کلیدواژ‌گان: انواع وب‌سایت‌ها، کاربری وب‌سایت‌ها، وب‌سایت‌های محتوامحور، وب‌سایت‌های خدمات‌محور، وب‌سایت‌های کاربرمحور.
- درآمد
وب‌سایت‌ها مانند بسیاری از دستاوردهای نوین، در آغاز بسیار ساده بودند. نخستین نسل وب‌سایت‌ها، چیزی بیش از دفترهای یادداشت برخط نبود. کاربرانی که صفحات وب را در اختیار داشتند، مطالب مورد نظر خود را در این صفحات یادداشت می‌کردند و کسانی که به اینترنت و وب دسترس داشتند، می‌توانستند این صفحات را مشاهده کنند. با آن‌که سال‌های چندانی از آن روزها نمی‌گذرد، پدیده ی وب، تحولی شگرف را پشت سر گذاشته است.
امروزه، وب‌سایت‌ها زمینه ی عرضه ی انواع امکانات و خدمات را فراهم آورده‌اند. وب‌سایت‌ها با کاربری‌های متنوع و متعدد، همه ی عرصه‌های اجتماعی، علمی، آموزشی، رسانه‌ای، تجاری، اداری، و دیگر عرصه‌ها را به‌کلی دگرگون کرده‌اند. با تنوع کاربری وب‌سایت‌ها، انواع مختلف وب‌سایت‌ها نیز پدید آمده است. شناسایی انواع وب‌سایت‌ها، زمینه ی آشنایی با ویژگی‌ها و کاربری‌هایی متفاوت آن‌ها را فراهم می‌آورد. برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های وب و امکانات وب‌سایت‌ها، آشنایی با انواع آن‌ها و آگاهی از کاربری‌های متفاوت‌شان ضرورتی آشکار دارد. مدیران پس از آشنایی با انواع وب‌سایت‌ها، می‌توانند درباره ی نوع وب‌سایت مورد نیاز سازمان تصمیم بگیرند و طراحی و ایجاد وب‌سایتی را سفارش دهند که بیشترین تناسب را با اهداف سازمان داشته باشد. این مقاله، به معرفی انواع وب‌سایت‌ها در قالب دسته‌بندی‌های پیشنهادی می‌پردازد. دسته‌بندی انواع وب‌سایت‌ها، پیشینه ی دقیق و روشنی ندارد و شیوه ی به‌کار رفته در این نوشتار برای دسته‌بندی و تفکیک انواع وب‌سایت‌ها، شیوه‌ای پیشنهادی است و دست صاحب‌نظران برای کم و بیش کردن و پس و پیش نمودن آن، همچنان باز است.
- معیارهای دسته‌بندی وب‌سایت‌ها
وب‌سایت‌ها را به چند اعتبار می‌توان دسته‌بندی کرد؛ گاه وب‌سایت‌ها را از نظر زبان برنامه‌نویسی تولید آن‌ها می‌توان در دسته‌بندی‌های مختلف قرار داد و گاه فناوری طراحی و گرافیک وب‌سایت‌ها، اساس تقسیم آن‌ها به انواع مختلف خواهد بود. گاهی نیز وب‌سایت‌ها را از نظر موضوع آن‌ها در دسته‌های مختلف قرار می‌دهند. معیار دسته‌بندی وب‌سایت‌ها در این مقاله، نوع کاربری وب‌سایت‌ها خواهد بود. پیش از آغاز دسته‌بندی وب‌سایت‌ها، یادآوری چند نکته لازم است:
۱. وب‌سایت‌ها در یک دسته‌بندی کلی، چهار گونه‌اند:
ـ وب‌سایت‌های محتوامحور (1): وب‌سایت‌هایی که در آن‌ها بار اصلی بر عهده ی محتوا است. کاربران در هنگام کار با چنین وب‌سایت‌هایی، بیش از هر چیز به محتوا نظر دارند. وب‌سایت‌های خبری و علمی را در این دسته می‌توان گنجاند.
ـ خدمات‌محور (2): وب‌سایت‌هایی که کاربری آن‌ها بر پایه ی خدمات آن‌ها به کاربران است. کاربران از چنین وب‌سایت‌هایی، انتظار عرضه ی محتوا نخواهند داشت؛ بلکه تنها به دنبال انجام دادن فرایند خدماتی مورد نظر خود هستند. وب‌سایت‌های: اداری، بانکداری و تجارت الکترونیک، و نیز پایگاه‌های عرضه‌کننده ی نرم‌افزارهای برخط، از جمله وب‌سایت‌های خدمات‌محور به شمار می‌آیند.
ـ کاربرمحور (3): وب‌سایت‌هایی که عضویت و حضور کاربران در آن‌ها موضوعیت دارد و بسیاری تعیین‌کننده است. انواع شبکههای اجتماعی مجازی، در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.
ـ ترکیبی (4): وب‌سایت‌هایی که ترکیبی از محتوا و خدمات را عرضه می‌کنند و همچنین برقراری آن‌ها، مبتنی بر مشارکت کاربران خواهد بود.
۲. در دسته‌بندی وب‌سایت‌ها بر اساس هر یک از معیارهای دسته‌بندی، گاه هر یک از انواع وب‌سایت‌ها، خود به انواع دیگری تقسیم می‌شود؛ مثلاً وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی، خود شامل دسته‌های فرعی‌تری چون: خبری، علمی و کتابخانه‌های دیجیتال می‌شود.
۳. در دسته‌بندی‌های پیش رو، بسا که دسته‌های مختلف با یکدیگر هم‌پوشانی دارند؛ یعنی یک وب‌سایت را می‌توان از دو جهت مختلف، ذیل دو عنوان مختلف از دسته‌بندی‌ها گنجاند.
- انواع وب‌سایت‌ها از نظر نوع کاربری
با آشکار شدن ایده‌های جدید و به‌کارگیری وب‌سایت‌ها در زمینه‌های مختلف، روزبهروز انواع تازه‌تری از وب‌سایت‌ها پدید می‌آید. نوشتار حاضر می‌کوشد بر اساس ویژگی‌های غالب و کاربری‌های معمول‌تر وب‌سایت‌ها، آن‌ها را دسته‌بندی کند. وب‌سایت‌هایی را که ممکن است به طور صریح، در دسته‌بندی پیشنهادی نیامده باشد، بر اساس مؤلفه‌ها و ویژگی‌هایی که برای هر نوع از وب‌سایت‌ها برشمرده‌ایم، می‌توان به یکی از دسته‌های پیشنهادی افزود. در دسته‌بندی پیشنهادی، در بیشتر موارد، نخست وب‌سایت‌هایی را که نوع کاربری آن‌ها به یکدیگر نزدیک‌تر است، در دسته‌بندی‌های کلی‌تری گنجانده‌ایم و سپس، به معرفی انواع وب‌سایت‌های مربوط به دسته‌های کلی‌تر پرداخته‌ایم.
