و یا برای تغییر یک فرهنگ به‌خصوص فرهنگ دینی و تغییر ایده‌های دینی مردم باید هزینه‌های مالی و نیروهای انسانی فراوانی به خدمت گرفته می‌شدند و چه بسا جنگ‌ها و کشتارهایی که در جهان برای همین منظور اتفاق افتاد و جنگ‌های صلیبی بارزترین آن است.
اما امروزه به کمک فناوری اطلاعات و با استفاده از رسانه، هر فردی به‌راحتی با داشتن یک رایانه و یا ماهواره و تلویزیون می‌تواند با فرهنگ و تمدن مردم آشنا شده و در عین حال در صورت داشتن قدرت ارسال اطلاعات با کمک رسانه‌های جمعی، ایده و یا فرهنگ و مذهب خود را تبلیغ کرده و به مخاطبان خود برساند و با کمک گرفتن از ابزارهای دیداری و شنیداری و با القای شبهه و ایجاد جو روانی در مخاطب، باورهای او را سست نموده و نظریات خود را بدون هیچ واکنشی از سوی مخاطب به او القا کند. از آنجا که القای منویات و ایده با استفاده از این روش‌ها یک تهدید جدی علیه جامعه است، از آن به جنگ نرم یاد می‌شود که در این نوشتار ضمن آشنایی با تعریف آن، با یکی از ابزارهای جنگ نرم که نرمافزارها باشد و راه‌های مقابله و پیشگیری از آن، آشنا می‌شویم.
آشنایی با جنگ نرم
جنگ نرم یا براندازی نرم، اگر چه از واژه‌ها و مفاهیم نوینی است که تقریباً از اواخر دهۀ 70 و اوایل دهۀ 80 میلادی، مورد توجه مراکز اطلاعاتی ـ امنیتی در غرب قرار گرفت و از اوایل دهۀ 90 میلادی وارد فاز عملیاتی گردید و با کمک گرفتن از فناوری نوین اطلاعاتی گسترش یافت و امروزه به عنوان خطری جدی در تمامی جوامع مطرح است، اما از آن به عنوان روشی نوین برای تخریب عقاید و باورهای جامعه نمی‌توان یاد نمود و از گذشته دور استفاده از این روش‌ها متداول بوده است و ائمه اطهار (علیهم السلام) از دیرباز مسلمانان و جامعه اسلامی را از وقوع در شبهه، فتنه، غیبت و ایجاد زمینه‌های آن، تهمت، دروغ‌گویی، بهتان، سخن چینی و مکر و نیرنگ که از روش‌های جنگ نرم است، برحذر داشته و وقوع در آن را مخرب جامعه می‌دانسته‌اند. (1)
اما آنچه امروزه به آن سرعت بخشید و آن را به عنوان یک تهدید جدی مطرح نمود، استفاده از بسترهای نوین رسانه‌ای و به‌خصوص فضای مجازی برای ایجاد دگرگونی در جوامع با تکیه بر تغییر دیدگاه‌ها و نگرش‌های حاکمان و مردم می‌باشد؛ در آن صورت این جنگ، مدلی نوین از فعل و انفعال‌های دولت‌های استعمارگر برای سلطه روی کشورهای مختلف را نمایش می‌دهد؛ چرا که سلطه و استیلا با تعاریفی از قدرت، بسط و توسعه یافته که قدرت را توانایی تمرکز، تنظیم و یا هدایت رفتار می‌دانست.
