گذری بر تازههای نرمافزاری نور
اشاره
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در طیّ بیش از سی سال فعّالیّت در حوزه دادهپردازی علوم اسلامی و تولید محصولات نرمافزاری در بسترهای مختلف، آن طور که مخاطبان و کاربران نور اذعان داشتهاند، مسیر تولید دانش و عرصه پژوهشهای اسلامی و معرفتی را هموار نموده و بحمدالله، دستاوردهای بزرگی را در این سالها به دست آورده است.
در این نوشتار، خوانندگان محترم را با تازههای تولیدات نور در زمینه نرمافزارهای ویندوزی آشنا میسازیم و نگاهی اجمالی به محتوای و قابلیتهای این محصولات داریم. مقاله حاضر، در دو بخش کلّی «محصولات اختصاصی نور» و «نرمافزارهای مشارکتی نور» سامان یافته است. گفتنی است که نوشته حاضر، از معرّفی نرمافزارهای تولیدی مرکز نور که بعد از نگارش این مقاله، عرضه خواهند شد، خالی است.
شاخصهای فنی و پژوهشی نرمافزار جامع فقه 3
پیشینه تولید نرمافزارهای کتابخانهای نور
از سالهای اوّلیه فعّالیّتهای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (از این به بعد مرکز)، نرمافزارهای بسیار خوبی تحت سیستمعامل داس و ویندوز تولید شد. در آن زمان، ارائه محصول به زبان فارسی در محیط ویندوز بسیار سخت مینمود؛ چرا که مشکل تایپ از راست به چپ و ارائه فونتهای فارسی و نمایش گرافیکی اشیاء، کار سختی بود. مرکز با ارائه نرمافزاری همچون «نور الأنوار»، کاری بینظیر در کشور انجام داد. این نرمافزار و نرمافزارهای بعدی مشابه آن، علاوه بر رابط کاربری خوب، حجم عظیمی از اطّلاعات را نیز عرضه میکرد. این محصول، به ذایقه پژوهشگران علوم اسلامی خوش آمد و رغبت آنان را به برنامههای نور بیشتر نمود و در نتیجه، روند تحقیقات علوم اسلامی در کشور تغییر کرد.
پس از این مرحله، در حوزه نرمافزارهای رومیزی، مرکز یک نرمافزار کتابخانهای به نام «نورلایب» آماده کرد. با استفاده از این کتابخانه و کدهای مربوط به آن، تحت قالب نرمافزارهای کتابخانهای، نرمافزارهای بسیاری تولید شد. بیشتر کدهای این نرمافزارها، دستساخته برنامهنویسان مرکز بود. در طیّ این مدّت، اجزاء نرمافزاری بهروز این نرمافزارها که دارای پشتوانه بینالمللی نیز بودند، در دیگر کشورها شکلگرفته بود. مرکز از این فرصت استفاده کرد و اجزاء مختلفی(1) را که با استاندارهای بسیار خوبی تولید شده بود، به کار گرفت و معماری قدیم نرمافزارهای خود را که گاهی پاسخگوی نیاز کاربران نبود، تغییر داد. بنابراین، مهاجرت دیتای مرکز به قالبهای جدید نرمافزاری شروع شد که با توجّه به نیازهای متعدّد نرمافزارهای مرکز، کاری سخت بود. این فرایند، حدود 6 سال به طول انجامید.
پژوهشمحوری در گام سوم تولید نرمافزارهای نور
اشاره
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، پیشگام در دادهپردازی علوم اسلامی است که تاکنون نرمافزارهای بسیاری را در حوزههای مختلف علوم اسلامی تولید کرده است. این مرکز در مسیر سی ساله دیجیتالسازی متون و تولید نرمافزارها، تاکنون مراحل مختلفی را طّی نموده که میتوان مجموعه فعّالیّتهای گذشته را دو گام اساسی و بنیادی دانست. اینک، گام سوم تولیدات نرمافزاری نور، با ارائه نرمافزار جامع فقه 3 آغاز شده است. این برنامه در راستای ایجاد امکانات و دسترسیهای پژوهشی به محقّق، ویژگیهای برجستهای دارد. در این نوشتار، ضمن تشریح این گامهای سهگانه، مهمترین ویژگیهای پژوهشی جامع فقه 3 معرفی شده است.
نگاهی به جدیدترین نرم افزار های اسلامی
اشاره
در جهان رو به رشد اطلاعات و فنّاوری، شناخت جدیدترین دستاوردهای مراکز و مؤسسات نقش بسزایی در توسعه دانش و فرهنگ دارد؛ که از آن جمله اطلاع از تازه ترین نرم افزارهای اسلامی است.
بدیهی است که معرفی کامل چنین محصولاتی، خود مجالی گسترده می طلبد و ارائه همه آنها در این مختصر نمی گنجد. از این رو، طی این نوشتار نگاهی خواهیم داشت به برخی از نرم افزارهایی که در سال 1383 در حوزه علوم، فرهنگ و معارف اسلامی تولید شده اند. این مقاله، شما را با محتوا و قابلیت های مهم این برنامه آشنا می سازد.
