ره آورد نور

معجم الفاظ الینابیع الفقهیة

کتاب الینابیع الفقهیة دوره کامل کتاب های فقهی قرن سوم تا نهم هجری را شامل می باشد. این کتاب در چهل مجلّد مشتمل بر چهل عنوان کتاب فقهی از 21 نویسنده و فقیه بزرگ می باشد. عناوین و موضوعات این کتاب در بیش از چهل موضوع فقهی دسته بندی شده است.

نام کامل این کتاب «سلسلة الینابیع الفقهیة» می باشد که تحت اشراف استاد گرانقدر «علی اصغر مروارید» جمع آوری شده است. امتیاز اصلی این کتاب تقسیم فقه بر اساس ابواب و موضوعات، و قرار دادن هر یک از ابواب فقهیِ کتب مختلف در جایگاه خاصّ خود می باشد؛ به عنوان مثال، باب طهارت ینابیع شامل ابواب طهارت از هر یک از چهل کتاب فقهی موجود در مجموعه می باشد که آن را یکجا در اختیار اهل فنّ قرار می دهد و ایشان را از مراجعه به تک تک متون و یافتن مبحث مورد نظر در هر یک از آنها بی نیاز می سازد.

از دیرباز جمع آوری احادیث فقهی در مجموعه های فروع کافی، تهذیب، استبصار و یا وسائل الشیعة در میان فقهاء مرسوم بوده است. امّا این کار در مورد متون فتاوای استدلالی فقهاء کمتر انجام شده است.

جمع آوری مجموعه ای از کتاب های فقهی قرن دوم تا نهم در کتاب «سلسلة الینابیع الفقهیة»، یکی از کارهای پر ارزش در این زمینه می باشد.

مراحل تدوین ینابیع الفقهیة

قسم اوّل از مجموعه سلسلة الینابیع الفقهیة که در 25 مجلد تدوین یافته است، شامل ابواب متنوع فقهی از کتب: فقه الرضا علیه السلام ، المقنع فی الفقه، الهدایة بالخیر، المقنعة، جُمل العلم و العمل، الانتصار، المسائل الناصریات، الکافی، النهایة، الجمل، العقود، المراسم العلویة، جواهر الفقه، المهذب، فقه القرآن، غنیة النزوع، الوسیلة، إصباح الشیعة، السرائر، إشارة السبق، شرایع الاسلام، المختصر النافع، الجامع للشرایع، قواعد الأحکام و اللمعة الدمشقیة می باشد. در قسم دوم، متون جدیدی به آن پیوسته که عبارت اند از: «الاشراف، الاقتصاد، الخلاف، المبسوط، نزهة الناظر، تبصرة المتعلمین، إرشاد الأذهان، تلخیص المرام، الرسالة الفخریة، الدروس الشرعیة، البیان، النفلیة، المحرر، الموجز الحاوی، مسائل ابن طی» و با اضافه شدن این متون، مجموعه یاد شده به 40 مجلد بالغ گشته است.

قدیمی ترین متن این مجموعه، کتاب شریف «فقه الرضا» منسوب به امام رضا علیه السلام می باشد که بر طبق این نسبت، سیر زمانی این متون از اواخر قرن دوم هجری آغاز گردیده است و تا میانه قرن نهم ادامه یافته است. بنا بر این، سیر تطوّر مباحث فقه شیعی در طول هشت قرن به سهولت در اختیار پژوهشگران قرار می گیرد و اختلاف آراء و اقوال فقهاء در طول این أزمنه روشن می گردد. شایان ذکر است که نسخ مراجعه شده در تدوین این سلسله فقهی، نسخه های اصلی و معتبر بوده و از این جهت، بسیار حائز اهمیت می باشد؛ چه اینکه برخی از نسخه های چاپ شده دارای نقایص و اغلاطی بوده و اهل تحقیق را به زحمت می افکنده است. علاوه بر این، این موسوعه در برگیرنده متونی است که برای اوّلین بار در ضمن این مجموعه به صورت موضوعی تبویب و چاپ شده است و اهمّیّت این مطلب بر اهل فنّ پوشیده نیست.