دقیقاً با این تعریف از قدرت است که قدرت نرم جایگاه ویژه‌ای در تئوری‌های سلطه می‌یابد؛ قدرتی که تمام توان و ظرفیت خود را بر قانع کردن دیگران متمرکز می‌سازد تا رفتار آنها را به گونه‌ای مورد نظر تنظیم و هدایت نماید. بنابراین، رساترین تعریف برای جنگ نرم، هدایت افکار به سویی است که جوامع به گونه‌ای بیندیشند که سردمداران سلطه‌گر می‌خواهند و از همین نقطه است که عملیات روانی با تکیه بر نقش بی‌بدیل رسانه‌ها آغاز می‌شود. از سوی دیگر، در تخصیص و تحدید جنگ نرم ابعاد مختلفی مانند ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و فرهنگی برای آن مطرح می‌شود. این ابعاد گرچه به‌صورت فردی و تنها در اهداف کوتاه مدت و کارکردهای عینی متفاوت‌اند؛ اما همۀ آنها در شیوه‌ها و ابزارها بر نقش رسانه‌ها و تبلیغات متمرکز هستند. به‌ویژه بعد فکری، فرهنگی و دینی که اساساً شاخصۀ جنگ نرم است، بدون در نظر گرفتن نقش رسانه‌ها، قابل درک نیست. بنابراین، جنگ نرم، جنگ برای سلطه است و سلطه زمانی در دسترس است که سلطه‌گران بتوانند بر افکار عمومی استیلا یابند و همین امر همکاری رسانه ای را نیاز شدید و اصلی جنگ نرم می‌سازد.
اسلام‌هراسی و شیعه‌هراسی علل اصلی جنگ نرم
استکبار جهانی و در رأس آنها امریکا و رژیم صهیونیستی و کشورهای استعماری دیگر سعی می‌کنند به شیوه‌های مختلف با به‌کارگیری ابزار و ادوات مختلف که در سال‌های اخیر بر می‌گردد به جنگ نرم و استفاده از رسانه‌ها مسأله اسلام‌هراسی و در رأس آن شیعه‌هراسی را در دنیا دنبال کند تا مردم دنیا به دین اسلام نزدیک نشوند و حتی بین مسلمانان هم تفرقه ایجاد می‌کنند که می‌توان تقویت وهابیت و نشر آثار آنان را در جوامع اسلامی از این قبیل دانست.
دکتر هانی‌زاده در مصاحبه‌ای با رادیو گفتگو می‌گوید: الان رویکرد امریکا و لابی صهیونیستی به سوی تشدید پروژه شیعه‌هراسی است. در جنگ‌هایی که میان اعراب و اسرائیل رخ داد، به‌ویژه جنگ 1967 اسرائیل، در مدت کوتاهی شاید در مدت 4 روز 80 هزار کیلومتر مربع از اراضی اعراب را اشغال کرد؛ در حالی که چهار ارتش مهم عربی در مقابل رژیم صهیونیستی قرار داشتند. بعد از تشکیل حزب الله که در سال 1982 صورت گرفت، در دل جامعه اسلامی مجموعه‌ای برخاست که ادبیات جدیدی را وارد جهان اسلام کرد که اسرائیل خیلی دقیق روی آن کار کرد؛ مجموعه‌ای که آمده‌اند ببینند ظرفیت‌های جهان تشیع چیست و چه ارتباطاتی با جهان اسلام دارد. به همین جهت، روی پروسه شیعه‌هراسی کار کردند. اقداماتی که رزمندگان حزب‌الله انجام دادند به‌ویژه در جنگ 33 روزه و شکست کامل اسرائیل و ارتش به ظاهر اسطوره‌ای رژیم صهیونیستی موجب شد که لابی صهیونیستی و آمریکا با همکاری رسانه‌های کشورهای عربی به تشدید پروسه شیعه‌هراسی بپردازند و از آنجایی که احساس آنها این است که ایران خاستگاه جهان تشیع است، ایران را مورد هدف قرار دادند و انواع جنگ‌های رسانه‌ای و جنگ نرم را پایه‌ریزی کردند تا از شکل‌گیری یک نظام امنیتی پایدار با محوریت ایران در جهان اسلام و منطقه جلوگیری کنند و می‌بینیم که اسرائیلی‌ها شدیداً دنبال پروسه شیعه‌هراسی هستند و دست به