نرم افزار جامع فقه اهل البیت (ع) در سه نگاه
اشاره
از دو دهه قبل، در سایه فناوری نوین تسهیل دسترسی پژوهشگران به منابع و متون اسلامی به خصوص فقه، شروع شده است و مؤسسات و مراکزی چند به تولید این نوع نرم افزارها پرداخته اند و کتابخانه های بزرگ نرم افزاری، مانند: معجم فقهی، عقائدی و احکام و معجم فقه الجواهر (1) در این زمینه تولید یافته اند و به تازگی برنامه فقهی دیگری به نام جامع فقه اهل البیت(ع) در دسترس محققان قرار گرفته است؛ که البته انتظار می رود این نرم افزار بتواند پاسخگوی کاستی ها و چالش های موجود باشد و راه تحقیق را آسان تر نماید.
در این نوشتار، ضمن تشکر و تقدیر از تولید کنندگان این برنامه، به بخشی از کاستی ها و نقاط ضعف آن اشاره می شود تا در نسخهٔ آتی این نرم افزار؛ یعنی نسخه پژوهشی، مورد توجه قرار بگیرد.
نرم افزار جامع فقه اهل البیت (ع) در سه نگاه
» لطفاً بفرماییگ از چه زمانی مرکز به فکر تهیه این نرم افزار افتاد؟
◊ یکی از برنامه هایی که از ابتدای تأسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در نظر مسئولان بوده است تهیه نرم افزاری جامع در زمینه فقه شیعه بود، تا اینکه در سال 1397 با پیگیری و دستور مدیر محترم مرکز، این پروژه آغاز شد و بنده مسئول اجرای آن شدم.
» برای تهیه منابع این مجموعه چه اقداماتی انجام دادید؟
نرم افزار جامع فقه اهل البیت (ع) در سه نگاه
درآمد
تاریخ درخشان اسلامی همواره شاهد کوشش های بی دریغ و تحمل رنج های فراوان از سوی پیروان صدیق مکتب اهل بیت (ع) بوده است؛ بزرگانی که به پاسداری از آیین حیات بخش اسلام پرداختند و به مبارزه علمی و عملی با هر گونه انحرافی همت گماردند؛ چنان که به برکت زحمات شبانه روزی ایشان آثار عدیده ای برجای مانده که در شمار میراث بزرگ دینی ما قرار دارند. از این رو، برماست که در جهت نگاهداری بهینه از کتب ارزشمند آن بزرگواران بکوشیم و با استفاده از فناوری روز به معرفی هدفمند و روشمند این گنجینه ماندگار همت گماریم و این گنجینه نفیس را به شایستگی ارج نهیم.
به همین دلیل، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به جمع آوری و احیاء آثار فقیهان نامدار اقدام کرده است تا علاوه بر تحقق هدف مذکور، مسیر بهره مندی از منابع و مصادر فقهی را جهت فهم و استنباط احکام شرعی همواره نماید. از این رو، نسخه کتابخانه ای نرم افزار «جامع فقه اهل البیت(ع)» را با ویژگی هایی نوین و امکاناتی کارآمد تهیه و تولید کرده و به جامعه پژوهشگران تقدیم نموده است.
نگاهی به قابلیت های فنی و محتوایی جامع فقه اهل البیت
اشاره
علم فقه در میان علوم اسلامى، از جایگاه و مقام والایى برخوردار است. این علم آسمانى، تداوم و رشد و بالندگى خود را مدیون فکر، اندیشه و تألیفات ارزنده عالمان فرزانه مىداند. عالمان دینى از دیر باز تا کنون سعى کردهاند طالبان سعادت را به راه بندگى خداوند رهنمون شوند.
فقیهان و شاگردان مکتب اهل بیت علیهم السلام با تمام وجود در طول تاریخ با آموزههاى دینى به پاسدارى و صیانت از مکتب حیاتبخش اسلام همت گماردند و با کجروىها و انحرافات مقابله نمودند که گوشهاى از کوششهاى فکرى و علمى آنان در کتابها و آثارشان تجلى یافته است.
این نرمافزار، مسیر فقه پژوهی را هموار نموده است
اشاره
آنچه در مواجهه با نرمافزار جامع فقه اهل البيت2 نسبت به نسخه قبلي آن احساس ميشود، تغييرات و ارتقاي چشمگير برنامه از نظر علمي و فني است. وجود قابليتهاي عديده پژوهشي و توانمنديهاي مفيد علمي در اين كتابخانه تخصصي فقهي باعث گرديد كه در اين شماره به حضور متكفل اين نرمافزار تخصصي فقه برسيم و مهمترين امكانات علمي و تحقيقاتي اين برنامه را از زبان ايشان بشنويم.
گزارشی از مراسم رونمایی نرم افزار جامع فقه اهل بیت(ع) 2
همزمان با سالروز میلاد پرخیر و برکت پیامبر اکرم اسلام، حضرت محمد بن عبدالله(ص) و فرزند گرامی اش حضرت امام جعفر صادق(ع) در بهمن 89 طی مراسمی نرم افزار جامع فقه اهل بیت(ع) 2 با حضور مرجع عالی قدر جهان تشیع، حضرت آیت الله صافی گلپایگانی، جعی از علما و فضلا و پژوهشگران علوم دینی در ساختمتان نور رونمایی شد.