مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، سال هاست که علاوه بر تولید نرم افزارهای رومیزی (دسکتاپی) و اینترنتی، اقدام به تهیه و تولید نرم افزارهای ویژه تلفن همراه نیز نموده و تاکنون محصولات متنوعی را در دسترس کاربران قرار داده است که از آن جمله می توان به آخرین نسخه کتابخوان همراه نور اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با برنامه ها و تولیدات مرکز نور در این زمینه، با آقای مهندس حسن عبادی، مدیر پروژه های تلفن همراه گفت وگو نمودیم. امید است، مورد استفاده علاقه مندان و خوانندگان گرامی قرار گیرد.
• ضمن سلام و تشکر از جنابعالی، بفرمایید تاریخچه ورود مرکز به موضوع تهیه و تولید نرم افزارهای ویژه تلفن همراه چیست؟
» با سلام و سپاس از شما و دست اندرکاران فصلنامه ره آورد نور، باید عرض کنم که مرکز از سال 1387 با تولید نرم افزارهای موبایلی برای سیستم عامل جاوا، پا به عرصه تولید نرم افزارها در بستر حامل های همراه گذاشت. در ادامه و در سال 1389، با تولید نرم افزار سعدی و حافظ برای گوشی های موبایل با سیستم عامل سیمبین در سال 1391، خدماتی را به کاربران ارائه نمود. البته به مرور زمان، با کاهش شدید کاربران این سیستم عامل، فعالیت مرکز نیز در این زمینه در سال 1391 متوقف شد.
در اواخر سال 90، با تشکیل گروه موبایل، به عنوان یک بخش تخصصی و مستقل در معاونت فنی، تخصیص مدیر پروژه مستقل در دفتر مدیریت پروژه و نیز تشکیل کمیته موبایل در سطح مدیریت عالی مرکز جهت تبیین چشم انداز و اهداف بلندمدت و کوتاه مدت، هم افزایی مثبتی در مرکز جهت ادامه راه شکل گرفت.
• هدف شما از تولید نرم افزارهای موبایلی چیست؟
» مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در طول حیات خود با تولید نرم افزارهای پژوهشی، یاری رسان پژوهشگران حوزه علوم اسلامی بوده است. علاوه بر این، با فراگیرشدن استفاده از تلفن های هوشمند، امکان استفاده از محتوای مرکز بر روی تلفن های هوشمند ضروری به نظر می رسد. بستر همراه در کنار دو بستر وب و دسکتاپ، یکی از بهترین فرصت ها برای مرکز در جهت نشر معارف اهل بیت (علیهم السلام) می باشد. با توجه به این هدف ذاتی و با توجه به تأکیدهای رئیس محترم مرکز درباره توسعه خدمات مرکز در بستر همراه که بارها در جلسات خصوصی و عمومی مورد تأکید ایشان بوده، ما را برای حرکت در این زمینه مصمم تر کرده است.
• برای تولید نرم افزارهای تلفن همراه معمولاً چه روندی طی می شود؟
» روند تولید نرم افزار در تولید محتوا، مشابه سایر تولیدات مرکز می باشد و تنها تفاوت، در شیوه عرضه با توجه به مقتضیات بستر ارائه است که این تفاوت ها خود را در چگونگی طراحی محصول نمایان می سازد.
پس از تعیین محتوا و مقتضیات ارائه آن، طراحی نرم افزار توسط تحلیل گر مرکز که آشنا به دو مقوله محتوا و بستر ارائه می باشد، تهیه شده، پس از تأیید توسط مدیریت عالی سازمان جهت پیاده سازی در اختیار تیم فنی قرار می گیرد. پس از تولید نرم افزار، بخش بررسی نرم افزارکه وظیفه کنترل کیفیت محصول نهایی را دارد، به بررسی و اشکالات احتمالی می پردازد تا کار بعد از رفع کاستی های مطرح شده، نهایی گردد و در پایان نیز نرم افزار از کانال های مختلف در اختیار کاربر نهایی قرار می گیرد.
• تا کنون چه تعداد نرم افزار تلفن همراه تولید کرده اید؟
» در بخش جاوا، مرکز نور علاوه بر تولید نرم افزارهایی مانند قرآن کریم، یک خط تولید کتابخانه راه اندازی نمود که توسط آن، بیش از 1300 محتوای دیجیتال در قالب کتابخانه به کاربران ارائه نمود.
