چالش های بهره گیری از اینترنت در مطالعات دینی
بزرگی، پیچیدگی و نوین بودن دنیای مجازی باعث شده است. که این پدیده قابل استفاده، برای بسیاری ناشناخته و در هاله ای از ابهام باقی مانده و درصد قابل توجهی از دانش پژوهان و دین پژوهان نتوانند از امکانات علمی و پژوهشی آن به شکل مطلوب استفاده کنند. با این حال آگاهی از چالش ها و مشکلات موجود در این راه می تواند برای رفع آنها کمک کند. چه ممکن است اساساً بعضی بدین مشکلات واقف نباشند، تا در پی چاره جویی برآیند، بدیهی است که چالش های مورد نظر ما در این جا عمدتا چالش های مورد ابتلای دین پژوهان ایرانی است.
1. از جمله مسائل مبهمی که اغلب دانش پژوهان و دین پژوهان هنگام مراجعه به اینترنت با آن روبرو هستند، داشتن تصویر روشنی از نقش و جایگاه اینترنت، به لحاظ کمی و کیفی، در تحقق ایشان است. بی تردید این ابهام به عدم درک درست اینترنت و محتویات و قابلیت های آن بر می گردد، از این رو، گاهی مشاهده می شود که برای انجام تحقیقاتی، مراجعاتی به بانک های اطلاعاتی و کافی نت ها می شود که منابع چاپی در آن زمینه بسیار بیشتر از منابع الکترونیکی و اینترنتی است، موضوعاتی چون؛ مسائل فقهی، حدیثی، رجالی، و غیره. در صورتی که چنین موضوعاتی مراجعه به یک کتابخانه معتبر بسیار کارسازتر از اینترنت خواهد بود.
بنابراین پرسش نخست این است که اساسا برای انجام چه تحقیقاتی می توان از اینترنت کمک گرفت؟ پاسخ کلی و نسخه عمومی این سؤال این است که ایتنرنت برای اغلب تحقیقات مفید و برای برخی دیگر لازم و ضروری است، هر چند که به تدریج و در آینده بسیار نزدیک شاید دیگر هیچ پژوهشی بی نیاز از اینترنت نباشد. پاسخ دقیق تر این که در زمینه علوم، دیدگاه ها و اطلاعاتی که خاستگاه غربی دارند، اینترنت منابع بسیار بیشتری از کتابخانه های موجود در کشور ما دارد. همچنین برای تحقیقاتی که نیازمند آمار مختلف از سوی مراکز دولتی و غیر دولتی هستند؛ و به طور کلی در موضوعاتی چون علوم روز، علوم دانشگاهی اعم از علوم انسانی، اجتماعی و پزشکی و طبیعی، اینترنت حاوی اطلاعات بسیار بیشتری از منابع کتابخانه ای است.
اما در مورد وابستگی تحقق در رشته ای مانند دین پژوهی و مطالعات دینی به اینترنت نمی توان ملاک واحدی اتخاذ کرد. در یک نگاه کلی مباحث این رشته را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
دسته نخست اختصاص به موضوعاتی دارد که عمدتا به کلام اسلامی و شیعی و مباحث حوزوی تعلق دارد. در چنین موضوعاتی سهم منابع اینترنتی نسبت به منابع کتابخانه ای کمتر است. چرا که درصد متون و منابع اسلامی که به فضای مجازی اینترنت راه یافته اند، در مقایسه با کل منابع اسلامی یا حتی منابع یک کتابخانه معتبر بسیار کمتر است. ولی این بدان معنا نیست که دیگر اینترنت در این زمینه ها حرفی برای گفتن ندارد. در همین موضوعات نیز می توان از توانمندهای اینترنت بهره های فراوان جست. در این راستا می توان از بانک های اطلاعاتی دارای قابلیت های پژوهشی و جستجویی بسیار پیشرفته استفاده کرد و علاوه بر کاستن مدت زمان انجام تحقیق، بر غنای کیفی آن افزود. یک نمونه از این بانک ها پایگاه حوزه www.hawzah.net می باشد. ره آورد تحقیقی در بخش مجلات این پایگاه که در حال حاضر بالغ بر 1500 شماره مجله از 60 عنوان نشریه علمی و اسلامی می باشد، نشان می دهد که فقط در زمینه کلام جدید و مطالعات دینی در حدود 900 مقاله علمی و معتبر از نویسندگان مختلف وجود دارد. افزون بر این که می توان با استفاده از جستجو در همین بخش یا در کل پایگاه به مقالات بسیار بیشتری در این مورد دست یافت. از دیگر بانک های اطلاعاتی مفید می توان به پایگاه مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران irandoc.ir اشاره کرد که تا به امروز چکیده و دیگر اطلاعات مربوط به 230 هزار رکود علمی کشور از قبیل پایان نامه ها و مقالات فراوانی در زمینه های علمی و دینی را جمع آوری کرده و با ارائه قابلیت جستجو در معرض استفاده عموم قرار داده است. پایگاه بانک اطلاعات نشریات کشور magiran.com نیز که هم اکنون امکان جستجوی پیشرفته در عناوین مقالات مندرج در 1090 عنوان نشریه در موضوعات مختلف از جمله علوم اسلامی را فراهم کرده است، از پایگاه های قابل استفاده در این خصوص می باشد.
