ره آورد نور

 روش اجرای ارزیابی

برای ارزیابی نرم‌افزارها، روشِ منحصربه‌فرد و مشخصی وجود ندارد. بسته به اهدافی که برای ارزیابی مد نظر قرار می‌گیرد، روش‌ها و ابزارهای متفاوتی وجود دارد. بخش عمده‌ای از ارزیابی نرم‌افزارها، به ارزیابی فنی آن‌ها برمی‌گردد. هدف ارزیابی در پروژهٔ «ارزیابی کاربرمحور محصولات نرم‌افزاری نور»، همان‌طور که از نام پروژه برمی‌آید، ارزیابی بر اساس استفادهٔ کاربران بود. از سوی دیگر، ارزیابی از سوی کسانی غیر از تولیدکنندگان نرم‌افزارها صورت می‌گرفت. در نتیجه، ارزیابان، از لحاظ دسترسی به کُدهای نرم‌افزارها و سایر دسترسی‌های فنی، با محدودیت روبه‌رو بودند. با این وصف و با نظر به هدف ارزیابی، بررسی‌های فنی از پروژه کنار گذاشته شد تا با تمرکز هرچه‌بیشتر به بررسی نرم‌افزارها از دید کاربران پرداخته شود. پس از بررسی متونی که پیش‌تر دربارهٔ ارزیابی نرم‌افزارها و به ‌طور کلی، ارزیابی سامانه‌های الکترونیکی یا ای‌سیستم‌ها (eSystems) منتشر شده بود، روش‌ها و ابزارهای متفاوتی به منظور ارزیابی نرم‌افزار شناسایی شد. رایج‌ترین روش برای ارزیابی کاربرمحور هر محصولی، پیمایش نظرات کاربران است. نظرات کاربر را در حالت کلی می‌توان با استفاده از ابزارهای مصاحبه و پرسش‌نامه گردآوری نمود. از سوی دیگر، می‌توان با مشاهدهٔ شیوه استفادهٔ کاربران از محصول، به گردآوری اطلاعات پرداخت. برای مطالعهٔ رفتار کاربران در استفاده از سامانه‌های الکترونیکی، گاهی از کاربران خواسته می‌شود که هنگام استفاده، به صورت بلند افکار خود را بیان کنند تا پژوهشگران به ضبط ذهنیت کاربران بپردازند. در پروژهٔ حاضر، با توجه به اقتضای بودجه و زمان، از روش پیمایش و ابزار پرسش‌نامه جهت گردآوری اطلاعات استفاده شد. در کنار این پیمایش، نوعی از ارزیابی که در حوزهٔ ارزیابی رابط کاربر سامانه‌های الکترونیکی انجام می‌شود، با نام ارزیابی مکاشفه‌ای (یا اکتشافی = Heuristic Evaluation) نیز صورت گرفت. در ارزیابی اکتشافی، معمولاً از 3 یا 5 کارشناس درخواست می‌شود که مشخصات و ویژگی‌های سامانه را ریزبه‌ریز و جزءبه‌جزء مطابق با سیاهه‌ای که جهت ارزیابی تهیه شده، مورد ارزیابی قرار دهند. به این منظور، سیاههٔ جامعی از مشخصات عمومی نرم‌افزار نیز در این پروژه تهیه و تدوین شد که به امید خدا به‌زودی، در مستندات دیگری از این پروژه منتشر خواهد شد. گزارش حاضر، تنها به ارائهٔ اطلاعات پیمایش پرسش‌نامه‌ای نظرات کاربران می‌پردازد. در این پیمایش، سعی شد تا جایی که امکانات اجازه می‌داد، از روش‌های علمی در مراحل مختلف پیمایش استفاده گردد.

