ره آورد نور

 کلیدواژگان: وب‌سایت‌ها، ارزیابی وب‌سایت‌ها، شاخص‌های ارزیابی وب‌سایت‌ها، توسعه ی وب‌سایت‌ها.

- درآمد

انسان، همواره در پی کمال است و به بهترین‌ها می‌اندیشد و همین روحیه ی کمال‌طلبی، او را به نقد و ارزیابی یافته‌ها، شیوه‌ها و ابزارها برمی‌انگیزد. از این رو، پیوسته بر آن است که نیک و بدِ یافته‌ها، شیوه‌ها و ابزارها را بازشناسد، تاریکی‌ها را بشکافد و افق‌های تازه بگشاید. با روی کار آمدن هر ابزار و شیوه ی جدید، کوشش‌ها برای سنجش و ارزیابی آن، و جستجوها برای یافتن زمینه ی اصلاح و تکمیل آن نیز آغاز می‌شود و این روند، همچنان ادامه می‌یابد. از آغاز روی کار آمدن وب‌سایت‌ها، اندیشه ی سنجش و ارزیابی آن‌ها نیز پدید آمده است. با توجه به تنوع کاربری و جنبه‌های گوناگون وب‌سایت‌ها، پژوهشگران، شیوه‌ها و ابزارهای متنوعی برای ارزیابی آن‌ها به کار می‌برند.

در تعریفی عام، هر گونه بررسی و سنجش علمی و روشمند، برای یافتن نقاط ضعف و قوت وب‌سایت‌ها را می‌توان نوعی ارزیابی وب‌سایت‌ها (1) به شمار آورد. فرایند ارزیابی وب‌سایت‌ها، سطوح و انواع گوناگونی دارد. وب‌سایت‌ها را از جنبه‌های مختلف و با شیوه‌های گوناگون می‌توان مورد ارزیابی قرار داد. شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی، و نیز شیوه ی اجرای فرایند ارزیابی، سطح و نوع ارزیابی را نشان می‌دهد. متناسب با دامنه ی ارزیابی و انواع شاخص‌هایی که در ارزیابی وب‌سایت‌ها در نظر گرفته می‌شود، شیوه‌ها و ابزارهای متفاوتی نیز برای ارزیابی وب‌سایت‌ها به کار می‌رود.

- اهمیت ارزیابی وب‌سایت‌ها

وب‌سایت‌ها، کاربردهای گسترده و متنوعی دارند. از خدمات اداری و بانکی، و خرید و فروش اینترنتی گرفته تا آموزش الکترونیک و کتابخانه‌های دیجیتال و امور فرهنگی و تبلیغی، همه و همه از طریق وب‌سایت‌ها تحقق می‌یابد. هدف اصلی وب‌سایت‌ها، ارائه ی خدمات سریع و آسان، و جلب رضایت کاربران است و این هدف، تنها با اطمینان از کارآیی و عملکرد درست و بهینه ی وب‌سایت‌ها به دست می‌آید. بررسی عملکرد و سنجش کارآیی وب‌سایت‌ها، جز با ارزیابی آن‌ها امکان‌پذیر نیست و تنها از این راه می‌توان به نقاط قوت و ضعف وب‌سایت‌ها دست یافت و در مسیر اصلاح و تکمیل یا پیشرفت و توسعه آن‌ها گام برداشت.

- هدف ارزیابی وب‌سایت‌ها

هدف کلی ارزیابی وب‌سایت‌ها، بررسی و شناسایی نقاط قوت و ضعف وب‌سایت‌ها و در نتیجه، ارتقای کیفیت خدمات و محتوای آن‌ها است. ارزیابی وب‌سایت‌ها، گاه از سوی کاربران وب‌سایت‌ها صورت می‌پذیرد و گاه از سوی مدیران و پشتیبانی‌کنندگان وب‌سایت‌ها. ارزیابی‌هایی که کاربران صورت می‌دهند، بیشتر مربوط به جنبه ی محتوایی و برای حصول اطمینان از کیفیت محتوا و اعتبار اطلاعاتی است که وب‌سایت‌ها ارائه می‌کنند. مدیران و پشتیبانی‌کنندگان نیز برای آگاهی از کیفیت ارائه ی خدمات به کاربران، و ارتقا و توسعه، به ارزیابی وب‌سایت‌ها دست می‌زنند. داوری درباره ی کیفیت یک وب‌سایت، تنها پس از ارزیابی آن میسّر خواهد بود (دراگولانسکو، 1383).