همان طور که اشاره نمودم، در سیستم عامل سیمبین، نرم افزار های سعدی و حافظ را تولید کردیم و در خصوص سیستم عامل آی. او. اس (iOS)، قرآن همراه، تنها محصول مرکز می باشد که به تازگی منتشر شده است و با توجه به امکانات فوق العاده و عرضه رایگان آن، امید است مورد استقبال کاربران قرار گیرد.
در سیستم عامل اندروید، به عنوان فراگیرترین سیستم عامل، در حال حاضر در جامعه کاربران نور، محصول راهبردی کتابخوان همراه نور را منتشر نموده ایم.
• با توجه به تمرکز مرکز روی ارتقای کتابخوان نور، توضیحات بیشتری در این زمینه ارائه بفرمایید.
» کتابخوان همراه نور، به عنوان دریچه دسترسی به گنجینه عظیم محتوای مرکز در دستگاه های قابل حمل می باشد. این کتابخوان، بخشی از شبکه عظیم، هوشمند و یکپارچه عرضه محتوای کتاب در بسترهای مختلف است و در واقع، مرکز در رویکردی جدید با توجه به نیاز کاربران برای دسترسی به منبعی خاص، سیستم یکپارچه عرضه محتوای کتاب در بسترهای مختلف را طراحی نموده و در حال پیاده سازی آن می باشد. هدف از این طرح، ارائه اطلاعات کتاب های موجود در مرکز به کاربران است؛ به طوری که ارائه محتوا، مستقل از بستر سخت افزاری و پلتفرم می باشد. طبق این طرح، نرم افزارهای کتابخوان تهیه شده در بسترهای موبایل و دسکتاپ، در هماهنگی کامل با بستر وب در اختیار کاربر قرار داده می شود و کاربر با تهیه هر یک از کتاب ها و با استفاده از نرم افزار کتابخوان، می تواند از کتب مورد نظر در تمام بسترها استفاده نماید. استفاده کاربر از محتوا، منوط به عضویت او در سامانه است و علاوه بر این، امکان تعیین سطح دسترسی به کتاب ها برای استفاده کاربران وجود دارد.
منظور از «بسترهای مختلف»، بسترهای وب، دسکتاپ و موبایل می باشد و منظور از «عرضه یکپارچه»، ارائه فایل کتاب با ساختار ثابت در تمام بسترهاست.
با توجه به ضرورت هماهنگی عرضه محتوای کتب در بسترهای مختلف، طبق هدف گذاری انجام شده بستر اصلی این سامانه، بر روی محیط وب می باشد؛ اما به دلیل ضعف های موجود در اینترنت کشور و زمینه قوی فعالیت های آفلاین مرکز و عادت کاربران به آن، مکانیزم هایی از حالت آفلاین طرح نیز طراحی شده و به تدریج جنبه های آنلاین سامانه نیز فعال می شود.
به طور خلاصه، کاربر در این سیستم کتابی را خریداری می کند و با دانلود آن بر روی کتابخوان همراه و یا کتابخوان دسکتاپی، از آن استفاده می کند. نرم افزار همراه، به عنوان عضو پیشتاز این سیستم، هم اکنون منتشر شده و با یاری خداوند، نسخه دسکتاپی آن نیز به زودی ارائه خواهد شد.
• قابلیت های فنی و پژوهشی که در این نرم افزار تعبیه شده، کدام اند؟
» بهترین قابلیت این نرم افزار، جامعیت منابع آن است؛ چنان که مرکز با گنجینه ای شامل 10400 عنوان کتاب در حدود 20هزار جلد در زمینه علوم اسلامی و انسانی، یکی از مراکز پیشرو در این زمینه است و نیاز هر کاربری را برطرف می نماید.
هماهنگی این نرم افزار با بسترهای دسکتاپ که در آینده ارائه خواهد شد، باعث می شود تا کاربر، هم در رایانه شخصی و هم در دستگاه های قابل حمل خود، به محتوای یک کتاب دسترسی داشته باشد.
برخی از قابلیت های این نرم افزار، عبارت اند از: فروشگاه یکپارچه با برنامه به همراه امکاناتی چون: ارائه فهرست هایی از کتب تحت عناوین تازه ها، بیشترین دانلودهای رایگان، فهرست موضوعی، فهرست نویسندگان، فهرست مجموعه ها که شامل کتب یک مجموعه یا انتشارات خاص می باشد و در نهایت، صفحه اطلاعات تفصیلی کتاب و ارائه اطلاعات تکمیلی مرتبط با کتاب از قبیل کتاب های دیگر نویسنده، و کتاب هایی که دیگران دریافت کرده اند.
