رفع محدودیت ها
به طور معمول، مکلَّفان برای دریافت پاسخ سؤالات شرعی خود حضوراً به دفتر مراجع تقلید مراجعه کرده و یا با تماس تلفنی و ارسال نامه به این امر اقدام می کنند. امّا هر یک از این روش ها دچار محدودیّت هایی هستند که از جمله می توان به مواردی همچون شرم و حیاء در بیان سؤالات شرعی مورد نیاز و ترس و خوف از پیامدهای طرح سؤال اشاره کرد. همه اینها در صورتی است که پرسشگر به آسانی بتواند با مراکز پاسخگویی به سؤالات شرعی ارتباط برقرار کند. در غیر این صورت، عدم دسترسی به مراکز پاسخگو مشکل دیگری را نیز به مشکلات مکلَّفان می افزاید. امّا به برکت وجود ارتباطات اینترنتی و پست الکترونیکی (ایمیل) این مشکلات تا حد زیادی رفع شده است؛ زیرا در این گونه سؤالات و استفتائات، نه نشانی معینی از کاربر در دست است و نه نام و نشان واقعی او در معرض افشاست. از این رو، کاربر ریزترین مسائل زندگی خصوصی و احوال شخصی خود را مطرح کرده و حکم شرعی آن را جویا می شود. ممکن است بسیاری از این سؤالات به مسائل زناشویی و احکام جنسی مربوط شوند، امّا کاربران با فرهنگ های گوناگون و اطلاعات دینی مختلف، سؤالات شرعی خود را به راحتی مطرح کرده و پاسخ مناسب را دریافت می کنند.
پرسش از فلسفه احکام
از آنجا که، کاربر در پرسش های اینترنتی، هیچ خطری برای طرح سؤال و ایراد خود احساس نمی کند، گزنده ترین نقدهای خود را نسبت به فلسفه، کاربرد و مدارک احکام شرعی ابراز می نماید و از محققان مربوطه توضیح و تفصیل لازم را می طلبد.
امروزه کاربران، آثار اجتماعی و سیاسی و حتی آثار فردی احکام شرعی را تحلیل کرده و به آن انتقاد وارد می کنند و در مورد فلسفه بسیاری از احکام تعبّدی سؤال نموده، جویای مدارک احکام بر اساس قرآن کریم هستند. همچنین، تفاوت های احکام شیعی و سنّی در مناطقی که این دو گروه با هم زندگی می کنند، مورد سؤال قرار گرفته و مدارکی از کلمات قرآن و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای بیان حکم طلب می کنند. افزون بر این، در مورد احکام مربوط به زنان و اختلاف تکالیف زن و مرد ایراداتی وارد می کنند و در خصوص ارتباط مسلمانان با پیروان دیگر ادیان و مسائل حقوقی میان آنها نیز سؤال ها و اشکال های گوناگونی را ابراز می دارند.
این گونه سؤالات، تحولی مبارک در نحوه دینداری چنین افرادی است که می خواهند با نگرشی بازتر حقایق دینی را بفهمند. امّا همین امر، ضرورت تغییر در نحوه پاسخگویی به استفتائات شرعی را یادآور می شود. پاسخ به این دست سؤالات باید با حوصله، مستدلّ و مستند و دقیق بوده و با خصیصه نقدپذیری همراه باشد تا تأثیر مطلوبی را بر جای نهد.
این پاسخ ها باید با در نظر گرفتن فضای فکری کاربران که در محیط های مختلف اعتقادی و فرهنگی قرار دارند و از منظرهای متفاوت به احکام دینی می نگرند، ارائه گردد. ضمن اینکه بایسته است از وضوح و تفصیل کافی برخوردار بوده، با استفاده از مثال های متناسب ابهام کاربر رفع شود.
گفتنی است که بخش پاسخ به سؤالات پایگاه حوزه نت در این زمینه تلاش فراوانی نموده و در این قسمت، پاسخ های مستدلّی را فراهم آورده است؛ چنان که گاهی مکاتبات و مناظرات با کاربران به درازا کشیده شده و بسیاری از آنان پس از چندین بار سؤال سرانجام از پاسخ های داده شده اظهار رضایت و سپاسگزاری کرده اند. این امر نشان می دهد که این بخش از پاسخگویی از حساسیت زیادی برخوردار است و نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت.
اختلاف فتوا
امروزه به برکت سایت هایی فراوان پاسخگو به سؤالات شرعی، این امکان برای کاربران فراهم آمده که با سهولت با چندین پایگاه مرتبط باشند و گاهی یک پرسش را به چند پایگاه ارجاع دهند. که این امر، هم برای کاربران ثمرات مفیدی را در پی دارد و هم فرصت مناسبی را برای محقّقان و پایگاه های اینترنتی و مراکز پاسخگو فراهم می آورد.
به طور طبیعی، ممکن است مراجع تقلید فتاوای گوناگونی درباره یک مسئله شرعی داشته باشند، امّا این موضوع هر چند در نزد اهل علم کاملاً طبیعی و عادی است، ولی برای بسیاری از کاربران سؤال برانگیز و موجب تحیر و سردرگمی است. از این رو، در فضای رسانه ای جدید باید به این مسئله توجّه داشت و ضمن پاسخ به سؤالات شرعی، علّت اختلاف فتوا و دیدگاه های فقهی را نیز به گونه ای مستدلّ تبیین کرد.
سرعت عمل
یکی از آثار ورود سایت های اینترنتی به فضای پاسخگویی به سؤالات شرعی، بالا رفتن سرعت عمل مراکز استفتائات شرعی است. بسیاری از سؤالات شرعی به سرعت، تاریخ مصرفشان به سررسیده و در پاسخگویی نمی توان حتی اندکی درنگ کرد. از این رو، سایت های پاسخگو در این زمینه باید فاصله دریافت سؤال و ارسال پاسخ را به حداقل رسانده و با سرعت هرچه تمام تر اموری مانند: آماده سازی پاسخ، ترجمه و تایپ و ارسال را در کوتاه ترین فرصت ممکن انجام دهند و از سوی دیگر، با دقّت و حساسیّت، آفت ها و آسیب های مختلف را که بر اثر سرعت در عمل ممکن است دامن گیر آنان شود، به حداقل برسانند.
