ره آورد نور

اشاره

یکی از شاخه های علوم دینی که موجب تحکیم و گسترش هر چه بیشتر شریعت الهی و فقاهت اسلامی را فراهم ساخته، «اصول فقه» است که در واقع، از درسهای زنده و اساسی حوزه های علمیه به شمار می رود؛ زیرا این علم به فهم و استنباط دقیق احکام شرعی کمک شایانی نموده و از پایه های اصلی و زیر بنای اساسی فقه اسلامی محسوب می شود.

«کتابخانه اصول فقه» نخستین نرم افزار اصولی است که جهت سامان بخشیدن به امر تحقیق و پژوهش در زمینه مباحث اصولی به علاقه مندان ارائه گردیده است و شامل مهمترین منابع شیعه در مورد اصول فقه؛ یعنی در بردارنده 75 عنوان از اساسی ترین کتب اصولی در 176 مجلد از 51 نویسنده بزرگ می باشد. قابلیتهای کارآمد و امکانات چشمگیری که در این لوح فشرده وجود دارد، موجب گشته تا پژوهشگران با استفاده از آثار برگزیده و گرانقدری که در این خصوص نگاشته شده است، تحقیقات اصولی و فقهی خود را با عمق و وسعت بیشتری به انجام رسانند.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، تهیه نرم افزار «نور الفقاهة 3» در دستور کار قرار داده است. در این نرم افزار برای نخستین بار همگام با روشهای لفظی و موضوعی از روش «درختواره» نیز استفاده شده است به همین منظور گفتگوئی با حجة الاسلام برکتین مسئول بخش فقه و اصول معاونت تحقیقات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ترتیب دادیم تا نکات بیشتری درباره این روش جدید اطلاع رسانی و تحلیل داده های فقهی دریابیم. توجه شما را به این گفتگوی علمی جلب می کنیم.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، یکی از نخستین مؤسساتی است که اوّلین بار در سال 1368 با تهیه برنامه های «معجم الفاظ»، به عرصه تهیه و تولید نرم افزارهای اسلامی گام گذاشت. از آن زمان تا کنون، نرم افزارهای مرکز از جهت کمّی و کیفی با رشد قابل توجهی مواجه بوده است و همیشه جدیدترین و کارآمدترین امکانات نرم افزاری در محصولات مرکز تجلی می یافتند، به گونه ای که لوح های فشرده مرکز به عنوان کاربرپسندترین برنامه های اسلامی شهرت یافتند.

یکی از دلایل موفقیت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در تولید نرم افزارهای کاربرپسند، به توجه و پیگیری مداوم و سازمانی مرکز از نیازها و نظرات کاربران باز می گردد. راه اندازی واحد امور کاربران، واحد بررسی نرم افزار، و ارائه مستمرّ نرم افزارها در نمایشگاه های داخلی و خارجی را می توان نمونه ای از تلاش های سازمانی مرکز برای دستیابی به نظرات کاربران و علاقه مندان نرم افزارهای اسلامی دانست.

اشاره

در اواخر دهه 1980م تعامل بین سه قلمرو: مخابرات، کامپیوتر و اطّلاعات این قدرت را پدید آورد که انسان در هر نقطه از جهان، اطّلاعات مورد نیاز خویش را بی هیچ حدّ و مرزی جمع آوری کند و مورد استفاده مطلوب قراردهد. آنچه از این توانایی تعبیر می شود به «فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات» معروف است.

در این مقاله، سخن از چگونگی برخورد با انبوه اطّلاعات خوب و بد یا سیاه و سفیدی است که در شبکه جهانی اینترنت در حال گردش است. اگر چه دانشگاه ها، حوزه های علمیه، مراکز و مؤسسات علمی و فرهنگی و نیز کاربران و محققان از این ابزار کارآمد بهره فراوانی برده و می برند، امّا در میان کارشناسان، این بحث مطرح است که آیا می توان به طور مطلق به جریان آزاد اطّلاعات معتقد گردید؟ و یا اینکه انسداد برخی پایگاه های اینترنتی و پالایش دریای مواج اطلاعات جهانی لازم و ضروری می نماید؟

اشاره

به منظور حضور در گستره جدید تبلیغ و ارشاد در عصر فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات (I.C.T) و نیز بهره گیری از شبکه های اطّلاع رسانی و استفاده بهینه از تجربه و تخصّص اساتید فنّ، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در 29 تیر ماه سال جاری به برگزاری همایش در خصوص «کاربردهای IT در حوزه های دینی» با سخنرانی دکتر علی اکبر جلالی اقدام نمود. این همایش، با هدف آشنایی مقدماتی با تعریف فنّاوری اطلاعات IT و بیان وضعیت فعلی، فرصت ها و تهدیدهای آن در جهان حال و آینده، ارائه راه های توسعه فنّاوری اطلاعات در حوزه های دینی و نیز آشنایی عمومی با مفاهیم شهرهای الکترونیکی و نقش فعالیت های دینی در آنها برگزار شد.

دکتر علی اکبر جلالی، فوق دکترای برق و متخصص فنّاوری اطلاعات (IT) از دانشگاه ویرجینیای غربی آمریکا می باشند. در حال حاضر ایشان، قائم مقام پژوهشکده الکترونیک و عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران و استادیار پاره وقت دانشگاه وست ویرجینیای غربی می باشند.

