ره آورد نور

سرشاخه های اصلی عناوین این بخش در سایت حوزه نت عبارت است از: ترجمه، علوم قرآنی، تفسیر، تفسیر موضوعی، دائرة المعارف، قرآن و اهل بیت علیهم السلام ، ادیان و تمدن ها در قرآن، قرآن و ادبیات، مؤسسات قرآنی، خادمان قرآن، کتابخانه، نگارخانه، پایگاه ها و نرم افزارهای قرآنی.

در این نوشتار با ارائه گزارشی از محتوای هر بخش به نقد و بررسی آن می پردازیم.

1. قرآن و ترجمه

در قسمت ترجمه، افزون بر ترجمه قرآن از آیة الله مکارم شیرازی و استاد فولادوند، ترجمه انگلیسی قرآن نیز در نظر گرفته شده است و کاربر علاوه بر مطالعه ترجمه قرآنی، می تواند از آوای دلنشین تلاوت آن بهره مند شود. ضمن آن که در این قسمت، معرفی کوتاهی از سوره ها نیز ارائه شده است. نخستین نکته ای که در بخش ترجمه جلب توجه می کند، محدود بودن تعداد ترجمه هاست که جا دارد از ترجمه های بیشتری استفاده شود.

2. بخش علوم قرآنی

قسمت علوم قرآنی مشتمل بر مهمترین مباحث علوم قرآنی است و اکثراً از کتاب علوم قرآنی آیة الله معرفت و تفسیر المیزان اخذ شده است، که مباحثی همچون: وحی، تاریخ قرآن، اعجاز، حجّیت قرآن، تقسیمات قرآن، محکم و متشابه، جاودانگی قرآن و قرائات قرآن را شامل می شود. ذیل هر یک از این عناوین، مقالات متعددی گنجانده شده تا ابعاد مختلف عنوان را پوشش دهد. نام برخی از مقالات تکراری است و در بین مقالات هیچ گونه ارتباط منطقی وجود ندارد.

3. تفسیر

در قسمت تفسیر ابتداء کلیاتی درباره تاریخ تفسیر، مقدمات علم تفسیر و روشهای تفسیری مطرح شده است. ظاهراً پژوهشگرانی که محتوای بخش قرآن را طراحی کرده اند، فقط به روش تفسیر ترتیبی و موضوعی اعتقاد داشته اند؛ زیرا از میان روش های مختلف تفسیری، صرفاً به این دو روش اشاره نموده اند.

پس از بیان کلّیاتی در باب علم تفسیر، تفاسیر مهمّ شیعه معرفی گردیده که در این عنوان 6 تفسیر اصلی شیعه به اختصار معرفی گشته و سپس ذیل عنوان تفسیر ترتیبی، تفسیر 15 سوره از کتاب «آشنایی با قرآن» اثر استاد مطهری اقتباس شده است.

4. تفسیر موضوعی

این قسمت، موضوعات بسیار گسترده ای را در 11 عنوان ارائه داده است که از «قرآن در قرآن» آغاز، و با «زن در قرآن» ختم می شود. این عناوین آن چنان گسترده و جامع است که به طراحان سایت اجازه می دهد، هر مطلبی را که به گونه ای با معارف قرآنی مرتبط است، در این مجموعه قرار دهند. بخصوص این که به ارتباط منطقی مباحث توجه چندانی نشده است و ارزش مباحث از لحاظ جزئی و کلّی بودن در یک حد نیستند؛ مثلاً عنوان مباحث اجتماعی و مباحث اقتصادی، در کنار عناوینی همچون: «هدایت و ضلالت» و یا «پیامبر خاتم» یک جا به چشم می خورد. برخی دیگر از مباحث این بخش عبارتند از: اخلاق در قرآن، تعقل و تفکر در قرآن، خانواده در قرآن، سفر در قرآن و... .

جالبترین قابلیت در این بخش، مطالبی است که ذیل عنوان مباحث اقتصادی جمع آوری شده است. البته در این قسمت با مطالبی همچون: رتق و فتق آسمان ها و زمین، پوشش هوایی حافظ زمین، حضرت یوسف وزیر اقتصاد دولت مصر، سلامت اجتماع به سلامت اقتصاد بستگی دارد، برخورد می کنیم که ارتباط اندکی با مباحث اقتصادی قرآن دارند و از بسیاری از مباحث اقتصادی غفلت شده است.

5. دائرة المعارف

با آن که عنوان تفسیر، خاصّه بخش تفسیر موضوعی، از قابلیت و گستردگی لازم برای پوشش دادن به سایر عناوین مباحث قرآنی برخوردار بود، برای سهولت دستیابی به معانی لغوی برخی واژه های مهم و ارائه توضیح مختصری درباره آنها، این قسمت در نظر گرفته شده است. مباحثی همانند: تذکّر و تفکّر، لعان، مکافات عمل و معاد، کفر، انذار و عالم برزخ در این قسمت مطرح شده است.

نکته مهمی که در این قسمت جلب توجه می کند، ارائه مکرّر برخی از عناوین است که علی القاعده می توانست در فهرست عناوین تفسیر موضوعی جای بگیرد، در حالی که علاوه بر ارائه آن در بخش تفسیر موضوعی، مجدداًً در دائرة المعارف نیز مطرح شده است. یکی از این عناوین، «عالم برزخ» است که در دو بخش تفسیر موضوعی و دائرة المعارف توأماً ذکر شده است، با این تفاوت که متنِ یکی برگرفته از آثار استاد مطهری قدس سره است، و دیگری از کتاب «اعتقاد ما» اثر آیة الله مکارم شیرازی اخذ شده است.

6. قرآن و اهل بیت علیهم السلام

پاسداشت جایگاه رفیع احادیث اهل بیت علیهم السلام در تفسیر و تبیین معارف قرآنی و اهمیتی که قرآن کریم به نقش محوری ولایت در سعادت و هدایت جامعه نموده است، طراحان سایت را بر آن داشته که بخشهای ویژه ای را به قرآن و اهل بیت علیهم السلام اختصاص دهند و از این جهت کاری شایسته و درخور تقدیر را سامان دهند. این بخش به چهار فصل تقسیم می شود؛ فصل «قرآن و عترت» که رابطه قرآن و عترت و جایگاه اهل بیت علیهم السلام در قرآن را بررسی می کند و به تفسیر آیاتی که در شأن و مقام ولایت نازل شده است، می پردازد. در فصل دیگر با عنوان «قرآن و حدیث»، به رابطه قرآن و سنت توجه شده است و در فصل سوم، موضوع «امامت در قرآن» بررسی شده و مباحثی همچون «مسائل کلّی امامت» و «امامت اهلبیت علیهم السلام »در قرآن مطرح شده است.

با توجه به رابطه محکم مفهوم ولایت با حکومت در اندیشه سیاسی شیعه، در انتهای این بخش فصلی به بررسی «حکومت در قرآن» اختصاص داده شده و درباره برخی از عناصر حکومت دینی نظیر: بیعت، مشورت و احزاب سخن به میان آمده است.

7. ادیان و تمدن ها در قرآن

در این بخش، تقارن پرمحتوایی بین دین و تمدن ایجاد شده است و پس از بررسی مباحث کلّی در مورد دین، رسالت پیامبران و کتب آسمانی، دیدگاه قرآن درباره یهودیّت و مسیحیّت بیان گردیده است. آنگاه به بررسی رابطه قرآن و تمدّن اسلامی و نیز مبانی تمدّن اسلامی در هشت عنوان پرداخته شده است. رشد اجتماعی، عوامل ایجاد و بقاء جامعه، آزادی در اسلام، حدّ و مرز کشور اسلامی و رهبر جامعه اسلامی برخی از این عناوین هستند.

در انتهاء برای تکمیل مطالب این بخش، فصلی نیز به بیان دیدگاه قرآن در خصوص مسلک های باطل همچون بت پرستی و شرک و جن پرستی اختصاص یافته است.

8. قرآن، هنر و ادبیات

این بخش به دو قسمت اصلی تقسیم شده است: قرآن و هنر، قرآن و ادبیات. در قسمت «قرآن و هنر»، مقالاتی در باره پیدایش خطّ عربی، قرائت قرآن و آهنگ سوره ها ارائه شده است، و در قسمت «قرآن و ادبیات»، در مورد صنایع ادبی، قصّه های قرآنی و سرانجامْ مَثَل های قرآنی بحث شده است.

در عنوان «قصّه های قرآن» فقط به 4 قصّه، و در عنوان «مَثَل های قرآن» به 2 مَثَل اشاره شده است، در حالی که جا داشت ضمن ارائه نمونه های بیشتری از قصّه های قرآن، مباحث کلی راجع به اصول قصّه پردازی قرآنی یا ویژگی های مَثَل های قرآنی نیز به این قسمت ها افزوده شود.

9. مؤسسات قرآنی

مؤسسات قرآنی به سه گروه: مؤسسات علمی، خدماتی و گنجینه های قرآنی تقسیم شده است. در گروه مؤسسات علمی به مشخصات 19 مرکز پژوهشی و آموزشی قرآنی اشاره شده است که متأسفانه بسیاری از آنها به روز نمی باشد و تغییرات جدید آنها اعمال نشده است.

در قسمت مؤسسات خدماتی نیز به جای معرفی مشخصات و نشانی مراکزی که به ارائه خدمات قرآنی می‌پردازند، مقاله ای از کتاب علوم قرآنی آیة الله معرفت با عنوان «پیشینه چاپ قرآن کریم» انتخاب شده است که معلوم نیست چه ارتباطی با مؤسسات خدماتی دارد!

بخش گنجینه قرآن نیز تا زمان نگارش این مقاله آماده نشده است و چنانچه روی آن کلیک کنید، عبارت «در دست تهیه» را مشاهده خواهید نمود.

10. خادمان قرآن

یکی از اقدامات شایسته بخش قرآنِ پایگاه حوزه نت، معرفی خادمان قرآن است که متأسفانه هنوز کامل نیست و به اطلاعات گسترده تری نیاز دارد. در این قسمت، خادمان قرآن در شش گروه: قرآن پژوهان، مفسران، حافظان، قاریان، هنرمندان و خادمان برگزیده قرآن معرفی می شوند. قسمت قرآن پژوهان فعلاً خالی است، و در قسمت مفسّران، علّامه طباطبائی قدس سره و آیة الله جوادی آملی معرفی شده اند و از سایر مفسّران، نامی به میان نیامده است. از جمع حافظان مشهور قرآن نیز فقط به ارائه گفت و گویی با استاد شهریار پرهیزکار پرداخته است که امید است بزودی بخش های دیگر آن تکمیل شود. همچنین، قسمت قاریان، هنرمندان و خادمان برگزیده نیز خالی است.

11. کتابخانه

بخش کتابخانه به معرفی و ارائه متن کتب، مجلات، مقالات و پایان نامه های قرآنی می پردازد و در آن، بخشی را نیز با عنوان «کتابخانه» در نظر گرفته اند. در قسمت کتب، 16 کتاب قرآنی که نیمی از آنها را مجلدات مختلف کتابِ «آشنایی با قرآن» اثر استاد مطهری تشکیل می دهد، قرار داده شده است. در قسمت مجلات نیز 22 مجله مذهبی قرار دارد که با تقه (کلیک) بر روی تصویر هر کدام، فهرست شماره های موجود ارائه می شود و پس از انتخاب عناوین، متن کامل مطالب نشریه قابل مطالعه خواهد بود و بدین ترتیب، مجموعه ارزشمندی از جدیدترین مقالات مذهبی را در اختیار کاربران علاقه‌مند قرار می دهد.

متأسفانه! تنها مجله قرآنی این مجموعه، صحیفه مبین است که فقط 3 شماره از آن ارائه گردیده است.

در قسمت مقالات، 4 مقاله قرار داده شده است که اکثراً به مباحث اجتماعی اسلام توجه دارند. اما مشخص نیست که چرا این مقالات را ذیل عناوین قبلی همچون تفسیر موضوعی قرار نداده اند؟! و اگر قرار است این قسمت، به مقالات اختصاص داده شود، چرا از انبوه مقالات فقط به همین 4 مقاله بسنده شده است؟!!

قسمت کتابنامه، یکی دیگر از بخش های کتابخانه است که در آن نیز دو کتاب: «مبادی اخلاق در قرآن» و «الاصفی فی تفسیر القرآن» معرفی گشته است.

مسؤولان سایت، در قسمت پایان نامه مطلب خاصّی قرار نداده اند و فقط با اتصال (link) به پایگاه تسنیم، به معرفی پایان نامه های دانشگاه آزاد اسلامی پرداخته اند.

12. نگارخانه

یکی از قسمت های بخش قرآنِ سایت، قسمت نگارخانه است که سه گزینه: فیلم، صوت و تصویر نیز برای آن در نظر گرفته شده است، اما فعلاًهیچ کدام از آنها فعّال نیستند.

13. پایگاه های قرآنی

در این بخش 16 پایگاه قرآنی معرفی شده که جذّابترین آنها شبکه منابع قرآنی است که حاوی صدها مقاله جالب قرآنی به زبان انگلیسی است. همچنین، پایگاه های دیگری همچون: شبکه قرآن، ترتیل استاد پرهیزکار، پایگاه قرآنی، مجله گلستان قرآن و جستجوی موضوعی قرآن در آن قرار گرفته است. در انتهاء این بخش، عنوان «نرم افزارهای قرآنی» وجود دارد که در آن بیش از 20 نرم افزار قرآنی معرفی شده است.

سخن آخر

بخش قرآن سایت حوزه نت، در نگاه اوّل بسیار غنی و پر محتوا به نظر می رسد. چنانکه بررسی زیر مجموعه های متعدّد بخش قرآن نیز این نظر را تأیید می کند و از تلاش گسترده پژوهشگران سایت برای شناسایی منابع معتبر و گزینش مطالب گوناگون خبر می دهد. اما برای آن که این تلاش ارزشمند مفیدتر و پرثمرتر شود، باید تجدید نظر اساسی در نظام طبقه بندی مباحث به وجود آید و از اصطلاح نامه های موجود در زمینه علوم و معارف قرآن استفاده مطلوب صورت گیرد.

نکته دیگر، ضرورت روزآمدی مستمر سایت است. به گونه ای که کاربر پس از هر بار مراجعه با نکات جدید و مطالب خواندنی تر مواجه شود و این تغییر را در صفحه اوّل مشاهده کند.

امید است با همّت دست اندرکاران سایت که گنجینه بزرگی از معارف دینی را در این پایگاه گردآورده اند، کاستی های آن بزودی برطرف شود و این پایگاه به یکی از بهترین سایت های اسلامی تبدیل شود.