نور الفقاهة 3؛ فصل نوینی در پژوهش های فقهی

پنج شنبه, 30 بهمن 1382 ساعت 14:26
    نویسنده: بخش فقه و اصول مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
این مورد را ارزیابی کنید
(2 رای‌ها)

میراث گرانبهای فقیهان و عالمان بزرگ شیعه همواره روشنی بخش اندیشه فرزانگان علم و دانش بوده است و در این میان، کتب ارزشمند فقهی موجبات شکوفایی علوم دینی را فراهم آورده و به تحکیم احکام الهی اسلام کمک شایانی کرده است. خاصّه اینکه پژوهشگران و محقّقان، پیوسته بدین آثار ماندگار نیازمند بوده و جهت ساماندهی امر تحقیق ناگزیر از پژوهش و دقت نظر در کتب گرانقدر گذشتگان می باشند.

یکی از مشکلاتی که به هنگام کاوش در فقه اسلامی و رجوع به منابع اصیل و قدیمی وجود دارد، مشکل مراجعه به مصادر متعدّد و منابع مختلف فقهی است؛ زیرا این متون به گذشته دور مربوط هستند و کثرت آنها و یا در دسترس نبودن بسیاری از آن کتب، همواره برای نویسندگان و پژوهشگران سختی های عدیده ای را در روند تحقیق به وجود آورده است. از این رو، نرم افزار درختواره فقه که مجموعه ای از نسخه های معتبر قدیمی و اصیل فقهی را در خود جای داده، با امکانات پژوهشی و جدیدترین روش های جستجوی نوین از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به پژوهندگان علم و فقاهت ارائه می گردد. محور اصلی این برنامه نمودار درختی 58 باب فقهی بر اساس متون کتب علمای قبل از شیخ طوسی - قدس الله سرّهم - است.

در این برنامه، محتوای کتب فقهی با دسته بندی دقیق و منطقی ارائه شده است و نمایه های مکمّل آنان همچون: اصولی، رجالی، تاریخی، ادبی و تفسیری استخراج و دسته بندی گردیده است و با تعیین ادله و اقوال مطرح شده در هر فرع فقهی و ایجاد سیستم های جدید ارجاعی و ارتباطی بین عناوین مربوط به ابواب فقهی، فصل نوینی در پژوهش های فقهی و تولید نرم افزارهای اسلامی گشوده است.

هم اکنون مراحل تحقیق، تطبیق، هماهنگ سازی عناوین، سیستم سازی و مراحل تحلیل و طراحی این برنامه به پایان رسیده و به زودی پس از تکمیل مراحل فنّی در دسترس علاقه مندان قرار خواهد گرفت.

نرم افزار نور الفقاهه 3 - درختواره فقهی

ساختار برنامه

محتوای این برنامه، در سه بخش اصلی: درختواره فقه، معاجم موضوعی و کتابخانه فراهم آمده است. درختواره فقه قسمت اصلی برنامه بوده و معاجم موضوعی و کتابخانه به صورت ضمیمه در برنامه عرضه خواهد شد. معاجم موضوعی این برنامه در واقع نسخه ارتقاء یافته معجم موضوعی کتب فقهی نور الفقاهه 2 است در بخش کتابخانه، متن کتب معاجم موضوعی و شروح آن ارائه شده است. در این بخش، قابلیت های مختلفی همچون: ارتباط بین شرح و متن، معجم الفاظ قرآن کریم و معجم الفاظ پنج کتابِ عرضه شده در معجم موضوعی و شرح های آنها به ضمیمه فرهنگ نامه لغات و اصطلاحات برای آن پیش بینی شده است.

محتوای برنامه

کتاب های عرضه شده در این نرم افزار، در بخش های سه گانه آن متفاوت است؛ در بخش درختواره فقه کتبی مانند فقه الرضا علیه السلام، المقنع، المقنعه، الاشراف، الهدایة، جمل العلم و العمل، الانتصار، الناصریات و الکافی قرار داده شده است.

در بخش معاجم موضوعی کتب فقهی و اصولی مانند: کفایة الاصول، فرائد الاصول (الرسائل)،الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، المکاسب و العروة الوثقی گنجانده شده است.