2. از دیگر مواردی که می توان در موضوعات دینی و به خصوص اسلامی از اینترنت اطلاعات بسیار و با ارزشی به دست آورد، تحقیق درباره دیدگاه ها و آراء متفکران غربی، مستشرقان و دین شناسان و اسلام شناسان غیر مسلمان راجع به یک موضوع اسلامی است. به عنوان نمونه، در تحقیق درباره دیدگاه های غیر اسلامی راجع به مسائلی چون حجاب، مهدی موعود و مهدویت و مانند این، بی تردید اینترنت منبع بی بدیل و ذی قیمتی می باشد.
دسته دیگر مباحث دین شناسی و به ویژه کلام جدید ریشه در آراء و دیدگاه های متکلمان غیر مسلمان و غیر ایرانی دارند، امروزه مکاتب کلامی و متکلمین برجسته گوناگون در مغرب زمین ظهور کرده اند که دیدگاه های برخی از آنها مانند مکتب معرفت شناسی اصلاح شده و آراء الوین پلانتینجا، ویلیام الستون، آنسلم، سن آگوستین و غیره نقاط مشترک زیادی با دیدگاه های اسلامی و شیعی دارد و ضرورت و اهمیت آشنایی با اندیشه های ایشان برای هر دین پژوهی بیش از پیش آشکار است. در چنین موضوعاتی به جرأت می توان گفت که منابع اینترنتی، بسیار بیشتر از منابع کتابخانه ای موجود در کتابخانه های ماست. هرچند که ممکن است همه این منابع به صورت رایگان در دسترس همگان نباشد. در نتیجه می توان گفت که به طور کلی امروزه اینترنت برای هر تحقیقی از جمله تحقیقات دینی مفید و شاید لابد منه است. به دیگر سخن نقش اینترنت در تحقیقات و مطالعات دینی با مکمل و با پایه و اساس است.
3. از دیگر معضلات دین پژوهان در بهره گیری از اینترنت عدم آشنایی یا آشنایی ناکافی با زبان انگلیسی است. انگلیسی به مثابه زبان مادری اینترنت همگام با رشد این شبکه جهانی گسترش یافت و همچنان بالاترین محدوده زبانی صفحه های وب را در اختیار دارد، چندان که حتی در اغلب مسائل و موضوعات اسلامی مانند قرآن، که گمان می رود بیشتر به زبان عربی یا فارسی باشند، سهم زبان انگلیسی بسیار بیشتر از دیگر زبان هاست. پرواضح است که در پاره ای از مباحث کلام جدید که خاستگاهی غربی دارند، اطلاعات موجود در زبان انگلیسی قابل مقایسه با دیگر زبان ها نیست. ناگفته نماند که در پایگاه های عرب زبان نیز مطالب فراوانی یافت می شود که پس از انگلیسی شاید پرکاربردترین زبان در این زمینه باشد. بنابراین برای بهره مندی بیشتر چاره ای جز یادگیری زبان انگلیسی و عربی نیست.