پیش از ذکر جزئیات پیمایش، باید به تعداد نرم‌افزارهای مورد ارزیابی اشاره شود. با توجه به تعدد و تنوع محصولات مرکز نور، پس از بررسی‌های مختلف از جنبه‌های گوناگون و ارائهٔ دسته‌بندی‌های مختلف از نرم‌افزارها، 5 محصول از نرم‌افزارهای برون‌خط (Ofline) آف‌لاین مرکز نور برای ارزیابی برگزیده شدند. این نرم‌افزارها عبارت‌اند از: جامع‌الاحادیث 5/3(نمایندهٔ نرم‌افزارهای حدیثی)، جامع تفاسیر نور 1/2(نمایندهٔ نرم‌افزارهای تفسیری)، جامع فقه اهل ‌البیت(علیهم‌السلام) (نمایندهٔ نرم‌افزارهای فقهی)، مثنوی معنوی (نمایندهٔ نرم‌افزارهای عمومی) و مجموعه آثار استاد شهید مطهری (نمایندهٔ مجموعه آثار بزرگان).

با توجه به گستردگی و شمار زیاد کاربران نرم‌افزارهای نور و با لحاظ اقتضایات زمان و بودجهٔ پروژه، استفاده از پرسش‌نامهٔ برخط (Online) برای گردآوری نظرات کاربران در دستور کار قرار گرفت. پنج پرسش‌نامهٔ جداگانه برای هر یک از نرم‌افزارها طراحی شد و از کاربران هر یک از آن‌ها به صورت ای‌میلی یا پیامکی درخواست شد که با مراجعه به صفحه اینترنتی پرسش‌نامه‌ها، نسبت به پاسخ‌گویی به آن‌ها اقدام نمایند. با توجه به عدم امکان سنجش این که چه تعداد از کاربران ای‌میل‌ها و پیامک‌ها را به‌درستی دریافت نمودند، امکان درج دقیق نرخ پاسخ‌گویی کاربران وجود ندارد. با توجه به حجم بالای نمونه (بیش از 100000)، مطابق با جدول تعیین حجم نمونۀ مورگان، باید دست کم به 384 پرسش‌نامه پاسخ داده می‌شد که با توجه به نسبت طبقه‌ها (روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی‌شده) در نهایت، به ترتیب 143، 105، 38، 59 و 49 پرسش‌نامه از کاربران نرم‌افزارهای جامع‌الاحادیث، جامع‌ تفاسیر، جامع فقه اهل ‌البیت(علیهم‌السلام)، مثنوی معنوی و مجموعه آثار شهید مطهری جمع‌آوری شد. پرسش‌نامه‌های مذکور طی حدود 2 ماه (از 16 تیرماه تا 18 شهریورماه 1392) توسط کاربران پر شدند و تعداد پاسخ‌نامه‌های پرسش‌نامه در این بازهٔ زمانی به حد کفایت رسید.

نتایج ارزیابی

با وجود این‌که برای هر یک از نرم‌افزارها به صورت جداگانه پرسش‌نامه طراحی شد، اما وجود پرسش‌های مشترک در بین پرسش‌نامه‌ها، امکان گزارش تعداد زیادی از پاسخ‌ها را به طور همزمان برای پنج نرم‌افزار فراهم می‌سازد. پاسخ‌های پرسش‌های اختصاصی نیز به صورت جداگانه آورده شده‌اند.

پرسش‌های عمومی

1. کاربران چگونه با نرم‌افزار آشنا شدند؟

همان طور که در شکل 1 مشاهده می‌نمایید (1)، کاربران نرم‌افزارهایی که تخصصی‌تر هستند، بیشتر از طریق دوستان و آشنایان خود با نرم‌افزار آشنا شده‌اند. در مقابل، نرم‌افزارهایی که مانند «مثنوی معنوی» از لحاظ موضوعی عمومی‌تر هستند، بیشتر از طریق جستجوی شخصی افراد مورد شناسایی کاربران قرار گرفته‌اند.

شکل 1: شیوه آشنایی کاربران با نرم‌افزارها

2. آیا کاربران نرم‌افزار مشابهی با نرم‌افزارهای مذکور مشاهده نموده‌اند؟

با توجه به این‌که احتمال وجود نرم‌افزارهای مشابه با نرم‌افزارهای مذکور وجود داشت، برای آزمون موقعیت نرم‌افزارها در مقایسه با دیگر نرم‌افزارهای موجود، از کاربران دربارهٔ اطلاع‌شان از وجود نرم‌افزارهای مشابه و مقایسهٔ کیفیت این نرم‌افزارها پرسش شد. همان طور که در شکل 2 مشاهده می‌نمایید، بخش عمدهٔ کاربران از وجود نرم‌افزار مشابه اظهار بی‌اطلاعی نمودند. تنها در مورد نرم‌افزار مجموعه آثار شهید مطهری، کاربران بیش از 30درصد عنوان کردند که نرم‌افزار مشابه آن را می‌شناسند.