از دیگر امکانات این برنامه، می توان به این موارد اشاره کرده: قابلیت ثبت و نگهداری حق مالکیت کتاب در پرونده شخصی کاربر با توجه با اتصال این نرم افزار به سیستم یکپارچه کاربران نور (inoor)، امکان خرید دسته کتاب با تشکیل سبد خرید و پرداخت یکباره مبلغ کتب، مشاهده آخرین کتب مطالعه شده به عنوان یک ویجت در صفحه اصلی گوشی، امکان افزودن یک کتاب به دسته مورد علاقه و جست وجوی بسیار قوی نرم افزار با استفاده از فناوری روز.
• در روند تولید نرم افزارکتابخوان با چه مشکلاتی روبه رو هستید؟
» دو مشکل عمده، در این مسیر وجود دارد؛ نخست اینکه جدیدبودن سیستم عامل باعث شد تا به خصوص در اوایل کار، هزینه های مازادی از نظر زمانی و ریالی به پروژه تحمیل شود که علت آن، نبود زیرساخت های مناسب جهت این سیستم عامل بود.
مشکل دوم، نبود زیرساخت قوی در سمت وب برای مرکز می باشد که به امید الهی این مشکل نیز با درایت ریاست محترم مرکز و تاسیس مرکزِ داده که در شرف بهره برداری می باشد، حل خواهد شد.
• چه خدمات و پیشتیبانی هایی به کاربران ارائه می دهید؟
» بخش امور کاربران مرکز، به عنوان نقطه اتصال مرکز و کاربران محترم، انواع سؤال ها و پشتیبانی ها را از همه محصولات مرکز از جمله کتابخوان، ارائه می دهد.
علاوه بر این، امکان ارسال نظر، پیشنهاد و یا گزارش ارسال اشکال، به صورت مستقیم در نرم افزار دیده شده است که کاربر برنامه به راحتی می تواند نظرات ارزشمند خود را در اختیار گروه کتابخوان نور قرار دهد.
• فعالیت ها و اهداف آینده مرکز نور در این حوزه چیست؟ چه برنامه ها و نرم افزارهایی را برای تولید مد نظر دارید؟
» مرکز قصد دارد که نرم افزار کتابخوان را از نظر منابع و کتب و نیز ویژگی های فنی مانند افزودن لغت نامه و یا امکان مشاهده ترجمه و یا شرح یک متن به صورت هم زمان توسعه دهد.
در مورد سایر نرم افزارها باید عرض کنم که «نرم افزار نهج البلاغه همراه» و همچنین «نرم افزار دستور همراه با همکاری مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه»، در دست تولید می باشد.
• شماری از نرم افزارهای موبایلی مرکز در پایگاه نورسافت ارائه شده اند. در این باره توضیح دهید؟
» یکی از راه های آسان دسترسی به محصولات موبایلی مرکز، پایگاه نورسافت می باشد که کاربران می توانند با مراجعه به این پایگاه، نرم افزار مورد نظر خود را دریافت کنند.
البته برای نرم افزارهای اندرویدی، پایگاه کافه بازار و برای نرم افزارهای آی.او.اس، پایگاه سیبچه جهت عرضه محصولات در نظر گرفته شده است.
• در خصوص نمایشگاه کتاب امسال و ارائه محصولات موبایلی نور، چه برنامه ای دارید؟
» ارائه و عرضه گسترده کتابخوان همراه نور، از برنامه های اصلی مرکز در نمایشگاه کتاب امسال می باشد. افزون بر این، مرکز قصد دارد تا از این فرصت نادر که در آن خیل عظیمی از ناشران گرد هم می ایند، استفاده نماید و در راستای تعامل بیشتر با آنها جهت عرضه محصولاتشان تفاهم نامه هایی را به امضا برساند.
• آیا محصولات موبایلی نور، رایگان است یا کابران باید برای تهیه آن هزینه پرداخت کنند؟
» تمامی نرم افزارهای مرکز در بستر همراه، به صورت رایگان ارائه شده است؛ اما در خصوص کتابخوان باید عرض کنم که خود نرم افزار به همراه منابع مشخصی به صورت رایگان در اختیار کاربر قرار می گیرد؛ اما کاربر برای دریافت سایر منابع، باید هزینه ای را پرداخت نماید که این هزینه، شامل حق النشر دیجیتال و سهم صاحب اثر می باشد.
• اگر نکته خاصی باقیمانده، بیان بفرمایید.
» در پایان، از گروه کتابخوان نور و همه عزیزانی که در این پروژه زحمت بسیاری متحمل شدند، تشکر می نمایم و امیدوارم این تلاش ها، گامی باشد در راستای نشر معارف اهل بیت(ع).