اقدامات تروریستی علیه شخصیت‌های تأثیرگذار شیعه در طول سال‌ها زدند؛ چنان‌که وهابی‌ها و سلفی‌ها را وادار کردند تا در پاکستان، عراق و لبنان دست به اقداماتی علیه شیعیان بزنند به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها و غربی‌ها پروسه اسلام هراسی را کنار گذاشته‌اند و به سوی ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی روی آورده‌اند و از طریق به‌کارگیری رسانه‌های خودشان به نوعی تلاش می‌کنند تا شیعیان را در منطقه منزوی کنند. اخیراً برخی کشورهای عربی منطقه که همسو با سیاست‌های آمریکا و غرب هستند، در هر جایی که انتخابات است و در آن شیعیان نقشی دارند سرمایه‌گذاری مالی و تبلیغاتی کلانی انجام می‌دهند تا آن انتخابات را به نفع جریان‌های ضد شیعه هدایت کنند؛ در عراق و لبنان شاهد شکل‌گیری این نوع تحرکات بودیم. به نظر می‌رسد که الان موضوع ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی روز به روز شدت بیشتری پیدا می‌کند؛ به دلیل اینکه ایران یک محوریت منطقه‌ای با ابعاد انقلاب اسلامی و ادبیات انقلاب اسلامی و ادبیات ضد استکباری شکل گرفته و اینها تلاش می‌کنند تا این محوریت را از هم تفکیک و منزوی کنند. (2)
نقش نرمافزارها در جنگ نرم
مؤلفه‌ها و شاخصه‌های منحصر به فرد جنگ نرم، فقط به کمک و یاری رسانه‌ها به سرانجام می‌رسد. همۀ رسانه‌ها به دلیل کارکردهای خاص روانی و تبلیغی در مجموعۀ ابزارها و شیوه‌های جنگ نرم کاربرد ویژه‌ای می‌یابند؛ اما نرم‌افزار موقعیت و شاخصه‌های بالقوه‌ای دارد که وجه تمایز آن از دیگر رسانه‌ها است، مانند:
- امکان دستیابی سریع به آن بدون نیاز به دستگاه گیرنده و یا اینترنت. کاربر می‌تواند با تهیه یک لوح فشرده و قرار دادن آن در رایانه خود به اطلاعات مورد نظر دست یابد.
- جذایت و تنوع، ویژگی دیگر نرمافزارها است. ضمن اینکه امکان بهره‌برداری از همه جذابیت‌های خاص رسانه‌ای مانند: فیلم، عکس و تصویر و نیز مشتری مداری محض، در تنوع و جذابیت این محیط تأثیر به سزایی دارد.
- کتاب‌محور بودن یا مقاله‌محور بودن نرمافزارها باعث شده که نرمافزارها نوعی مرجعیت فکری ـ سیاسی را برای کاربران خود ایجاد نماید و برای آنان محیط امنی را ایجاد نماید.
- مسألۀ دیگر، امکان عبور از محدودیت‌های قانونی و عدم تقید به بخش مهمی از قوانین و محدودیت‌های رایج در سایر رسانه‌ها است؛ به‌خصوص در کشورهایی که قانون کپی رایت به‌خوبی اجرا نمی‌گردد.
- هزینه بسیار کم تولید و نشر آسان نرم‌افزار و امکان توزیع راحت آن، از دیگر ویژگی‌های نرم‌افزار می‌باشد.
این قابلیت‌ها و ده‌ها خصوصیت دیگر، از جمله مسائلی است که دشمنان را برای استفاده از نرم‌افزار برای رسیدن به مقاصد خود کمک می‌نماید.
بازی‌های رایانه‌ای، سلاحی مؤثر در جنگ نرم
زمانی که به محصولات بصری - تفریحی کنونی می‌نگریم، به‌وضوح معلوم می‌شود که این محصولات فقط ابزاری برای سرگرمی و تفریح نیستند، بلکه ابزاری برای تبلیغات هستند؛ ابزاری سیاسی فرهنگی همانند هر رسانه دیگر که هدف عمده تولید کنندگان آن، تخریب عقاید کاربران و جایگزین کردن ایده‌های خود در اندیشه آنان می‌باشد.