شکل 2:  نظر کاربران وجود نرم‌افزارهای مشابه با نرم‌افزارهای مورد ارزیابی

پس از این سؤال، در پرسشی، باز از کاربران خواسته شد که در صورتی که نرم‌افزاری مشابه می‌شناسد، نام آن را ذکر نمایند و دیدگاه‌های خود را در مورد مقایسه این دو نرم‌افزار بیان نمایند. در واقع، منظور ما از نرم‌افزار مشابه، نرم‌افزار یا محصولی نرم‌افزاری بود که محتوای موضوعی مشابه با موضوع هر نرم‌افزار ارائه می‌کند؛ اما کاربران برداشت‌های متفاوتی از شباهت داشتند. در نهایت، نرم‌افزار «مکتبه اهل‌البیت(ع)» به عنوان شبیه‌ترین نرم‌افزار به «جامع‌الاحادیث»، از سوی کاربران معرفی شد. به همین صورت، شبیه‌ترین نرم‌افزارها به نرم‌افزارهای: «جامع تفاسیر نور»، «مثنوی معنوی»، «جامع فقه اهل‌البیت(علیهم‌السلام)» و «مجموعه آثار شهید مطهری» از نظر کاربران به ترتیب نرم‌افزارهای: «مکتبه الشامله»، «سروش قونیه»، «مکتبه اهل‌البیت(علیهم‌السلام)» و «اسراء» معرفی شدند.

در مورد مهم‌ترین ویژگی‌های نرم‌افزارهای مرکز نور در مقایسه با دیگر نرم‌افزارها، می‌توان به آسان‌تر بودن کاربری نرم‌افزارهای نور، جامعیت بالاتر و محدودیت تعداد نصب آن‌ها اشاره نمود. در عین حال، برای دیگر نرم‌افزارها، به طور مصداقی مواردی بیان شده بود که در نرم‌افزارهای نور وجود ندارد؛ برای مثال، می‌توان به امکان آموزش روخوانی و روان‌خوانی در نرم‌افزار «مایده» اشاره نمود که در نرم‌افزار «جامع تفاسیر نور» وجود ندارد یا امکان جستجوی آسان‌تر در نرم‌افزار «اسراء» در مقایسه با نرم‌افزار «مجموعه آثار شهید مطهری» اشاره نمود. به علاوه، با این‌که کاربران به جامع‌تر بودن نرم‌افزارهای نور اشاره نموده‌اند، باز هم انتظار جامع‌تر شدن محتوای این نرم‌افزارها را دارند.

3. کاربران نرم‌افزارها را چگونه تهیه نموده‌اند؟

مطابق با عرف جامعه، خرید نرم‌افزارها از فروشگاه در مقایسه با خرید اینترنتی بسیار بیشتر بوده است. البته با توجه به ماهیت فناورانه محصولات می‌توان گفت انتظار بیشتری در مورد فروش اینترنتی این محصولات وجود دارد. ضمن این‌که حدود 15درصد از کاربران در تمام نرم‌افزارها، این محصولات را از آشنایان خود و احتمالاً بدون خریدن دریافت نموده‌اند.

شکل 3: شیوه تهیه نرم‌افزارها توسط کاربران

4. آیا نرم‌افزارها قیمت مناسبی دارند؟

با توجه به این‌که قیمت نرم‌افزارها با یکدیگر متفاوت بود، گزینه‌های این پرسش به‌گونه‌ای گزارش می‌شود که این تفاوت‌ها خللی در گزارش ایجاد نکند. بر همین اساس، کاربران به دو دسته تقسیم شده‌اند: کاربرانی که قیمت مناسب نرم‌افزار را قیمتی زیر قیمت کنونی نرم‌افزار می‌دانند و کاربرانی که قیمتی بیش از قیمت کنونی را برای نرم‌افزار مناسب می‌دانند. در کنار این پاسخ، تعداد کاربرانی که برای خرید از تخفیف استفاده نموده‌اند، نمایش داده می‌شود. بیش از 95درصد کاربران تمایل دارند که قیمت نرم‌افزارها پایین‌تر باشد و تقریباً نیمی از کاربران از تخفیف برای خرید نرم‌افزار استفاده نموده‌اند. کاربران این تخفیف‌ها بیشتر در نمایشگاه‌ها، دانشگاه‌ها و حوزه‌ها از این تخفیف‌ها بهره‌مند شده بودند.

