اشاره

در این مقاله، به معرّفی نرم‌افزار جامع تفاسیر نور نسخه چهارم پرداخته شده است. این محصول که در اسفندماه 1402 رونمایی شد، از سری محصولات قرآنی مرکز نور در بستر دسکتاپ و ویندوز است. نسخه سوم این برنامه، در سال 1392 ارائه شده بود. فاصله ده‌ساله این نسخه با نسخه قبلی، به جهت تولید نرم‌افزارهای: «دانشنامه علوم قرآن»، «دانشنامه تفسیر صافی» و «دانشنامه تفسیر طبری» در گروه قرآن و نیز رویکرد مرکز در ارائه محتواهای خود در دیگر بسترها می‌باشد. تولید «پایگاه جامع قرآن» در بستر وب و نیز تولید نرم‌افزار همراه «قرآن نور» در بستر اندروید، از جمله این برنامه‌هاست.

معرّفی قابلیت‌ها و امکانات مفید برنامه، از جمله: کتابخانه، دانشنامه قرآن (قرآن، ترجمه، تفسیر، حدیث، آیات مرتبط، واژگان، اعراب)، قرائت، واژه‌نامه، معجم صرفی و... ، از اهداف این مقاله می‌باشد.

اشاره

«تا همه ظرفیت اندیشه خلّاق آدمی به کار نیفتد، امید کشف معارف الهی و ژرفای آموزش‌های اهل‌بیت(ع) برآورده نخواهد شد. ابزار فنّی و دانش جدید، کمک خوبی در این راه شمرده می‌شوند. شما جوانان فاضل و کارآمد، از اینکه خواسته و توانسته‌اید با استخدام کامپیوتر در این راه گامی بردارید، خداوند تعالی را سپاس‌ گزارید و در ادامه راه، فقط رضای او را مقصود قرار دهید و برای گشوده شدن سرچشمه‌های دانش و معرفت، از او مدد بخواهید. امید است کار متواضع شما، با قبول الهی رفعت یافت و در این سرآغاز، فرجامی رضایت‌بخش و شفابخش داشته باشد.»

فراز فوق، سخن ماندگاری است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در اوایل شکل‌گیری و تأسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، آن را در بازدید از دستاوردهای نور مرقوم نمود. امید است که این بیان نورانی، همواره چراغ راهِ این مرکز افتخارآفرین قرار گیرد و بیش از پیش، محصولات ارزنده و تولیدات کاربردی و مفیدی را تقدیم جامعه اسلامی و علاقه‌مندان معارف الهی نماید.

از جمله این تولیدات نرم‌افزاری، نسخه جدید جامع تفاسیر نور است که در اواخر سال گذشته با حضور بزرگان، اساتید، قرآن‌پژوهان و علاقه‌مندان به قرآن کریم، در سالن اجتماعات مرکز نور رونمایی شد. در این مراسم، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر اکبر راشدی‌نیا معاون محترم پژوهشی، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی رییس مرکز نور و آیت‌الله محمدی گلپایگانی رییس دفتر مقام معظم رهبری سخنرانی نمودند.

در ادامه، سخنان این عزیزان را جهت استفاده خوانندگان گرامی، ارائه می‌نماییم.

اشاره

در این مقاله، به معرفی برنامه موبایلی قرآن نور پرداخته شده است. این نرم‌افزار، اوّلین محصول قرآنی مرکز نور در حوزه موبایل می‌باشد. صفحه قرآن کریم، ترجمه و تفسیر، فهرست موضوعی، اعلام و اسماء، آیات مرتبط و اِعراب قرآن، از جمله مهم‌ترین بخش‌های این برنامه است. تلاوت‌های مختلف از قرّای مشهور ایران و جهان و نیز جست‌وجو، از قابلیت‌های مهم این برنامه به شمار می‌رود.

چکیده

بنیان فعّالیّت‏ های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در طیّ سی سال که از راه‌اندازی آن می‌گذرد، بر ارائه متون دیجیتالی و پژوهش و فراوری منابع و متون اسلامی، با محوریت قرآن کریم و احادیث پیامبر و ائمه معصومان (علیهم السلام) شکل گرفته است. این فعّالیت‌ها، همپای رشد فنّاوری اطّلاعات، در قالب دیجیتال و در سکوهای برخط و برون‏‌خط، به مخاطبان عرضه شده است. با توجّه به جایگاه و اهمّیّت حدیث در میان علوم اسلامی، بخش مهمی از فعّالیّت‌ها و در نتیجه محصولات این مرکز، در زمینه حدیث و خدمت به حدیث اهل‌بیت (علیهم السلام) بوده است. در این نوشتار، ضمن بیان سیر تکاملی فعّالیت‌های حدیثی مرکز نور، محصولات حدیثی آن معرّفی می‌گردد.

نرم افزار آثار علامه محمدتقی جعفری تولید شد

این نرم افزار ارزشمند، توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) و با همکاری مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری(ره) تولید شده که ۱۹ عنوان از آثار مرحوم علامه جعفری را در موضوعاتی مانند: فلسفه، عرفان اسلامی، عقاید و کلام، فقه اسلامی و ادبیات در خود جای داده است.

تحقیقی در فلسفه علم، حیات معقول، جبر و اختیار، حقوق جهانی و کاوش های فقهی، معرفت شناسی، بررسی افکار دیوید هیوم و برتراند راسل، حکمت، عرفان و اخلاق در شعر نظامی گنجوی، عرفان اسلامی، تکاپوی اندیشه ها، مولوی و جهان بینی، از جمله کتاب هایی است که این نرم افزار در اختیار پژوهشگران قرار می دهد.