ابواب فقهی الینابیع الفقهیة

ابواب مختلفی که در کتاب ینابیع و نیز نرم افزار آن آمده است، از این قرار است: 42 کتاب مشهور فقهی از طهارت تا دیات که عبارتند از:

1. طهارت
2. صلات
3. خمس
4. زکات
5. صوم
6. حجّ
7. جهاد
8. سبق و رمایه
9. کفارات، نذور و قَسَم
10. قضا و شهادات
11. متاجر
12. وقف و صدقات
13. هبات و عطایا
14. اقرار
15. وصایا
16. ارث
17. دَین
18. رَهْن
19. حجر و تفلیس
20. ضمان
21. حواله
22. کفالة
23. صلح
24. وکاله
25. غصب
26. جعاله
27. لقطه
28. إحیاء موات
29. شفعه
30. شرکه
31. مضاربه
32. ودیعه
33. عاریه
34. مزارعه
35. مساقاة
36. اجاره
37. نکاح
38. طلاق
39. صید و ذباح
40. حدود
41. قصاص
42. دیات

ترتیب زمانی کتاب های فقهی ینابیع

اگر در صدد ارائه کتاب های فقهی موجود در این نرم افزار به حسب زمانی و بر حسب نویسنده باشیم، می توان مجموعه ذیل را عرضه نمود:

1. منسوب به امام رضاعلیه السلام (148 - 202 ق)

• - فقه الرضا علیه السلام

2. شیخ صدوق قدس سره (306 - 381 ق)

• - المقنع
• - الهدایة

3. شیخ مفید قدس سره (338 - 413 ق)

• - المقنعة
• - الاشراف

4. سید مرتضی قدس سره (255 - 436 ق)

• - جمل العلم و العمل
• - الانتصار
• - الناصریات

5. ابو الصلاح حلبی (347 - 447 ق)

• - الکافی

6. شیخ طوسی ( 385 - 460 ق)

• - النهایة
• - الجهل و العقود
• - الاقتصاد
• - الخلاف
• - المبسوط

7. سَلّار (متوفای 463 ق)

• - المراسم

8. القاضی ابن براج (401 - 481 ق)

• - جواهر الفقه
• - المهذب

9. سعید بن هبة الله راوندی (متوفای 573 ق)

• - جواهر الفقه
• - المهذب

10. ابن زهرة (511 - 585 ق)

• - الغنیة

11. ابن حمزة (قرن ششم)

• - الوسیلة

12. الکیدری (قرن ششم)

• - إصباح الشیعة

13. ابن ادریس (543 - 598 ق)

• - السرائر

14. علی بن أبی الفضل(قرن ششم)

• - إشارة السبق

15. محقّق حلّی قدس سره (602 - 676 ق)

• - شرایع الاسلام
• - نزهة الناظر

17. علّامه حلّی قدس سره (648 - 726 ق)

• - قواعد الاحکام
• - التبصرة
• - ارشاد الاذهان
• - تلخیص المرام

18. فخر المحقّقین قدس سره (682 - 771 ق)

• - الرسالة الفخریة

19. محمد بن مکی، شهید ثانی ( 734 - 786 ق)

• - اللمعة الدمشقیة
• - الدروس الشرعیة
• - البیان
• - الألفیة
• - النفلیة

20. ابن فهد حلّی ( 757 - 841 ق)

• - المحرّر
• - الموجز الحاوی

21. ابن طی (متوفای 855 ق)

• - المسائل

ضمایم برنامه

در لوح فشرده نور الفقاهة علاوه بر معجم های موضوعی نور الفقاهة و معجم الفاظ کتاب ینابیع الفقهیة، چند تواشیح به زبان عربی نهاده شده است که از جمله آنها می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• - بسم اللّه النور
• - اسماء اللّه الحسنی
• - النبی العربی (در مورد پیامبر اکرم علیه السلام)
• - ثار اللّه (در مورد امام حسین علیه السلام)
• - الحجة بن الحسن
• - یا ربّ
• - روح اللّه (در مورد امام خمینی قدس سره)

همراه هر تواشیح یک صفحه گرافیکی نسبتاً زیبا و متناسب با موضوع آن تواشیح در برنامه موجود می باشد. علاوه بر این تواشیح ها، حدود نیم ساعت فیلم در باره زیارت امام رضا علیه السلام همراه با مدح امام رضا علیه السلام در این لوح فشرده گنجانده شده است. علّت انتخاب این فیلم، این بوده که کتاب فقهی منسوب به امام رضا علیه السلام در این لوح فشرده ارائه گردیده است.

نکته قابل ذکر این است که در برنامه می توان یک حالت محافظ صفحه نمایش تنظیم نمود که بعد از گذشت زمان 1 تا 60 دقیقه، پس از اینکه هیچ تماسی از طرف کاربر با کامپیوتر صورت نگیرد، به طور خودکار توسط برنامه تواشیح دلخواه به اجراء گذاشته شود.

گفتنی است کسانی که می خواهند از صوت های موجود در برنامه به طور مستقل استفاده نمایند، تواشیح ها و فیلم در شاخه Yanabi موجود می باشد.

همچنین، کاربرانی که می خواهند تصاویر زیبای برنامه را با تواشیح ها و متناسب در صفحه پیش نمایش(Desktop) محیط ویندوز خود به صورت پس زمینه (Background)ذخیره نمایند، می توانند این تصاویر را در شاخه BMP لوح فشرده پیدا نمایند.