استفان - پیلت معتقد است: بازی رایانه‌ای فقط یک تفریح بی‌خطر نیست، بلکه سخن از رسانه‌ای برای بیان در میان است. از این رو، منطقی است که استفاده از آن در جهتی به دور از اهداف اولیه باشد؛ درست همان‌گونه که در برخی کشورها از تلویزیون، رادیو، سینما و مطبوعات نوشتاری چنین استفاده‌ای شده و می‌شود. این نوع استفاده از بازی‌های رایانه‌ای در جهت اهداف سیاسی، از آن جهت بیشتر مزورانه است که خاستگاه‌ها و مآخذ آن برای عموم مردم ناشناخته باقی مانده است. همه می‌دانند که یک بازی رایانه‌ای چیست، اما در انتها تعداد اندکی از والدین قادرند فرزندان خود را در کشف اهداف پنهان این رسانه همراهی کنند. به‌همین دلیل، تحت تأثیر قراردادن مردم به وسیله این ابزار آسان‌تر است. (3)
بازی‌های رایانه‌ای که برای تخریب عقاید شیعی ساخته شده، بی‌شمار است که فقط به یک نمونه از آن اشاره می‌شود:
بازی «سام ماجراجو در پرسپولیس» که یکی از زیباترین و مهیج‌ترین این بازی است. در این بازی شما به عنوان بازیگر رایانه با نام سام برای نجات بشریت به گذشته برمی‌گردید و برای مبارزه با ایادی اهریمن به پرسپولیس ایران می‌آید.
در تمام صحنه‌های این بازی که از نظر گرافیکی بسیار زیبا و خیره کننده طراحی شده است، پایگاه‌های دشمن با نمادهای اسلیمی، گنبد و مناره، کاشی‌کاری‌های سنتی ایرانی و... تزیین شده است. جالب است که اگر صحنه‌های گرافیکی و همان نمادهای اسلامی را بزرگ‌نمایی کنید، روی کاشی‌کاری‌ها روایاتی مثل «أنا مدینه العلم و علی باب‌ها» را به‌وضوح مشاهده می‌کنید.
بعد از اینکه شما توانستید از پس مأموریت برآیید و تروریست‌ها را نابود کنید، در مرحله پایانی به محیطی وارد می‌شوید که قرار است برای شما به عنوان قهرمان نجاتِ جهان جشن گرفته شود. این محیط چیزی و جایی نیست، جز محیطی با نمادهای مسیحی و کلیساها... .
نقش نرم‌افزارهای دینی در پیشگیری از حملات جنگ نرم
همان‌طور که در صدر مطلب گذشت، جنگ نرم در پی از پای درآوردن اندیشه و تفکر جامعه هدف است تا حلقه‌های فکری و فرهنگی آن را سست کند و با بمباران خبری و تبلیغاتی در نظام سیاسی- اجتماعی حاکم تزلزل و بی‌ثباتی تزریق کند و اصلی‌ترین هدف آنان نیز اسلام‌ستیزی و شیعه‌ستیزی است.
تراث غنی شیعه که برگرفته از منبع وحی توسط ائمه اطهار (علیهم السلام) است و عالمان شیعه نیز آن را نسل به نسل حفظ کرده‌اند اگر به‌خوبی نشر یابد، بهترین راه مبارزه است و کمک گرفتن از فناوری اطلاعات و همچنین استفاده از ابزارهای نوین برای نشر این معارف الهی می‌تواند بهترین اسحله در مقابل جنگ نرم و حتی قوی‌ترین سلاح برای هجوم به دشمنان باشد.
همان‌طور که بیان شد، نرم‌افزار به علت وجود قابلیت‌های خاص خود در مقایسه با دیگر رسانه‌ها می‌تواند بهترین ابزار برای گسترش فرهنگ شیعی باشد.
مؤسسات و مراکز فرهنگی که متکفل نشر الکترونیکی و تولید نرم‌افزارهای شیعی هستند، باید در مرحله نخست تمامی سعی و تلاش خود را بنمایند تا مشکلات گسترش این نرمافزارها مانند: رعایت حق کپی رایت، نوع طراحی قالب و رابط‌کاربری، موانع صادرات و سایر مقررات حمایتی را حل و فصل نمایند و در مرحله بعد، نرم‌افزارهای ویژه بیشتری را با نگاه به جنگ نرم و تهاجم فرهنگی تولید کنند؛ هر چند بعضی از مؤسسات این مسیر را آغاز نموده‌اند.
پی نوشت ها:
