کتابخانه اخلاق اسلامی
اشاره
در این مقاله، به معرّفی نرمافزار کتابخانه اخلاق اسلامی پرداخته شده است. تا به حال، دو نسخه از این نرمافزار تولید شده که نسخه دوم آن، با عنوان «دانشنامه اخلاق اسلامی» در معرض استفاده کاربران قرار گرفته است. نسخه یک این برنامه، شامل متن 363 عنوان کتاب در 620 جلد از منابع مهم در زمینه علم اخلاق، به زبان عربی و فارسی است و کتابخانه نسخه دوم این نرمافزار نیز حاوی 445 عنوان کتاب در 914 جلد است.
جمعآوری منابع مهم اخلاقی در چهار رویکرد: نقلی، فلسفی، عرفانی و تلفیقی، موضوعبندی کتابها و قسمت کتب مرتبط در نسخه یک، و افزایش منابع، استفاده از قالب کتابخانه استاندارد، ایجاد دامنه موضوعی در نسخه دوم، از جمله قابلیتهای مهم این برنامه ارزشمند است.
دانشنامه اخلاق اسلامی 2؛ گامی در گسترش دانش اخلاق
اشاره
با توجّه به جایگاه رفیع و ارزشمند علم اخلاق در میان علوم و معارف اسلامی و توسعه اخلاقپژوهی در سالهای اخیر، گروه اخلاق مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با تولید «کتابخانه اخلاق» در سال 1394 و «دانشنامه اخلاق» (فهرست جامع) در سال 1397، امکان پژوهش نرمافزاری را برای جامعه اخلاقپژوهان و محقّقان و علاقهمندان این حوزه فراهم کرد. بحمدالله، تاکنون انتظارات کاربران مرکز نور در این حوزه تا حدّ بسیاری برآورده شده است. در این مقاله، به گزارش نسخه «دانشنامه اخلاق» پرداخته میشود.
دانشنامه مفاهیم عالیه ادعیه و زیارات (دانشنامه صحیفه سجادیه)
چکیده
دعا، چشمه زلال معارف الهی است که توسط اهلبیت(ع) بیان شده است. از آنجا که فهم این معارف، بهسادگی امکانپذیر نیست، محقّقان گروه اخلاق و دعا بر آن شدند تا با تولید دانشنامه مفاهیم عالیه ادعیه و زیارات، گامی مؤثّر در اعتلای فرهنگ شیعه بردارند. این دانشنامه، شامل: درختواره، کتابخانه، شروح ادعیه و زیارات، ترجمه صحیفه به زبانهای مختلف میباشد. مهمترین بخش آن، درختواره است که بر اساس نمایهنامه موضوعی صحیفه سجادیه مصطفی درایتی و با شیوهای نوین، بر محور پنج کتاب: «صحیفه جامعه، مصباح المتهجد، کامل الزیارات، الإقبال بالأعمال و المزار الکبیر» تولید شده است.
نرمافزارهای اخلاقی نور؛ ضرورتها و قابلیتها
اشاره
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برای سروسامان دادن به تولیدات خود، از گروههای متعدّد علمی در معاونت پژوهشی بهره میبرد. یکی از این گروهها، گروه «قرآن، اخلاق و دعا»ست که تاکنون نرمافزارهای فاخر و پُرمخاطبی را در کارنامه فعّالیّت خود به ثبت رسانده است و از آن جمله میتوان به نرمافزار: جامع تفاسیر نور، نور الجنان و دانشنامه اخلاق اشاره نمود.
ازآنجاکه این شماره از فصلنامه رهآورد نور، به معرّفی فعّالیّتها و تولیدات گروه «اخلاق و دعا» در مرکز نور اختصاص دارد، به حضور حجّتالاسلام والمسلمین عزّتالله مرتضایی، مدیر محترم گروه «قرآن، اخلاق و دعا» در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی رسیدیم و با ایشان درباره پیشینه، روند تولید و قابلیتهای نرمافزارهای اخلاقی نور به گفتوگو نشستیم. امید است که این مصاحبه، مورد استفاده علاقهمندان و خوانندگان عزیز قرار گیرد.
نرمافزارهای نور در حوزه تبلیغ و فرهنگ دینی
اشاره
وقتی سخن از عرصه «فرهنگ و تبلیغ دینی» به میان میآید، معمولاً نگاهها معطوف به مخاطبان و کاربران عمومی است. بدیهی است که بخش بزرگی از مخاطبهای این عرصه را افراد غیرمتخصّص تشکیل میدهند. به همین جهت، مراکز و نهادهای متولّی امر دین و فرهنگ، بسته به گستره وظایف خویش، ملزم به ارائه محتواهایی مفید و مناسب برای عامّه مردم نیز هستند.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، این مهمّ را از نظر دور نداشته و ضمن تولید محصولات تخصّصی وبی و ویندوزی در حوزههای مختلف علوم و معارف اسلامی، شمار قابل توجّهی از نرمافزارهای خود را در همین راستا تهیه و تولید کرده است. برخی از این محصولات، مستقلاً از آثار تولیدی مرکز نور به شمار میروند و بعضی دیگر، از جمله تولیدات سفارشی و مشارکتی نور میباشند و البته ما در این مختصر، در صدد شمارش همه آنها نیستیم و به معرّفی مهمترین آنها بسنده میکنیم.
