چکیده

علوم اسلامی دیجیتال، در حقیقت شاخه خاصّی از علوم انسانی دیجیتال است که به کاربست فنّاوری‌های نوین اطّلاعات در حوزه علوم اسلامی می‌پردازد. از جمله فواید اصلی علوم انسانی دیجیتال، می‌توان به افزایش دقّت و سرعت در پژوهش‌ها، تحلیل بهتر داده‌ها، تسهیل مشارکت و نوآوری در پژوهش اشاره کرد. با به‌کارگیری فنّاوری‌های دیجیتال و هوش مصنوعی در پژوهش‌های اسلامی، می‌توان به این ویژگی‌های ارزشمند علوم انسانی دیجیتال در حوزه پژوهش‌های اسلامی دست یافت. در کنار برخی از مراکز داخلی، مؤسّسات متعدّدی در غرب با اهداف مختلفی به طور تخصّصی بر روی موضوع علوم اسلامی دیجیتال تمرکز دارند که غالباً به نحوی زمینه استشراق دیجیتال را فراهم می‌کنند. شناسایی این مراکز و فعّالیت‌ها، هم از نظر جنبه‌های پژوهش اسلامی و هم از نظر سیاست‌گذاری پژوهشی، تأثیر بسزایی در توسعه دیدگاه‌ها خواهد داشت. در این مقاله، به معرّفی اجمالی مراکز و پروژه‌های شاخص در این زمینه پرداخته شده است.

 چکیده

مدرنیته‌ای که ارمغان نگاه مادی صرف به انسان و جهان است، بشر امروز، به‌ویژه غربیان را با بحران‌های روانی گوناگون مواجه کرده است. نگاه نقدی دانشمندان غربی به فنّاوری‌زدگی و ماشینی‌شدن زندگی، و نیز ایجاد مراکز معنادرمانی برای رفع معضلات ناشی از زندگی مادّی‌انگارانه صرف در میان غربیان، روی‌آوردن مردم به ادیان شرق مانند ذن و بودیسم، راه‌اندازی مکاتب عرفانی و معنویت‌های ساختگی، از نشانه‌های تلاش غرب برای رهایی از بحرانی است که دامنگیرش شده است. در چنین وضعیتی، معرّفی اسلام به مثابه دین آسمانی که برای سعادت انسان برنامه‌ای مدوّن دارد، پذیرش بیشتری خواهد داشت. در این مقاله، نقش فضای مجازی در معرّفی اسلام به جوامع غرب با توجّه به نامه‌های رهبری بررسی خواهد شد.

چکیده

نظارت بر فضای مجازی با هدف صیانت از حقوق کاربران، از الزامات این فضاست که در کشورهای گوناگون، قوانین و مقرراتی برای آن تدوین شده و بر پایه آن، حقوق و تکالیفی برای کاربران فضای مجازی تعیین گردیده است. از چالش‌های مطرح در نظارت بر فضای مجازی، تعارض احتمالی آن با حریم خصوصی کاربران است. در این مقاله، به بررسی جنبه‌های نقض حریم خصوصی کاربران با وضع قوانین نظارتی و راه‌های جلوگیری از نقض حریم خصوصی پرداخته خواهد شد.

چکیده

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور که پیشگام در کاربرد فنّاوری اطّلاعات و علوم رایانه برای پژوهش در علوم اسلامی و انسانی به شمار می‌رود، از همان آغاز کار، افزون بر رقمی‌سازی محتواهای معتبر، ابزارها، امکانات و قابلیت‌هایی نیز برای تسهیل کار پژوهشگران عرضه کرده و با انجام پژوهش‌های دقیق در متون، و استخراج اصطلاحات مهم و کاربردی در هر شاخه از دانش، ارزش علمی به متون افزوده است. نتیجه این فعالیت‌ها، تولید برنامه‌های متنوّع با روش‌های: درختواره‌ای، معجم موضوعی، دانشنامه و فرمت تخصّصی است. معاجم موضوعی (فرهنگ‌های موضوعی)، از جمله مهم‌ترین روش‌های غنی‌سازی و سازمان‌دهی محتواست. در این مقاله، به معرّفی یکی از تازه‌ترین محصولات مرکز که با استفاده از این شیوه تولید شده، یعنی «معجم موضوعی آثار ملاصدرا» پرداخته خواهد شد.

چکیده

محتوای دینی، به سبب انگیزه‌های گوناگون که برای اقبال به آن است، مخاطب‌های فراوانی دارد. ازاین‌رو، اهتمام به محتوای دینی در فضای مجازی و افزایش کمّی و کیفی آن، از جهاتی بسیار اهمّیّت دارد. در این میان، محتواهایی که برای مخاطبان عمومی عرضه می‌شوند، به دلیل طیف خاصّ آنها و نوع استفاده ایشان از آن محتواها، بیشتر در کانون توجّه قرار دارد. در این مقاله، به بررسی وضعیت کمّی و کیفی محتوای دینی در فضای مجازی با محوریت مخاطبان عمومی پرداخته خواهد شد.

چکیده

وجود شبکه ملّی اطّلاعات، دسترسی امن و پایدار به خدمات ملّی را برای کاربران فراهم می‌نماید و زمینه لازم را برای بهره‏‌مندی آنها از پهنای باند بسیار مطلوب جهت ارتباط و انتقال اطّلاعات ایجاد می‏‌کند. با راه‏‌اندازی این شبکه، وابستگی به منابع خارجی اینترنت از بین می‏‌رود و استقلال در این زمینه برای کشور به دست می‏‌آید.

یکی از الزامات شبکه ملّی اطّلاعات، امکان عرضه انواع محتوا و خدمات ارتباطی سراسری برای آحاد مردم است. از آنجا که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محتوای رقمی در حوزه علوم اسلامی و انسانی است، جایگاهی ویژه در این شبکه خواهد داشت. در این مقاله، با بررسی الزامات محتوایی شبکه ملّی اطّلاعات، نقش مرکز در ایجاد و پویایی آن تبیین خواهد شد.

اشاره

رجال، دانشی بسیار مؤثّر در علوم اسلامی و از دید کاربرد، بسیار پیچیده است. ازاین‌رو، استفاده از رایانه برای انجام پژوهش‏‌های رجالی، بسیار توصیه می‏‌شود. برنامه درایةالنور 2، از مهم‏ترین برنامه‏‌های رایانه‏‌ای در رجال شیعه است که قابلیت‏‌ها و امکانات گوناگونی برای پژوهشگران فراهم کرده است. در این مقاله، به بررسی مقایسه‏ ای این برنامه با برنامه «جوامع الکلم» و پایگاه «رواة الحدیث الجامع» از دید رابط کاربری خواهیم پرداخت.

چکیده

مفهوم «مراکز حدیثی» در علوم حدیث، مصادیق گوناگونی دارد. یکی از مصادیق آن، حوزه‌های جغرافیایی رخدادهای حدیثی و مصداق دیگر آن، مؤسسه‌ها و سازمان‌هایی است که در زمینه حدیث فعّالیّت می‌کنند. در این نوشتار، معنای دوم قصد شده است. از این رو، مراکز و مؤسسه‌های حدیثی به‌اجمال معرفی شده، فعّالیّت‌هایشان به‌اختصار بیان خواهد گردید. سپس، به بررسی زمینه‌های استفاده از فنّاوری‌های نوین اطّلاعاتی در علم حدیث می‌پردازیم و توصیه‌هایی برای بهره‌مندی مؤثّر از این فنون در زمینه مباحث گوناگون دانش حدیث عرضه خواهد شد.

اشاره

عفاف داشتن و محجوب بودن، از فضایل اخلاقی بشر دانسته شده است که به مثابه امری درونی برای هر انسان، فارغ از دین و مذهبی که دارد، مطلوب شمرده می‌شود. تأکید ادیان آسمانی، به‌ویژه دین مبین اسلام بر رعایت عفاف و حجاب نیز بر مبتنی بودن آنها بر فطرت دلالت می‌کند؛ هر چند این فضیلت اخلاقی و امر فطری، در ادوار گوناگون و جوامع مختلف به دلایل و عللی، گاه مغفول مانده یا در تزاحم با دیگر امور فطری قرار داده شده است. انسان در جوامع گوناگون، نیازمند رعایت عفاف و حجاب است و امروزه با نفوذ اینترنت و ابزارهای گوناگون فضای مجازی در میان مردم، تشکیل جوامع مجازی و نیز بحث عفت و حجاب در آن ضرورت یافته است. در این مقاله، به بررسی فعّالیّت‌های انجام شده در موضوع عفاف و حجاب و نیز عفاف و حجاب کابران در فضای مجازی پرداخته خواهد شد.

اشاره

مدرنیته ای که ارمغان نگاه مادّی صرف به انسان و جهان است، بشر امروز، به ویژه غربیان را با بحران های روانی گوناگون مواجه کرده است. نگاه نقدی دانشمندان غربی به فنّاوری زدگی و ماشینی شدن زندگی، و نیز ایجاد کلینیک های معنادرمانی برای رفع معضلات ناشی از زندگی مادّی انگارانه صرف در میان غربیان، روی آوردن مردم به ادیان شرق مانند ذن و بودیسم، راه‌اندازی مکاتب عرفانی و معنویّت های ساختگی، همگی از نشانه های بحرانی است که دامن گیر انسان غربی است. در چنین وضعیّتی، معرّفی اسلام به مثابه دین آسمانی که برای سعادت انسان برنامه ای مدوّن دارد، پذیرش بیشتری خواهد داشت. فضای مجازی با توجّه به سرعت انتقال اطّلاعات، و محدود نبودن به مکان و زمان و قابلیّت‏های گوناگون دیگر، ابزاری مناسب در معرّفی اسلام خواهد بود. در این مقاله، نقش فضای مجازی در معرّفی اسلام به جوامع غرب بررسی خواهد شد.