی پیامبر است. وی در ادامه، با اشاره به تحوّلات فنّاوری و ظهور هوش مصنوعی، این پدیده را دارای ابعاد علمی، معرفتی، اجتماعی و اخلاقی دانست و تصریح کرد: «حوزه‌های علمیه باید هم‌زمان با بیم‌ها و امیدها، با ارائه نظریه و تدوین اسناد راهبردی، نقش فعّالی در هدایت این عرصه ایفا کنند.»

در پایان این جلسه، از نرم‌افزار جامع الأحادیث نسخه 4، با حضور میهمانان رونمایی شد. در این نوشتار، گزارش برگزاری این مراسم و گزیده بیانات سخنرانان برنامه، ارائه می‌شود.

اشاره

آسان‌سازی و سرعت‌بخشی دسترسی به منابع در نرم‌افزارهای دیجیتال در مقایسه با منابع مکتوب و چاپی، مقرون‌به‌صرفه‌بودن و نیز کم‌حجم‌بودن کتابخانه‌های الکترونیکی، لزوم استفاده از محصولات نرم‌افزاری را دوچندان ساخته و در عمل، روند تحصیل و تحقیق را برای طلّاب، دانشجویان، اساتید و محقّقان گرامی، تسریع و تسهیل نموده است. در همین راستا، هم‌زمان با آغاز ایام تحصیلی حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های کشور، به معرّفی چند محصول از محصولات کاربردی و فاخر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) می‌پردازیم.

چکیده

بنیان فعّالیّت‏ های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در طیّ سی سال که از راه‌اندازی آن می‌گذرد، بر ارائه متون دیجیتالی و پژوهش و فراوری منابع و متون اسلامی، با محوریت قرآن کریم و احادیث پیامبر و ائمه معصومان (علیهم السلام) شکل گرفته است. این فعّالیت‌ها، همپای رشد فنّاوری اطّلاعات، در قالب دیجیتال و در سکوهای برخط و برون‏‌خط، به مخاطبان عرضه شده است. با توجّه به جایگاه و اهمّیّت حدیث در میان علوم اسلامی، بخش مهمی از فعّالیّت‌ها و در نتیجه محصولات این مرکز، در زمینه حدیث و خدمت به حدیث اهل‌بیت (علیهم السلام) بوده است. در این نوشتار، ضمن بیان سیر تکاملی فعّالیت‌های حدیثی مرکز نور، محصولات حدیثی آن معرّفی می‌گردد.

اشاره

وبگاه نورحدیث به نشانی www.noorhadith.ir، مجموعه احادیث شیعی را به صورت برخط، گرد آورده است. این گنجینه عظیم و ارزشمند، نتیجه 30 سال تلاش مستمر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به شمار می رود. به مدد فنّاوری اطّلاعات و دانش متن کاوی، 400 هزار حدیث شیعه از 200 منبع روایی استخراج شده و در معرض استفاده تشنگان معارف اسلامی، به ویژه محقّقان و حدیث پژوهان قرار گرفته است. گفتنی است که متون حدیثی این پایگاه، با 20 هزار جلد کتاب علوم اسلامی نیز مرتبط شده و این گونه، جهانی به وسعت تمام میراث حدیثی شیعه، در منظر همگان نمایان گردیده است.

به منظور آشنایی بیشتر با قابلیت ها و ویژگی های این وبگاه حدیثی، گفتگویی با مدیر گروه حدیثِ معاونت پژوهشی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شکل دادیم . آنچه را می خوانید، نتیجه این گفت و گوست که امیدواریم مورد استفاده خوانندگان قرار گیرد.

اشاره

مباحث فنی و پژوهشی در پروژه های تولید نرم افزار، دو بال پرواز برای رشد و پویایی مراکز و مؤسسات علمی و فرهنگی به شمار می روند و همسویی این دو مؤلفه کلیدی، چشم اندازهای روشنی را فراسوی متولیان امر ترسیم می کند. نظر به اهمیت فعالیت های فنی در تهیه و عرضه محصولات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، گفت و گویی را با معاون فنی این مرکز ترتیب دادیم که امیدواریم برای خوانندگان و علاقه مندان این گونه مباحث مفید باشد. در این مصاحبه، ضمن معرفی بخش های اصلی معاونت فنی مرکز نور، به بیان تولیدات و دستاوردهای کاربردی و ارزنده این معاونت پرداخته ایم.

اشاره

در پیش شماره های ره آورد نور قسمت هایی از این مقاله منتشر گردید که به دلیل اهمیت و جهت تکمیل این مقاله، آخرین بخش آن در این شماره به نظر خوانندگان عزیز می رسد. در شماره های پیشین، در مسیر تشریح قابلیت های جدید نرم افزارهای نور، موتور جستجوی حروف مبهم (؟ و *) و ابداعات جدیدی که در این زمینه فراهم شده است، بیان گردید.

اکنون در این مقال، دامنه های متعددی که به منظور افزایش کارآیی استفاده برنامه برای پژوهشگران در نظر گرفته شده است، توضیح داده می شوند. تمامی این ویژگی ها در برنامه «نور 2 جامع الأحادیث» تعبیه شده است.

نخستین گام

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی از بدو تأسیس، تلاش خود را برای به کارگیری رایانه و فنّاوری جدید در خدمت علوم اسلامی، از جمله حدیث، متمرکز ساخته است و از جمله نخستین نرم افزارهایی که در اوائل دهه هفتاد شمسی به جامعه محققان عرضه نمود، معجم حدیثی «نور الفاظ» بود که تقریباً تمامی منابع حدیث را شامل می شد و به عنوان نسخه اوّل نرم افزار حدیثی نور عرضه گردید.

قرآن کریم کتابی پر ارزش، بسیار ژرف و اثرگذار در دل های انسان های خدا پرست است و با گذشت زمان نیز هیچ گاه کهنه نشده، همیشه تازه و به روز می باشد؛ چرا که تنها برای یک زمان و یا یک نسل خاص نازل نشده؛ بلکه کتاب هدایت بشر در همه اعصار به شمار می آید.

از آنجا که قرآن مشتمل بر مفاهیم بلند و اسرار و رموز فراوان است، برای همیشه نیازمند تفسیر و تاویل خواهد بود و دست یابی به ژرفای مفاهیم آن برای همگان به آسانی میسّر نمی گردد.

 الف - موضوع اطلاع رسانی

1. پایگاه اطلاع رسانی تبیان   Tebyan.net

این پایگاه از فعال ترین پایگاه های اطلاع رسانی می باشد که در سال 1381 فعالیت خود را شروع کرد و بخش های متنوعی را در زمره فعالیت های خود ارائه داد که مهم ترین آنها عبارت اند از:

1. بخش معارف، با امکان دسترسی به حجم عظیمی از اطلاعات اسلامی؛
2. مجتمع آموزشی، به عنوان یکی از مهم ترین بخش های پایگاه؛
3. حوزه علمیه، شامل آموزش دروس سطوح مختلف حوزه؛
4. پرسش و پاسخ، دریافت سؤالات از طریق پیام نگار (mial-E) و پاسخ سؤالات در کوتاه ترین زمان ممکن؛
5. بخش مسابقات فرهنگی؛
6. معرفی صدها پایگاه اسلامی، فرهنگی، اجتماعی، علمی و آموزشی.