4. آشنایی ناقص و ناکارآمد با شیوه های جستجوی موفق و همچنین ارزیابی نتایج به دست آمده، جدی ترین چالش برای اغلب پژوهشگران دینی در اینترنت می باشد. با تأسف باید گفت که اکثر کاربران از ابزار و فنون کاوش کارآمد در اینترنت اطلاع کافی ندارند. در حقیقت بیشتر کاربران برای جستجو از جستجوی ساده ی موتور جستجو عمومی کمک می گیرند، در حالی که در اکثر تحقیقات استفاده از جستجوی پیشرفته در موتور جستجو ضروری است و همچنین گاهی موتور جستجوی تخصصی یا منطقه ای کمک بیشتری به ما می کند. افزون بر این که اساساً ممکن است استفاده از ابزارهای دیگری غیر از موتور جستجو، نظیر فهرست راهنمای موضوعی یا به اصطلاح دایرکتوری، شاهراه اطلاعاتی یا گیت وی و یا ابزارهای دیگر بسیار مطلوب تر از موتور جستجو باشد. به عبارت رساتر باید گفت که در هر تحقیقی هر یک از ابزارهای کاوش، کاربرد خاصی دارد که برای به دست آوردن نتایج بهتر باید با نحوه کار آنها آشنا شد.
یکی از مشکلات بزرگ کاربران غیر حرفه ای در بکارگیری موتور جستجو روبرو شدن با انبوعی از نتایج نامرتبط یا کم مرتبط است که در چنین مواقعی آشنایی با راهکارهای ارزیابی و اعتبارسنجی نتایج و پایگاه های اینترنت ضروری است، (برای آشنایی بیشتر با انواع و کاربرد ابزارهای کاوش و همچنین با ملاک های ارزیابی منابع اینترنتی به کتاب کاوش در اینترنت مراجعه کنید).
ابزارهای دین پژوهی در اینترنت
پیش از بحث درباره ابزارهای کاوش باید دقیقاً موضوع تحقیق را روشن کنیم؛ چرا که انتخاب ابزار کاوش ارتباط زیادی با موضوع تحقیق دارد. همچنین این اهمیت از آن جهت است که به طور کل اطلاعات موجود در اینترنت به مراتب بیشتر و وسیع تر از کتاب ها و اطلاعات موجود در کتابخانه های مورد استفاده ماست، هر چند این اطلاعات همانند کتابخانه، منظم و بر طبق اصول استاندارد طبقه بندی نشده باشد. از این رو، در تحقیقات اینترنتی قبل از هر چیز باید موضوع مورد نظر مشخص باشد. برخی افراد برای انجام یا تکمیل پروژه تحقیقی خود به اینترنت مراجعه می کنند؛ در حالی که حدود و چارچوب موضوع تحقیقی مورد نظرشان مشخص نیست و اظهار می دارند که به دنبال اطلاعاتی درباره دین هستند. به یقین چنین افرادی از اینترنت و حجم اطلاعات و شیوه های جستجو در آن اطلاع کافی ندارند ره آورد پژوهش ساده چنین موضوعی در موتور جستجویی مانند گوگل (Google)، به سبب کلی بودن بیش از حد آن، میلیون ها صفحه اطلاعات درباره مباحث و مسائل مختلف دینی و حتی غیر دینی خواهد بود که حتی مرور کلی آنها برای محقق ناممکن است. افزون بر آن، احتمال بازیابی نتایج نامربوط نیز بسیار زیاد خواهد بود؛ زیرا، صفحات و اسنادی که در آنها واژه دین قرار دارد، ولی ارتباط چندانی با مسائل دینی ندارد، جزء نتایج جستجو خواهند بود.
بنابراین، ابتداء باید روشن شود که چه مسئله ای درباره دین مد نظر است و با کدام رویکرد به آن نگاه می شود. آیا دین اسلام منظور است یا همه ادیان؟ چه فرقه و مذهب خاصی از اسلام منظور است؟ در نتیجه، قبل از مراجعه به اینترنت باید موضوع مورد تحقیق مشخص، جزئی، مفهوم و محدود باشد؛ به طوری که بتوان ویژگی جامعیت و مانعیت آن را توصیف کرد. حتی موضوعی مانند دین و مسائل اجتماعی هم تا حدودی کلی است؛ زیرا، نوع دین و مسائل اجتماعی مورد نظر مشخص نیست، هرچند انتخاب و تعریف موضوع کار ساده ای به نظر می رسد؛ اما از اهمیت بسیاری برخوردار است.
حال پس از انتخاب موضوع، ابزار کاوش مناسب با آن را باید انتخاب کرد. برای محققانی که ممکن است با اصطلاح ابزار کاوش احساس بیگانگی کنند باید گفت که ابزار کاوش به پایگاه هایی گفته می شود که خود به تولید اطلاعات و عرضه آنها نمی پردازند؛ بلکه اطلاعات موجود در دیگر پایگاه ها را نمایه سازی یا دسته بندی موضوعی کرده، بازیابی بهینه اطلاعات را ممکن و آسان می سازند.
ابزارهای کاوش در اینترنت را به گونه های مختلف طبقه بندی می کنند. برخی آنها را به دو گروه، برخی به سه، چهار و پنج و بعضی نیز در شش گروه که عبارت اند از: فهرست راهنما، شاهراه اطلاعاتی، موتور جستجو، فراموتور جستجو، پرتال و وب نامرئی، دسته بندی می کنند.
مسئله این است که در دین پژوهی کدام یک از ابزارهای فوق را می توان و یا باید مورد استفاده قرار داد. در این نوشتار ضمن روشن ساختن کاربرد بعضی از ابزارهای اشاره شده در دین شناسی، نمونه هایی از بهترین و جدیدترین ابزارهای کاوش مطالعات دینی در اینترنت را معرفی خواهیم کرد.
1. موتورهای جستجوی عمومی و دین پژوهی
از میان انواع مختلف موتورهای جستجو، آشنایی با دو نوع آن برای دین پژوهی ضرورت دارد: موتور جستجوی عمومی و موتور جستجوی تخصصی.
موتور جستجوی عمومی رایج ترین و پرکاربردترین ابزار کاوش در اینترنت محسوب می شود؛ چنان که بسیاری از جستجوگران فقط این ابزار را می شناسند. اگر چه تعداد موتورهای جستجوی عمومی بسیار زیاد است، اما فقط تعداد کمی از آنها توانسته اند مقدار قابل توجهی از وب را تحت پوشش قرار داده و نمایه سازی کنند. آمار موجود نشان می دهد که امروزه در حدود نیمی از کاربران و شاید بیشتر، به موتور گوگل اکتفا می کنند. اما راه درست تر این است که برای انجام جستجویی کامل و جامع در دین شناسی و یا هر موضوع دیگر باید از چند موتور استفاده کرد؛ زیرا، همه موتورهای جستجو بسته به نرم افزار جستجوی آنها صفحات مشترکی را نمایه سازی نمی کنند و ملاک های رتبه بندی نتایج در هر یک از آنها متفاوت است. به همین دلیل، در دو موتور جستجوی معروف؛ یعنی گوگل و آلتاویستا، تعداد و ترتیب نتایج تفاوت زیادی با هم دارد؛ از این رو، یکی از بهترین راه های به دست آوردن نتایج مرتبط و رضایت بخش بررسی 20 نتیجه نخست حدود 5 تا 10 موتور جستجوی قدرتمند است.
از بین صدها و بلکه هزارهان موتور جستجو نمونه های ذیل از قوی ترین آنها می باشند:
www.google.com
www.altavista.com
www.teoma.com
www.alltheweb.com
www.search.msn.com
www.hotbot.lycos.com
www.excite.com
www.jwon.com
www.gigablast.com
برای استفاده بهینه از جستجو باید از بخش جستجوی پیشرفته موتور بهره برد؛ زیرا، تعداد اطلاعات و پایگاه های مرتبط با دین شناسی زیاد است و ره آورد جستجوی ساده ای مانند psychology of religion (روان شناسی دین) نتایج بسیار زیادی را به دنبال خواهد داشت که البته تعدادی زیادی از آنها با موضوع یادشده ارتباطی ندارد. از این رو، به ناچار باید جستجو را در دامنه ها و محدوده های موجود در بخش جستجوی پیشرفته موتور محدود کرد و از عملگرهای منطقی بولین استفاده کرد.