در ادامه، هر یک از انواع وب‌سایت‌ها به‌اختصار معرفی می‌شود.
1. وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی (5)
وب‌سایت‌ها، پیش از هر چیز، یک رسانه‌اند و اطلاع‌رسانی، نخستین رسالت آن‌ها است. نسل نخست وب‌سایت‌ها، با هدف اطلاع‌رسانی پا به عرصه نهادند و هرچند امروز گستره ی کاربری وب‌سایت‌ها به طور چشمگیری متنوع و گوناگون شده است، هنوز اطلاع‌رسانی، مهم‌ترین هدف وب‌سایت‌ها به شمار می‌رود. منظور از اطلاع‌رسانی، انتقال پیام به کاربران است. پیامی که وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی، انتقال آن را بر عهده دارند، تعریف و قالب و حدودی دقیق و مشخص ندارد. این پیام، گاه، اخبار و گزارش رویدادهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی روزمره است و گاهی اطلاعات مهم علمی و آموزشی؛ پیام مزبور، گستره ی وسیعی دارد و هر نوع اطلاعاتی را شامل می‌شود؛ اما معمولاً وب‌سایت‌ها دامنه ی موضوعی مشخصی دارند و زمینه ی اطلاع‌رسانی درباره ی موضوعی خاص را فراهم می‌سازند. وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی، گاهی اوقات، بسان نشریه‌های داخلی مراکز علمی، فرهنگی و اداری می‌باشند و مراکز مزبور، از طریق چنین وب‌سایت‌هایی، به اطلاع‌رسانی درباره ی چند و چون اهداف و فعالیت‌های خود می‌پردازند. در ادامه، مهم‌ترین انواع وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی معرفی می‌شود.
ـ پایگاه‌های اطلاع‌رسانی خاص:
معروف‌ترین وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی که به پایگاه‌های اطلاع‌رسانی شهرت یافته‌اند، وب‌سایت‌هایی هستند که برای اطلاع‌رسانی درباره ی موضوعی خاص یا مرکزی فرهنگی، اداری، یا علمی مشخص ایجاد می‌شوند. کارکرد اصلی این نوع از وب‌سایت‌ها، انتقال اطلاعات درباره ی موضوعی خاص یا مرکزی مشخص است. از اخبار و گزارش رویدادهای مربوط به آن موضوع یا مرکز گرفته تا اطلاعات علمی تولیدشده در زمینه ی آن موضوع، یا به وسیله ی کارکنان و پژوهشگران آن مرکز. پاره‌ای از پایگاه‌های اطلاع‌رسانی در کنار رسالت اصلی خود، امکانات و خدمات دیگری نیز به کاربران عرضه می‌کنند، اما تمرکز اصلی آن‌ها بر ارائه ی اطلاعات خاص است.
پایگاه‌های اطلاع‌رسانی، از نظر ساختار فنی و فناوری طراحی و تولید، ساده‌ترین نوع وب‌سایت‌ها به شمار می‌روند. چنین پایگاه‌هایی، از جهت امکانات و ابزارهای ساده‌سازی و سرعت‌بخشی به فرایند عرضه ی اطلاعات، با یکدیگر متفاوت‌اند و از این نظر، ساده‌ترین و پیچیده‌ترین ساختار را برای آن‌ها می‌توان تصور کرد.
کلمات کلیدی یا کلیدواژه‌ها، دسته‌بندی درست و منطقی اطلاعات، امکان دسترسی کاربران به اطلاعات بایگانی‌شده، امکان تماس کاربران با مدیر وب‌سایت، جذابیت‌های بصری، پای‌بندی به اصول ادبیات وب در تولید اطلاعات متنی، و در یک کلمه، سرعت و سهولت کاربرد وب‌سایت، از مهم‌ترین مؤلفه‌های این نوع از وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی است.
ـ وب‌سایت‌های خبری:
وب‌سایت‌های خبری یکی دیگر از رایج‌ترین انواع وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی به شمار می‌آیند. خبرگزاری‌ها، از نخستین بنگاه‌ها و مراکزی بودند که پس از روی کار آمدن وب، دگرگونی‌های بسیاری پذیرفتند. امروز در ایران ده‌ها خبرگزاری رسمی و غیر رسمی، از وب‌سایت‌ها برای انتشار خبرها و گزارش‌های خود استفاده می‌کنند. مهم‌ترین کاربری وب‌سایت‌های خبری، خبررسانی است و این گونه وب‌سایت‌ها، حتی از پایگاه‌های اطلاع‌رسانی نیز سرراست‌تر و ساده‌ترند.
انتشار لحظه‌به‌لحظه ی مهم‌ترین خبرهای روز، انتشار گزارش‌ها و مصاحبه‌ها، خبرهای تصویری و ویدیویی، و مقالات و تحلیل‌های خبری، از بخش‌های متداول وب‌سایت‌های خبری است. گفتنی است، با تخصصی شدن خبرگزاری‌ها، بسیاری از وب‌سایت‌های خبری نیز به صورت تخصصی، و برای خبررسانی در موضوعی خاص ایجاد و راه‌اندازی می‌شوند.
ـ وب‌سایت‌های علمی:
استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات وب، تحولی شگرف و شیرین در عرصه ی علم و دانش پدید آورد. انتشار و انتقال یافته‌های علمی و پژوهشی، جستجو در آثار علمی و پژوهشی، و دست‌یابی سریع و آسان به تحقیقات علمی دانشمندان و پژوهشگران، و تماس‌های علمی و دانشگاهی پژوهشگران با یکدیگر، از دستاوردهای مهم وب به شمار می‌آید.
دانشگاه‌ها و دیگر مراکز علمی، در استفاده و بهره‌برداری از ظرفیت‌های وب‌سایت‌ها پیشتاز بوده‌اند. مراکز علمی و دانشگاهی برای انتشار گزارش مکتوب پژوهش‌های خود، و عرضه ی کتاب‌ها و مقاله‌های علمی با شتابی بیشتر و در گستره‌ای پهناورتر، از وب‌سایت‌ها بهره می‌گیرند.