وب‌سایت‌های تخصصی مانند وب‌سایت‌های دولتی، دانشگاه‌ها و کتابخانه‌های دیجیتال، بیش از وب‌سایت‌های عمومی، موضوع ارزیابی واقع می‌شوند. پژوهشگران غالباً با انتخاب یک یا چند وب‌سایت ویژه، و با تعیین شاخص‌ها و رویکرد‌های ارزیابی، به بررسی و مقایسه ی کیفیت و کارایی آن‌ها می‌پردازند. ارزیابی وب‌سایت‌ها معمولاً از طریق سنجش میزان مطابقت آن‌ها با شاخص‌ها و الگوهای رایج صورت می‌پذیرد و در بیشتر موارد، به امتیازدهی و رتبه‌بندی آن‌‌ها می‌انجامد. مدیران و پشتیبانی‌کنندگان وب‌سایت‌های عمومی‌ نیز با آگاهی از شیوه‌های ارزیابی می‌توانند در مقیاس‌های کوچک‌تر، به ارزیابی وب‌سایت‌های مورد نظر خود بپردازند.

- انواع شیوه‌ ارزیابی‌ وب‌سایت‌ها

عناصر و مؤلفه‌های اصلی ارزیابی وب‌سایت‌ها عبارت است از: موضوع ارزیابی، مدل ارزیابی، ابزار ارزیابی و شاخص‌های ارزیابی. بر اساس همین مؤلفه‌های چهارگانه، انواع شیوه‌های ارزیابی وب‌سایت‌ها را در یک دسته‌بندی کلی می‌توان به چهار نوع تقسیم کرد:

• - انواع شیوه ارزیابی وب‌سایت‌ها از نظر موضوع ارزیابی؛
• - انواع شیوه ارزیابی وب‌سایت‌ها از نظر مدل ارزیابی؛
• - انواع شیوه ارزیابی وب‌سایت‌ها از نظر ابزارهای ارزیابی؛
• - انواع شیوه ارزیابی وب‌سایت‌ها از نظر شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی.

ارزیابی وب‌سایت‌ها معمولاً در قالب پژوهش توصیفی و به روش پژوهش پیمایشی صورت می‌پذیرد و نتیجه ی ارزیابی، با تحلیل یافته‌های پژوهش به دست می‌آید. گفتنی است، شیوه‌های ارزیابی وب‌سایت‌ها، تنها به همین دسته‌بندی محدود نمی‌شود و پژوهشگران بر اساس اهداف و رویکردهای متفاوت، می‌توانند از جنبه‌های دیگری نیز به ارزیابی وب‌سایت‌ها بپردازند. نکته ی دیگر این‌که استفاده ی از هر یک از روش‌های ارزیابی، ممکن است نتایج متفاوتی را به دست دهد (حسن‌زاده و نویدی، 1389). در ادامه، انواع شیوه‌ ارزیابی وب‌سایت‌ها به‌اختصار معرفی می‌شود.

الف ـ انواع شیوه‌ ارزیابی از نظر موضوع ارزیابی

1. ارزیابی ساختاری:

ساختار وب‌سایت، فضایی است که دسترسی به محتوای وب‌سایت را برای بازدیدکننده فراهم می‌سازد. بر این اساس، عناصری مانند: نشانی و دامنه ی وب‌سایت، خوانایی متن، جذابیت تصاویر و نقشه ی وب‌سایت را می‌توان جزء ویژگی‌های ساختاری وب‌سایت به شمار آورد (فرج‌پهلو و صابری، 1384). افزون بر این، رابط کاربر وب‌سایت (2)، شیوه ی دسته‌بندی محتوا یا ناوبری و ابزار جستجوی محتوای وب‌سایت که در واقع زمینه ی مرور وب‌سایت و دستیابی به محتوا را فراهم می‌سازد نیز جزء ساختار وب‌سایت محسوب می‌شود.