شکل 4 : نظر کاربران درباره قیمت نرم‌افزارها و استفاده‌کنندگان از تخفیف

5. نرم‌افزارها قفل داشته باشند یا خیر؟

در خصوص وجود قفل نرم‌افزاری بر روی نرم‌افزارهای مرکز نور، کاربران عمدتاً در دو سو قرار می‌گیرند. دستهٔ اول که از نظر تعداد، کمی پرشمارتر هستند، کسانی هستند که به طور کلی معقتدند با توجه به قوانین موجود در زمینهٔ حقوق مؤلف و به منظور حمایت از تولیدکنندگان نرم‌افزاری، این محصولات باید قفل داشته باشند و دستهٔ دیگر، وجود محتوای اسلامی و ضرورت نشر آسان و رایگان را دلیل عدم نیاز نرم‌افزارها به قفل می‌دانند. در شکل 5، درصد کاربرانی که با وجود قفل نرم‌افزاری اعلام موافقت کرده‌اند، آمده است.

شکل 5: کاربران موافق با وجود قفل نرم‌افزاری بر روی نرم‌افزارها

6. کیفیت و جذابیت بصری قاب محصولات چگونه است؟

بیشتر کاربران رضایت خود را از کیفیت بصری قاب محصولات با انتخاب گزینه‌های خوب و عالی اعلام نموده‌اند. در عین حال، عدهٔ کمی (زیر 10درصد) از کاربران نیز از کیفیت گرافیکی بسته نرم‌افزاری اظهار نارضایتی نموده‌اند و گزینهٔ ضعیف را انتخاب کرده‌اند.

شکل 6: نظر کاربران درباره کیفیت بصری قاب محصولات نرم‌افزاری

7. آیا عناوین نرم‌افزارها با کارکردها و محتوای آن‌ها تناسب دارند؟

با توجه به شکل 7، رضایت نسبی کاربران در مورد تناسب عنوان نرم‌افزارها با کارکرد و محتوای آن‌ها مشهود است. روند نمودار، نشان می‌دهد که نظر کاربران نرم‌افزارهای مختلف، تقریباً در مورد همهٔ نرم‌افزارها یکسان است.

شکل 7: نظر کاربران دربارهٔ تناسب عنوان نرم‌افزارها با کارکردها و محتوایشان

8. کاربران در نصب و ثبت نرم‌افزار مشکل داشتند؟

با وجود این‌که معمولاً بیشترین نظرات کاربران در سامانه‌های ثبت نظر کاربران نرم‌افزارهای نور مربوط به ثبت و نصب نرم‌افزارها می‌شود، بیشتر کاربرانی که به پرسش‌نامه‌های پژوهش حاضر پاسخ دادند، مشکل خاصی با نصب و ثبت نرم‌افزار نداشتند. در ضمن، حدود 40درصد از کاربران، نرم‌افزار را تنها یک بار نصب کرده‌اند و نرم‌افزار را بر روی همان دستگاه یا روی دستگاه دیگر، مجدداً نصب ننموده‌اند.

شکل 8: درصد کاربرانی که در ثبت و نصب نرم‌افزار با مشکل مواجه شدند.

9. راهنمایی نرم‌افزار در مورد نصب مؤثر بود؟

آمار استفاده از راهنمای چاپی و الکترونیکی، در شکل 9 آمده است. عدهٔ قابل توجهی از کاربران این نرم‌افزارها ـ به استثنای نرم‌افزار جامع فقه اهل ‌البیت(علیهم‌السلام) ـ نیازی به استفاده از راهنما برای نصب نداشته‌اند. در مورد تمامی نرم‌افزارها، تعداد بسیار کمی از کاربران، راهنماهای تهیه‌شده برای نصب را ناکارآمد دانسته‌اند.

