ارائه متن 1158 عنوان کتاب و رساله فقهی در 1744 جلد، ارتباط میان 33 عنوان کتاب در 117 جلد با 188 عنوان شرح، حاشیه و ترجمه در 697 جلد، نمایش متون برنامه با قابلیت های متنوع پژوهشی، ارتباط تمام واژه های کتب با قرآن و لغت نامه، ارتباط متن با شروح مربوطه، جستجوهای مختلف در متن و فهرست کتب و نیز جستجوی موضوعی از طریق فهرست گزینشی و فهرست درختی، از جمله امکانات مهم این نرم افزار فقهی است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی این نوید را به کاربران داده است که نسخه پژوهشی برنامه حاضر را نیز که دربردارنده امکانات عدیده و مهم تحقیقاتی است، تهیه نماید و در معرض استفاده پژوهشگران عزیز قرار دهد.
محتوای علمی
محتوای کتب موجود در برنامه را می توان در موضوعاتی چون: فقه استدلالی، فقه مقارن، فقه فتوایی، قواعد فقهی، آیات الأحکام، فقه منظوم، منابع فقه، مصطلحات فقهی، تاریخ فقه و تاریخ فقها و روات برشمرد. امکان تنظیم کتاب های این نرم افزار در قالب موضوعات یادشده و محدود کردن کتب به یک یا چند موضوع، از جمله قابلیت های مهمی است که در بحث مربوط به امکانات برنامه برخی از مزایای آن را گوشزد خواهیم کرد.
اما برخی از صدها اثر فقهی که در این برنامه ارائه شده، عبارت اند از:
مختصر النافع با 9 عنوان شرح و حاشیه، ارشاد الاذهان با 11 عنوان شرح و حاشیه، تحریر الوسیله با 20 عنوان، الاستبصار با 4 عنوان، قواعد الاحکام با 9 عنوان، کتاب المکاسب با 24 عنوان، شرایع الاسلام با 23 عنوان و عروة الوثقی با 31 عنوان شرح و حاشیه.
امکانات برنامه
نرم افزار جامع فقه اهل البیت (ع)، کتابخانه ای بزرگ از فقه گهربار شیعه است که علاوه بر محتوای غنی علمی، دارای قابلیت های ذیل می باشد:
1. نمایش
در این بخش، متن کتب و یا کتاب انتخابی به همراه امکانات عدیده همچون گزینش عنوان کتاب و جلد و صفحه مورد نظر به نمایش درمی آید. کاربر می تواند با استفاده از فهرست درختی به انتخاب عنوان دلخواه از کتاب یا باب و فصل مورد نظر خود بپردازد و از طریق فهرست گزینشی که قابلیتی جدید و کارآمد است، به موضوع مورد نظر دست یابد؛ مثلاً با نوشتن عبارت »صلاة الجمعة» از مجموع 573661 عنوان باب، 341 باب ارائه می شود که مسائل صلاة الجمعة به نحوی در آن مطرح شده است.
یکی از قابلیت های مفید در این بخش دامنه کتابی است که بر اساس: نام کتاب، مؤلف، موضوع و زبان تألیف کتب قابل تنظیم می باشد. این امکان به محدود کردن حوزه تحقیق و دستیابی آسان تر به مطلب کمک شایانی می کند. از جمله، امکان انتخاب کتب برنامه بر اساس موضوع، کمک بسیار مناسبی برای محققان فقه پژوه به شمار می آید؛ به عنوان مثال، علاقه مندان به فقه مقارن می توانند دامنه موضوعی برنامه را به آثاری که در خصوص فقه مقارن نگارش یافته است، اختصاص دهد و آن گاه تحقیقات خویش را در حوزه فقه تطبیقی به انجام رساند و یا پژوهندگانی که می خواهند در مورد قواعد فقهی، مصطلحات فقهی و یا آیات الاحکام تحقیق کنند، می توانند پس از گزینش کتب مورد نظر، به سامان دهی پژوهش خود در هر یک از حوزه های دلخواه اقدام نمایند.
علاوه بر این، کاربرانی که علاقه مند به تحقیق در حیطه اندیشه یک یا برخی از فقهاء بزرگ شیعه همچون: شیخ مفید (ره)، شیخ طوسی (ره)، علامه حلی (ره)، شهید اول (ره)، شیخ انصاری (ره) و یا امام خمینی (س) می باشند، می توانند پس از تنظیم دامنه کتابی بر اساس مؤلف، حوزه پژوهشی خویش را به آثار شخص یا اشخاص مورد نظرشان اختصاص دهند و سپس روند تحقیق خود را در محدوده تعیین شده دنبال کنند.
یکی دیگر از امکانات بخش نمایش، قابلیت پژوهش است که کاربر در صورت لزوم می تواند به بخش «جستجو، قرآن و یا لغت نامه» منتقل شود و روند تحقیقات خود را در آن بخش دنبال نماید و در کتاب هایی که دارای شروح و حواشی مرتبط است، از این طریق به صفحه متن و شرح منتقل می شود و همان قسمت متن را در این صفحه ارائه می دهد که بدین صورت می توان به شروح و حواشی متن مورد نظر دسترسی پیدا کرد. امکان مقایسه، به کاربر این توانمندی را می دهد که پس از انتخاب دو عنوان از کتب برنامه به مقایسه میان آنها اقدام نماید و تحقیق فقهی خویش را به گونه مطلوب سامان بخشد. این قابلیت، جهت انجام پژوهش های تطبیقی بسیار کارآمد و مناسب می باشد.
برای یادداشت و چاپ فهرست عناوین اصلی و فرعی ابواب هر کتاب، می توان از فهرست درختی -پس از تمام صفحه کردن فهرست ابواب- استفاده کرد. در هر جا که متن کتابی ارائه شود مثل قسمت نمایش و قسمت متن و شرح، دسترسی به نسخه شناسی، شرح حال کتاب و مؤلف نیز امکان پذیر است.
2. جستجو
این بخش توانایی جستجو در متن و فهرست کتاب های برنامه را در اختیار پژوهشگر می گذارد. ضمن اینکه می توان به کمک گروه 1 و 2 فهرست های پویا و گوناگونی را تنظیم نمود و یا این فهرست ها را با یکدیگر ترکیب ساخت و به تحقیقات مختلف در متون فقهی پرداخت. استفاده از علائم عمومی «؟» و «×» در این قسمت امکان پذیر می باشد.
عملگرهای منطقی نیز ابزارهای کارآمدی هستند تا به محقق امکان می دهند که به کاوش در الفاظ و عبارات کتب برنامه مبادرت ورزد و به راحتی به مقصود خویش دست یابد. ضمن آنکه در این بخش به منظور ایجاد سهولت در امر تحقیق، امکان محدود کردن دامنه جستجو به یک یا چند عنوان از کتب نیز برای کاربر فراهم آمده است.
پس از فرایند جستجو، نشانی دقیق مورد پژوهشی به همراه متن اجمالی و نمایش کامل متن مربوطه در معرض استفاده کاربر قرار می گیرد. در این قسمت نیز کاربر می تواند از گزینه پژوهش در انتقال به دیگر بخش های برنامه بهره مند شود.
3. متن و شرح
امکان برقراری ارتباط میان شرح و متن و نیز انتخاب جلد و صفحه مورد نظر از یک کتاب، در این بخش فراهم می باشد. همچنین پژوهشگر می تواند در صورت تعدد شروح یک اثر به محدود کردن آنها اقدام ورزد و به وسیله قابلیت تغییر اولویت، شرح خاصی را در اولویت نخست و یا آخر قرار دهد و حتی پس از انتخاب شروح موقتاً روی یک عنوان شرح متمرکز شود و در صورت نیاز به شروح دیگر انتخاب شده، مراجعه نماید. نمایش فهرست درختی کتاب فعال و انتقال به قسمت نمایش و مشاهده متن کامل کتاب جاری، از دیگر توانمندی های این بخش به شمار می رود.
4. قرآن
یکی از قابلیت های ویژه در این برنامه، عرضه متن قرآن کریم به خط عثمان طه و رسم الخط نیریزی همراه با امکانات جستجوی کلمات در آن است. نمایش و جستجو، دو قسمت اصلی این بخش از برنامه است.
در قسمت نمایش، متن کامل قرآن کریم با رسم الخط نیریزی در دسترس قرار گرفته و از طریق انتخاب شماره سوره، نام سوره، آیه، جزء و یا حزب های قرآن می توان به قسمت های مختلف قرآن منتقل شد. یکی از امکانات مفید در بخش قرآن، ترجمه آیات قرآن کریم و دستیابی به متن کامل قرآن به خط عثمان طه است.
در قسمت جستجو این امکان برای کاربر فراهم آمده است که با استفاده از دو فهرست ریشه و مشتق به پژوهش لفظی در آیات قرآن کریم بپردازد.
5. لغت نامه
به منظور فهم معانی لغات مورد نظر، لغت نامه 15 جلدی لسان العرب در برنامه ارائه شده است که کاربر با استفاده از فهرست ریشه و مشتق می تواند به مفهوم کلمات مشکل دست یابد.
این لغت نامه دارای دو قسمت مجزا با کارآیی های متفاوت است؛ در قسمت ریشه فهرست ریشه های لغات به ترتیب حروف الفبا قابل مشاهده است و در قسمت مشتق فهرستی از مشتقات تفسیر شده هر ریشه قابل دسترسی است. گفتنی است که پس از انتخاب واژه مورد نظر، متن مربوط به ریشه یا یکی از مشتقات آن در کتاب لسان العرب، در معرض استفاده کاربر قرار می گیرد.
سایر امکانات
در این برنامه، ویرایشگری با عنوان یادداشت قرار داده شده است که کاربر به کمک آن می تواند مطالب انتخابی را به این قسمت منتقل ساخته، پس از ویرایش، در پرونده ای خاص ذخیره کند و یا به چاپ برساند.
قابلیت های متنوع پژوهشی نظیر: علامت گذاری، نمایه زنی، رنگی کردن متن در موضوعات مختلف و حاشیه نویسی، و نیز انتقال آنها به قسمت یادداشت و یا انتقال مستقیم متن گزینشی به محیط MS-Word، از دیگر توانمندی هایی است که فضای پژوهشی این نرم افزار را برای استفاده محققان مهیا نموده است. ضمن اینکه به کمک قابلیت راهنما می توان به توضیحات لازم در باره هر قسمت از برنامه دست یافت.
در بخش امکانات برنامه، قابلیت انتخاب هفت نوع قلم نمایش وجود دارد و برای سهولت استفاده از برنامه نیز هفت نوع صفحه کلید رایج: «نور، ایران سیستم، زرنگار، سایه، ویندوز عربی، ماشین تایپ و ویندوز سینا» قابل دستیابی است. در قسمت تحقیقات می توان مسیری را جهت ضبط تحقیقات شخصی خود مشخص نمود و از امکاناتی چون: حذف نمایه ها، حاشیه ها، رنگ متن ها و علامت های موجود در تمامی کتب بهره مند گردید.
در قسمت «درباره»، اطلاعاتی در مورد نرم افزار جامع فقه اهل البیت(ع)، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و نیز معرفی کتابخانه دیجیتالی نور ارائه گردیده است. گفتنی است که ویرایشگر فارسی و لاتین نورنگار و مبدّل نور در بخش ضمایم این نرم افزار گنجانده شده است.