کتابخانه‌های دیجیتال، وب‌سایت‌های کتابخانه‌ای، نشریه‌های الکترونیکی، دانش‌نامه‌ها، دایره ی‌المعارف‌ها و لغت‌نامه‌های برخط، رایج‌ترین وب‌سایت‌های علمی را تشکیل می‌دهند.
ـ کتابخانه‌های دیجیتال:
کتابخانه ی دیجیتال، یعنی مجموعه‌ای از اطلاعات و روش‌های ذخیره‌سازی منابع اطلاعاتی، بسترهای ارتباطی مناسب و نرم‌افزارهای مورد نیاز برای تبدیل، قالب‌بندی، ویرایش و ارائه ی خدماتی مانند: سازماندهی، بازیابی و تبادل اطلاعات به کار می‌رود تا بتوان با پشت سرگذاردن مرزهای جغرافیایی و سنتی، اطلاعات را در صورت‌های گوناگون تهیه، بازیابی و مبادله کرد (امین پور، 1385). کتابخانه‌های دیجیتال که گاه از آن با عنوان بانک اطلاعات یا پایگاه‌های اطلاعاتی نیز یاد می‌شود، خود انواع متفاوتی دارد. برخی از آن‌ها، تنها مقالات و کتاب‌های مربوط به موضوعی خاص را عرضه می‌کند و برخی دیگر، موضوعات بیشتری را پوشش می‌دهد. پاره‌ای از کتابخانه‌های دیجیتال، فقط مقالات مربوط به مجله‌های علمی را در دسترس قرار می‌دهند و پاره‌ای دیگر، علاوه بر مقاله‌ها، کتاب‌ها را نیز عرضه می‌کند.
برخی از رایج‌ترین ابزارها و امکانات کتابخانه‌های دیجیتال به قرار ذیل است:
- • نمایه ی موضوعی؛
- • نمایه ی پدیدآورندگان؛
- • کلیدواژه‌ها؛
- • چکیده ی مقالات؛
- • نمایه ی استنادی؛
- • فهرست کتاب‌ها و مقاله‌ها؛
- • امکان مشاهده کتاب‌ها یا مقاله‌ها؛
- • امکان دریافت فایل تصویری کتاب‌ها و مقاله‌ها؛
- • امکان جستجو در کتاب‌ها، مجله‌ها و اسامی پدیدآورندگان.
ـ وب‌سایت‌های کتابخانه‌ای:
منظور از وب‌سایت‌های کتابخانه‌ای یا اپک‌ها، وب‌سایت‌هایی است که جستجو در فهرستگان کتاب‌ها یا به عبارتی جستجو در اطلاعات کتاب‌شناختی کتاب‌های کتابخانه‌ها را از طریق وب فراهم می‌کند. پیش از این، مراجعه‌کنندگان کتابخانه‌ها برای دست‌یابی به کتاب‌های مورد نظر خود، از برگه‌دان‌ها استفاده می‌کردند؛ اما اینک جستجو و بازیابی اطلاعات کتاب‌شناختی کتاب‌ها، از طریق امکانات و ابزارهایی که در وب‌سایت‌های کتابخانه‌ای عرضه شده است، بسیار آسان‌تر و سریع‌تر صورت می‌گیرد. امروزه، بیشتر کتابخانه‌ها، از وب‌سایت‌های کتابخانه‌ای بهره می‌برند. نرم‌افزار سیمرغ، از معروف‌ترین نرم‌افزارهای وب‌سایت کتابخانه‌ای است که کتابخانه‌های بسیاری از آن استفاده می‌کنند.
کاربران با اطلاع از نشانی اینترنتی وب‌سایت کتابخانه‌ای مورد نظر می‌توانند در منابع کتابخانه ی دلخواه جستجو نمایند و از طریق امکانات و ابزارهای موجود، منبع مورد نظر خود را سفارش داده و به آن دست یابند.
ـ نشریه‌های الکترونیکی:
چندی است، در کنار انتشار مجله‌ها و نشریه‌های نوشتاری، انتشار نشریه‌های الکترونیکی رایج شده است. نشریه ی الکترونیکی (7)، عبارت است از وب‌سایتی که مانند یک مجله ی مکتوب، مقاله‌هایی در آن عرضه می‌شود. اغلب نشریه‌های الکترونیکی، بیشترِ ویژگی‌های نشریات چاپی را دارد؛ مثلاً در دوره‌های زمانی مشخصی به‌روز می‌شود و در هر شماره، تعداد مشخصی مقاله انتشار می‌یابد. مقاله‌های نشریات الکترونیکی، ویژگی‌هایی مانند مقاله‌های منتشرشده در نشریات چاپی را دارند؛ حتی برخی از نشریات الکترونیک، رتبه ی علمی رسمی و معتبر دارند و انتشار مقاله در آن‌ها، زمینه ی کسب امتیازهای آکادمیک برای پدیدآورنده فراهم می‌کنند. در نشریات الکترونیک، معمولاً دریافت فایل تصویری هر مقاله، به صورت جداگانه امکان‌پذیر است.
ـ دانش‌نامه‌ها، لغت‌نامه‌ها و دایره ی‌المعارف‌های برخط:
دانش‌نامه‌ها، لغت‌نامه‌ها و دایره ی‌المعارف‌های برخط، همان طور که از عنوان‌شان پیدا است، وب‌سایت‌هایی هستند که اطلاعات متنی مربوط به دانش‌نامه‌ها، لغت‌نامه‌ها و دایره ی‌المعارف‌ها را عرضه می‌کنند. چنین وب‌سایت‌هایی نیز وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی به شمار می‌آیند.
ـ وب‌سایت‌های شخصی و وبلاگ‌ها:
وب‌سایت‌های شخصی، وبلاگ‌ها، فتوبلاگ‌ها و پادکست‌ها، از دیگر انواع وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی هستند. این گونه وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها، با هدف ارائه ی اطلاعات درباره ی یک شخص و عرضه ی آثار و نوشته‌های وی، طراحی و ایجاد می‌شود. برخی از این وب‌سایت‌ها، مفصل و کامل است و همه گونه اطلاعات و آثار مربوط به مالک وب‌سایت را شامل می‌شود و پاره‌ای دیگر از وب‌سایت‌های شخصی، بسیار مختصر و محدود است و تنها نوشته‌ها و یادداشت‌های دارنده وبلاگ را در بر دارد. نوع اخیر را «وبلاگ» می‌نامند.