شکل 9: نظر کاربران دربارهٔ سودمندی راهنماهای نصب نرم‌افزارها

10. کاربران در شروع به کار با نرم‌افزار مشکلی نداشتند؟

مطابق با نتایج به دست آمده (شکل10)، شروع به کار با نرم‌افزار «جامع‌الاحادیث» به میزان قابل توجهی دشوارتر از همهٔ نرم‌افزارها، و شروع به کار با نرم‌افزار «مجموعه آثار شهید مطهری»، از دیگر نرم‌افزارها آسان‌تر بوده است.

شکل 10: دشواری کاربران در شروع به کار با نرم‌افزارها

در ادامه این پرسش، با استفاده از یک گزینهٔ باز از کاربران خواسته شد تا اگر توضیحات اضافه‌ای دارند، یادداشت کنند. بیشترین دشواری‌ها در نرم‌افزارها، به بخش «جستجو» مربوط می‌شد و نامتعارف بودن محیط رابط کاربری، دلیل دشواری در شروع به‌کار عنوان شده بود.

11. راهنماهای کار با نرم‌افزار از نظر کاربران سودمند هستند؟

همان‌طور که در شکل 11 مشاهده کنید، تعداد بسیار کمی از کاربران معتقدند که راهنماهای کار با نرم‌افزار سودمند نیستند. در عین حال، ظاهراً عده‌ای از کاربران نیازی به استفاده از راهنما نداشتند و از راهنما استفاده نکرده‌اند.

شکل 11: نظر کاربران دربارهٔ سودمندی راهنماهای کار با نرم‌افزارها

12. شباهت نرم‌افزارها با محیط گرافیکی ویندوز چگونه است؟

از کاربران دربارهٔ میزان شباهت گرافیکی نرم‌افزارها با گرافیک سیستم عامل (ویندوز؛ شامل مواردی چون: گرافیک آیکن‌ها، محل قرارگیری منوها و آیکن‌ها)، سؤال شد. تعداد قابل توجهی از کاربران، میزان شباهت را بالاتر از حد متوسط اعلام کرده‌اند.

شکل12: میزان شباهت محیط رابط نرم‌افزارها با محیط رابط ویندوز

13. قابلیت به‌کارگیری دستورهای ویندوز در نرم‌افزارها از سوی کاربران چگونه ارزیابی شد؟

قابلیت به‌کارگیری دستورهای سیستم عامل (ویندوز؛ شامل مواردی مانند کلیدهای میانبر) نیز از کاربران مورد پرسش قرار گرفت. بیشتر کاربران در پاسخ به این پرسش، رضایت نسبی خود را از این امکان در نرم‌افزارها اعلام کردند.

شکل 13: قابلیت به‌کارگیری دستورهای ویندوز در نرم‌افزارها

14. از نظر کاربران، کار با نرم‌افزارها در حالت کلی ساده است؟

سهولت کلی کار با نرم‌افزارها، از کاربران مورد پرسش قرار گرفت و کاربران در پاسخ به این سؤال نیز، رضایت نسبی خود را اعلام نمودند. پاسخ کاربران به این سؤال را در شکل 14 مشاهده می‌نمایید.

شکل14: سهولت کلی کار با نرم‌افزار از نظر کاربران

15. عناصر گرافیکی به‌کاررفته در نرم‌افزارها زیبا و متناسب هستند؟

عدهٔ قابل توجهی از کاربران، رضایت خود را از زیبایی و تناسب عناصر گرافیکی به‌کاررفته در نرم‌افزارها با انتخاب گزینه‌های خوب و عالی نشان دادند (شکل 15).

شکل15: زیبایی و تناسب عناصر گرافیکی نرم‌افزارها

16. میزان رعایت قواعد زبانی و نوشتاری در نرم‌افزارها چگونه است؟

به نظر می‌رسد، بیشتر کاربران از میزان رعایت قواعد نوشتاری و زبانی در بخش‌های مختلف نرم‌افزارها (مانند: منوها، راهنماها و متن‌ها) رضایت دارند (شکل 16).