در ارزیابی ساختاری وب‌سایت، غالباً رابط کاربر وب‌سایت و ابزارهای مرور و بازیابی محتوا و دیگر ابزارها و امکاناتی که زمینه ی استفاده از وب‌سایت را فراهم می‌سازد، مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. از آن‌جا که مبحث کاربردپذیری وب‌سایت، یعنی سهولت و سادگی استفاده از وب‌سایت، با مسأله ی بهینه‌سازی ساختار وب‌سایت پیوندی آشکار دارد، غالباً ارزیابی ساختار وب‌سایت، به ارزیابی کاربردپذیری منجر می‌شود؛ یعنی بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از ارزیابی ساختاری، می‌توان به داوری درباره ی میزان کاربردپذیری وب‌سایت پرداخت.

2. ارزیابی محتوایی:

از آن‌جا که هیچ‌گونه استاندارد یا مقرارتی انتشار مطالب بر روی شبکه ی جهانی وب را پوشش نمی‌دهد، طیف گسترده‌ای از مطالب معتبر و باکیفیت تا مطالب نامعتبر و بی‌کیفیت، از طریق وب‌سایت‌ها عرضه می‌شود (عصاره، 1381). اطلاعات و محتوای نامعتبر، غیرمفید، نادرست و گمراه‌کننده در اینترنت می‌تواند برای کاربران نگران‌کننده باشد (خانلرخانی، محمداسماعیل و شکویی، 1387). از همین رو، در بسیاری از پژوهش‌های مربوط به ارزیابی وب‌سایت‌ها، منابع اطلاعاتی و محتوای ارائه‌شده در وب‌سایت‌ها موضوع ارزیابی واقع می‌شود. سنجش کیفیت و اعتبار اطلاعات ارائه‌شده در وب‌سایت‌ها، با ارزیابی محتوایی آن‌ها تحقق می‌یابد. اگر چه ارزیابی محتوایی می‌تواند شامل انواع اطلاعات وب‌سایت‌ها اعم از محتوای: متنی، تصویری، صوتی و چند رسانه‌ای باشد، اما این نوع ارزیابی بیشتر برای سنجش اعتبار محتوای متنی و اطلاعات علمی به کار می‌رود.

معیارهای ارزیابی مواد چاپی در بیشتر موارد، در ارزیابی مواد و منابع اینترنتی نیز می‌تواند کاربرد داشته باشند؛‌ ولی این معیارها در محیط اینترنت و با وجود انتشارات بی‌فایده ی فراوانی که روی آن وجود دارد، باید خیلی جدی‌تر اعمال شوند (عصاره، 1381). با این حال، به دلیل ویژگی‌های منابع اینترنتی، برای ارزیابی محتوای وب‌سایت‌ها، افزون بر معیارهای عمومی منابع اطلاعاتی، باید معیارهای ویژه‌تری نیز در نظر گرفت. عصاره (1381)، از میان معیارهای گوناگونی که پژوهشگران برای ارزیابی منابع اینترنتی معرفی کرده‌اند، معیارهای ذیل را که بسامد بیشتری در میان آثار پژوهشی دارد و نیز با محیط وب سازگارتر است، بر می‌شمارد:

1. دامنه؛
2. محتوا؛
3. صحت؛
4. اعتبار نویسنده؛
5. تازگی؛
6. منحصر به فرد بودن؛
7. پیوند به منابع دیگر؛
8. کیفیت نوشتن؛
9. طراحی گرافیکی؛
10. چند رسانه‌ای؛
11. نحوه ی سازمان‌دهی و قابلیت مرور؛
12. هدف و مخاطبان؛
13. بررسی‌ها؛
14. اثربخشی:

•    - کاربرپسندی؛
•    - جامعیت؛
•    - جستجو؛
•    - برقراری ارتباط؛
•    - قیمت.

