در حال حاضر، جهاد دانشگاهی در دنیای مجازی اینترنت با بیش از ده پایگاه اطلاع‌رسانی مشغول فعالیت و ارائه خدمات است که در حدود پنج مورد از پایگاه های فعلی جهاد دانشگاهی با رویکرد قرآنی مشغول فعالیت هستند. نگارنده این سطور سعی دارد پایگاه های اینترنتی جهاد دانشگاهی را که با رویکرد قرآنی مشغول فعالیت هستند، در این نوشتار معرفی کند.
1. خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا:http://iqna.ir)
«خبرگزاری قرآنی ایران» (ایکنا) نخستین و تنها خبرگزاری تخصصی قرآن کریم در جهان اسلام است که اخبار و رویدادهای مختلف ایران و جهان را در حوزه های مختلف همچون: سیاسی، فرهنگی، هنری، ادبی، اجتماعی، فعالیت‌های قرآنی، کودک و نوجوان با رویکرد قرآنی مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد.
ترویج فرهنگ متعالی و انسان‌ساز قرآن کریم در بین اقشار مختلف جامعه؛ اطلاع رسانی روزآمد و جامع از فعالیت‌های قرآنی سراسر کشور و بین الملل؛ تولید، ثبت و انعکاس مطالب قرآنی در حوزه های مختلف؛ انعکاس فضای قرآنی حاکم بر جمهوری اسلامی ایران به دیگر ممالک اسلامی؛ ترویج رویکرد همه‌جانبه به قرآن کریم در شئون و موضوعات مختلف علمی، هنری، فرهنگی، سیاسی، ادبی و اجتماعی؛ ارتقای آگاهی‌های قرآنی اقشار گوناگون جامعه؛ تولید جریان‌های فکری و فرهنگی در حوزه‌های مختلف با محوریت قرآن کریم و تبادل تجربیات و الگوهای موفق فعالیت‌ها و برنامه‌های قرآنی در سطوح داخلی و خارجی، عمده اهداف مورد نظر خبرگزاری قرآنی ایران می باشد.
محتوای پایگاه ایکنا: این پایگاه به بیش از ده زبان زنده دنیا ارائه می‌شود که از جمله آنها می‌توان زبان: فارسی، عربی، اردو، انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، ژاپنی، ترکی و بلغاری را نام برد. اگرچه مقدار بسیاری از مطالب موجود در بخش زبان‌های غیر فارسی، همان ترجمه مطالب بخش فارسی است، اما این به معنای همسانی کامل مطالب ارائه شده نمی‌باشد؛ بلکه پایگاه در هر زبان تا حدودی مستقل بوده و متناسب با آن زبان به اطلاع‌رسانی و عرضه مطلب پرداخته است.
در صفحه اوّل پایگاه، مطالبی چون: هر روز یک حدیث از احادیث معصومین، اخبار و جستجو وجود دارد که در همان پیشانی پایگاه قرار گرفته است. البته جستجوی پیشرفته که در بخش خدمات پایگاه قرار دارد نیز مکمل امکانات جستجوی پایگاه می باشد. در جستجوی پیشرفته امکان جستجوی عبارت مورد نظر با توجه به بخش مورد نظر خبر (متن، لید، تیتر، روتیتر، شماره، تمام قسمت‌های خبر)، شعبه مورد نظر خبر (شعب خارجی مانند ترکیه، و یا شعب داخلی مانند فارس و اصفهان) و در فاصله زمانی مشخص وجود دارد.
در بخش «دسترسی موضوعی به اخبار»، خبرهای پایگاه در ریزموضوعات مختلف طبقه‌بندی شده و در اختیار کاربران قرار دارد. همچنین در صورتی که مایل باشید که اخبار پایگاه را در حد عناوین آن مشاهده کنید، باید به بخش «عناوین کل خبرها» مراجعه کنید.
اخبار پایگاه: در صفحه اصلی ایکنا اخبار در چهار بخش ارائه شده‌اند:
- خبرهای مهم سرویس؛
- خبرهای تصویری؛
- آخرین خبرها؛
- عنوان‌های خبری، که اخبار را در موضوعات مختلف طبقه‌بندی و ارائه می‌کند.