اشاره

در عصر فناوری اطلاعات دیگر نمی توان پژوهش را از پردازش جدا دانست و بدون توجه به سیستم های اطلاع رسانی رایانه ای به تولید و ارائه پژوهش های دینی پرداخت. از این رو حرکت مبارک تولید نرم افزارهای دینی شتاب و شکل جدیدی به خود گرفته است بگونه ای که همگام با سامان یافتن پژوهشها، نرم افزارهای مربوطه نیز طراحی و ارائه می گردد. آنچه در پیش می آید فهرستی از جدیدترین نرم افزارهای مراکز پژوهشی است که به تازگی تولید شده اند و برخی از آنها نیز تا چند ماه آینده به بازار عرضه می شود.

امروزه در عصر فراصنعتی در شرایطی که از یک سو روابط انسانی با سرعت شگفت آوری، در هم تنیده می شود و از سوی دیگر، نظام مسلّط بر روابط بین المللی کلیشه های مورد نظر خود را در مورد حقوق بشر، حقوق زن و حقوق کودک بر جوامع مختلف تحمیل می کند، و همچنین در زمانی که نظام اسلامی داعیه دار دفاع از زنان بر اساس انگاره های دینی است، بیش از هر زمان دیگری نیازمند پاسخ به پرسش های نوآمد، تحلیل شرایط جدید، تدوین سیاست ها و برنامه ها و اصلاحات حقوقی، اجتماعی و آموزشی بر مبنای الگوی دینی هستیم؛ الگویی که با نگاهی جامع به ابعاد شخصیتی زن بتواند زمینه ساز تدوین برنامه عمل ملّی زنان، با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و تاریخی باشد.

بی شک، پیش نیاز تدوین این الگو، توجّه عمیق به سرچشمه جاودانه وحی در کتاب و سنت است؛ زیرا بدون استناد به آیات قرآن و کلام اهل بیت، برنامه های ارائه شده حجیّت ندارد؛ همان گونه که بدون ملاحظه شرایط نوین، فاقد «کارآمدی» است.

اشاره

قرآن کریم، آخرین کتاب آسمانی و برنامه جامع راهبردی انسان به سوی تکامل و معجزه بزرگ خاتم پیامبران علیه السلام و ثقل اکبر و منبع غنی و لایزال حکمت الهی به شمار می آید. جوامع اسلامی از این کوثر جاری و زلال دور مانده و کام تشنه نسل های امت اسلام از گوارای بی بدیل آن محروم شده است.

مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم از جمله مراکزی است که به انگیزه طرح جدّی قرآن در متن حوزه ها و فراخواندن پژوهندگان و طلاب به تفکّر هر چه بیشتر در مفاهیم ژرف قرآن تشکیل شده است. این مرکز برای برآوردن هدف یاد شده چندین برنامه را در دستور کار خود قرار داده است و با گروهای سه گانه خود یعنی دائرة المعارف ها، پژوهشهای نوآمد و تفسیر، پروژه های ملّی و جهانی را در زمینه معارف و علوم قرآن بعهده گرفته است. برخی از این پروژه ها که در جهان اسلام بی نظیر و فاقد سابقه قبلی است نه تنها برای کشور اسلامی ایران بلکه برای همه مسلمانان مایه مباهات و فخر است و ذخائر ارزشمندی برای بشریت به شمار می آیند.

اشاره

همایش «نهضت تولید علم و نظریه پردازی در معارف قرآنی» در شهریور ماه سال جاری با حضور اساتید برجسته و دانش آموختگان رشته علوم قرآن و حدیث در دانشگاه اصول الدین قم و در محضر علامه عسکری برگزار شد.

در این همایش، اساتید علوم قرآنی دانشگاه های کشور همچون دکتر معارف، دکتر نجارزادگان، دکتر تقی پور، دکتر عابدی و حجة الاسلام و المسلمین ایازی حضور داشتند و هر یک از نگاه خویش به بررسی بسترها و چالش های نظریه پردازی در زمینه معارف قرآنی پرداختند. آنچه در پی می آید خلاصه ای از نظرات اساتید محترم است که با هم می خوانیم:

علوم قرآن مقدّم بر تفسیر قرآن است. مفسّر و قرآن پژوه ابتداء در علوم قرآن تحقیق و تبیین مبانی می کند، آنگاه به تفسیر قرآن می پردازد. اما با وجود آنکه آهنگ تولید نرم افزارهای قرآنی سرعت گرفته ولی متأسفانه هنوز نرم افزاری در علوم قرآن ارائه نگردیده است و دیدگان نگران قرآن پژوهان مترصد تولّد این مولود مبارک است. از این رو مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در صدد برآمد تا این خلأ را در نرم افزارهای اسلامی پر نماید و گامی دیگر در خدمت به معارف قرآن بردارد. و در این راستا پروژه مشکاة الأنوار را طراحی و اجراء نمود.

«مشکاة الأنوار» سرآغاز پژوهش نوین علوم قرآن در عرصه نرم افزار و رایانه است. در این پروژه تحقیقاتی، روش نوینی اتخاذ شده است که جامع روش سنّتی در حوزه های علمیه و متدهای علمی دانشگاهی است و امید است سال آینده به بازار عرضه گردد.