گفتنی است که محصولات تخصّصی و پژوهشی مرکز، مانند نرمافزار جامع الأحادیث و جامع تفاسیر نور و یا وبگاه جامع قرآنی و جامع الأحادیث، هر چند برای پژوهشگران و متخصّصان حوزه تفسیر و حدیث سامان یافته، امّا در آنها محتواهای عمومی نیز جهت استفاده سایر مخاطبان در نظر گرفته شده است؛ محتواهایی همچون: ترجمه آیات، تفاسیر عامّهپسند، ترتیل، تلاوت مجلسی، ترجمه و شرح احادیث، احکام شرعی، اخلاق اسلامی و یا زندگینامه و سیره معصومان(ع).
همچنین، مرکز نور نرمافزارهای بسیاری را در زمینه مجموعه آثار شخصیتهای بزرگ علمی و اسلامی تولید کرده که بیشتر جنبه تخصّصی دارند و در این مقاله، صرفاً به برخی از مهمّترین مواردی اشاره شده که جهت بهرهمندی عموم نیز مفید هستند. شماری دیگر از تولیدات نور برای عموم مخاطبان، برنامههای اندرویدی است که پرداختن به آنها، مجالی دیگر میطلبد و در اینجا از ذکر آنها صرف نظر نمودهایم.
بنابراین، در این نوشتار، تعدادی از مهمترین محصولات برخط و برونخط نور را که با حوزه تبلیغ و فرهنگ دینی مرتبط است و برای عموم مخاطبان نیز قابل استفاده میباشد، بهاختصار معرّفی مینماییم.
معرفی کتاب: گزارش تولیدات نرمافزاری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (3 جلد)
درآمد
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در راستای اشاعه فرهنگ غنی اسلام، آسانسازی دستیابی به منابع و متون اصیل دینی و نیز سرعتبخشیدن به امر کاوش و پژوهش در حوزه علوم اسلامی و انسانی، از مزیتهای فنّاوری اطّلاعات و امکانات نوپدید رایانهای بهره گرفته است.
این مرکز تاکنون در دو عرصه برخط و برونخط، با ارائه خدمات متنوّع فنّاوری اطّلاعات به محقّقان و مراکز علوم دینی، در ترویج معارف حقّه اهلبیت(علیهم السلام)، به موفّقیتهای ارزشمند و چشمگیری دست یافته است. این خدمات، شامل اخذ سفارش از اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور تبدیل محتواهای اسلامی آنان به نرمافزارهای رایانهای و یا عرضه این محتواها در فضای مجازی و تبادل دیتاست.
مروری بر نرمافزارهای علوم عقلی نور
مقدمه
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ارائهکننده نرمافزارهای علوم اسلامی است که در موضوعات متنوّعی به تولید و عرضه محصولات ویندوزی و وبی اقدام کرده است. یکی از این موضوعات، مباحث مربوط به علوم عقلی، مشتمل بر دانش: فلسفه، کلام و عرفان است که نیازهای علمی و پژوهشی بسیاری از محقّقان و علاقهمندان این حوزه را پاسخگوست. این نرمافزارها که در وهله نخست در قالب نسخههای دسکتاپ یا آفلاین تولید شده، به همّت محقّقان و متخصّصان نور، بهویژه پژوهشگران و دستاندکاران معاونت پژوهشی و معاونت تولید مرکز سامان یافتهاند.
گفتنی است که معاونت پژوهشی مرکز نور، از گروههای مختلفی تشکیل شده که از آن جمله، گروه علمی عقلی است که در موضوعات: فلسفی، کلامی و عرفانی به انجام تحقیقات لازم و بسترساز برای تولید نرمافزارهای مرتبط با این علوم فعّالیّت میکند.
مجموعه تولیدات نرمافزاری مباحث علوم عقلی در مرکز نور، در سه قالب کلّی: کتابخانهای، معجم موضوعی و درختوارهای سامان یافته است. معمولاً در نرمافزارهای کتابخانهای، بیشتر سعی در گردآوری و ارائه منابع و فراهم نمودن امکانات تحقیقاتی و کاربردی برای جستوجوی لفظی در متن است؛ ولی در نرمافزارهای معجم موضوعی و درختوارهای، سعی و هدف کلیدی تولیدکنندگان برنامه، بسترسازی برای جستوجوی مفهومی و تحلیل موضوعیِ محتوای متون مرجع و اصلی است.