2. موتورهای جستجوی تخصصی
بهره گیری از موتورهای جستجوی تخصصی، یکی دیگر از راه های دین پژوهی در حوزه اینترنت می باشد. این گونه موتورها اطلاعات و پایگاه های مربوط به موضوع معینی را نمایه سازی و در داخل آنها جستجو می کنند. دامنه موضوعی این موتورها یکسان نیست؛ بدین سان که در تعدادی از آنها اطلاعات مربوط به یک موضوع کلی مانند دین جمع آوری شده و در بعضی دیگر منابع مربوط به یک موضوع جزئی یا جزئی تر مانند فلسفه دین یا یک دین خاص نمایه سازی شده است. استفاده از موتورهای جستجوی تخصصی دین در بسیاری از موارد، به ویژه برای کسانی که آشنایی کمتری با مهارت های جستجوی پیشرفته در موتورهای عمومی دارند، مفید و موجب صرفه جویی در وقت است. اما در عین حال اغلب آنها همه منابع و اطلاعات مربوط به موضوع خود را جمع آوری و نمایه سازی نکرده اند و در نتیجه از بانک اطلاعات قدرتمندی برخوردار نیستند.
نکته مهم در مورد موتورهای جستجوی دین شناسی این است که بیشتر اطلاعات نمایه سازی و طبقه بندی شده در موتورهای تخصصی دین، متعلق به الهیات غیر اسلامی و خاصّه الهیات مسیحیت است و حتی اغلب منابع موتورهای تخصصی اسلامی مربوط به منابع اهل سنت می باشد. با این حال، استفاده از این موتورها برای هر دین پژوهی مفید و لازم است. در ادامه به تعدادی از موتورهای تخصصی دین شناسی و مطالعات دینی اشاره می شود:
2-1. موتورهای تخصصی ادیان (به شکل عام):
www.religionexplorer.com
www.allspiritual.com
www.exotrope.com/cgi-bin/search/ifn/form.cgi
http://religion.rutgers.edu/links/vrindex.html
http://bounty.bcca.org/ظcvoogt/Religion
http://datacrawl.com/rel.html
www.aphids.com/cgi-bin/relres. pl?act=GenerateSearchform
2-2. موتورهای تخصصی دین اسلام:
www.musalman.com
www.imuslim.com
http://islamseek.com
www.seeru.com
http://islamicweb.hypermart.net
www.muslimsonline.com/search.html
www.musalman.com/search
www.bismilah.com
www.islamhoo.com
2-3. موتورهای تخصصی دین مسیحیت:
www.christianity.net
http://christianbest.com
www.crosssearch.com
www.bham.ac.uk/theology/goodacre/multibib.htm
www.allinone.org
www.711.net
www.churchsurf.com
2-4. موتورهای تخصصی آیین یهود:
www.crosswinds.net/goleml
www.maven.co.il/search.asp
http://ucsu.colorado.edu/jsu/launcher.html
www.jewish.com/search
3. فهرست راهنمای موضوعی و دین پژوهی
فهرست راهنما (Directory) پایگاهی است که پایگاه های مختلف اینترنت را جمع آوری کرده و آنها را به کمک ویراستاران، بر اساس موضوعات مختلف، به صورت کاملاً دستی طبقه بندی می کند. فهرست راهنما را نیز می توان به دو دسته عمومی و تخصصی تقسیم کرد. در فهرست راهنمای عمومی، اطلاعات مربوط به زمینه های مختلف علمی و غیر علمی از پایگاه های گوناگون جمع آوری و دسته بندی می شود. موضوعات و عناوین در فهرست های راهنما «مقوله» یا «دسته» نامیده می شود.
هر یک از دسته های کلی فهرست به دسته های جزئی و همین طور به دسته های جزئی تر تقسیم شده و بدین ترتیب، فهرست بزرگی از دسته های کلی و جزئی را فراهم می سازد. فهرست های راهنمای عمومی بزرگ و نامدار، فهرست Open Directory Project و about اغلب از دسته های کلی استاندارد و یکسانی پیروی می کنند. به طور معمول، در فهرست های راهنمای بزرگ، کمتر از بیست دسته کلی وجود دارد که هر یک به هزاران دسته جزئی و جزئی تر تقسیم می شود. در بیشتر فهرست های راهنمای عمومی گزینه دین و معنویت (spirituality Religion and ا) ز جمله دسته های اصلی و آغازین یا یکی از دسته ها و عناوین اصلی دسته جامعه (Society)به شمار می رود.
شایان توجه است که امروزه در اغلب فهرست راهنمای عمومی بزرگ، امکان جستجو در یکی از دسته های کلی، جزئی و جزئی تر فراهم است.
از جمله معروف ترین و قوی ترین فهرست های راهنمای عمومی می توان به نمونه های ذیل اشاره کرد:
www.dmoz.org
www.about.com
www.yahoo.com
www.galaxy.com
www.gimpsy.com
www.goguides.org
www.joeant.com
4. شاهراه های اطلاعاتی
در مقابل فهرست راهنمای عمومی، فهرست راهنمای تخصصی یا شاهراه اطلاعاتی (Gateway) قرار دارد. شاهراه اطلاعاتی برخلاف فهرست راهنمای عمومی، اطلاعات و پایگاه های مربوط به یک موضوع خاص را شناسایی و طبقه بندی می کند.
امتیاز اصلی شاهراه های اطلاعاتی بر فهرست های راهنما این است که اطلاعات و پایگاه های طبقه بندی شده در آنها توسط یک یا چند کارشناس و استاد فن انجام می شود. این کارشناسان با بهره گیری از دانش و تخصص خود، پایگاه های مربوط به زمینه کاری خود را جمع آوری و طبقه بندی کرده و گاهی نیز محتوا و مطالب آنها را نقد و ارزیابی می کنند. از این رو، اطلاعات طبقه بندی شده در آنها از اعتبار قابل قبول و قدرت علمی بالایی برخوردار است و برای پژوهشگران اهمیت بسیاری دارد. گفتنی است که به علت محدود بودن شاهراه اطلاعاتی به یک زمینه خاص، صفحات و پایگاه های طبقه بندی شده در آن بسیار کمتر از فهرست راهنماست و معمولاً فاقد قابلیت جستجوست. شاید بهترین نقطه آغاز دین پژوهی برای عموم جستجوگران اطلاعات دینی و به خصوص برای کسانی که با اینترنت و راهکارهای جستجو در آن آشنایی کمتری دارند، شاهراه اطلاعاتی باشد.
شاهراه های اطلاعاتی نیز همچون موتورهای جستجوی تخصصی، از لحاظ دامنه موضوعی یکسان نیستند. بنابراین، در خصوص موضوعاتی چون: ادیان به طور عام، یک دین یا مذهب و فرقه خاص، و یا حتی یکی از مباحث دینی مانند فلسفه دین، شاهراه های اطلاعاتی مختلفی را می توان پیدا کرد که در اینجا از برخی از آنها نام برده می شود:
4-1. شاهراه های اطلاعاتی ادیان به طور عام:
www.adherent.com
www.fontbonne.edu/libserv/fgic/contents.htm
www.clas.ufl/edu/users/gthursby/rel
www.time.com/time/godcom/home.html
www.religionquest.com
www.beliefnet.com
www.dragon-search.com
www.religiousresources.org
www.academicinfo.net/religindex.html
www.religionquest.com
4-2. شاهراه های اطلاعاتی مربوط به مسیحیت:
www.gospelcom.net
www.thegoodnews.org
www.christianitytoday.com
www.christiantop1000.com
