کلیدواژگان: پایگاه حوزه، فضای مجازی، محتوای دینی، حوزه نت.
مقدّمه
حوزه‌های علمیه، مهمّترین نهاد دینی و فرهنگی کشور هستند که امر تبیین آموزه‌های دینی و دفاع از آن و پاسخ به شبهات را وظیفه اوّل خود می‌دانند. مراکز حوزوی و طلّاب علوم دینی، از مهمّترین ارکان این نهاد تأثیرگذارند. ظهور فنّاوری اینترنت، باعث شد که از امکانات وب و ظرفیت‌های پیرامون آن، به‌خوبی و در حدّ امکان استفاده شود. گرچه در شیوه‌های بهره‌مندی از امکانات وب و ظرفیت‌های آن، فرازوفرودهایی بوده است، امّا می‌توان گفت در طول مدّت حدود 30 سال از عمر اینترنت در ایران، حوزه‌های علمیه از پیشتازان استفاده از این فرصت بوده‌اند.
البته با تغییرات سریع فنّاوری و نوبه‌نوشدن امکانات اینترنت و تغییر شیوه‌های اطّلاع‌رسانی و یا خدمات‌گیری از اینترنت، مراکز حوزوی هم در این سال‌ها همگام با این تغییرات، به موقع حرکت نموده است. پایگاه اطّلاع‌رسانی حوزه، یکی از وبگاه‌هایی است که از اوّلین روزهای پیدایش اینترنت در ایران، تأسیس شده و تاکنون به اطّلاع‌رسانی دینی و فرهنگی پرداخته است. این پایگاه، وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است. در ادامه، ضمن معرّفی کلّی این پایگاه، به مهمّترین ویژگی‌های آن اشاره می‌شود.
معرّفی پایگاه
پایگاه اطّلاع‌رسانی حوزه، از مهمّترین و غنی‌ترین پایگاه‌های دینی به زبان فارسی است که در جهت تبلیغ، ترویج و اطّلاع‌رسانی نسبت به معارف دینی و موضوعات فرهنگی و ملّی، با هدف تبیین و روشنگری، و در راستای پاسخگویی به نیازهای دینی و فرهنگی افراد جامعه و ترغیب و جهت‌دهی آنها به سبک زندگی ایرانی اسلامی، در شبکه جهانی اینترنت فعّالیت می‌کند.
این پایگاه، از سال 1377 راه‌اندازی شده و اکنون با ربع قرن تلاش و فعّالیت مستمرّ، غنی‌ترین درگاه متن‌محور در موضوعات دینی و فرهنگی به زبان فارسی است که حجم انبوهی از اطّلاعات مذهبی، فرهنگی و ملّی را در اختیار مخاطبان قرار داده است.
این پایگاه مخاطبِ هدف خود را کاربران علاقه‌مند به موضوعات دینی و کاربران نیازمند به اطّلاعات اسلامی و فرهنگی با سطح عمومی انتخاب کرده است؛ امّا بازخوردهای بازدید کاربران، حکایت از آن دارد که بسیاری از فرهیختگان، مبلّغان و دست‌اندرکاران مباحث فرهنگی و تبلیغی نیز در زمره استفاده‌کنندگان از محتوای این پایگاه هستند.
در حال حاضر، این پایگاه برای بیشترِ جست‌وجوهای کاربران در زمینه‌های دینی و فرهنگی، پاسخ دارد و موتور جست‌وجوی گوگل، بسیاری از درخواست کاربران را به این پایگاه ارجاع می‌دهد. آمار روزانه صد هزار بازدید از پایگاه، شاهد این مدعاست.
عمر طولانی پایگاه، تغییر سریع امکانات مبتنی بر وب، تنوّع شیوه‌های آماده‌سازی و ارائه محتوا، تغییر ذائقه مخاطبان و مقتضیات زمان، موجب شده است که این پایگاه، از زمان راه‌اندازی تاکنون، در شیوه‌های گزینش و آماده‌سازی محتوا، ارائه محتوا و نیز در انتخاب سیستم‌های مدیریت محتوا، مراحل مختلفی را برنامه‌ریزی، ارائه و پشت سر بگذارد؛ امّا هیچ‌یک از این مسائل، خللی در اصل بقای پایگاه حوزه و ارائه خدمات دینی و تبلیغی آن ایجاد نکرده است. باید دانست که حضور مستمرّ در عرصه وب، آن هم در میان انواع پایگاه‌ها و مطالب پُر زرق و برق و حفظ جایگاه و رتبه پایگاه و حضور در کنار پایگاه‌های پُربازدید، کار آسانی نیست. امروزه وضعیت استفاده مردم از درگاه‌های اینترنتی و خدمات آنها، بسیار گسترده‌تر از گذشته است و روزبه‌روز بر آن افزوده شده است و این توسعه کاربری وب، رقابت و ماندگاری در این عرصه را سخت‌تر می‌کند.
برآیند اظهارنظر کاربران در تماس‌های تلفنی و رصد بازدیدهای کاربران از مطالب این پایگاه و بررسی دیدگاه‌ها و رایانامه‌هایی که کاربران به پایگاه ارسال می‌کنند و ماهانه به 1200 مورد می‌رسد، گویای آن است که سیصد هزار محتوای موجود در این پایگاه، مرجع مناسب و قابل اعتمادی برای بسیاری از علاقه‌مندان به معارف دینی شناخته می‌شود.
متأسّفانه، با وجود گذشت سال‌های نسبتاً زیاد از حضور مراکز دینی در اینترنت، هنوز مطالب و معارف دینی که مناسب با مخاطب عمومی باشد و برای این دسته از مخاطبان تهیه و غنی‌سازی شده باشد، به نحو کامل و منسجم در فضای مجازی عرضه نشده است. بر این اساس، پایگاه حوزه سعی نموده است که اوّلاً، از جهت کمّی همه آنچه را ممکن است، گردآوری و ارائه نماید و ثانیاً، علاوه بر تعداد مطالب، به ویژگی‌های کیفی محتواها نیز توجّه کند.
توجّه به سطح مخاطبان و گزینش محتوای متناسب با سطح کاربران هدف، ذکر منابع و مأخذ، رعایت مالکیت فکری مطالب، رعایت و به‌کارگیری قواعد نگارش و ویرایش، توجّه به نکات نمایشی و رابط کاربری و رعایت سیاست‌های کلّی نظام جمهوری اسلامی ایران، از جمله مواردی است که در مراحل کار و فعّالیت‌های وبگاه حوزه‌نت، مدّ نظر قرار می‌گیرد.
ویژگی‌های حوزه‌نت
مهمّترین ویژگی‌های پایگاه را می‌توان در موارد زیر برشمرد:
- - طراحی پایگاه بر پایه سواد اطّلاعاتی، دیجیتالی و رسانهای مخاطبان؛
- - برخورداری پایگاه از رابط کاربری پویا و انعطافپذیر بر پایه خواست کاربر (UI) و توجّه به تجربه کاربری (UX)؛
- - طراحی قالب پایگاه به صورت واکنش‌گرا نسبت به اندازه‌های مختلف صفحه نمایش؛
- - برخورداری از استاندارهای مناسب و بهینه در همه بخش‌ها و عناصر پایگاه به منظور آمادگی برای رصدشدن توسط موتورهای جست‌وجو؛
- - انبوه مطالب و گستردگی محتواهای متنی و چندرسانه‌ای؛
- - تنوّع بخش‌ها و قالب‌های ارائه محتوا؛
- - ارائه رایگان همه مطالب؛
- - توجّه به طیف‌های مختلف مخاطبان، همچون: جوانان، زنان، خانواده‌ها، طلّاب، دانشجویان و فرهیختگان؛
- - روزآمدسازی محتواهای پایگاه به صورت مستمرّ.
آمار محتوای پایگاه
آماری کلّی محتوای وبگاه حوزه‌نت به این شرح است:
- - متن قرآن کریم، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه، به همراه ترجمه و شرح‌های آنها؛
- - بخش ویژه دعا و زیارت و ارائه متن و ترجمه مفاتیح الجنان و نیز ارائه ادعیه، اذکار و نمازهای مستحبی؛
- - ارائه 20 هزار حدیث اهل‌بیت (ع)، همراه با جست‌وجو بر اساس کلیدواژه؛
- - متن کامل 43 هزار مقاله و گزیده کتاب و مطالب جالب و خواندنی در موضوعات مختلف دینی و فرهنگی؛
- - طبقه‌بندی بیش از 55 هزار مقاله، گزیده کتاب، پرسش‌وپاسخ، چکیده پایاننامه و... در موضوعات گوناگون (دانشنامه)؛
- - ارائه بیش از 7 هزار پرسش‌وپاسخ؛
- - ارائه بیش از 31 هزار مسئله شرعی و استفتا از مراجع عظام تقلید؛
- - عرضه متن بیش از 3000 سخنرانی دینی از خطبا و شخصیت‌های شناخته‌شده؛
- - ارائه متن بیش از 3700 مصاحبه و گفت‌وگو در موضوعات مختلف دینی و فرهنگی؛
- - متن کامل 250 عنوان کتاب در زمینه علوم اسلامی، تاریخ پیامبر و ائمه اطهار، احکام و... ؛
- - متن کامل 73 هزار مقاله مجلّه در قالب 3700 شماره مجلّه علمی، فرهنگی و اجتماعی در حوزه معارف دینی و علوم اسلامی؛
- - متن 320 ویژهنامه و بسته موضوعی به مناسبت‌های مختلف مذهبی، ملّی و فرهنگی؛
- - ارائه بیش از 40 هزار خبر با رویکرد ارائه اخبار علمی، فرهنگی، سیاسی و مسائل مرتبط با حوزه علمیه و فعّالیت‌های فرهنگی و دینی کشور؛
- - ارائه بیش از 17 هزار قطعه فیلم، صوت، تصویر و سایر اطّلاعات چندرسانه‌ای (حدیثنگاشت، سخن‌نگاشت، اینفوگرافی و پاورپوینت) در موضوعات مختلف دینی، فرهنگی، اطّلاع‌رسانی و سرگرمی؛
- - معرّفی بیش از 1300 نفر از علما و بزرگان و شخصیت‌های برجسته حوزوی؛
- - معرّفی و چکیده 20 هزار عنوان پایاننامه در زمینه علوم اسلامی و انسانی در سطح دکترا و کارشناسی ارشد از مراکز دانشگاهی و حوزوی؛
- - معرّفی 700 عنوان کتاب در زمینه موضوعات مختلف: علوم اسلامی، دفاع مقدّس و... .
پایگاه حوزه‌نت، در سال 1388 به دلیل ایجاد پورتال جامع مذهبی و دسته‌بندی موضوعی مناسب برای مخاطبان، به‌عنوان مقام اوّل بهترین پایگاه مبلغ و مروج اسلام و معارف اسلامی شناخته شد و موفّق به دریافت لوح افتخار و تندیس طلایی سومین جشنواره بینالمللی رسانه‌های دیجیتال، توسط معاون اوّل رئیس جمهور وقت گردید.
آنچه در این پایگاه عرضه شده است، حاصل تلاش بی‌وقفه پژوهشگران مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و متخصّصان فنّی آن از سال 1377 تاکنون می‌باشد. امید است که این تلاش ناچیز، مورد قبول حضرت حقّ سبحانه و تعالی و رضایت حضرات معصومین (ع) واقع گردد و عنایات آن بزرگوران، پیوسته شامل حال دست‌اندرکاران و کاربران گرامی این پایگاه باشد.