منوی عنوان‌های خبری را گزینه‌هایی از قبیل: فعالیت‌های قرآنی، وبلاگ، سیاسی، اجتماعی، گزارش، هنر، ادب، اندیشه و علم، بین‌الملل و عکس تشکیل می‌دهند. با جامعیت و تنوع موضوعات خبری که در این قسمت وجود دارد، به نظر می‌رسد که ایکنا به عنوان یک خبرگزاری تخصصی قرآن کریم، موفق بوده است.
همچنین در صفحه مربوط به هر خبر، این امکان فراهم شده است که کاربران به آن خبر امتیاز بدهند و با نوشتن نظرات و انتقاداتشان، در نظر سنجی شرکت کنند.
شعب ایکنا: دو گزینه «شعب داخلی» و «شعب خارجی» در صفحه اصلی، در بردارنده قسمت‌هایی است که کاربر را به ایکنای اختصاصی شعبه مورد نظر هدایت می کند.
شعب داخلی، خبرگزاری‌های محلی ایکنا هستند که در محدوده استان به اطلاع‌رسانی می‌پردازند و اخبار اختصاصی مربوط به آن استان را منعکس می‌کنند. شعب داخلی ایکنا در حال حاضر عبارت‌اند از: خوزستان، خراسان رضوی، آذربایجان غربی، مازندران، قم، سیستان و بلوچستان، کرمان، فارس، اصفهان.
شعب خارجی نیز مانند شعب داخلی، خبرگزاری‌های محلی ایکنا هستند که محدوده خبرگزاری آنها خارج از مرزهای جمهوری اسلامی ایران است و اخبار اختصاصی مربوط به یک منطقه یا کشور خارجی را منعکس می‌کنند. شعب خارجی ایکنا در حال حاضر عبارت‌اند از: منطقه بالکان، باکو و ترکیه.
خبرنگاران افتخاری: شما در هر جا که زندگی می کنید، بدون در نظر گرفتن شرط سنی، و فارغ از این‌که چقدر تحصیلات دارید یا شغل شما چیست، می توانید یکی از خبرنگاران افتخاری ایکنا باشید. برای این کار باید وارد گزینه «خبرنگاران افتخاری» شده و فرم مشخصات فردی و درخواست عضویت به عنوان خبرنگار افتخاری قرآن را تکمیل کنید. پس از ارسال فرم، شما به جمع خبرنگاران افتخاری خبرگزاری قرآنی ایران پیوسته‌اید و می‌توانید اخبار و مطالب خود را از طریق فرم online به خبرگزاری ارسال نمایید. نوع همکاری شما با خبرگزاری می‌تواند متناسب با شغل، شهر، رشته تحصیلی، تخصص‌های فردی، اطلاعات و تجارب خودتان باشد به طوری‌که اخبار و رویدادهای حوزه کاری و محل سکونت خود را که مرتبط با حوزه قرآن کریم می‌باشد، تنظیم نمایید و برای خبرگزاری ارسال کنید. اخبار دریافتی بررسی شده و در صورت تأیید محتوایی و فنی با نام و کد خبرنگاری خود شما بر روی خروجی پایگاه خبرگزاری قرار خواهد گرفت. کسانی که فرم مخصوص عضویت در بخش خبرنگاران افتخاری ایکنا را تکمیل و ارسال نکرده‌اند می‌توانند خبرهای خویش را از طریق گزینه «ارسال خبر» در منوی خدمات برای خبرگزاری ارسال کنند.
خدمات ایکنا: در پایگاه ایکنا علاوه بر اخبار، خدمات جانبی نیز قرار داده شده است. گزینه «تفسیر قرآن مقام معظم رهبری» در بردارنده متن جلسات تفسیر قرآن رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است که معظم له در این جلسات به تبیین واژه‌های بنیانی کلام‌الله مجید پرداخته‌اند و خبرگزاری قرآنی ایران ایکنا بر آن شده تا نظرات معظم له در موضوعات و واژه‌های مختلف قرآنی را در این بخش به مخاطبان خود ارائه دهد.