شکل 16: رعایت قواعد زبانی و نوشتاری در نرم‌افزارها از دید کاربران

17. مطلوبیت امکانات شخصی‌سازی نرم‌افزارها از دید کاربران چگونه است؟

نظر کاربران دربارهٔ میزان مطلوبیت امکانات شخصی‌سازی در نرم‌افزارهای مرکز نور، در شکل 17 نمایش داده شده است. کاربران نظرات متفاوتی دربارهٔ این مقوله ابزار کرده‌اند و همان‌طور که مشخص است، بیشتر آن را متوسط یا خوب ارزیابی نموده‌اند.

شکل17: مطلوبیت شخصی‌سازی نرم‌افزارها از دید کاربران

18. میزان مطلوبیت بخش جستجوی نرم‌افزارها از دید کاربران چگونه است؟

بخش جستجوی نرم‌افزارها را می‌توان پرکاربردترین بخش نرم‌افزارها در نظر گرفت که تقریباً هر کاربر دست کم یک بار آن را امتحان می‌کند. با وجود این‌که درصدهای نرم‌افزارهای مختلف در این قسمت یکسان نیستند، اما با توجه به شکل یکسان بردار نرم‌افزارها در شکل 18، می‌توان به طور کلی گفت رضایت کاربران از قسمت جستجوی نرم‌افزارها، در حد متوسط به بالا قرار دارد.

شکل 18: سطح مطلوبیت بخش جستجوی نرم‌افزارها

19. میزان مطلوبیت بخش نتایج جستجو در نرم‌افزارها از دید کاربران چگونه است؟

ارزیابی کاربران از نتایجی که بخش جستجو به کاربران ارائه می‌کند، در این پرسش مورد بررسی قرار گرفت. از کاربران خواسته شده نتایج جستجو را از لحاظ ربط محتوای بازیابی‌شده ارزیابی کنند. تقریباً بیشتر کاربران، میزان ربط خوبی را گزارش کردند. مطابق با شکل 19، این میزان در نرم‌افزار مثنوی معنوی بالاترین حد را دارد.

شکل 19: سطح مطلوبیت بخش نتایج جستجو نرم‌افزارها

20. میزان مطلوبیت نمایش نتایج بازیابی‌شده در چه سطحی است؟

از کاربران دربارهٔ سطح مطلوبیت «نمایش نتایج بازیابی‌شده» (مانند: امکانات مرتب‌سازی، ذخیره نتایج، مشاهده در حالت‌های مختلف و محدود کردن نتایج) پرسش شد که نتایج را در شکل 20 مشاهده می‌کنید. یکی از مهم‌ترین قسمت‌های یک پایگاه اطلاعاتی متنی، قسمت نمایش نتایج بعد از جستجو است و به نظر می‌رسد، کاربران مشکل چندانی با این بخش ندارند.

شکل 20: سطح مطلوبیت نمایش نتایج بازیابی‌شده

21. آیا امکانات اخذ خروجی از نرم‌افزارها، مطلوب کاربران است؟

کاربران از امکانات نرم‌افزار از لحاظ اخذ خروجی (مانند: چاپ اطلاعات مورد نیاز و گرفتن خروجی در قالب Word) به طور نسبی رضایت دارند. میزان رضایت کاربران از این ویژگی، در نرم‌افزارهای تخصصی: «جامع‌الاحادیث»، «جامع تفاسیر نور» و «جامع فقه اهل ‌البیت(علیهم‌السلام)»، از نرم‌افزارهای عمومی‌تر (مثنوی معنوی و مجموعه‌ آثار شهید مطهری) بیشتر است.

شکل 21: سطح مطلوبیت اخذ خروجی نرم‌افزار

22. کیفیت پشتیبانی (تلفنی و ایمیلی) یا کمک‌های آنلاین نرم‌افزار چگونه است؟

میزان رضایت کاربران از انواع پشتیبانی از نرم‌افزارهای مورد بررسی را در شکل 22 مشاهده می‌کنید. گفتنی است، حدود 25درصد از کاربران، طبق گفتهٔ خودشان، از هیچ‌کدام از روش‌های پشتیبانی استفاده ننموده‌اند (شکل 23).

شکل 22: کیفیت پشتیبانی نرم‌افزارها از دید کاربران

شکل 23: درصد کاربرانی که از پشتیبانی استفاده نکرده‌اند

23. کدام قسمت نرم‌افزارها نیازمند ارتقاء هستند؟

شکل 24، نشان‌دهندهٔ نظر کاربران در مورد قسمت‌های نیازمند ارتقا در نرم‌افزارهای نور است. کاربران در این قسمت، امکان انتخاب چندین گزینه را داشتند. به اعتقاد کاربران، بیشترین قسمت‌های نیازمند ارتقا، بخش جستجو و محتوای نرم‌افزارها هستند.

شکل 24: نظر کاربران دربارهٔ قسمت‌های نیازمند ارتقا در نرم‌افزارها

این پرسش، امکان پاسخ به صورت باز را برای کاربران فراهم ساخته بود تا در صورت تمایل، بخش‌های دیگری را نیز معرفی نمایند. بیشترین نظرات کاربران ناظر به ارتقای محتوایی و ظاهری نرم‌افزارها و همین طور، بهینه‌سازی حجم و سرعت آن‌ها بود.

پرسش‌های اختصاصی نرم‌افزارها

جامع ‌الأحادیث

نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های اختصاصی «جامع‌الاحادیث» در قالب پرسش‌های اختصاصی، مورد بررسی و گردآوری شد. شکل‌های 25 و 26، نظر کاربران دربارهٔ این کارویژه‌ها را نمایش می‌دهد.

شکل 25: نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های نرم‌افزار جامع‌الاحادیث (قسمت اول)

شکل 26: نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های نرم‌افزار جامع‌الاحادیث (قسمت دوم)

هر کاربر، بسته به هدفی که برای استفاده از نرم‌افزار دارد، ممکن است از شماری از کارویژه‌ها بیشتر استفاده کند و از بعضی از آن‌ها کمتر استفاده کند یا حتی استفاده نکند. آگاهی از میزان عدم استفادهٔ کاربران از کارویژه‌های اختصاصی هر نرم‌افزار، می‌تواند در چگونگی طراحی خدمات نرم‌افزارها مفید باشد.

شکل 27: درصد کاربرانی که از کارویژه‌های نرم‌افزار جامع‌الاحادیث استفاده نکرده‌اند.

جامع تفاسیر نور

شکل‌های 28 و 29، نمایش‌دهندهٔ نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های اختصاصی جامع تفاسیر نور هستند.

شکل 28: نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های نرم‌افزار جامع‌ تفاسیر نور (قسمت اول)

شکل 29: نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های نرم‌افزار جامع‌ تفاسیر نور (قسمت دوم)

از بین کارویژه‌های اختصاصی نرم‌افزار جامع تفاسیر نور، تنها کتب تفسیری مورد استفادهٔ همه قرار گرفته است و حدود 40درصد از کاربران، از امکاناتی مانند تجزیه و تحلیل اطلاعات و مقایسهٔ دو کتاب استفاده نکرده‌اند.

شکل 30: درصد کاربرانی که از کارویژه‌های نرم‌افزار جامع تفاسیر نور استفاده نکرده‌اند.

مثنوی معنوی

ارزیابی کیفیت کارویژه‌های نرم‌افزار «مثنوی معنوی» در قالب شکل‌های 31 و 32 به تصویر درآمده است.

شکل 31: نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های نرم‌افزار مثنوی معنوی (قسمت اول)

شکل 32: نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های نرم‌افزار مثنوی معنوی (قسمت دوم)

تمامی کاربران، از امکان نمایش اطلاعات، اَعلام و نصوص بهره برده‌اند و در مقابل، امکان ابزار متن از سوی بیش از 25درصد از کاربران استفاده نشده است.

شکل 33: درصد کاربرانی که از کارویژه‌های نرم‌افزار مثنوی معنوی استفاده نکرده‌اند.

جامع فقه اهل ‌البیت(علیهم‌السلام)

نرم‌افزار «جامع فقه اهل‌ البیت(علیهم‌السلام)» کارکردها یا کارویژه‌های اختصاصی قابل توجهی دارد. در شکل‌های 34، 35 و 36 ارزیابی کاربران از سطح کیفی این کارویژه‌ها را ملاحظه می‌نمایید.

شکل 34: نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های نرم‌افزار جامع فقه (قسمت اول)

شکل 35: نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های نرم‌افزار جامع فقه  (قسمت دوم)

شکل 36: نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های نرم‌افزار جامع فقه  (قسمت سوم)

با توجه به تعدد کارویژه‌های نرم‌افزار «جامع فقه اهل ‌البیت(علیهم‌السلام)» طبیعی است که تعدادی از این کارویژه‌ها توسط کاربران کمتر استفاده شوند. 50درصد از کاربران عنوان کرده‌اند که از میز پژوهشی استفاده نکرده‌اند که اگر این تعداد واقعی باشد و کاربران به‌درستی عدم استفادهٔ خود را اعلام کرده باشند، به نظر می‌رسد که باید میز پژوهشی را تقویت نمود.

شکل 37: درصد کاربرانی که از کارویژه‌های نرم‌افزار جامع فقه استفاده نکرده‌اند.

مجموعه آثار شهید مطهری

کمترین تعداد کارویژهٔ اختصاصی را نرم‌افزار «مجموعه آثار شهید مطهری» که نرم‌افزاری نسبتاً عمومی است، دارد. از این میان، کمترین استفاده، از «ابزار متن» صورت گرفته است.

شکل 38: نظر کاربران دربارهٔ کارویژه‌های نرم‌افزار «مجموعه آثار شهید مطهری»

شکل 39: درصد کاربرانی که از کارویژه‌های نرم‌افزار «مجموعه آثار شهید مطهری» استفاده نکرده‌اند.

سخن پایانی

با توجه به آمارهای ارائه‌شده، به نظر می‌رسد در حالت کلی می‌توان گفت کاربران از نرم‌افزارهای نور رضایت دارند. تحلیل اطلاعات ارائه‌شده در این مقاله، همراه با ارزیابی اکتشافی در مستندات دیگر پروژهٔ «ارزیابی کاربرمحور محصولات نور» آورده شده‌اند. در پایان گزارش حاضر، به ذکر چند نکته بسنده می‌شود. اول این‌که برای این محصولات نرم‌افزاری که به صورت پایگاه‌های اطلاعاتی و کتابخانه‌ای از اطلاعات دینی طراحی شده‌اند و از امکانات پژوهشی نیز برخوردار هستند، رقیب جدی در بازار مشاهده نشد؛ یا دست کم، کاربران این نرم‌افزارها، نرم‌افزار مشابهی را که خدمات مشابه ارائه کنند، کمتر می‌شناختند. دوم این‌که با وجود انتخاب گزینه‌های خوب و عالی، کاربران انتقادهایی را به نرم‌افزارها و بخش‌های مختلف آن‌ها وارد کرده بودند؛ برای مثال، در مورد محتوا، انتظار تکمیل‌تر بودن را داشتند و در مورد گرافیک، انتظار جذاب‌تر بودن را. در عین حال، بیشترین نظرات ثبت‌شده در سامانهٔ ثبت نظرات کاربران، مربوط به نصب و ثبت نرم‌افزارها می‌شود و کاربران در پاسخ به این پرسش‌ها اظهار کردند که مشکل چندانی با نصب و ثبت نرم‌افزارها ندارند. این اطلاعات پراکنده و گاه متناقض از سوی کاربران، می‌تواند دلالت‌های متفاوتی داشته باشند. این احتمال وجود دارد که کاربران با پایین در نظر گرفتن سطح محصولات نرم‌افزاری، گزینه‌های خوب و حتی عالی را برای کارکردهایی که خودشان انتظار بهبودشان را دارند، انتخاب کرده باشند. به علاوه، ممکن است کاربران نظراتی فریبنده داشته باشند. با این حال، بررسی‌ها نشان داد که طراحان محصولات نرم‌افزاری نور، ضمن آشنایی با سلیقهٔ مخاطبان و کاربران خود، توانایی برآورده ساختن انتظارات کاربران را دارند.

پی‌نوشت‌: