کلیدواژ‌گان: مدیریت وب‌سایت، نگهداری و پشتیبانی وب‌سایت، راهبرد وب‌سایت.
درآمد
به طور کلی، فرایندهای مربوط به وب‌سایت‌ها در دو دسته می‌گنجد:
- فرایند طراحی، ایجاد و راه‌اندازی وب‌سایت؛
- فرایند مدیریت، نگهداری و پشتیبانی وب‌سایت.
فرایند نخست، فرایندی مقطعی است و در بازه ی زمانی مشخصی آغاز می‌شود و پایان می‌یابد؛ اما فرایند دوم، فرایندی طولانی و ادامه‌دار است. فرایند تولید یک وب‌سایت، در واقع، با تنظیم طرح‌نامه ی وب‌سایت شروع می‌شود و با طراحی، ایجاد و انتشار رسمی وب‌سایت به پایان می‌رسد. با پایان یافتن مرحله ی تولید وب‌سایت، فرایند دوم، یعنی مرحله ی مدیریت، نگهداری و پشتیبانی وب‌سایت آغاز می‌گردد. تفاوت فرایند ایجاد و مدیریت وب‌سایت این است که فرایند نخست، نقطه ی آغاز و پایان دارد؛ اما فرایند دوم، یعنی فرایند مدیریت وب‌سایت، از نقطه ی مشخصی آغاز می‌شود، مدت‌ها ادامه می‌یابد و معمولا نقطه ی پایانی برای آن پیش‌بینی نمی‌شود.
برای داشتن وب‌سایتی کاربردی و مؤثر، باید هر دو فرایند را جدی گرفت. همان طور که مرحله ی طراحی و تولید وب‌سایت، نیازمند دانش و تجربه و مهارت است و با برنامه‌ریزی، مشورت با کارشناسان و بهره‌گیری از ابزارها، امکانات و نیروهای فنی چیره‌دست تحقق خواهد یافت، فرایند مدیریت و نگهداری وب‌سایت نیز امری حساس و موضوعی پیچیده است که جز با برنامه‌ریزی درست و استفاده از نیروهای انسانی ماهر و کارآمد، به سامان نخواهد رسید. درباره ی اهمیت موضوع مدیریت وب‌سایت، می‌توان به این نکته بسنده کرد که حتی اگر بهترین وب‌سایت با بهترین امکانات و ابزارها، و مناسب‌ترین محتوا و خدمات، تولید و راه‌اندازی شود، اما تیم مدیریت شایسته‌ای، اداره ی امور آن را به دست نگیرد، موفقیتی به دست نخواهد آورد و دوام آن دیری نخواهد پایید.
در زمینه ی اصول و مبانی مدیریت وب‌سایت‌ها، منابع علمی چندانی در دست نیست. این مقاله، با دسته‌بندی مسائل کلی مشترک در انواع وب‌سایت‌ها، مباحث ده‌گانه ی مدیریت وب‌سایت‌ها را مطرح می‌کند و می‌کوشد با دسته‌بندی مراحل مختلف مدیریت وب‌سایت‌ها، در زمینه ی نظم‌بخشی به این فرایند مهم گام بردارد.
قلمرو مدیریت وب‌سایت
تصور رایج این است که مدیریت وب‌سایت، چیزی جز به‌روزرسانی و ارسال اطلاعات به وب‌سایت نیست؛ حال آن که حتی در ساده‌ترین وب‌سایت‌ها نیز وظایف مدیر وب‌سایت فراتر از این است. مدیر وب‌سایت، مانند مدیر یک پروژه، یا مدیر یک سازمان، رسیدگی به همه ی امور وب‌سایت را بر عهده دارد. همان‌گونه که مدیر یک پروژه یا مدیر یک سازمان، امور مربوط به پروژه یا سازمان را با همکاری و همفکری گروهی از همکاران سامان می‌دهد، مدیر وب‌سایت نیز در انجام امور مربوط به وب‌سایت، از همکاری و همفکری گروهی از افراد متخصص و با تجربه بهره می‌برد.
حجم کارهای مربوط به مدیریت وب‌سایت و شمار افرادی که در مدیریت وب‌سایت همکاری دارند، به گستره ی موضوع و یا خدمات وب‌سایت بستگی دارد. هر چه موضوع وب‌سایت گسترده‌تر باشد و هر اندازه خدمات و امکاناتی که وب‌سایت به کاربران عرضه می‌کند، بیشتر و پیچیده‌تر باشد، تیم مدیریت وب‌سایت نیز پرشمارتر خواهد بود. بنابراین، همان طور که در ادامه ی مقاله خواهد آمد، گاه مدیریت یک وب‌سایت را تنها یک نفر بر عهده می‌گیرد و گاهی امور مربوط به مدیریت وب‌سایت چنان گسترده و پیچیده است که آن را به بخش‌های مختلف تقسیم می‌کنند و مدیریت وب‌سایت را به گروه‌های چندگانه ی مدیریت، به سرپرستی یک مدیر ارشد وا می‌گذارند.
پاره‌ای از مهم‌ترین وظایف مربوط به مدیریت وب‌سایت از این قرار است:
- ـ تدوین طرح‌نامه، اساس‌نامه، آیین‌نامه و چشم‌انداز وب‌سایت؛
- ـ برقراری امنیت وب‌سایت؛
- ـ کشف اشکالات وب‌سایت و برطرف نمودن آن؛
- ـ سامان‌دهی کاربران و اعضای وب‌سایت؛
- ـ پاسخ‌گویی به کاربران؛
آغاز فرایند مدیریت وب‌سایت
بهترین زمان برای آغاز کار تیم مدیریت وب‌سایت، آغاز مراحل طراحی و ایجاد وب‌سایت است؛ اما چنین رایج است که معمولاً گروه مدیریت وب‌سایت، پس از طراحی و راه‌اندازی وب‌سایت به کار گمارده می‌شوند.
وب‌سایت‌ها نیز مانند اغلب سازمان‌ها و ادارات، از بخش‌ها و ساحت‌های مختلفی تشکیل می‌شوند و همان گونه که هر یک از بخش‌های سازمان، به‌وسیله ی فرد یا افرادی مدیریت می‌شود، مدیریت وب‌سایت نیز بر عهده ی فرد یا افرادی گذاشته می‌شود. مدیریت هر وب‌سایت به وسیله ی گروهی از افراد با مهارت‌های مختلف، و با سرپرستی مدیر اصلی وب‌سایت پی‌گیری می‌شود. البته مشارکت تعداد افراد در مدیریت وب‌سایت به نوع و حجم کارهای وب‌سایت بستگی دارد؛ گاهی ممکن است همه ی امور وب‌سایت را یک یا دو نفر اداره کنند و چه بسا هر بخش از وب‌سایت، به وسیله ی گروهی از افراد به سرپرستی مدیر گروه و نهایتاً زیر نظر مدیر اصلی وب‌سایت اداره شود.
مسائل مشترک بیشتر وب‌سایت‌ها، از این قرار است:
- سیاست و راهبرد وب‌سایت؛
- امور فنی (نرم‌افزار مدیریت محتوای وب‌سایت)؛
- انواع محتوا؛
- طراحی و گرافیک؛
- خدمات، امکانات و ابزارها؛ا
- امنیت؛
- زمان‌بندی، بودجه و مسائل مالی؛
- تبلیغات؛
- تعامل با موتورهای جستجو؛
- امور کاربران وب‌سایت.
بر همین اساس، مباحث مربوط به مدیریت وب‌سایت، در بخش‌های ده‌گانه ی ذیل مورد بررسی قرار می‌گیرد:
1. مدیریت راهبردی وب‌سایت
پیش از این گفته شد که وب‌سایت‌ها، به سازمان‌ها شباهت دارند. افزون بر این، وب‌سایت‌ها سیستم‌هایی هستند که طی فرایندی منسجم، برنامه ی از پیش تعیین شده‌ای را تحقق می‌بخشند. هیچ سازمان یا سیستمی، بدون سیاستگذاری و برنامه‌ریزی راهبردی به سرمنزل مقصود نخواهد رسید. منظور از مدیریت راهبردی وب‌سایت، برنامه‌ریزی اندیشمندانه و تنظیم و تدوین سیاست‌ها، رسالت‌ها، چشم‌انداز و اهداف وب‌سایت است. مدیریت راهبردی وب‌سایت، از نخستین گام‌های مدیریت وب‌سایت است و غالباً پیش از مرحله ی طراحی و ایجاد و راه‌اندازی وب‌سایت آغاز می‌شود. هر تصمیمی که در مورد یک وب‌سایت گرفته می‌شود، باید مطابق راهبردهای از پیش تعیین شده ی وب‌سایت باشد. از این رو، مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی وب‌سایت، از مهم‌ترین مباحث مربوط به مدیریت وب‌سایت است.
برنامه‌ریزی راهبردی فرایندی است که در آن مقاصد، هدف‌ها و برنامه‌ها تنظیم و اجرا می‌شوند. مقیاس زمانی برای برنامه‌های راهبردی حدود سه سال است و بیشتر از پنج سال نخواهد بود. گرچه چشم‌انداز بلندمدت در سطح کلی‌تری در نظر گرفته می‌شود، اما باید به اندازه ی کافی انعطاف‌پذیر باشد تا بتواند به تغییرات پاسخ دهد (حسنی، 1386، ص ۳۴).
در فرایند مدیریت راهبردی وب‌سایت به پرسش‌های زیر پاسخ داده می‌شود:
وب‌سایت، چه سیاست‌هایی را دنبال خواهد کرد؟رسالت وب‌سایت چیست؟وب‌سایت، در دوره‌های زمانی محدود (مثلاً سه‌ساله یا پنج‌ساله) چگونه چشم‌اندازی خواهد داشت و به کدام مراحل خواهد رسید؟اهداف کوتاه‌مدت و درازمدت وب‌سایت چیست؟
وب‌سایت‌های رسمی، به مراکز و نهادهایی مانند: سازمان‌ها، ادارات، دانشگاه‌ها و مراکز علمی، فروشگاه‌ها، بانک‌ها و مراکز تجاری تعلق دارند و معمولاً چنین مراکزی خود دارای سیاست‌های راهبردی مشخصی هستند. وب‌سایت‌ها نیز سیاست‌ها، رسالت‌ها، چشم‌انداز و اهداف خود را از مراکز متبوع می‌گیرند؛ اما در عین حال، لازم است مدیر وب‌سایت، به تنهایی یا با کمک گروهی از افراد، به طور مستقل، پاسخ پرسش‌های فوق را بیابد و برنامه ی راهبردی وب‌سایت را بر اساس آن تدوین کند. طی فرایند برنامه‌ریزی راهبردی، خط‌مشی وب‌سایت نیز مشخص می‌شود. در واقع، هدف اصلی از تهیه و اجرای فرایند برنامه‌ریزی راهبردی نیز همین است که بتوان به یک خط‌مشی جامع، کارآمد و مؤثر دست یافت (حسنی 1386، ص ۳۶). تدوین برنامه‌ریزی راهبردی، به مدیر وب‌سایت در تصمیم‌گیری‌ها کمک می‌کند. معمولاً برنامه‌ریزی راهبردی وب‌سایت، به تدوین اساس‌نامه و آیین‌نامه ی اجرایی وب‌سایت منجر می‌شود. بنابراین، تدوین اساس‌نامه و آیین‌نامه ی وب‌سایت، از وظایف گروه مدیریت راهبردی وب‌سایت به شمار می‌رود. افزون بر این، تنظیم طرح‌نامه، و ترسیم چشم‌انداز وب‌سایت نیز بر عهده ی این گروه است. طرح‌نامه ی وب‌سایت، ویژگی‌ها و مراحل تولید وب‌سایت را تبیین می‌کند و در اساس‌نامه ی وب‌سایت، از سیاست‌ها، رسالت‌ها و اهداف وب‌سایت سخن می‌رود؛ آیین‌نامه ی اجرایی وب‌سایت نیز به مسائل و مباحث مربوط به چگونگی مدیریت وب‌سایت می‌پردازد. همچنین اهدافی که وب‌سایت در فواصل زمانی پیش رو، به آن دست خواهد یافت، در قالب چشم‌انداز وب‌سایت پیش‌بینی و در گروه مدیریت راهبردی وب‌سایت تدوین خواهد شد.
2. مدیریت فنی وب‌سایت
مباحث مربوط به وب‌سایت‌ها دست‌کم در دو ساحت کلی طرح می‌شود: ۱. فنی؛ ۲. محتوایی. مقصود از مباحث فنی، اقتضایات ساختاری و مسائل مربوط به سیستم نرم‌افزاری وب‌سایت است؛ یعنی مسائل مربوط به زبان برنامه‌نویسی وب‌سایت، معماری و ساختار، ابزارها و خدمات، امنیت، و گرافیک وب‌سایت. بنابراین، مقصود از مدیریت فنی وب‌سایت، پی‌گیری مسائلی از این دست است. مدیر فنی وب‌سایت باید از آغاز همواره در جریان فرایند طراحی و ایجاد وب‌سایت باشد. اگر قرار است وب‌سایت با یک زبان برنامه‌نویسی از صفر طراحی و ایجاد شود، مدیر فنی وب‌سایت باید درباره گزینش زبان برنامه‌نویسی و همچنین ساختار و معماری، گرافیک، خدمات و امکانات وب‌سایت، تصمیم‌گیری و فرایند اجرای آن را پی‌گیری کند. و اگر برای راه‌اندازی وب‌سایت، از سیستم‌های مدیریت محتوای آماده استفاده می‌شود، مدیر فنی وب‌سایت باید درباره ی سیستم‌های مدیریت محتوا تحقیق نماید و مناسب‌ترین آنها را انتخاب کند. ثبت دامنه ی اینترنتی و تمدید آن، تهیه فضای وب، نصب و راه‌اندازی وب‌سایت و بارگذاری محتوای آزمایشی، بر عهده ی مدیر فنی وب‌سایت است و باید زیر نظر او انجام شود. افزون بر اینها، عیب‌یابی فنی وب‌سایت پس از راه‌اندازی و برطرف کردن مشکلات فنی نیز به وسیله ی مدیر فنی پی‌گیری می‌شود.
از وظایف مدیر فنی وب‌سایت می‌توان دریافت که فقط فردی می‌تواند مدیریت فنی وب‌سایت را بر عهده بگیرد که دست‌کم مهارت‌های زیر را داشته باشد:
- آشنایی با مباحث بنیادین وب و اینترنت؛
- آشنایی اجمالی با زبان‌های برنامه‌نویسی وب و توانایی کار با یکی از این زبان‌ها؛
- آشنایی با زبان نشانه‌گذاری اچ.تی.ام.ال.(HTML) و سی.اس.اس (CSS)؛
- توانایی کار با برنامه‌ها و نرم‌افزارهای مربوط به زبان‌های برنامه‌نویسی و اچ.تی.ام.ال(HTML)؛
- آشنایی با مباحث گرافیکی و توانایی کار با یکی از نرم‌افزارها و ویرایش‌گرهای گرافیکی مانند فتوشاپ؛
- آشنایی با مرورگرها و دیگر نرم‌افزارهای مربوط به وب‌سایت‌ها.
مدیر فنی وب‌سایت باید همواره در کنار تیم مدیریت وب‌سایت، بر حُسن عملکرد فنی وب‌سایت نظارت کند. در فواصل زمانی تعیین‌شده، به آزمایش و اشکال‌یابی ابزارها، خدمات و امکانات وب‌سایت بپردازد و در صورت نیاز، مشکلات پیش‌آمده را برطرف کند. همچنین هر گونه تغییر یا توسعه ی فنی وب‌سایت، با هماهنگی مدیر اصلی وب‌سایت، به وسیله ی مدیر فنی پی‌گیری می‌شود.
3. مدیریت محتوایی
به طور کلی، وب‌سایت‌ها به دو دسته ی: وب‌سایت‌های محتوامحور و وب‌سایت‌های خدمات‌محور تقسیم می‌شوند. وب‌سایت‌های خدمات‌محور، وب‌سایت‌هایی هستند که انگیزه و هدف اصلی از ایجاد و راه‌اندازی آنها، عرضه ی خدمات به کاربران است؛ مانند وب‌سایت‌های اداری و تجاری، یا وب‌سایت‌های فروشگاه‌های الکترونیک و بانک‌ها. اما وب‌سایت‌های محتوامحور، وب‌سایت‌هایی هستند که با هدف عرضه ی محتوایی ویژه به کاربران، طراحی و راه‌اندازی شده‌اند؛ مانند وب‌سایت‌های خبری، علمی، کتابخانه‌های دیجیتال و مجلات الکترونیک. بخش عمده ی مسائل مربوط به مدیریت وب‌سایت‌ها را در وب‌سایت‌های محتوامحور، موضوع مدیریت محتوایی وب‌سایت تشکیل می‌دهد. منظور از مدیریت محتوایی وب‌سایت، همه ی مسائل مربوط به محتوای وب‌سایت است؛ از تهیه و تولید محتوا گرفته تا آماده‌سازی و بارگذاری آن. معمولاً انتخاب الگوی ساختار محتوایی و تعیین معماری وب‌سایت، با پی‌گیری‌های مدیر محتوایی وب‌سایت به سامان می‌رسد.
انواع مختلفی از محتوا را در وب‌سایت‌ها می‌توان عرضه کرد؛ اطلاعاتی مانند: متن، صدا، تصویر و ویدیو؛ اما هر وب‌سایت برای عرضه ی نوع ویژه‌ای از محتوا، طراحی، ایجاد و راه‌اندازی می‌شود. تعیین نوع محتوا به اهداف و انگیزه‌های مالک یا مالکان وب‌سایت بستگی دارد و در اساس‌نامه ی وب‌سایت مشخص می‌شود. مدیر محتوایی وب‌سایت، بر عملکرد گروه محتوایی و چگونگی تولید محتوا نظارت مینماید و اصول و معیارهای محتوایی وب‌سایت را به آنان گوشزد می‌کند.
چند و چون فرایند تهیه، تولید، آماده‌سازی و بارگذاری محتوا، معمولاً در آیین‌نامه ی اجرایی وب‌سایت تعیین می‌شود. به طور کلی، در مدیریت محتوای وب‌سایت، اصول ذیل باید به‌دقت رعایت گردد:
الف ـ اصول عمومی مدیریت محتوا:
- تناسب محتوا با سیاست‌ها و راهبردهای وب‌سایت؛
- تناسب موضوعی محتوا با وب‌سایت؛
- حصول اطمینان از صحت، اتقان، استواری و درستی محتوا؛
- تناسب با نوع مخاطبان وب‌سایت؛
- بررسی انواع محتوای وب‌سایت، در فواصل زمانی مشخص و برطرف کردن مشکلات محتوایی.
ب ـ اصول مدیریت محتوای متنی:
- بررسی اعتبار مطالب؛
- رعایت حقوق مالکیت معنوی در محتوای اقتباسی؛
- حصول اطمینان از اعتبار مطالب اقتباسی؛
- مطابقت با قواعد دستور و خط زبان مربوط؛
- تازگی؛
- سادگی، روانی و کوتاهی؛
- پاکیزگی از اغلاط املایی؛
- انتخاب تیترها و عناوین مناسب؛
- دسته‌بندی مناسب؛
- انتخاب نوع، رنگ و اندازه ی قلم مناسب؛
- انتخاب کلید‌واژه و برچسب مناسب.
ج ـ اصول مدیریت محتوای چند رسانه‌ای (صدا، تصویر یا ویدیو):
- حصول اطمینان از صحت و درستی؛
- حجم و کیفیت مناسب (تا جایی که به کیفیت محتوای چند رسانه‌ای آسیبی وارد نمی‌شود، باید حجم آن را پایین آورد)؛
- دسته‌بندی مناسب؛
- بررسی امکان مشاهده یا دانلود محتوا.
4. مدیریت گرافیک وب‌سایت
پیش از این گفته شد که مباحث مربوط به وب‌سایت‌ها در دو ساحت کلی، فنی و محتوایی طرح می‌شود. مسائل مربوط به گرافیک وب‌سایت، هم از مسائل فنی وب‌سایت به شمار می‌آید و هم از مسائل محتوایی؛ یعنی مدیر گرافیک وب‌سایت، هم بر امور مربوط به طراحی قالب و ساختار وب‌سایت نظارت و در آن دخالت دارد و هم محتواهای گرافیکی وب‌سایت را بررسی می‌کند. مدیریت طراحی ساختاری و گرافیکی، از حساس‌ترین گام‌های راه‌اندازی یک وب‌سایت است؛ چرا که حتی مؤثرترین وب‌سایت‌ها از نظر فنی و محتوایی، وقتی از ساختار و گرافیک مناسبی برخوردار نباشند، اقبال چندانی از سوی مخاطبان نخواهند یافت. در فرایند طراحی وب‌سایت، رعایت تکنیک‌ها و تاکتیک‌های صحیح برای دستیابی به ساختاری ساده و مناسب و کاربردی، مطابق سیاست‌ها و اهداف، مورد نظر است و در بخش گرافیکی نیز هدف، رسیدن به یک روال و نظم بصری از تمامی جنبه‌های فنی و هنری در صفحات مختلف وب‌سایت است (حسنی 1386، ص ۱۶۷).
برخی از اصول کلی مدیریت گرافیک وب‌سایت از قرار ذیل است (حسنی 1386):
الف ـ اصول مربوط به گرافیک و ساختار وب‌سایت:
- کاربرمداری: در طراحی ساختار و معماری اطلاعات و طراحی رابط کاربر وب‌سایت، محور اصلی باید نیازها و رفتارهای اطلاع‌یابی مخاطبان اصلی وب‌سایت در نظر گرفته شود.
- آسانسازی و تنوع دسترسی به محتوا: ساختار و ظاهر وب‌سایت باید زمینه ی مناسب را برای دسترسی آسان کاربران به محتوای وب‌سایت، با هر سطح از دانش و توانایی فراهم آورد.
- ساختار منطقی و یکدست: وب‌سایت، باید ساختاری منطقی و یکدست داشته باشد و بخش‌های مختلف آن به شکل مناسبی در دسترس کاربران قرار گیرد.
- شکل ظاهری مناسب و هماهنگ: شکل ظاهری وب‌سایت باید با هدف و موضوع وب‌سایت، هماهنگی و هم‌خوانی داشته باشد. به منظور بهبود وضعیت ارتباط با مخاطبان، باید از یک محیط واسطه‌ای (رابط کاربر) مناسب استفاده شود و طرح ظاهری وب‌سایت باید امکان دستیابی آسان به اطلاعات را فراهم نماید.
ب ـ اصول مربوط به محتوای گرافیکی وب‌سایت:
- تصاویر موجود در وب‌سایت، کیفیت و حجم مناسب داشته باشد.
- برای متون و عناصر گرافیکی به کار گرفتهشده در وب‌سایت، رنگ مناسب در نظر گرفته شود.
5. مدیریت خدمات
در بسیاری از وب‌سایت‌های بزرگ، امکانات، خدمات و ابزارهایی به کاربران عرضه می‌شود. معمولاً برای رسیدگی به امور مربوط به خدمات وب‌سایت، به فرد یا افرادی نیاز است که در قالب گروه مدیریت خدمات وب‌سایت و به سرپرستی مدیر خدمات، در این زمینه فعالیت کنند.
برخی از متداول‌ترین خدماتی که در وب‌سایت‌ها عرضه می‌شود، از این قرار است:
- ـ امور ثبت‌نام و عضویت کاربران برای استفاده از خدمات وب‌سایت؛
- ـ سیستم پرسش و پاسخ اینترنتی؛
- ـ نظرخواهی و نظرسنجی از کاربران؛
- ـ انجمن یا تالار گفتگوی کاربران؛
- ـ سرویس وبلاگ؛
- ـ سیستم دریافت پیشنهادها و انتقادها؛
- ـ سیستم‌های جستجو در محتوای وب‌سایت؛
- ـ سیستم تبلیغات؛
- ـ سیستم آموزش الکترونیک.
6. مدیریت امنیت
پس از راه‌اندازی، همواره خطراتی وب‌سایت را تهدید می‌کند؛ برخی از این خطرات، به این شرح است:
- ـ فاش شدن نام کاربری و کلمه ی عبور بخش مدیریت وب‌سایت، و احتمال نفوذ افراد غیر مجاز به وب‌سایت؛
- ـ آسیب وارد شدن به وب‌سایت یا محتوای آن، بر اثر بی‌توجهی و خطای مدیران یا کاربران وب‌سایت؛
- ـ حمله ی اینترنتی هکرها و نفوذ به بخش مدیریت یا دیتابیس وب‌سایت و سرقت اطلاعات؛
- ـ حمله ی هکرها به سرور (میزبان اینترنتی که فایل‌ها و دیتابیس وب‌سایت در آن قرار دارد)، و از بین بردن یا از دسترس خارج کردن وب‌سایت.
مدیر امنیت وب‌سایت وظیفه دارد که وب‌سایت را از این قبیل خطرات بر کنار نگاه داشته، امنیت وب‌سایت را برقرار کند. مدیر امنیت وب‌سایت، همچنین در صورت بروز هر گونه آسیب امنیتی به وب‌سایت، وظیفه ی باز گرداندن وب‌سایت به وضعیت عادی، و جبران آسیب‌ها را بر عهده دارد. هر چه موضوع و محتوای وب‌سایت ارزشمندتر و مهم‌تر باشد، امنیت وب‌سایت نیز اهمیت بیشتری می‌یابد.
برقراری امنیت وب‌سایت، تنها در دست مدیر امنیت وب‌سایت نیست؛ بلکه زمینه ی آن از مراحل نخست طراحی و ایجاد وب‌سایت آغاز می‌شود. بنابراین، سزا است که از همان آغاز، موضوع امنیت وب‌سایت جدی گرفته شود. مباحث کلی در زمینه ی امنیت وب‌سایت، از این قرار است:
- ـ رعایت اصول امنیتی وب، در هنگام برنامه‌نویسی نرم‌افزار مدیریت محتوای وب؛
- ـ حصول اطمینان از ایمنی سیستم مدیریت محتوایی که برای راه‌اندازی وب‌سایت در نظر گرفته می‌شود؛
- ـ تعیین سیاست امنیتی و تهیه نظام‌نامه ی امنیتی وب‌سایت بر اساس شاخص‌های امنیتی وب؛
- ـ بررسی مسائل امنیتی سرور میزبان وب‌سایت، و حصول اطمینان از ایمنی آن؛
- ـ موظف کردن مدیران و کارکنان وب‌سایت به رعایت اصول امنیتی وب؛
- ـ رعایت شاخص‌های امنیتی در گزینش و نگهداری نام کاربری و کلمه ی عبور مدیران وب سایت.
7. مدیریت مالی
راه‌اندازی وب‌سایت‌ها در قالب پروژه‌ای با فرایندهای مختلف و در مراحل چندگانه، پی‌گیری می‌شود. پس از راه‌اندازی وب‌سایت نیز، مدیریت و نگهداری آن، در قالب پروژه‌هایی به سامان می‌رسد. تقسیم مراحل مختلف فرایندهای راه‌اندازی و مدیریت وب‌سایت، اجرای این فرایندها را سریع‌تر و آسان‌تر می‌کند. وظیفه ی زمان‌بندی اجرای فرایندها و رسیدگی به امور مربوط به بودجه ی هر یک از مراحل اجرای پروژه، بر عهده ی مدیریت مالی وب‌سایت است.
به طور کلی، اجرای یک وب‌سایت مانند دیگر پروژه‌ها در چهار مرحله محقق می‌شود:
- مرحله ی آغازین: تنظیم طرح‌نامه ی وب‌سایت و تصویب آن، پس از برگزاری جلسات کارشناسی و مشاروه، در مرحله ی نخست انجام می‌شود. در این مرحله، زمینه‌های تولید و راه‌اندازی وب‌سایت بررسی می‌شود و برخی از امکانات لازم فراهم می‌آید. درباره ی اینکه نرم‌افزار مدیریت محتوای وب‌سایت از آغاز طراحی، برنامه‌نویسی و اجرا گردد، یا از سیستم‌های مدیریت محتوای پیش‌ساخته استفاده شود، در مرحله ی آغازین، تصمیم‌گیری خواهد شد.
- مرحله ی برنامه‌ریزی: در این مرحله، طی برنامه‌ریزی دقیق، سازوکار مناسب، و بودجه و نیروی انسانی مورد نیاز برای اجرای پروژه پیش‌بینی می‌شود. زمان‌بندی مراحل اجرای طراحی و راه‌اندازی وب‌سایت نیز، در همین مرحله انجام خواهد شد.
- مرحله ی اجرا: در این مرحله، ساختار وب‌سایت بر اساس تصمیمی که در مراحل پیشین گرفته شده، پیاده‌سازی می‌شود. گروه مدیریت زمان و بودجه، با برنامه‌ریزی و زمان‌بندی، مراحل اجرای کار را زمینه‌سازی می‌کند.
- مرحله ی پایان: پروژه ی راه‌اندازی یک وب‌سایت، از مرحله ی طرح‌نامه‌نویسی آغاز می‌شود و تا راه‌اندازی و شروع کار وب‌سایت پایان می‌پذیرد؛ اما کار اصلی وب‌سایت، در حقیقت با راه‌اندازی وب‌سایت آغاز می‌شود و تا مدت‌های طولانی ادامه می‌یابد. راه‌اندازی وب‌سایت، یک فعالیت مقطعی به شمار نمی‌آید و معمولاً پایانی برای کار وب‌سایت پیش‌بینی نمی‌شود. به هر روی، گروه مدیریت زمان و بودجه ی وب‌سایت، وظیفه دارد که نقطه ی آغاز و پایان پروژه ی تولید و راه‌اندازی وب‌سایت را مشخص کند و بودجه ی مورد نیاز برای هر یک از مراحل این فرایند را پیش‌بینی نماید. پس از راه‌اندازی وب‌سایت نیز، برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های وب‌سایت را همین گروه بر عهده دارد؛ به دیگر سخن، مأموریت اصلی گروه مدیریت زمان و بودجه، پس از راه‌اندازی و هم‌زمان با شروع کار وب‌سایت آغاز می‌شود. همچنین در صورت تصویب طرح توسعه ی وب‌سایت، برنامه‌ریزی و زمان‌بندی امور مربوط به توسعه ی آن، بر عهده ی گروه مدیریت زمان و بودجه است.
8. مدیریت اجرایی
پس از تولید و راه‌اندازی وب‌سایت، مدیریت و نگهداری وب‌سایت بر عهده ی فرد یا افرادی در قالب گروه مدیریت اجرایی وب‌سایت گذاشته می‌شود. اگر چه فرایند مدیریت وب‌سایت به بخش‌های ده‌گانه ی مدیریت تقسیم شد، اما مدیریت اجرایی وب‌سایت، در واقع، حلقه ی وصل و هماهنگ‌کننده ی فعالیت‌های دیگر مدیریت‌ها است؛ یعنی همه ی فعالیت‌های دیگر مدیریت‌ها، به وسیله ی مدیریت اجرایی و با برنامه‌ریزی و درخواست این مدیریت سامان‌دهی می‌شود. در اداره‌ها و سازمان‌ها، جایگاه سازمانی مدیر اجرایی وب‌سایت، از دیگر مدیریت‌های دخیل در امور وب‌سایت بالاتر است؛ حتی می‌توان مدیر اجرایی را مدیر اصلی وب‌سایت شناخت.
مدیر اجرایی وب سایت، به‌تنهایی یا با کمک نیروهایی که در اختیار دارد، وظایف زیر را بر عهده می‌گیرد:
- نظارت بر فعالیت دیگر مدیریت‌های وب‌سایت؛
- به‌روزرسانی وب‌سایت؛
- رفع اشکالات فنی و محتوایی وب‌سایت؛
- سامان‌دهی درخواست‌ها و پیام‌های کاربران و پاسخ‌گویی به آنان؛
- پیشنهاد تغییرات ساختاری، گرافیکی، فنی و محتوایی وب‌سایت؛
- نظارت بر فعالیت دیگر مدیریت‌های وب‌سایت.
9. مدیریت تبلیغات
گروه مدیریت تبلیغات وب‌سایت، سامان‌دهی دو نوع تبلیغات را بر عهده دارد:
- معرفی و تبلیغ وب‌سایت در دیگر وب‌سایت‌ها و رسانه‌ها، و با استفاده از دیگر ابزارها؛
- جلب و جذب آگهی‌های تبلیغاتی برای درج در بخش تبلیغات وب‌سایت.
در فعالیت‌های رسانه‌ای، تبلیغات از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. هر چه فرایند معرفی و تبلیغ وب‌سایت، هوشمندانه‌تر و کارشناسانه‌تر صورت گیرد، زمینه ی افزایش شمار کاربران و نایل شدن به مقصود، بهتر فراهم خواهد آمد. درباره ی جذب آگهی‌های تبلیغاتی نیز این نکته گفتنی است که سیاست‌های تجاری و تبلیغاتی وب‌سایت، باید به وسیله ی گروه مدیریت تبلیغات وب‌سایت تنظیم و تدوین گردد؛ آنگاه بر اساس آن، جذب تبلیغات صورت گیرد. البته ناگفته پیدا است که موضوع درج آگهی‌های تبلیغاتی، در همه ی وب‌سایت‌ها مصداق ندارد و چه بسا در پاره‌ای از وب‌سایت‌ها، این موضوع از همان آغاز منتفی باشد.
10. مدیریت کاربران و بازدیدها
وب‌سایت‌ها، نوعی رسانه‌اند و رسالتشان پیام‌رسانی است. فعالیت‌های رسانه‌ای و فرایند پیام‌رسانی، سه رکن دارد: 1. ابزار؛ 2. پیام؛ 3. مخاطبان. کاربران یا مخاطبان، رکن سوم فعالیت‌های وب‌سایت‌ها به شمار می‌آیند. از این رو، بررسی مسائل مربوط به کاربران وب‌سایت‌ها، تأثیری شگرف بر هدفمندی وب‌سایت‌ها خواهد گذاشت. گروه مدیریت کاربران، با داده‌کاوی آماری وب‌سایت، وظایف زیر را در همین جهت بر عهده دارد:
- ـ تهیه ی بانک جامع و متمرکز اطلاعات کاربران؛
- ـ تهیه ی گزارش از آمار بازدیدهای روزانه، هفتگی و ماهانه؛
- ـ تهیه ی گزارش از اطلاعات بازدیدکنندگان؛
- ـ تهیه ی گزارش از درگاه‌های ورودی و صفحات خروجی کاربران؛
- ـ تهیه ی گزارش از کلیدواژه‌های جستجو شده از سوی کاربران؛
- ـ تهیه ی گزارش از صفحات و موضوعات بازدید شده از سوی کاربران.
منبع:
