تبلیغات و اطلاع‌رسانی

با پیشرفت فنّاوری اطّلاعات و ضریب نفوذ اینترنت در جوامع، ناگهان شاهد ظهور شبکه‌های اجتماعی مجازی شدیم؛ به گونه‌ای که ارتباطات و گفت‌وگوی کاربران با یکدیگر، بسیار آسان گردید. به تناسب این تحوّل در عرصه فنّاوری، گام دوم نیز برداشته شد و با ارائه گوشی‌های هوشمند، ضریب نفوذ شبکه‌های اجتماعی سرعت گرفت.

ظهور این تغییرات، آن قدر سریع بود که عقب ماندن نسلی نسبت به نسل بعدی، کاملاً مشهود و عینی گردید. تلفن‌های هوشمند به صورت مداوم ارتقاء پیدا می‌کردند و امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بیشتری برای شبکه‌های اجتماعی فراهم می‌آوردند. به تناسب ارتقاء سخت‌افزار، نرم‌افزارهای ارتباطی نیز بسیار سریع رشد کرده یا حذف می‌شوند. تقریباً همه ما شاهد جابه‌جایی میان چندین شبکه اجتماعی در طول پنج سال اخیر بوده‌ایم.

درآمد

در این مقاله، برخی مسائل پیرامون علم اطّلاعات (IS) یا کتابداری و علم اطّلاع رسانی (LIS)، به عنوان یک رشته دانشگاهی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. هدف اصلی این است که تعدادی از أبعاد یا سطوح به هم وابسته را بررسی کنیم. شاید این مباحث، بدیهی به نظر برسند؛ ولی ما درصدد هستیم این مباحث را مطرح کنیم تا ضرورتشان را برای ملاحظات سیستماتیک مورد بحث قرار بدهیم. هر سطحی از بحث، در یک بخش جداگانه بررسی می شود:

1.  آیا LIS یک رشته دانشگاهی است؟
2. نام های مختلفی که به این رشته اطلاق شده، چه چیزهایی هستند و چگونه آنها مفاهیم اساسی رشته را منعکس می کنند؟
3. هدف LIS چیست؟ ما در تلاش هستیم به چه چیزی برسیم؟
4. مفاهیم هسته و کلیدی IS چه هستند؟
5. مهم ترین فرانظریه ها و سنّت های پژوهشی در LIS چه چیزهایی هستند؟

از جمله افتخارات تمدّن اسلامی، تکیه فراوان آن بر کتاب، علم اندوزی و مفاهیم وابسته و متعلّق به آنهاست. کتاب نه تنها خود معجزه این آیین تلقی می شود، بلکه بر استفاده از آن، حتّی در معانی به ظاهر نامتعارف، اصرار شده است. «قلم» به عنوان ابزار تولید کتاب، و «ما یَسطُرُون» به عنوان تجلّی معانی و مفاهیم مندرج در کتاب تا اوج قابلیت سوگند خوردن ارتقاء می یابد و اوج الوهیت خداوند با تعلیم با قلم تصویر می شود که خود تأکید بر کتاب است، و «علم» به مثابه منشأ شکل گیری کتاب و منتهای فراگیری از کتاب، در چهارمین مرتبه از فراوانی (750 بار) در قرآن کریم، پس از کلمات کلیدی پربسامدی چون الله (2800 بار)، ربّ (950 بار) و ایمان (755 بار)(1) قرار می گیرد.

احادیث و روایات فراوانی درباره اهمیت و ارزش کتاب و نوشتن و خواندن در متون و منابع موجود است. در بخش پر ثمر تاریخ اسلام، بزرگترین دانشمندان جهانی پرورش یافتند، کتاب ها نوشتند، شاگردها پروردند، و تا رأس هرم اندیشمندان زمان صعود کردند(2)، و بسیاری از عالمان دوران را ریزه خوار خوان معرفت خویش ساختند. مساجد با حلقه های درس و بحث خود با کتابخانه ها چنان در هم تنید(3) که بیشتر به مجامع و محافل علمی و محلّ تعاطی اندیشه ها می مانست. گویی که سجده عالمانه و برخاسته از آگاهی نسبت به عظمت خداوند در چنین مکان هایی زیبنده تر و سزاوارتر می نمود. سلاطین، حکّام و وزیران با تأسیس کتابخانه، برای خود فخر می آفریدند، که اندیشه زمان آن را فخر می شمرد و فرمانروایان پیوسته بر آن بوده اند که حمایت اندیشه عصر را به سوی خود بخوانند.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، یکی از نخستین مؤسساتی است که اوّلین بار در سال 1368 با تهیه برنامه های «معجم الفاظ»، به عرصه تهیه و تولید نرم افزارهای اسلامی گام گذاشت. از آن زمان تا کنون، نرم افزارهای مرکز از جهت کمّی و کیفی با رشد قابل توجهی مواجه بوده است و همیشه جدیدترین و کارآمدترین امکانات نرم افزاری در محصولات مرکز تجلی می یافتند، به گونه ای که لوح های فشرده مرکز به عنوان کاربرپسندترین برنامه های اسلامی شهرت یافتند.

یکی از دلایل موفقیت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در تولید نرم افزارهای کاربرپسند، به توجه و پیگیری مداوم و سازمانی مرکز از نیازها و نظرات کاربران باز می گردد. راه اندازی واحد امور کاربران، واحد بررسی نرم افزار، و ارائه مستمرّ نرم افزارها در نمایشگاه های داخلی و خارجی را می توان نمونه ای از تلاش های سازمانی مرکز برای دستیابی به نظرات کاربران و علاقه مندان نرم افزارهای اسلامی دانست.

اشاره

به منظور حضور در گستره جدید تبلیغ و ارشاد در عصر فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات (I.C.T) و نیز بهره گیری از شبکه های اطّلاع رسانی و استفاده بهینه از تجربه و تخصّص اساتید فنّ، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در 29 تیر ماه سال جاری به برگزاری همایش در خصوص «کاربردهای IT در حوزه های دینی» با سخنرانی دکتر علی اکبر جلالی اقدام نمود. این همایش، با هدف آشنایی مقدماتی با تعریف فنّاوری اطلاعات IT و بیان وضعیت فعلی، فرصت ها و تهدیدهای آن در جهان حال و آینده، ارائه راه های توسعه فنّاوری اطلاعات در حوزه های دینی و نیز آشنایی عمومی با مفاهیم شهرهای الکترونیکی و نقش فعالیت های دینی در آنها برگزار شد.

دکتر علی اکبر جلالی، فوق دکترای برق و متخصص فنّاوری اطلاعات (IT) از دانشگاه ویرجینیای غربی آمریکا می باشند. در حال حاضر ایشان، قائم مقام پژوهشکده الکترونیک و عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران و استادیار پاره وقت دانشگاه وست ویرجینیای غربی می باشند.

امروزه در شرایطی که از یک سو نظام مسلّط بر جامعه بین الملل، فرهنگ مورد نظر خود را در شئون مختلف زندگی بشری، بر جوامع تحمیل می کند و از سوی دیگر، دشمنان اسلام نابودی فرهنگ اسلام به خصوص فرهنگ شیعی را در رأس اهداف خود قرار داده اند و در زمانی که نظام اسلامی انگیزه پیاده کردن احکام نورانی اسلام را دارد، بیش از هر زمان دیگری نیازمند ترسیم الگوی جامع دینی در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی هستیم. بی شک برای رسیدن به چنین هدفی، پژوهش و اطّلاع رسانی مناسب در شاخه های گوناگون علوم دینی ضرورتی انکارناپذیر است. امّا از آنجا که نظام اسلامی در عرصه عمل، بر فقه اسلامی تکیه دارد، تحقیق و اطّلاع رسانی در فقه اسلامی ضرورتی دو چندان می یابد.

از این رو، تدوین «فرهنگ فقه» به وسیله مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی در کنار تدوین «موسوعة الفقه الاسلامی»، به عنوان نخستین فرهنگ فقه شیعی به زبان فارسی، گامی مؤثر در تحقق اهداف و ضرورت های یاد شده است.