http://christiansunite.com
www.botew.com
www.christianlinks.com
4-3. شاهراه های اطلاعاتی مربوط به دین اسلام:
httpB//directory.google.com/top/society/ religion _and_spirituality/islam
www.islamicfinder.org
http://islamicwell.com
http://abujasir.tripod.com
www.talkislam.com
http://abujasir.tripod.com
www.shiasearch.net
http://rahnama.noornet.net
4-4. شاهراه های اطلاعاتی مربوط به دین یهود:
4-5. شاهراه های اطلاعاتی مربوط به مطالعات دینی (کلام جدید):
www3.baylor.edu/ظscott_moore/phi_rel_info .html
www.philosophyofreligion.info/directory.html
http://religion.rutgers.edu/vri/index.html
http://vos.ucsb.edu/browse.asp?id=0372
www.wabashcenter.wabash.edu/inrernet/ philosophy.htm
www.otterbein.edu/home/fac/ANDPMLLS/ Religion/Inrernet _philosophy_of_religion.html
www.kolumbus.fi/juha.seppanen/pr/pr.html
www.woodford.redbridge.sch.uk/rs/alevel/ alevellinks philosophy.html
http://domz.org/society/philosophy/ philosoghy-of-religion
www.georgetown.edu/labyrinth/subjects/ philosophy/ phil.html
http://info.wlu.ca/ظwwwrandc/internet_ links.html
راهکارهای دین پژوهی در اینترنت
1. به نظر می رسد که استفاده از شاهراه های اطلاعاتی یا موتورهای جستجوی ویژه دین شناسی از موتور جستجوی عمومی و یا فهرست راهنمای موضوعی بهتر است؛ این سخن به این معناست که نتایج حاصله از آنها از کیفیت بهتری نسبت به نتایج موتورها و دایرکتوری های عمومی برخوردار است؛ اما بدین معنا نیست که از کمیت و تعداد نتایج بیشتری هم برخوردار است؛ زیرا، معمولاً اطلاعات نمایه سازی شده یا طبقه بندی شده در ابزارهای تخصصی کمتر از ابزارهای عمومی معروف است. در نتیجه، برای انجام کاوشی کامل ناگزیر باید از ابزارهای عمومی بزرگ، مانند: گوگل، آل د وب(4) و dmoz.com استفاده کرد؛ به عبارت بهتر، ابزارهای عمومی و تخصصی مکمل همدیگرند. البته برای جستجوگران غیر حرفه ای شروع با ابزارهای تخصصی مطلوب تر است.
2. امروزه اینترنت حاوی خدماتی است که بیشتر آنها به محیط وب راه یافته اند، مانند گروه های خبری تحت وب و پست الکترونیکی تحت وب. نکته مهم این است که استفاده از این خدمات در کنار اطلاعات و منابع پایگاه های وب بسیار سودمند است؛ برای مثال، یکی از این خدمات، گروه های خبری تحت وب است. همان گونه که می دانید این گروه ها متشکل از صدها هزار گروه خبری و علمی هستند که در قالب موضوعات علمی و غیر علمی دسته بندی شده اند و به بحث و گفتگو از طریق پیام نگار )Email)یا خدمات پستی تحت وب برخی از پایگاه ها می پردازند. در گروه های مربوط به مطالعات دینی می توان پرسش ها و پاسخ های قابل استفاده ای را مشاهده کرد و همچنین از کارشناسان و محققان یک موضوع سؤال پرسید یا به پرسش آنان پاسخ داد. در حال حاضر، موتور جستجوی گوگل با پشتیبانی بیش از 845 میلیون پیام رد و بدل شده گروه های خبری در موضوعات مختلف و امکان جستجوی پیشرفته در آن، از جمله بهترین منابعی است که علاوه بر ارائه امکان جستجو در پیام ها، امکان عضویت در یک یا چند گروه را فراهم می کند.