آنچه در ادامه خواهید خواند، محتوا و قابلیتهای محصولاتِ تولیدشده یا در دست تولید است که از ابتداء کار مرکز تاکنون در زمینه علوم عقلی عرضه شدهاند یا خواهند شد. امید است که این نوشتار، مورد توجّه خوانندگان عزیز قرار گیرد.
معرفی مرکز و محصولات نور، نیازمند حضور فعال در فضای مجازی است
اشاره
اطّلاعرسانی چهرهبهچهره در زمینه چگونگی بهرهگیری از امکانات رایانه و نرمافزارهای اسلامی به شخصیتهای علمی داخل و خارج کشور، از جمله: عالمان، اندیشمندان، مسئولان نهادهای فرهنگی، سیاستمداران، اساتید و فرهیختگان حوزه و دانشگاه، در شمار اقدامات فرهنگساز بخش «روابط عمومی و بینالملل» مرکز تحقیقات کامیپوتری علوم اسلامی است.
ارتباط با شخصیتهای حقیقی و حقوقی خارج از مرکز؛ شرکت و حضور در مجامع، سمینارها، کنگرهها و جلسات علمی، فرهنگی و تحقیقاتی داخلی و خارجیِ مرتبط با فعّالیتهای مرکز؛ کارشناسی در خصوص درخواست تأسیس و ایجاد بانکهای اطّلاعات خودگردان و مدیریت و نظارت بر عملکرد آنها، گوشههایی از وظایف این بخش به شمار میرود.
نظر به اهمّیّت بحث روابط عمومی و بینالملل در مرکز نور، به حضور مدیرکل این دفتر، جناب حجتالاسلام والمسلمین محمدباقر خوانساری رسیدیم تا از نزدیک با پیشینه، وظایف، فعّالیّتها و برنامهها و چشماندازهای بخش مذکور، بیشتر آشنا شویم.
پروژه نرمافزار دانشنامه فرق و مذاهب؛ معرفی، چرایی، هدف، چشمانداز، محتوا و قابلیتها
درآمد
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برای سامان دادن پژوهشهای رایانهای خویش، از گروههای متعدّد علمی و افراد متخصّص و کارشناس در حوزه علوم و معارف اسلامی بهره میبرد و در این سالها، تاکنون محصولات کاربردی و مفیدی را در زمینههای مختلف تولید کرده و در معرض استفاده علاقهمندان و محقّقان قرار داده است. یکی از این گروههای علمی، گروه علوم عقلی نور است که به همت حجّتالاسلام والمسلمین حمیدرضا شیرملکی اداره و مدیریت میشود.
گفتنی است که به کوشش گروه علوم عقلی مرکز نور، محصولات نرمافزاری ارزشمندی تولید و عرضه شده است. یکی از مهمترین پروژههای در دست اقدامِ این گروه، «دانشنامه فرق و مذاهب» است. این پروژه، در راستای تصریح اساسنامه مرکز مبنی بر تولید برنامههای مورد نیاز پژوهشگران علوم اسلامی، بهویژه برای دینپژوهان و علاقهمندان حوزه فرق و ادیان، طراحی شده و به مرحله اجراء درآمده است که به نوبه خود، منبع مناسبی برای پژوهشهای دینی خواهد بود و در مسیر ساماندهیِ تحقیقات حوزه فرق و مذاهب، بسیار راهگشا میباشد.
آنچه در این مختصر از نظر شما میگذرد، گذری است اجمالی بر معرّفی، چرایی و هدف، چشمانداز، محتوا و قابلیتهای تحقیقاتی نرمافزارِ «دانشنامه فرق و مذاهب» که امید است مورد توجّه و استفاده خوانندگان محترم قرار گیرد.
یکپارچه سازی محتواهای مرکز، نقش مهمی در تولید دانش دارد
اشاره
در سالهای گذشته، تولید محتوا و عرضه آن به کاربران، یکی از مؤلّفههای مطرح در حوزه فنّاوری اطّلاعات به شمار میرفت؛ امّا امروزه یکپارچهسازی دادهها به همراه تعامل با کاربران و استفادهکنندگان محصولات نرمافزاری، از اهمّیّت بسیار بالایی برخوردار است. نظر به اهمّیّت مباحث فنّی و هوش مصنوعی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با معاون محترم فنّی مرکز نور، جناب آقای مهندس، مهدی نیکنام، گفتوگو نمودیم.
در این مصاحبه، به مباحث و محورهایی همچون: جایگاه معاونت فنّی، بخش ادارهها و وظایف کلّی، بسترهای تولید نرمافزار در مرکز، یکپارچهسازی اطّلاعات (گراف دانش)، تعامل با مراکز علمی و مؤسسات پژوهشی دیگر، دادهمحوری و ارزیابی رفتار کاربران، خواهیم پرداخت. امید است که مورد توجّه و استفاده علاقهمندان قرار گیرد.