کتب بخش کتابخانه که افزون تر از بخش های دیگر است در مرحله تهیه فهرست می باشد.

امکانات

اصلی ترین بخش این نرم افزار، درختواره فقه است که از سه قسمت تشکیل شده است:

نمایش:

در قسمت نمایش، نمایه های فقهی برگرفته از 58 باب از ابواب متون فقهی در دو محیط کاملاً مستقل ارائه شده است. به منظور سهولت دستیابی به نمایه ها، ابواب فقهی در پنج دسته از جمله : فقه العبادات، فقه المعاملات، فقه القضاء، فقه الجزاء و فقه الاسرة گروه بندی شده است.

از نکات جالب توجه در این قسمت، امکان جستجوی یک عبارت در شاخه ها و یا برگ های درخت بزرگ فقهی است. دیگر امکانات پژوهشی این قسمت عبارت است از:

  • - مقایسه بین ابواب مختلف فقهی؛
  • - سیستم مرتبطات به منظور ایجاد ارتباط بین دو یا چند شاخه؛
  • - سیستم ارجاعات؛
  • - نمایش ادله و آرای ذکر شده در ذیل هر برگ؛
  • - انتقال به متن تفصیلی کتاب؛
  • - دسترسی به نمایه های غیر فقهی که به صورت نمایه های مکمّل عرضه شده است.

نرم افزار نور الفقاهه 3 - درختواره فقهی

فهرست ها:

در قسمت فهرست های بخش درختواره، به فهرست های گوناگونی از کتب فقهی بر می خوریم که هر یک به گونه ای پژوهش های فقهی را تسهیل می نماید. برخی از این فهرست ها عبارت اند از:

  • - فهرست کلید واژه های درختواره و نمایه های مکمّل، به همراه سیستم های جانبی مترادفات، مرتبطات و مشترکات؛
  • - فهرست الفاظ درختواره و نمایه های مکمل؛
  • - فهرست های منتخب از درختواره، نظیر: واجبات و مستحبات، محرمات و مکروهات؛
  • - فهرست های منتخب از نمایه های مکمّل، نظیر: مباحث اصولی، رجالی، ادبی و تفسیری.

جستجو:

در قسمت جستجو، امکان جستجوی ترکیبی بین الفاظ و یا تکواژه های درختواره و نمایه های مکمّل را فراهم می آورد. در این قسمت، جستجو از سه طریق میسر است:

  1. جستجوی ساده در شاخه ها و برگ های درخت در حین نمایش درخت؛
  2. جستجوهای ترکیبی، مانند: فصلی و عطفی از طریق تکواژه ها و یا الفاظ درخت و عناوین مکمل با قابلیت فهرست سازی و ترکیب آنها با یکدیگر؛
  3. جستجو از طریق الفاظ در متن کتاب های نُه گانه درختواره و سرفصل ها و فهرست ابواب کتب.

از دیگر قابلیت های برنامه می توان به امکان دسترسی به دو محیط پژوهشی کاملاً مستقل اشاره نمود که با فعّال شدن هر محیط تمام امکانات برنامه در اختیار کاربر قرار می گیرد و انجام هر گونه عملیاتی مانند: جستجو، مقایسه و انتخاب باب میسر می شود.

همچنین در این برنامه امکان مقایسه بین دو یا چند نمودار متفاوت و امکان انتقال متن و یا نمودار به قسمت یادداشت و ذخیره آن وجود دارد. ضمن اینکه با انتخاب یک کلمه می توان آن را به قسمت لغت نامه و یا فرهنگ نامه اصطلاحات فقهی و اصولی انتقال داد و درباره آن به تحقیق پرداخت.

اطلاعات تکميلي

  • تاریخ انتشار نسخه چاپی: سه شنبه, 28 بهمن 1382
  • صفحه در فصلنامه: صفحه 4
  • شماره فصلنامه: فصلنامه شماره 4
بازدید 13950 بار
شما اينجا هستيد:خانه سایر مقالات فصلنامه شماره 04 (بهمن 1382) نور الفقاهة 3؛ فصل نوینی در پژوهش های فقهی