وبلاگ‌ها، در واقع، وب‌سایت‌هایی بسیار ساده هستند که امکان ثبت و انتشار یادداشت‌های روزانه را به‌سادگی امکان‌پذیر می‌سازند. هر یک از یادداشت‌های موجود در وبلاگ را «پست» می‌گویند. از مهم‌ترین ویژگی‌های وبلاگ‌ها، امکان درج نظرات بازدیدکنندگان، ذیل هر یک از پست‌های وبلاگ است. نسل نخست وبلاگ‌ها، امکان درج یادداشت‌ها و حداکثر امکان درج تصاویر را فراهم می‌آورد؛ اما پس از مدت کوتاهی، دو نوع دیگر از وبلاگ‌ها پدید آمد که بر پایه ی تصویر یا صدا استوار است. به وبلاگ تصویری، «فتوبلاگ»، و به وبلاگ صوتی، «پادکست» می‌گویند. امکان ایجاد و راه‌اندازی وبلاگ، فتوبلاگ و پادکست‌ها، معمولاً به صورت رایگان و به وسیله ی وب‌سایت‌های عرضه ی خدمات وبلاگ رایگان فراهم می‌شود.
ـ وب‌سایت‌های تفریحی و سرگرمی:
شمار قابل توجهی از وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی را، وب‌سایت‌های تفریحی و سرگرمی تشکیل می‌دهند که مجموعه‌ای از علاقه‌مندی‌های طیف گسترده‌ای از مخاطبان را پوشش می‌دهند. این وب‌سایت‌ها، امکاناتی از قبیل: دانلود موسیقی و فیلم، عکس، داستان و لطیفه، پیامک، مد لباس، آموزش، بازی و سرگرمی را برای کاربران، به ویژه جوانان و نوجوانان فراهم می‌آورند.
2. وب‌سایت‌های اداری
در عصر ما، با پدید آمدن فناوری‌های نوین و با گسترش شهرها، تمدن جدید شکل گرفته است. فرهنگ شهرنشینی و روابط اجتماعی دگرگون شده و شیوه ی اداره ی امور تغییر یافته است. این روزها، بخش عمده‌ای از خدمات اداری کشور، از طریق وب‌سایت‌ها پیگیری می‌شود. بیشتر سازمان‌ها و ادارات دولتی، با ایجاد وب‌سایت‌ها و سامانه‌های اداری، روند فرایندهای اداری را شتاب و دقت بیشتری بخشیده‌اند.
شهروندان، در بسیاری از امور اداری، به جای مراجعه به ادارات، با استفاده از وب‌سایت‌های مربوط به اداره ی مورد نظر، درخواست‌های خود را پیگیری می‌کنند؛ مثلاً داوطلبان شرکت در آزمون‌های دانشگاهی، به جای مراجعه به اداره ی پست، فرایند ثبت‌نام خود را از طریق وب‌سایت سازمان سنجش، پی می‌گیرند.
وب‌سایت‌های اداری، به وب‌سایت‌هایی گفته می‌شود که زمینه ی پیگیری امور اداری را فراهم می‌کنند. وب‌سایت‌های اداری، گاه، تنها رسالت اطلاع‌رسانی را بر عهده دارند و گاه، علاوه بر اطلاع‌رسانی، فرایندهای اداری را نیز در قالب خدمات الکترونیک به کاربران عرضه می‌دارند. از این رو، گاهی برخی از انواع وب‌سایت‌های اداری که تنها با هدف اطلاع‌رسانی بر پا شده‌اند، در دسته‌بندی پایگاه‌های اینترنتی جای می‌گیرند. همچنین، گاه، بسیاری از سازمان‌ها و اداره‌های دولتی پیش از آن‌که به راه‌اندازی وب‌سایت‌های اداری بپردازند، پایگاه‌های اطلاع‌رسانی ایجاد می‌کنند و از طریق آن، زمینه ی تعامل با شهروندان را آسان می نمایند؛ آن‌گاه در صورت نیاز، وب‌سایت‌های اداری را برای عرضه ی خدمات الکترونیک، طراحی و ایجاد می‌کنند.
3. وب‌سایت‌های آموزش مجازی
عمومی کردن علم و فراهم آوردن زمینه ی تحصیل برای شمار بیشتری از شهروندان، همواره آرزوی بسیاری از دانشمندان بوده است. برای بسیاری از کسانی که آرزوی آموختن علم در سر دارند، به دلایل مختلف، ورود به مدارس و دانشگاه‌ها و حضور در کلاس‌های درس، امکان‌پذیر نیست. اگرچه ایده ی آموزش از راه دور، از سال‌ها پیش زمینه ی تحصیل چنین کسانی را فراهم آورده بود، اما فرایند آموزش به آنان، همچنان دشواری‌های فراوانی بر سر راه ایجاد می‌کرد. با روی کار آمدن وب‌سایت‌ها، تحولی باور نکردنی در عرصه ی «آموزش از راه دور (8)» پدید آمد.
وب‌سایت‌های آموزش مجازی نیز مانند دیگر وب‌سایت‌ها، انواع مختلف دارند؛ معروف‌ترین وب‌سایت آموزش مجازی، وب‌سایت‌هایی است که در دانشگاه‌های مجازی به کار گرفته شده و با نام دانشگاه‌های مجازی شناخته می‌شود. امروزه، با استفاده از امکاناتی که وب‌سایت‌ها فراهم آورده‌اند، فرایند آموزش مجازی بس شیرین و هیجان‌انگیز شده است. برخی از مدارس یا دانشگاه‌ها، با راه‌اندازی آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌های مجازی (9)، فرایند آموزش به دانشجویان را از دانشگاه به محل مورد نظر دانشجویان انتقال داده‌اند؛ یعنی دانشجویان در خانه یا هر محل دیگری که به اینترنت و رایانه دسترسی دارند، با استفاده از وب‌سایت‌هایی که به همین منظور راه‌اندازی شده است، امکان حضور در کلاس‌های مجازی را می‌یابند؛ صدای استاد را می‌شنوند، متن درسی را می‌بینند، پرسش‌های پیش‌آمده را از طریق ابزارهای ویژه‌ای که در وب‌سایت‌های آموزش مجازی تعبیه شده است، از استاد می‌پرسند و حتی گاهی آزمون‌ها را نیز از طریق همین وب‌سایت‌ها، پشت سر می‌گذارند و با پایان یافتن دوره‌های آموزشی، مدرک پایان تحصیل از دانشگاه مربوطه دریافت می‌کنند.