آشنایی جامعه اسلامی با قرآن کریم و نیز شناخت مفاهیم روح پرورِ آن، از جمله والاترین آرمان هادیان طریق دین بوده و خاصّه در عصر امروز بسیار حایز اهمیت می باشد. چنانکه انوار آسمانی این کتاب الهی، بشر را از اسارت مادّیت رهانده و به سرحدّ رشد و کمال رهنمون است.

در یک نگاه، برنامه نورالأنوار 2 که توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ارائه گردیده است، دارای متن کامل قرآن، دو قرائت ترتیل کامل قرآن با صدای استاد منشاوی و استاد شهریار پرهیزکار، چهار ترجمه فارسی، دو ترجمه انگلیسی و شش ترجمه به زبان های فرانسوی، آلمانی، ترکی، اسپانیولی، ایتالیایی و مالایی و نیز شامل 86 جلد تفسیر از تفاسیر معروف شیعه به زبان فارسی و عربی و حدود 100 مگابایت فیلم و صدها تصویر متناسب با مفاهیم مطرح شده در آیات قرآن کریم است.

اشاره

دائرة المعارف قرآن هلند، سال گذشته در شهر «لیدن» منتشر شد و به خاطر نویسندگان مشهوری که با آن همکاری کرده بودند، به سرعت در محافل علمی قرآن شهرت و اعتبار یافت. یکی از مقالات جالب توجه این دائرة المعارف، مقاله Computer and the Quran است که به بررسی تأثیر نسخه های الکترونیکی قرآن بر چگونگی استفاده و فهم این کتاب آسمانی پرداخته است. نویسنده پس از معرفی اجمالی اطلاعات عرضه شده بر روی لوح های فشرده و سایت های اینترنتی، به بررسی فواید و کارکردهای آنها می پردازد. خلاصه این مقاله تقدیم می شود.

اشاره

امروزه با رشد و گسترش اینترنت، مراکز، مؤسسات و افراد گوناگون، اطلاعات و منابع ارزشمندی را در زمینه قرآن و معارف الهی در قالب های مختلف بر روی این شبکه جهانی منتشر کرده اند. ولی استفاده مطلوب از آنها نیازمند آشنایی با نحوه شناسایی و بازیابی بهینه اطلاعات و جستجوی کارآمد در اینترنت است. افزون بر این چنین کاری مستلزم صرف هزینه و وقت زیادی می باشد.

بخش پژوهش شبکه جهانی نور برای رفع این مشکل، مجموعه ای از بهترین و تازه ترین اطلاعات و پایگاه های قرآنی را شناسایی، ارزیابی و طبقه بندی کرده و گزیده ای از آنها را در قالب نرم افزاری تحت عنوان «قرآن در اینترنت نسخه 3» ارائه کرده است تا ضمن دسترسی سریع و آسان علاقه مندان و قرآن پژوهان گرامی، آنان را با قرآن و پایگاه های قرآنی اینترنت آشنا کند.

علوم قرآن مقدّم بر تفسیر قرآن است. مفسّر و قرآن پژوه ابتداء در علوم قرآن تحقیق و تبیین مبانی می کند، آنگاه به تفسیر قرآن می پردازد. اما با وجود آنکه آهنگ تولید نرم افزارهای قرآنی سرعت گرفته ولی متأسفانه هنوز نرم افزاری در علوم قرآن ارائه نگردیده است و دیدگان نگران قرآن پژوهان مترصد تولّد این مولود مبارک است. از این رو مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در صدد برآمد تا این خلأ را در نرم افزارهای اسلامی پر نماید و گامی دیگر در خدمت به معارف قرآن بردارد. و در این راستا پروژه مشکاة الأنوار را طراحی و اجراء نمود.

«مشکاة الأنوار» سرآغاز پژوهش نوین علوم قرآن در عرصه نرم افزار و رایانه است. در این پروژه تحقیقاتی، روش نوینی اتخاذ شده است که جامع روش سنّتی در حوزه های علمیه و متدهای علمی دانشگاهی است و امید است سال آینده به بازار عرضه گردد.

اندیشه تولید نرم افزارهای قرآنی و ارائه نسخه های الکترونیکی از قرآن یکی از انگیزه های اصلی گرایش مسلمانان به فنّاوری رایانه ای جدید بود تا آنجا که به جرأت می توان گفت نخستین نرم افزار اسلامی یک نرم افزار قرآنی بوده است. اهمیت ویژه قرآن کریم و جایگاه بلند آن در نزد آحاد مسلمین از یک سو و موقعیت منحصر بفرد قرآن در پژوهشهای دینی به عنوان اصلی ترین منبع استنباط گزاره های دینی از سوی دیگر موجب شد که اکثر تولید کنندگان نرم افزارهای اسلامی طراحی نرم افزارهای قرآنی را در دستور کار خود قرار دهند گرایش های مختلف تخصصی و عمومی به قرآن همچون تفسیر، ترجمه، قرائت، تجوید و... نیز موجب شد تا نرم افزارهای قرآنی از گوناگونی و آمار افزونتری نسبت به سایر نرم افزارهای اسلامی برخوردار باشند. و نمای تازه ای از نهضت بازگشت به قرآن را در عرصه انفورماتیک اسلامی به نمایش بگذارند امّا این حرکت مبارک با همه نقاط قوتش در ادامه راه با آسیب های چندی مواجه است.