به هر روی، برای ارزیابی محتوای وب‌سایت‌ها، نخست باید شاخص‌های ارزیابی را بر اساس اصول و معیارهای اعتبارسنجی محتوایی تدوین کرد و سپس، با استفاده از مشاهده، مصاحبه، پرسش‌نامه و سیاهه‌های وارسی، به بررسی منابع و محتوای اطلاعاتی موجود در وب‌سایت‌ها پرداخت. داوری درباره ی کیفیت محتوای وب‌سایت‌ها، بر اساس تحلیل نتایج ارزیابی امکان‌پذیر خواهد بود.

۳. ارزیابی کیفی:

استاندارد جهانی ایزو (3) ۹۰۰۰، کیفیت را مجموعه‌ای از همه ی خصوصیت‌های یک موجود (شامل کالا/ خدمات، یک فرایند، یک فعالیت، یک نظام، یک سازمان، یک شخص و یا ترکیبی از همه ی این‌ها) برای برآوردن نیازهای کاربران و جلب رضایت آن‌ها می‌داند (دراگولانسکو، 1383). در محیط وب، مفهوم کیفیت، با متغیرهای گوناگونی همراه است؛ چرا که فضای وب، میلیون‌ها تولید‌کننده و استفاده‌کننده ی اطلاعات دارد که بر کیفیت وب‌سایت‌ها تأثیر می‌گذارند و از آن‌ها تأثیر می‌پذیرند. از این رو، ارزیابی کیفیت وب‌سایت‌ها فرایندی پیچیده و دشوار است (خانلرخانی و دیگران، 1387). به دلیل تنوع خدمات ارائه‌شده به وسیله ی وب‌سایت‌ها، تعریفی دقیق و روشن از کیفیت خدمات وب‌سایت‌ها در دست نیست و ابعاد کیفیت، در انواع وب‌سایت‌ها متفاوت است؛ مثلاً در وب‌سایت‌های تجارت الکترونیکی، اعتبار، کاربردپذیری و امنیت، اهمیتی ویژه‌ دارد و در وب‌سایت‌های خدماتی و اطلاعاتی، قابلیت جستجو و اعتبار، مهم‌ترین معیار ارزیابی شناخته می‌شود (زاهدی، 1389). با این همه، جلب رضایت کاربران و برآوردن خواسته‌های آنان، مهم‌ترین عامل کیفیت به شمار می‌آید و شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی کیفی، بر اساس چگونگی تعامل کاربران با وب‌سایت و نیز دیدگاه‌های آنان تنظیم می‌گردد. ارزیابی کیفی وب‌سایت‌ها، بیشتر با استفاده از ابزار پرسش‌نامه سامان می‌یابد.

ب ـ انواع شیوه‌ ارزیابی از نظر مدل ارزیابی

1. ارزیابی دستی:

هر گاه پژوهشگر در فرایند ارزیابی وب‌سایت‌ از هیچ‌گونه نرم‌افزاری استفاده نکند و ارزیابی فقط به صورت دستی و با استفاده از ابزارهایی مانند: پرسش‌نامه، سیاهه ی وارسی و یا با مرور و بازبینی وب‌سایت صورت پذیرد، به آن ارزیابی دستی اطلاق می‌شود. در ارزیابی دستی، متخصصان با مرور و بازبینی وب‌سایت، به ارزیابی آن می‌پردازند (حسن‌زاده و نویدی، 1389).

2. ارزیابی خودکار:

برخی از انواع ارزیابی‌ها را می‌توان به وسیله ی ابزارهای ارزیابی خودکار سامان داد. مدل ارزیابی خودکار، به‌ویژه برای ارزیابی دسترس‌پذیری وب‌سایت‌ها کاربرد دارد. فهرستی از ابزارهای ارزیابی خودکار، در وب‌سایت کنسرسیوم وب جهانی در دسترس است. ابزارهای خودکار پس از دریافت نشانی وب‌سایت مورد نظر، به بررسی و ارزیابی آن وب‌سایت بر اساس شاخص‌ها و راهبردهای کنسرسیوم وب جهانی می‌پردازند. ارزیابی وب‌سایت به وسیله ی نرم‌افزارهای ارزیابی، بسیار سریع و آسان خواهد بود (حسن‌زاده و نویدی، 1389)؛ اما ممکن است همواره به نتایج دقیق و متقن منجر نگردد.

3. ارزیابی بر اساس تجربه‌های کاربران:

گاهی اوقات، ارزیابی به وسیله ی متخصصان، مستلزم انجام آزمون‌هایی روی وب‌سایت به وسیله ی کاربران است. این آزمون‌ها، مجموعه‌ای از امور مشخص را شامل می‌شود. بررسی مشکلات و خطاهایی که کاربران هنگام کار با وب‌سایت با آن رو‌به‌رو می‌شوند، بر عهده ی متخصصان است (حسن‌زاده و نویدی، 1389). بررسی رفتار کاربران در هنگام کار با وب‌سایت، زمینه ی ارزیابی را برای پژوهشگران فراهم خواهد کرد. این شیوه ی ارزیابی، در انواع ارزیابی‌های ساختاری مانند: دسترس‌پذیری، کاربردپذیری و نیز ارزیابی رابط کاربر، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

4. ارزیابی ترکیبی:

مرور و بررسی پژوهش‌های حوزه ی ارزیابی وب‌سایت‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که اکتفا به یک روش ارزیابی، متضمن ارزیابی دقیق وب‌سایت‌ها نیست. از ترکیب سه روش ارزیابی دستی، خودکار و ارزیابی بر اساس تجربه‌های کاربر، شیوه ی ارزیابی ترکیبی به دست می‌آید. روش ارزیابی ترکیبی، روشی رواتر و پایاتر، به‌ویژه برای ارزیابی دسترس‌پذیری وب‌سایت‌ها، به شمار می‌آید (حسن‌زاده و نویدی، 1389).

ج ـ انواع شیوه‌ ارزیابی از نظر ابزارهای ارزیابی

1. استفاده از سیاهه ی وارسی:

سیاهه‌های وارسی (4) و پرسش‌نامه‌ها، از پرکاربردترین ابزارهای بررسی و ارزیابی وب‌سایت‌ها به شمار می‌روند. سیاهه‌های وارسی، بر اساس شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی، در قالب جدول‌هایی تنظیم می‌شود و غالباً به وسیله ی افراد جامعه ی پژوهش یا از سوی شخص ارزیاب تکمیل می‌گردد. پرسش‌نامه‌ها و سیاهه‌های وارسی را معمولاً به تأیید متخصصان فن می‌رسانند (اسداللهی و نوکاریزی، 1389). یافته‌های به دست‌آمده از طریق سیاهه‌های وارسی، مورد تحلیل و بررسی دقیق قرار می‌گیرد. نتیجه ی نهایی ارزیابی، با تحلیل سیاهه‌های وارسی به دست می‌آید. استفاده از این ابزار، در بسیاری از انواع ارزیابی‌ها از قبیل: ارزیابی دسترس‌پذیری، ساختاری، محتوایی، کاربردپذیری و ارزیابی کیفیت، کاربرد دارد.

2. استفاده از پرسش‌نامه:

پرسش‌نامه‌، اطلاعات مورد نیاز برای انجام تحلیل‌های آماری در ارزیابی وب‌سایت‌ها را فراهم می‌آورد (خانلرخانی و دیگران، 1387). پژوهشگران، پرسش‌نامه‌ها را بر اساس شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی و متناسب با رویکرد پژوهشی خود آماده می‌کنند. پرسش‌نامه‌ها که غالباً به صورت سیاهه‌های وارسی آماده می‌شود، به وسیله ی کاربران که افراد جامعه ی آماری پژوهش را تشکیل می‌دهند، پاسخ داده می‌شود. پژوهشگر بر اساس یافته‌های حاصل از پرسش‌نامه‌ها، به تحلیل آماری پاسخ‌ها بر اساس ابزارها و مدل‌های مورد نظر می‌پردازد و نتیجه ی ارزیابی را گزارش می‌کند. برای تنظیم پرسش‌نامه و تحلیل آن، مدل‌ها و ابزارهایی از سوی کارشناسان و متخصصان پیشنهاد شده است که در ارزیابی وب‌سایت‌ها از آن می‌توان بهره برد. پرسش‌نامه ی وب‌کوال (5)، یکی از پرکاربردترین مدل‌ها برای ارزیابی کیفیت و کاربردپذیری وب‌سایت‌ها از نظر کاربران به شمار می‌رود.

د ـ انواع شیوه ارزیابی از نظر معیارهای ارزیابی

1. استانداردهای دسترس‌پذیری :

تا کنون پژوهش‌های چشمگیری در زمینه ی استانداردها و شاخص‌های دسترس‌پذیری وب‌سایت‌ها انجام شده است. دسترس‌پذیری، از حوزه‌هایی است که کنسرسیوم وب‌ جهانی، استانداردهای روشنی برای آن تعریف و منتشر کرده است. بر اساس شاخص‌ها و استانداردهای دسترس‌پذیری، ابزارهای سنجش خودکار دسترس‌پذیری نیز تولید شده است. فهرستی از این ابزارها، در وب‌سایت کنسرسیوم وب جهانی در دسترس است. افزون بر این، برای سنجش و ارزیابی دسترس‌پذیری وب‌سایت‌ها، سیاهه‌های وارسی و پرسش‌نامه‌هایی نیز بر پایه ی شاخص‌های دسترس‌پذیری می‌توان تنظیم کرد.

2. اصول کاربردپذیری:

منظور از کاربردپذیری وب‌سایت، سهولت و سادگی استفاده از وب‌سایت، برای جلب رضایت کاربران است. ارزیابی کاربردپذیری وب‌سایت‌ها، چیزی جز ارزیابی کیفی آن‌ها نیست؛ زیرا عامل اصلی و تعیین‌کننده در هر دو حوزه، رضایت کاربران است. همان طور که در ارزیابی کیفی، برای بررسی چگونگی تعامل کاربران با وب‌سایت و تحلیل دیدگاه‌های آنان درباره ی کیفیت خدمات و اطلاعات وب‌سایت، سیاهه‌های وارسی و پرسش‌نامه‌هایی تنظیم می‌شد، در ارزیابی کاربردپذیری وب‌سایت‌ها نیز بر پایه ی شاخص‌های کاربردپذیری، سیاهه‌های وارسی و پرسش‌نامه‌هایی تنظیم می‌شود. با تحلیل یافته‌های به‌دست‌آمده می‌توان به ارزیابی میزان کاربردپذیری وب‌سایت‌ها پرداخت. تاکنون، پژوهش‌های قابل ملاحظه‌ای در زمینه ی تعیین شاخص‌های کاربردپذیری وب‌سایت‌ها صورت پذیرفته است.

3. شاخص‌های کیفی:

همان طور که پیش از این گفته شد، مهم‌ترین عامل در تعیین کیفیت وب‌سایت‌ها، رضایت کاربران است و شاخص‌های ارزیابی کیفی وب‌سایت‌ها، بیش از هر چیز، بر دیدگاه‌های کاربران تأکید دارد. برای سنجش کیفیت وب‌سایت‌ها، پرسش‌نامه‌ها، بیش از دیگر ابزارها کاربرد دارند. در میان انواع پرسش‌نامه‌ها، مدل وب‌کوال، کیفیت وب‌سایت را بر اساس دیدگاه‌های کاربران بررسی و ارزیابی می‌کند. مدل وب‌کوال، ۱۲ سازه را در ۴ بُعد طبقه‌بندی می‌کند و حدود ۳۵ مؤلفه برای ارزیابی کیفی وب‌سایت‌ها به دست می‌دهد. خانلرخانی و همکاران (1387)، سازه‌های اصلی مدل وب‌کوال را چنین شرح داده‌اند:

• - سودمندی:
• - تناسب اطلاعات با نیاز کاربران؛
• - روابط مناسب؛
• - اطمینان؛
• - زمان پاسخ‌دهی.
• - سهولت استفاده:
• - سهولت درک؛
• - عملکردهای درونی.
• - سرگرمی:
• - جذابیت ظاهری؛
• - نوآوری؛
• - جذابیت عاطفی.
• - روابط متقابل:
• - تصاویر همگون؛
• - عدم وجود نقص از نظر پیوستگی؛
• - مزیت نسبی.

پرسش‌نامه‌ای که بر اساس مدل وب‌کوال تنظیم می شود، شامل ۳۵ پرسش بر اساس سازه‌های دوازده‌گانه بالا خواهد بود.

4. شاخص‌های عمومی:

گاه پاره‌ای از انواع وب‌سایت‌ها را بر اساس شاخص‌های عمومی مورد ارزیابی قرار می‌دهند. شاخص‌های عمومی ارزیابی وب‌سایت‌ها، از ترکیب رایج‌ترین و ضروری‌ترین معیارهای ارزیابی به دست می‌آید. شاخص‌های عمومی، همان طور که از عنوانش پیدا است، بر هیچ یک از جنبه‌های وب‌سایت‌ها به طور مشخص تمرکز ندارد؛ بلکه جنبه‌های مختلفی از وب‌سایت‌ها را پوشش می‌دهد.

نمونه ی سیاهه‌ وارسی و پرسش‌نامه برای ارزیابی وب‌سایت‌ها

در ذیل، نمونه‌ای از یک سیاهه ی وارسی برای ارزیابی ابعاد و مؤلفه‌های خلاقیت در وب‌سایت کتابخانه ی ملی ایران (6) از نگاه کاربران ارائه شده است.(اقتباس از نوکاریزی و پاکزاد سرداری، 1390).

پی‌نوشت‌ها:

منابع:

1. اسداللهی، زهرا، و نوکاریزی، محسن، (1389): «ارزیابی ساختار و محتوای پایگاه‌های اطلاعاتی الکترونیکی نشریه‌های ایرانی»، کتابداری و اطلاع‌رسانی، (50)، 146 – 118.
2. حسن‌زاده، محمد، و نویدی، فاطمه، (1389): «مقایسة کاربرد انواع روش‌های ارزیابی دسترس‌پذیری وب‌سایت‌ها (مطالعه موردی وب‌سایت وزارتخانه‌های دولت جمهوری اسلامی ایران)»، تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 16 (2)، 28 – 5.
3. خانلرخانی، المیرا، محمداسماعیل، صدیقه، و شکویی، علی، (1387): «مؤلفه‌های کیفیت و کاربردپذیری در ارزیابی صفحات وب»،  اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی، (11)، 69 – 66.
4. دراگولانسکو، نیکولا جورج، (1383): «ارزیابی کیفی وب‌سایت‌ها؛ معیارها و ابزارها»، مطالعات ملی کتابداری و سازمان‌دهی اطلاعات، 15 (2)، 193 – 188.
5. زاهدی، شمس‌السادات، (1389): «ارزیابی کیفیت وب‌سایت‌ها؛ ابزارها و معیارها»،  مدیریت توسعه و تحول، (۴)، ۱۶- ۵.
6. عصاره، فریده، (1381): «معیارهای ارزیابی منابع اینترنتی»، مطالعات ملی کتابداری و سازمان‌دهی اطلاعات، 13(1)، 73 – 62.
7. فرج‌پهلو، عبدالحسین، و صابری، مریم، (1384): «ویژگی‌های ساختاری و محتوایی صفحات خانگی کتابخانه‌های دانشگاهی ایران در مقایسه با صفحات خانگی کتابخانه‌های دانشگاهی کشورهای امریکا، کانادا و استرالیا»، علوم و فناوری اطلاعات، (۲)، 33 – 1.
8. نوکاریزی، محسن، و پاکزاد سرداری، حسن، (1390): «ارزیابی ابعاد و مؤلفه‌های خلاقیت در وب‌سایت کتابخانه ملی ایران از دیدگاه کاربران»، پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، (2)، 178 – 157.