4. وب‌سایت‌های عرضه‌کننده ی خدمات الکترونیکی
گسترش روز‌افزون وب و امکانات شگفت‌انگیزی که وب پدید آورده، موجب شده است که اند‌ک‌اندک بسیاری از جلوه‌های زندگی واقعی، در وب نیز بازسازی شود. کاربران وب با استفاده از وب‌سایت‌های مختلف، و دیگر ابزارهای اینترنتی، بسیاری از کارهای روزمره را سامان می‌دهند؛ دوستانی در سراسر جهان پیدا می‌کنند، با دوستان و بستگان خود از طریق وب‌سایت‌ها ارتباط می‌یابند؛ با هم گفتگو می‌نمایند؛ با یکدیگر تصویر، صدا، موسیقی، فیلم و چیزهایی شبیه این‌ها تبادل می‌کنند؛ علاقه‌مندی‌های خویش را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند؛ افکار و اندیشه‌های خود را در معرض دید دیگران می‌گذارند؛ حتی کارهای اداری خود را از طریق وب‌سایت‌ها دنبال می‌کنند؛ کالاهای مورد نیاز خود را از طریق وب‌سایت‌های مربوط به فروشگاه‌های الکترونیک می‌خرند و بسیاری از کارهای روزمره را از طریق وب و با استفاده از وب‌سایت‌ها سامان می‌دهند. بدین ترتیب، امروزه برای شهروندان جامعه ی جهانی، به جز زندگی و دنیای واقعی، دنیایی مجازی نیز پدید آمده است که بخش عمده‌ای از جلوه‌های زندگی شهروندان، در آن پدیدار می‌شود.
وب‌سایت‌های مختلف، امکانات مربوط به دنیای مجازی را فراهم می‌سازند؛ ما چنین وب‌سایت‌هایی را در قالب وب‌سایت‌های خدمات الکترونیک دسته‌بندی کرده‌ایم. در ادامه، با برخی از رایج‌ترین وب‌سایت‌های عرضه‌کننده ی خدمات الکترونیکی آشنا می‌شویم.
ـ پست الکترونیکی
ارتباط میان کاربران، از نخستین ایده‌های راه‌اندازی وب بوده است؛ ارتباط میان کاربران وب، از راه‌های گوناگون امکان‌پذیر است؛ پست الکترونیکی، رایج‌ترین و فراگیرترین شیوه ی تماس کاربران با یکدیگر شناخته می‌شود. پست الکترونیکی، یا ایمیل، امکان فرستادن محتوای متنی و نیز رد و بدل کردن انواع فایل‌های رایانه‌ای را برای کاربران فراهم می‌سازد.
وب‌سایت‌های متعددی، خدمات پست الکترونیکی را عرضه می‌کنند. کاربران برای استفاده از خدمات این وب‌سایت‌ها، نخست باید در آن عضو شوند و نشانی ایمیل خود را ایجاد کنند. ثبت‌نام و عضویت در وب‌سایت‌های عرضه‌کننده ی خدمات پست الکترونیکی، معمولاً رایگان است؛ هر چند امکان استفاده از سرویس‌های پست الکترونیکی شخصی نیز فراهم است. کاربران می‌توانند با پرداخت پول، از این خدمات شخصی بهره‌مند شوند.
وب‌سایت‌های پست الکترونیکی، معمولاً امکاناتی ساده و سریع برای ارسال و دریافت پیام‌های متنی و فایل‌های پیوستی را برای کاربران فراهم می‌آورند. پاره‌ای ابزارهای دیگر نیز برای مدیریت پیام‌های الکترونیکی در چنین وب‌سایت‌هایی تعبیه شده است.
شرکت‌های یاهو، گوگل و مایکروسافت، از پیشتازان عرصه ی خدمات پست الکترونیکی رایگان به شمار می‌آیند. این شرکت‌ها، در کنار انبوه خدمات اینترنتی و وبی، سرویس پست الکترونیکی را نیز از سال‌ها پیش به کاربران عرضه می‌کنند.
ـ وب‌سایت‌های بارگذاری و به‌اشتراک‌گذاری فایل‌ها:
فضای اینترنتی مورد نیاز برای ایجاد و راه‌اندازی وب‌سایت‌ها را باید از طریق خرید فضای اینترنتی از شرکت‌های عرضه‌کننده ی خدمات میزبانی وب فراهم کرد؛ اما گاه کاربران معمولی وب، برای بارگذاری و به‌اشتراک‌گذاری فایل‌های مورد نظرشان، به فضای اینترنتی مناسب نیاز دارند. تا کنون وب‌سایت‌های بسیاری، برای این منظور به کار افتاده است. این گونه وب‌سایت‌ها، معمولاً پس از ثبت‌نام و عضویت کاربران، حجم مشخصی از فضای وب به آن‌ها اختصاص می‌دهند؛ یعنی پس از عضویت کاربران، پنل ویژه‌ای در اختیار آنان قرار می‌گیرد و از طریق آن می‌توانند فایل‌های مورد نظر را از روی سیستم خود در فضای اینترنتی بارگذاری کنند و آن فایل‌ها را با دیگر کاربران به اشتراک گذاشته یا به هر صورت دیگر، از آن استفاده کنند. بیشتر چنین وب‌سایت‌هایی، با انگیزه ی تجاری و تبلیغاتی فعالیت می‌کنند و از این رو، خدمات خود را غالباً به رایگان در اختیار کاربران می‌گذارند.
ـ نرم‌افزارهای برخط:
ما معمولاً نرم‌افزارها را روی رایانه ی خود نصب نموده و از آن استفاده می‌کنیم؛ اما برخی از نرم‌افزارها را بدون نصب روی رایانه و فقط از طریق وب می‌توان تجربه کرد. برخی از وب‌سایت‌ها، امکان استفاده ی برخط از نرم‌افزارهای ویژه‌ای را فراهم می‌کنند؛ یعنی نرم‌افزار مورد نظر را در قالب آن وب‌سایت می‌توان اجرا نموده، از آن استفاده کرد. کاربر، خروجی این گونه از نرم‌افزارها را می‌تواند روی رایانه ی خود ذخیره کند. استفاده از این نمونه نرم‌افزارهای برخط، معمولاً رایگان است. چنین وب‌سایت‌هایی، افزون بر فراهم ساختن امکان استفاده ی رایگان از نرم‌افزار، زمینه ی ذخیره‌سازی و به‌اشتراک‌گذاری خروجی نرم‌افزار، یعنی فایل‌های نهایی را نیز فراهم می‌کنند.