افزون بر این، جهت استفاده از گروه های خبری مطالعات دینی منابع ذیل نیز قابل استفاده می باشد:
www.egroups.com
www.liszt.com
www.jiscmail.ac.uk
www2.h-net.msu.edu/lists
3. گاهی در مورد برخی از موضوعات، پایگاه هایی وجود دارند که حاوی اطلاعات ارزشمند بسیاری در آن موضوع بوده، به عنوان پایگاه منبع و مرجع در آن زمینه به شمار می روند؛ به عنوان مثال، پایگاه www.apn.com منبعی برای روان شناسی و روان شناسان به شمار می رود. همین طور پایگاه www.hawzah.net, ، www.al-shia.com و www.al-islam.org پایگاه های بزرگ و مرجع در خصوص شیعه می باشند. در این گونه پایگاه ها می توان از اطلاعات آنها و نیز از پیوندهای معرفی شده در گزینه های مختلف بهره های زیادی برد. در خصوص دین پژوهی نیز پایگاه هایی وجود دارند که مشتمل بر متون و منابع اولیه و اساسی در خصوص دین و دین پژوهی می باشند، از جمله این پایگاه ها می توان نمونه های زیر را نام برد:
www.sacred-texts.com/index.htm
http://ccat.sas.upenn.edu/rs/texts.html
http://cpart.byu.edu
http://rosetta.atla-certr.org/CERTR/e-journals .html
www.religioustolerance.org
www.rci.rutgers.edu/religion/vri/index.html
www.religioustolerance.org
www.pantheon.org/mythica/
www.myths.com/pub/myths/myth.html
http://davidwiley.com/religion.html
www.prs-ltsn.leeds.ac.uk/
4. برای داشتن جستجوی رضایت بخش، بهتر است قبل از اقدام به جستجو، با اندکی تأمل همه راه های ممکن را برای به دست آوردن اطلاعات بررسی کرد و از اغلب آنها استفاده نمود؛ اولین راهی که به ذهن خواهد آمد، موتور جستجو یا فهرست راهنمای موضوعی است؛ ولی چه بسا از دیگر منابع مثل شاهراه های اطلاعاتی یا پایگاه های مرجع مربوط به دین پژوهی نتایج بهتر یا جدیدی به دست آید.
نکته قابل توجه اینکه حتی در بسیاری از تحقیقات دین شناختی می توان از ابزارهای تخصصی غیر دینی با ابزارهای تخصصی مربوط به یک جنبه خاص از دین استفاده کرد؛ مثلاً موتورهای جستجویی هستند که فقط در مجلات، مقالات یا کتاب های مرتبط با رشته های علمی مختلف از جمله دین شناسی جستجو می کنند. اگرچه دامنه موضوعی این موتورها محدود به دین شناسی نیست، اما از این جهت که فقط حاوی مقالات معتبر هستند، از کیفیت بسیار بالایی دارند و برای اغلب جستجوهای دینی از اهمیت بسیاری برخوردارند. این ابزارها به ویژه برای افرادی جذاب است که صرفاً به دنبال چند مقاله علمی جدید در باره یکی از مباحث دین شناسی جهت ترجمه یا استفاده دیگر می باشند. از جمله این ابزارها، ابزارهای تخصصی متون علمی و یا مقاله به طور خاص می باشند. البته استفاده از بیشتر این ابزارها متضمن اشتراک غیر رایگان می باشد.
از جمله ابزارهای تخصصی متون علمی و مقالات، نمونه های زیر را می توان برشمرد:
www.jstor.com
www.proquest.com
www.ingenta.com
www.amazon.com
www.netlibrary.com
www.ojose.com
www.doaj.org
www.scirus.com
www.findarticles.com
www.goarticles.com
www.magportal.com
ابزارهای تخصصی در متناسب با یک جنبه خاص از دین هم بسیار مفید است. برای نمونه، برای جستجو درباره شخصیت های برجسته دین شناسی می توان از پایگاه ها و ابزارهای مخصوص شخصیت ها و دانشمندان استفاده کرد. در این خصوص ابزارهایی وجود دارند که مخصوص شخصیت ها و اندیشمندان به طور عام هستند، مانند:
www.biography.com
www.biography-center.com
در زمینه زندگی، آثار و اندیشه های بزرگان دین شناسی و فلسفه و کلام نیز منابعی وجود دارد که موارد زیر از این قبیل اند:
www.wabashcenter.wabash.edu/internet/ philos.htm
www.theism.actualism.com/theistic.php3
www.hawzah.net/per/person/index.htm
www.theology.ie/theologs.htm
www.wabashcenter.wabash.edu/internet/ 1901-2000theologians.htm
http://encyclopedia.thefreedictionary. com/List%20of%20theologians
برای یافتن عناوین منابع و کتاب های راجع به دین شناسی نیز می توان از کتاب شناسی های عمومی یا کتاب شناسی های مخصوص مطالعات دینی بهره جست که یک نمونه از آنها پایگاه زیر می باشد:
www.acs.ucalgary.ca/lipton/biblio.html