گزینه «سیری در حقایق وحی» مطالب تفسیری مختصری از دو تن از فضلای حوزه علمیه را در بر گرفته است.
«دو هفته نامه رایحه» گزینه دیگر منوی خدمات است که کاربر را به شماره‌هایی از این دوهفته نامه قرآنی هدایت می کند.
در گزینه «متن کامل قرآن کریم» شما می توانید متن قرآن را که به دو روش جزء و سوره تنظیم شده، مشاهده کنید.
اگر خواهان تلاوت تحقیق یا ترتیل کامل قرآن کریم یا سایر نغمه‌های دینی هستید، به گزینه «نوای قرآن» مراجعه کنید. در این بخش می‌توانید به صوت اذان با صدای ده‌ها مؤذن از جمله مرحوم مؤذن‌زاده اردبیلی، ترتیل کامل قرآن کریم به همراه متن قرآن با صدای ده ها تن از قاریان مشهور جهان از جمله استاد شهریار پرهیزگار، تلاوت تحقیق قرآن کریم از ده ها تن از اساتید مشهور دنیا از جمله استاد منشاوی، دعای ختم قرآن کریم، ادعیه ماه مبارک رمضان، تواشیح و مناجات ماه مبارک رمضان گوش فرا دهید.
آخرین گزینه منوی خدمات، «فلش احادیث روز» است که در بردارنده ده ها فلش از احادیث معصومین (ع) است. این فلش‌ها در حقیقت بایگانی فلش‌های احادیث روز ایکناست که در این قسمت قرار داده شده و برای کاربران قابل استفاده می‌باشد.
2. پایگاه اطلاع‌رسانی فعالیت‌های قرآنی دانشجویان ایران (ایسکا: www.iska.ir)
رسالت این پایگاه اطلاع‌رسانی در زمینه فعالیت‌های قرآنی دانشجویان دانشگاه‌های کشور می‌باشد. در کنار این اطلاع‌رسانی. امکانات و خدمات قرآنی مناسبی نیز ارائه می‌شود که در ذیل به معرفی اجمالی آنها خواهیم پرداخت:
پایان‌نامه های قرآنی: پایان‌نامه‌های قرآنی به منظور اطلاع‌رسانی به قرآن‌پژوهان فراهم شده و پیشینه پژوهش‌های قرآنی را در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی نشان می‌دهد. این بخش موضوعات نا پژوهیده را از موضوعات تکراری باز می‌شناساند. همچنین اطلاعات خاصی را به اهل تحقیق عرضه می‌کند که به کمک آن می‌توانند به ارزیابی تحقیقات قرآنی بپردازند و شیوه‌هایی برای بهینه سازی این تحقیقات عرضه کنند. در حال حاضر در این پایگاه بیش از 2000 پایان نامه قرآنی موجود می‌باشد که از دانشگاه‌های سراسر کشور جمع‌آوری شده و در حال روزآمدسازی است.
مقالات قرآنی: بخش مقاله‌های قرآنی پایگاه، به معرفی فعالیت‌های قرآنی دانشجویان کشور در دو قسمت مجزا پرداخته است:
- ارجاعات مقالات: در این بخش، کاربر با استفاده از موتور جستجوگر که بر اساس: نام مقاله، نویسنده و یا نام نشریه تنظیم شده است، می‌تواند به مقاله مورد نظر دسترسی پیدا کند.
- متن کامل مقالات: این متون برگرفته از: کتب مقالات دانشجویی، پایگاه‌های مختلف و مقالات برگزیده مسابقات دانشجویی می‌باشد.
جشنواره های قرآنی: گزارش کامل از برگزاری جشنواره‌های دانشجویی قرآن کریم در دوره های پیشین و همچنین اطلاع‌رسانی جامع از جشنواره‌های دانشجویی قرآن که در آینده برگزار خواهد شد، در این بخش در اختیار کاربران قرار داده شده است. این اطلاعات شامل بخش‌های ذیل می‌باشد: تعداد شرکت کنندگان هر دوره، مکان و زمان برگزاری جشنواره‌ها، هیأت داوران، معرفی نفرات برتر دوره، تصاویر مربوط به جشنواره‌ها، ارائه بیانات مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهوری و سایر شخصیت‌ها.
معرفی پایگاه های قرآنی: جهت استفاده سریع و آسان علاقه‌مندان به قرآن و علوم قرآنی تعداد قابل ملاحظه‌ای پایگاه قرآنی به همراه توضیحات اجمالی درباره موضوع پایگاه در این بخش معرفی گردیده و کاربران می‌توانید به طور مستقیم از این پایگاه با پایگاه مورد نظر خود ارتباط برقرار کنند.
آثارهنری: آثار هنری در زمینه قرآن کریم به همراه معرفی خالق اثر و شناسنامه آثار، در این بخش ارائه می گردد. همچنین معرفی نفرات برتر و ممتاز مسابقات هنری قرآن کریم، از دیگر ویژگی‌های این بخش است.
کتاب‌ها: در بخش معرفی کتاب‌ها، تقسیم‌بندی بر اساس نوع زبان (فارسی، عربی، انگلیسی) صورت گرفته و در هر بخش کتاب‌های قرآنی با توجه به زبان نوشتاری معرفی شده و در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. در ضمن متن کامل برخی از کتاب ها بر روی پایگاه قرار گرفته تا کاربران بتوانند متن کتاب را به طور کامل دریافت کنند.
نشریات قرآنی: این بخش به معرفی نشریات قرآنی واحدهای دانشگاهی کشور می‌پردازد.
آرشیو صوت: در این بخش، بیش از 150 فایل صوتی از قاریان مختلف ایرانی و خارجی ارائه شده است.
اشعار قرآنی: آثار مکتوب ادبی و هنری دانشجویان در موضوعات قرآنی، در بخش اشعار قرآنی قابل دستیابی است.
3. شهر الکترونیکی قرآن (www.qurancity.ir)
پایگاه شهر الکترونیکی قرآن، کوششی است نو که با توجه به ضرورت حضور مؤثر در جامعه عظیم اطلاعاتی و در جهت نشر و بسط فرهنگ و معارف قرآنی در فضای مجازی آغاز گردیده است.
از همین رو، اهداف این پایگاه برای دستیابی به آرمان شهر الکترونیکی قرآن در سطح ملی و بین‌المللی عبارت است از:
- تولید محتوای علوم قرآنی قابل فهم برای تمام سطوح؛
- ارائه راهکارهایی برای نگاه بهتر مسلمانان به محتوای قرآن و بازگشت به اخلاق قرآنی و حاکمیت قرآن؛
- تعلیم و تربیت متعلم و مربی قرآنی در تمام سطوح از مبتدی تا عالی؛
- ارائه الگوی علمی و عملی از یک شهروند قرآن‌مدار؛
- معرفی قابلیت‌ها وتوانمندی‌های قرآنی جمهوری اسلامی ایران؛
- ایجاد امکانات لازم برای دسترسی به محتوای تولید شده در طول بیش از هزار سال گذشته در خصوص تلاش‌های نویسندگان، مفسران، اندیشمندان، قاریان و همه آنچه در این خصوص تولید شده است.
اما بخش‌های مختلف پایگاه شهر قرآن از قرار ذیل است:
باشگاه: باشگاه شهر قرآن، محلی است برای گفت‌وشنود، پرسش و پاسخ، ایجاد وبلاگ‌ها، محل دیدار با نخبگان و فرزانگان قرآنی و ایجاد امکانات مدرن برای اجرای برنامه‌های مفید و جذاب در جهت پرکردن اوقات فراغت.
آموزشکده: برنامه‌های آموزشی آموزشکده با استفاده از روش‌های آموزش مجازی و در قالب رسمی و آزاد و در رشته‌های: قرائت، ترجمه، تفسیر، حفظ، تواشیح، و دوره‌های تخصصی تربیت مربی قرآن کریم و کارشناس علوم قرآنی ارائه خواهد شد. در پایان هر دوره در صورت اخذ نمره لازم، مدرک معتبر جهاد دانشگاهی به فراگیران آموزشکده و مدرک رسمی وزارت علوم به دانش آموختگان دانشکده اعطا خواهد شد.
پژوهشکده: کارگاه‌های قرآن‌پژوهی؛ ابزارکده پژوهش شامل: بانک پایان‌نامه‌ها، مقالات و کتابخانه دیجیتالی قرآنی؛ و نمایشگاه دستاوردها و اطلاع‌رسانی از آخرین یافته های پژوهشی، در این بخش فعال می‌باشد.
نمایشگاه: نمایشگاه شهر قرآن با هدف به نمایش گذاشتن جلوه‌هایی از آثار زیبای هنرهای قرآنی و اسلامی و آشنایی با هنرمندان و آفرینندگان این آثار، در مجموعه شهر قرآن شکل گرفته است. این نمایشگاه دریچه‌ای جهت آشنایی با نمایشگاه‌های قرآنی داخل وخارج از کشور و تبلیغ و ترویج هر چه بیشتر هنرهای اسلامی است.
فروشگاه: سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشجویان کشور با افتتاح یک فروشگاه مجازی اقدام به ارائه مجموعه محصولات و نرم‌افزار های قرآنی نموده است. یکی از خدمات جالب این بخش آن است که امکان خرید 24 ساعته محصولاتِ عرضه شده برای مشتریان فراهم شده است و تنها با اتصال به فروشگاه در هر نقطه، نیازهای مراجعان، برحسب نوع تقاضا و عرضه محصولات، برآورده خواهد شد. در این فروشگاه مجازی، شاهد عرضه محصولات متنوع و متعدد مذهبی و قرآنی هستیم که از جمله آنها می‌توان به: انواع نرم‌افزارهای قرآنی و اسلامی، کتب و آثار هنری مربوطه، لوازم الکترونیکی نظیر قرآن دیجیتال و همراه، نرم‌افزارهای چند رسانه‌ای ، بازی برای کودکان، نرم‌افزار آموزش قرآن و تمام محصولاتی که به نوعی با قرآن و مفاهیم ارزشمند آن مرتبط هستند، اشاره کرد.
رادیو و تلویزیون: در این بخش، مجموعه‌ای متنوع از فایل‌های صوتی و تصویری اعم از قرائت قرآن کریم، ادعیه، زیارات، اذان، تواشیح و نوانماهای اسلامی، در معرض استفاده کاربران قرار گرفته است.
جوانه‌های قرآنی: این بخش با هدف ایجاد رغبت درکودکان و نوجوانان و تقویت عاطفی آنان نسبت به ارزش‌های دینی و قرآنی و فراهم کردن زمینه آشنایی آنها با مفاهیم قرآن کریم، شروع به کار نموده است. جوانه‌های قرآنی شهر قرآن، کودکانی هستند که با الهام از آموزه‌های قرآنی و معارف اسلامی، متناسب با گروه سنی خود در قالب‌های متنوع و زیبا تعلیم می‌بینند.
بخش عربی: بخش عربی پایگاه شهر قرآن شامل بخش‌های: باشگاه(انجمن و وبلاگ)، پژوهشکده، دانشکده، آموزشکده، نمایشگاه و فروشگاه می‌باشد. که هدف آن نشر فرهنگ قرآنی و اشاعه مفاهیم قرآنی برای عرب‌زبانان و کسانی است که به زبان عربی تسلط دارند.
بخش انگلیسی: بخش انگلیسی شهر قرآن، با هدف معرفی و تبیین مفاهیم اسلامی و قرآنی برای کاربر انگلیسی‌زبان، بخش‌های مختلفی را گردآورده که شامل: باشگاه، آموزشکده، دانشکده، پژوهشکده و جوانه‌ها می‌باشد.
4. دانشنامه اینترنتی قرآن (ویکی قرآن: www.wikiquran.net)
«ویکی وب»، پایگاهی است که امکان افزودن، حذف کردن، ویرایش و تغییر محتوا را به بازدیدکنندگان می دهد. همچنین امکان پیوند به سایر صفحات را نیز فراهم می آورد. این سهولت عملیات موجب شده تا ویکی ابزاری کارآمد برای نگارش صفحات به صورت همگانی باشد.
قابلیت‌های ویکی: در این باره می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: جهت ورود به پایگاه و ذخیره صفحات در ابتدا باید حساب کاربری ایجاد کنید؛ معمولاً مقالات می توانند در هر زمان و توسط هر شخص ایجاد و یا ویرایش شوند؛ مقالات از طریق مرورگر وب قابل ویرایش هستند؛ با یک بار کلیک روی هر مقاله می توان به صفحه تاریخچه متن دست یافت؛ با یک بار کلیک روی هر مقاله می توان به صفحه مخصوص به آن مقاله دسترسی پیدا کرد؛ آخرین ویرایش ها و تغییرات در هر مقاله را می‌توان به صورت آنلاین یا آفلاین مشاهده کرد.
جستجو: در بخش جستجو، امکان جستجوی قسمتی از متن، و گاهی تمام آن فراهم شده است. مقدار متن جستجو، به استفاده موتور ویکی از پایگاه داده‌ها (database) بستگی دارد. دسترسی فهرست‌وار پایگاه داده‌ها به منظور جستجوی بسیار سریع در ویکی های بزرگ ضروری است.
آشنایی با «ویکی قرآن»: ویکی قرآن، یک ویکی بومی سازی شده توسط معاونت فناوری اطلاعات و شهر قرآن سازمان فعالیت های قرآنی دانشجویان کشور وابسته به جهاد دانشگاهی است که با هدف جلب مشارکت همگانی در تولید یک دایره‌المعارف قرآنی در اینترنت و همچنین مشاهده صفحات و استفاده از آنها توسط کاربران غیر عضو راه‌اندازی شده است.
اعضای این پایگاه می‌توانند پس از عضویت مطالب خود را که از تدبر در آیات قرآن به‌دست آمده، در گروه متناسب با آن مطلب ذخیره نمایند. همچنین در جهت پربار شدن گروه‌ها کاربران می توانند مقالاتی را که قبلاً توسط دیگران نوشته شده است، به عنوان یک صفحه جدید ذخیره نماید.
صفحاتی که تا کنون توسط کاربران به دانشنامه افزوده شده، در بخش« تمام صفحات» قابل مشاهده می باشد. همچنین می‌توان صفحه مورد نظر خود را پس از ایجاد در قالب یکی از گروه‌های موجود کلاسه‌بندی نمود.
5. دایرکتوری وبلاگ‌های قرآنی ( www.quranblogs.ir )
با توجه به رشد روز افزون وبلاگ در محیط اینترنت و به‌تبع فراوانی وبلاگ های قرآنی و پراکندگی آنها، چنین لازم می‌آید که برای نظم‌دهی و دسترسی آسان به این وبلاگ‌ها، همه آنها شناسایی و در یک جا معرفی شوند. پایگاه «دایرکتوری وبلاگ‌های قرآنی» این کار را انجام داده و وبلاگ های قرآنی را پس از شناسایی، به صورت گروهی یا موضوعی مرتب و در اختیار کاربران قرار داده است. همچنین امکان جستجو بر اساس: موضوع، گروه، نام وبلاگ، آدرس وبلاگ و نویسنده وبلاگ، در این پایگاه فراهم شده است.
آنچه بیان شد، فقط مروری اجمالی بر فعالیت های قرآنی جهاد دانشگاهی کشور در اینترنت بود. البته جای تحلیل و بررسی بیشتری نیز در خصوص این فعالیت‌ها و پایگاه‌ها نیز وجود دارد که با توجه به محدودیت این مجال، آن را به فرصتی دیگر وا می‌نهیم.