5. وب‌سایت‌های تجاری، فروشگاه‌های الکترونیکی و بانک‌های اینترنتی:
هر یک از افراد جامعه، با عرضه ی خدماتی به دیگر افراد جامعه، بخشی از نیازهای عمومی جامعه را تأمین می‌کند؛ برخی از نیازهای عمومی جوامع نیز به وسیله ی گروه‌هایی از شهروندان آن جوامع و در قالب سازمان‌ها و اداره‌های دولتی و خصوصی برآورده می‌گردد. خرید و فروش کالاها و لوازم زندگی و بهره‌مندی از خدمات، جزء نیازهای عادی و روزمره ی مردم است. قابلت‌ها و امکانات ویژه ی وب، سبک زندگی افراد جامعه را تغییر داده و تعاملات آن‌ها را دگرگون کرده است.
منظور از وب‌سایت‌های تجاری و فروشگاه‌های الکترونیکی، وب‌سایت‌هایی است که زمینه ی خرید و فروش اینترنتی، و امکان بهره‌مندی آنلاین از خدمات را فراهم می‌آورد. چنین وب‌سایت‌هایی، غالباً از نوع وب‌سایت‌های خدمات‌محور به شمار می‌آیند و ابزارهای به کار رفته در آن‌ها، از اهمیت فراوانی برخوردار است. در وب‌سایت‌های تجاری یا فروشگاه‌های الکترونیکی، کاربران باید بتوانند کالا یا خدمات مورد نظر خود را با پرداخت اینترنتی هزینه ی آن، به‌راحتی و با اطمینان خاطر دریافت کنند.
منظور از بانک‌های اینترنتی نیز وب‌سایت‌هایی است که استفاده از خدمات بانکی را به صورت اینترنتی فراهم می‌سازد. بیشتر بانک‌ها، خدمات بانکی را از طریق وب به مشتریان خود ارائه می‌کنند. کاربران وب‌سایت‌های مربوط به بانکداری اینترنتی، با داشتن شناسه ی کاربری معتبر می‌توانند از بسیاری از خدمات بانکی که پیش از این، تنها در باجه‌های بانک‌ها امکان‌پذیر بود، استفاده نمایند.
6. شبکههای اجتماعی مجازی:
همان طور که در دنیای واقعی، امکان تشکیل شبکههای اجتماعی (10) وجود دارد و گروه‌های پر شماری از شهروندانی که علاقهمندیها و مناسبات مشترک دارند، این شبکه‌ها را تشکیل می‌دهند، در دنیای مجازی نیز وب‌سایت‌هایی با عنوان شبکههای اجتماعی، امکان گرد هم آمدنِ کاربرانی با علاقهمندیها و باورهای مشترک، در گروه‌های جداگانه فراهم می‌آورند. در تعریفی کلی، شبکههای اجتماعی مجازی، به ارتباطی گفته می‌شود که انسان‌ها از طریق رایانه با هم برقرار می‌کنند؛ یعنی آن دست از ارتباطاتی که رایانه به گونه‌ای غیرمستقیم در اداره ی آن نقش دارد (محسنیان راد، 1391).
کاربران با ثبت‌نام و عضویت در وب‌سایت‌هایی که با عنوان شبکههای اجتماعی شناخته می‌شود، دارای پروفایل شخصی می‌شوند. از این رو، امکان درج انواع اطلاعات شخصی کاربران، در پروفایل شخصی آنان فراهم می‌شود. از مشخصات فردی گرفته تا سطح تحصیلات، فیلم‌ها، کتاب‌ها و موسیقی‌های مورد علاقه، مشخصات ظاهری، ویژگی‌های روحی و اخلاقی، و در صورت تمایل کاربر، امکان درج تصویر وی نیز فراهم است. کاربر، پس از ثبت‌نام و عضویت در شبکه ی اجتماعی، می‌تواند از پروفایل دیگر اعضای شبکه نیز بازدید کند و دیگر کاربران را به فهرست دوستان خود اضافه کند، یا به یکی از گروه‌های موجود بپیوندد، یا به درخواست دوستی دیگر اعضا پاسخ مثبت یا منفی دهد. همچنین، می‌تواند یادداشت‌هایی را در صفحه ی مربوط به خود درج کند، یا به دیدن یادداشت‌های دیگر اعضا بپردازد.
امکانات وب‌سایت‌های شبکه ی اجتماعی، با یکدیگر متفاوت است. در بیشتر وب‌سایت‌های شبکه ی اجتماعی، ترکیبی از امکانات مختلف در اختیار کاربران گذاشته می‌شود؛ مثلاً کاربران می‌توانند علاوه بر یادداشت‌ها، عکس، صدا و ویدیوهای مورد علاقه ی خود را به اشتراک بگذارند، یا حتی در شبکه ی اجتماعی برای خود وبلاگ ایجاد کنند. نوع دیگری از شبکههای اجتماعی نیز هستند که تنها برای موضوعی خاص طراحی و ایجاد شده‌اند؛ مثلاً برخی از وب‌سایت‌های شبکه ی اجتماعی، فقط در زمینه ی به‌اشتراک‌گذاری ویدیو یا عکس به کاربران سرویس می‌دهند.
ـ وب‌سایت‌های به‌اشتراک‌گذار فایل‌های مورد علاقه:
انسان، موجودی اجتماعی است و ارتباط با دیگر همنوعان، خواسته ی فطری او است. دوست دارد دیگران بدانند که او به چه چیزهایی علاقه دارد و نیز می‌خواهد بداند دیگران به چه چیزهایی علاقه‌مندند. علاقه‌مندی‌های مشترک، معمولاً زمینه‌ساز ارتباط‌های نزدیک‌تر و همدلی‌های بیشتر خواهد بود. وب‌سایت‌هایی ویژه، زمینه ی به‌اشتراک‌گذاری علاقه‌مندی‌های کاربران را در گستره ی پهناور وب فراهم می‌کنند. کاربران با عضویت در چنین وب‌سایت‌هایی، می‌توانند تصاویر، صداها و فیلم‌های مورد علاقه ی خود را بارگذاری کرده، به اشتراک بگذارند. همچنین، می‌توانند از فایل‌های به‌اشتراک گذاشته‌شده ی دیگران بازدید نمایند و درباره ی آن اظهار نظر کنند.
ـ میکروبلاگها:
میکروبلاگها، (11) یکی از خدمات اینترنتی، برای انتشار یادداشت‌های کوتاه‌اند. نسل جدید بیشتر سرویس‌های وبی، معمولاً مبتنی بر روابط میان کاربران است؛ میکروبلاگها نیز چنین وضعیتی دارند و بر مبنای ارتباط میان کاربران وب ایجاد می‌شوند. میکروبلاگها مانند وبلاگ‌ها، از امکانات رایگان وب به شمار می‌روند. کاربران با ثبت‌نام و عضویت در وب‌سایت‌های ارائه‌کننده ی سرویس میکرو‌بلاگ، امکان درج و ویرایش و به‌اشتراک‌گذاری یادداشت‌های کوتاه خود را به دست می‌آورند. میکروبلاگها، نوعی از شبکههای اجتماعی نیز به شمار می‌آیند.
7. تالارهای گفتگو (فروم‌ها):
بحث و گفتگو، و تبادل تجربه و اطلاعات، از قدیمی‌ترین شیوههای توسعه ی علمی و فرهنگی بوده است. فناوری وب، ابزارها و امکانات بدیعی را برای سامان‌دهی فرایند بحث و گفتگوی اینترنتی میان کاربران فراهم آورده است. فروم‌ها یا تالارهای گفتگو که گاه از آن با عنوان «انجمن‌ها» نیز یاد می‌شود، وب‌سایت‌هایی هستند که کاربران با ثبت‌نام و عضویت در آن‌ها ، امکان حضور اینترنتی در گفتگوها و بحث‌های مورد علاقه ی خود، و نیز فرصت پرسش و پاسخ با دیگر کاربران را به دست می‌آورند.
بیشتر تالارهای گفتگو، با هدف سامان‌دهی ارتباطات و بحث‌های کاربران در موضوعی خاص، طراحی و راه‌اندازی می‌شوند. چنین وب‌سایت‌هایی، معمولاً با گرد هم آمدن گروهی از افراد علاقه‌مند به بحث درباره ی موضوعی خاص، آغاز می‌شود. تالارهای گفتگو، معمولاً از گروه‌های متفاوتی تشکیل می‌شود و در هر گروه، به جنبه‌های خاصی از موضوع کلی می‌پردازند. گاهی اوقات دامنه ی موضوع فروم کلی است، ولی گروه‌های موجود در آن، به بحث و تبادل نظر درباره ی موضوعات جزئی‌تر که زیردامنه ی موضوع اصلی انجمن شناخته می‌شود، می‌پردازند.
مشاهده ی پرسش‌ها و پاسخ‌های موجود در فروم‌ها و مطالعه ی متون مربوط به گفتگوهای اعضای فروم، برای هر یک از کاربران وب، امکان‌پذیر است؛ اما تنها اعضای وب‌سایت می‌توانند خود نیز در گفتگوها و پرسش و پاسخ‌ها شرکت جویند. ثبت‌نام و عضویت در بیشتر تالارهای گفتگو، رایگان است و هر یک از اعضای تالار، بر اساس میزان مشارکتی که در گفتگوها و پرسش و پاسخ‌ها داشته است، دارای رتبه و امتیازی ویژه است.
۸. وب‌سایت‌های تبلیغاتی:
تبلیغ، در عرصه‌های مختلف کاربرد دارد. گاه، باور یا اندیشه‌ای موضوع فعالیت‌های تبلیغی قرار می‌گیرد و گاه، ابزار یا کالایی. «تبلیغات فکری و دینی» و «تبلیغات تجاری»، بارزترین مصداق‌های تبلیغات به شمار می‌آیند. انسان، از دیرباز شیوههای مختلف تبلیغی را آزموده است و راه‌های متفاوتی را برای شناساندن و ترویج اندیشه و باور خویش پیموده و ترفندهای گوناگونی را برای معرفی تولیدات خود و جلب مشتری بیشتر به کار بسته است. روی کار آمدن صنعت چاپ و پس از آن، رادیو و تلوزیون و ماهواره، عرصه ی فعالیت‌های تبلیغاتی را دست‌خوش تحولاتی شگرف کرد. اینترنت نیز با گستره و شتابی افزون‌تر، محل تاخت‌وتاز تبلیغاتی قرار گرفت.
امروزه، اندیشه و باوری نیست که در سرزمین وب، جایگاه و پایگاهی برای خود فراهم نکرده باشد و کارخانه و کارگاهی نیست که محصول خود را در ویترین وب نگذاشته باشد. شاید بیراه نباشد اگر وب را نمایشگاهی پهناور، از فراورده‌های فکری، فرهنگی، دینی، تجاری و علمی بنامیم. البته همچنان‌که شیوه‌ها و شگردهای تبلیغی در دیگر رسانه‌ها متفاوت است، روش‌های تبلیغی در عرصه ی وب نیز گوناگون است؛ اما به هر روی، همه ی فعالیت‌های تبلیغی وب، در قالب وب‌سایت‌ها صورت می‌پذیرد.
تبلیغات اینترنتی را در قالب انواع وب‌سایت‌ها می‌توان تحقق بخشید؛ گاه، به صورت صریح و آشکار و گاهی در زیر پوششی از فعالیت‌های دیگر؛ یعنی برخی اوقات برای تبلیغ مرام و اندیشه‌ای می‌توان تالار گفتگو یا شبکه ی اجتماعی راه‌اندازی کرد و گاهی نیز می‌توان برای ارائه ی مستقیم آن مرام و اندیشه، وب‌سایتی اطلاع‌رسانی طراحی و ایجاد کرد. در این‌جا، دسته ی دوم وب‌سایت‌های تبلیغاتی، بیشتر مورد نظر است.
ـ وب‌سایت‌های تبلیغات تجاری:
وب‌سایت‌های تبلیغاتی، با انگیزه ی معرفی کالاها و محصولاتی ویژه و نیز یافتن مشتریان بیشتر در گستره ی جغرافیایی وسیع‌تر، طراحی و ایجاد می‌شوند. در بیشتر چنین وب‌سایت‌هایی، امکان سفارش یا خرید آنلاین کالای مورد نظر فراهم می‌شود. از این رو، وب‌سایت‌های تبلیغات تجاری و فروشگاه‌های الکترونیکی که پیش از این به معرفی آن پرداختیم، از یک خانواده به حساب می‌آیند. زیبایی‌ها و جذابیت‌های بصری، مهم‌ترین اصل در طراحی وب‌سایت‌های تجاری است. با رونق یافتن خرید و فروش اینترنتی، شمار وب‌سایت‌های تبلیغات تجاری نیز روزبهروز افزایش می‌یابد.
ـ وب‌سایت‌های تبلیغات دینی:
وب‌سایت‌های متعددی از سوی رهبران و پیروان ادیان مختلف، جهت معرفی و ترویج باورها و مناسک دینی، و نیز برای برقراری ارتباط و ایجاد هماهنگی میان پیروان آن ادیان، طراحی و ایجاد شده است. وب‌سایت‌های تبلیغات دینی، شامل اطلاعات دینی بوده و محلی برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های کاربران است. رهبران بیشتر ادیان، بر آن‌اند که از حداکثر قابلیت‌ها و امکانات وب‌سایت‌ها، برای ترویج و گسترش باورهای دینی خود استفاده کنند.
ـ وب‌سایت‌های تبلیغات مناسبتی:
امروزه، پیش از برگزاری بسیاری از همایش‌ها، جشنواره‌ها و مناسبت‌های مهم، وب‌سایت‌هایی برای تبلیغ و اطلاع‌رسانی درباره ی آن برنامه و احیاناً برای ثبت‌نام از علاقه‌مندان شرکت در آن مراسم و اعلام برنامه‌ها، راه‌اندازی می‌شود. وب‌سایت‌های مربوط به مناسبت‌ها و برنامه‌هایی که در مقاطع زمانی مشخصی تکرار می‌شود، معمولاً فعال است و در مقاطع زمانی مختلف کار خود را از سر می‌گیرد؛ اما بیشتر وب‌سایت‌های مربوط به برنامه‌ها و مناسبت‌هایی که تنها یک بار برگزار می‌شود، پس از پایان مراسم مربوطه، ثابت می‌ماند. وجود این وب‌سایت‌ها، با واقعه و رخداد خاصی پیوند خورده است و در فاصله ی زمانی خاصی ایجاد می‌شوند. این وب‌سایت‌ها، از نظر محتوا عمق چندانی ندارند و معمولاً اهداف تجاری و تبلیغاتی را دنبال می‌کنند (عصاره و پاپی، 1388).
۹. دانش‌نامه‌های ویرایش‌پذیر (ویکی‌ها)
دانش‌نامه‌ها یا دایره ی‌المعارف‌ها، مجموعه‌ای از مقاله‌ها هستند که اطلاعاتی را درباره ی موضوعات مختلف عرضه می‌کنند. دانش‌نامه‌ها معمولاً موضوعی کلی دارند و مقاله‌های موجود در آن‌ها، به ابعاد مختلف آن موضوع و نیز به موضوعات فرعی مرتبط با آن موضوع اصلی می‌پردازند.
پس از روی کار آمدن وب، بسیاری از دانش‌نامه‌های کاغذی، از طریق وب‌سایت‌هایی، روی اینترنت هم منتشر شدند. افزون بر این، نسل جدیدی از دانش‌نامه‌ها نیز روی کار آمد؛ دانش‌نامه‌هایی که گستره ی موضوعی پهناورتری را شامل می‌شود و نویسندگان و ویرایشگران بی‌شماری دارد و هر روز بر دامنه ی موضوعات و مقالات آن افزوده می‌گردد؛ یعنی ویکی‌ها.
«ویکی»، به انواعی از وب‌سایت‌ها گفته می‌شود که مانند دایره ی‌المعارف‌ها یا دانش‌نامه‌ها، مطالب و اطلاعاتی را با دسته‌بندی‌های موضوعی یا الفبایی، ذیل مدخل‌هایی با امکان جستجو عرضه می‌کند. از ویژگی‌های ویکی‌ها این است که به کاربران، اجازه ی ویرایش، افزودن یا حذف مطالب را می‌دهد. دانش‌نامه ی ویکی‌پدیا (13)، بهترین نمونه ی شناخته‌شده از ویکی‌ها است. ویکی‌پدیا، یک دانش‌نامه ی اینترنتی چندزبانه با محتویات آزاد است که با همکاری افراد داوطلب نوشته می‌شود و هر کسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، می‌تواند مطلب یا مقاله‌ای به آن بیفزاید یا مقالات موجود را ویرایش کند. پس از ویکی‌پدیا، ویکی‌های دیگری نیز با عملکرد مشابه، ایجاد شده‌اند.
همه پروژه‌های ویکی، بر پایه ی نرم‌افزار تحت وب «مدیا ویکی» (14) ایجاد شده است. مدیا ویکی، نرم‌افزار رایگان و آزادی است که نخست برای دانش‌نامه ی ویکی‌پدیا تولید شد و سپس، در پروژه‌های مشابه، یعنی در دیگر ویکی‌ها مورد استفاده قرار گرفت. «ویکی پدیا»، «ویکی گفتاورد» (15)، «ویکی نبشته» (16)، «ویکی نسک/ بوک» (17)، «ویکی واژه» (18)، «ویکی خبر» (19)، «ویکی‌چگونه» (20)، «ویکی فقه» (21)، «ویکی علوم اسلامی» (22) و شماری دیگر از ویکی‌ها، بر پایه ی نرم‌افزار رایگان «مدیا ویکی» ایجاد شده‌اند و به چندین زبان، از جمله زبان فارسی، در دسترس‌اند.
۱۰. جستجوگرها یا موتورهای جستجو
گنجینه ی عظیمی از انواع اطلاعات در دنیای وب گرد آمده است و هر لحظه بر آن افزوده می‌شود. موتورهای جستجو، امکان جستجو در اطلاعات میلیون‌ها وب‌سایت را برای کاربران فراهم می‌کنند. ظرافت‌ها و پیچیدگی‌های فرایند جستجو در وب، صنعت جستجو را پدید آورده است. امروزه، مهارت جستجو در وب و تکنیک‌های یافتن اطلاعات مورد نیاز، اهمیتی ویژه یافته است. تا کنون موتورهای جستجوی بسیاری با قابلیت‌ها و امکانات متفاوت، زمینه ی جستجوی اطلاعات وب‌سایت‌ها را فراهم آورده‌اند؛ اما شمار اندکی از آن‌ها محبوبیت و رواج گسترده یافته‌اند. موتور جستجوی گوگل، وب‌سایتی پیشتاز در عرصه ی جستجوی وب است و در میان انواع موتورهای جستجو، جایگاهی ممتاز دارد.
پی‌نوشت‌ها:
2. service based websites.
3. User-based Websites.
4. hybrid websites.
5. informative websites.
6. On-line Public Access Catalogs (OPAC).
7. Electronic journal.
8. Distance education.
9. Virtual university.
10. social networks.
11. Microblog.
12. Forum.
13. wikipedia.org.
14. http://www.mediawiki.org/wiki/MediaWiki/fa.
15. http://fa.wikiquote.org.
16. http://fa.wikisource.org.
17. http://fa.wikibooks.org.
18. http://fa.wiktionary.org.
19. http://fa.wikinews.org.
20. http://fa.wikihow.com.
21. http://www.wikifeqh.ir.
22. http://islamicdoc.org.
منابع:
