1. حدیث در پایگاه حوزه (www.hawzah.net)
این پایگاه در کنار مطالب فراوان دیگر، بخشی را نیز به حدیث اختصاص داده است. در این پایگاه در هر موضوعی از جمله حدیث، از مشاوره کارشناسان علمی ویژه آن موضوع استفاده می شود. به همین دلیل، کلیه مطالب قرار گرفته در این پایگاه از اتقان کافی برخوردار است، هر چند این مطلب در مورد تعداد زیادی از پایگاه های شیعی نیز صادق است. اطلاعات مفیدی در مورد حدیث و علوم حدیث، سیر تاریخی حدیث، تدوین آن، جوامع حدیثی اهل سنت و شیعه، شرح و حال رجال حدیث و تعدادی از احادیث برگزیده، در پایگاه حوزه در دسترس می باشد.
2. دارالحدیث (www.hadith.net)
مؤسسه فرهنگی دارالحدیث، اوّلین و بزرگ ترین مرکزی است که به صورت جمعی و تشکیلاتی در زمینه حدیث و تحقیق، تنظیم و نشر و آموزش آن فعالیت می کند. بیشتر کارهای این مرکز به حوزه های غیر اینترنتی مربوط می باشد. ولی در عین حال، بخشی از فعالیت های آن را در معرض استفاده کاربران اینترنتی قرار دارد، به طور کلی، می توان به نشریات تخصصی مؤسسه دارالحدیث؛ بخش ویژه امام علی، اهل بیت در قرآن و حدیث؛ دوازده امام در منابع اهل سنت و نیز تعدادی کتاب و پایان نامه به صورت متن کامل اشاره کرد که در این پایگاه موجود است. به نظر می رسد با توجه به اختصاصی بودن این پایگاه به حدیث، منابع قرار گرفته در آن در حدّ انتظار نیست و امید است متصدیان دارالحدیث، کاربران اینترتی را بیش از این از دستاوردهای خود در زمینه حدیث و علوم مربوط به آن بهره مند سازند.
3. پایگاه اندیشه قم (www.andisheqom.com)
پایگاه اندیشه قم در بخشی از فضای اینترنتی با گزینه امام حسین علیه السلام ضمن آوردن مقالات و مطالبی در خصوص جنبه های مختلف زندگی امام حسین علیه السلام و نهضت عاشورا، چهل حدیث در خصوص عزاداری آورده است و در گزینه دیگر با عنوان گلچینی از فرمایشات امام حسین علیه السلام برخی از سخنان ایشان را ذکر کرده است.
4. منابع حدیثی پایگاه الشیعة (www.al-shia.com)
25 جلد کتاب در زمینه حدیث و علوم حدیث همچون 14 جلد میزان الحکمة، مسندنویسی در تاریخ حدیث، سیری در نهج البلاغه و صحیفه سجادیه از جمله منابع حدیثی موجود در این پایگاه است. گفتنی است که کتابخانه پایگاه مرکزی جهانی اطلاع رسانی آل البیت از غنی ترین کتابخانه های اینترنتی است که تنها در بخش زبان فارسی آن حدود 250 جلد کتاب در 14 موضوع جداگانه قرار گرفته است و اگر این پایگاه را به ویژه به دلیل 24 زبانه بودنش جزو بزرگ ترین پایگاه های شیعی بدانیم، سخنی به گزاف نگفته ایم.
در بخش عربی این پایگاه، 185 جلد کتاب در موضوع حدیث و علوم حدیث وجود دارد که در ذیل به عناوین برخی از آنها اشاره می شود: احتجاج طبرسی (2 جلد)، الارشاد (2 جلد)، الاستبصار (4 جلد)، بحارالانوار (107 جلد)، تهذیب الاحکام (10 جلد)، سنن النبی الاکرم صلی الله علیه وآله (5 جلد)، عیون اخبار الرضاعلیه السلام (2 جلد)، اصول کافی (8 جلد)، کنزالفوائد (2 جلد)، مستدرک الوسائل (جلد 1 و 2)، من لا یحضره الفقیه (4 جلد)، المحاسن (2 جلد) و چند کتاب تک جلدی دیگر.
مجموعاً در زبان عربی 560 جلد کتاب در 11 موضوع، و 8 جلد کتاب حدیثی به زبان انگلیسی در این پایگاه قابل دسترسی است.
5. الجامعة الاسلامیة (www.u-of-islam.org)
بی شک، کامل ترین منابع حدیثی در این پایگاه قابل دستیابی است. این پایگاه علاوه بر دروس خارج اصول و فقه حوزه، منابع عظیمی از کتاب های حدیثی را در اختیار کاربران اینترنتی گذاشته است. از جمله آنها می توان به: 107 جلد بحارالانوار، 10 جلد مستدرک، سفینة البحار، 30 جلد وسائل الشیعة، 8 جلد الجامع الصحیحین، 9 جلد المنتضی (شرح موطأ مالک)، 7 جلد الاربعین فی حب امیرالمؤمنین، 4 جلد الاستبصار، سنن النبی، تحف العقول، معانی الاخبار، کتاب الخصال، قرب الاسناد، امالی مفید، بصائر الدرجات و چند کتاب دیگر اشاره کرد.
لازم است از دست اندرکاران پایگاه تشکر نماییم و این نکته را هم اضافه کنیم که افزودن امکان جستجو به ویژه در متن کتاب ها، موجبات استفاده هر چه بیشتر علاقه مندان را فراهم می آورد.
6. احادیث و اندیشه امام علی علیه السلام (www.imamalinet.net)
پایگاه امام علی که کامل ترین سایت درباره امام علی علیه السلام است، در کنار اطلاعات نسبتاً کاملی در زمینه هایی مانند: اندیشه امام علی، سیره امام علی، امام علی در قرآن و سنت و فضائل امام علی، متن کامل کتاب الغدیر را نیز در 11 جلد ارائه نموده است. ترجمه نهج البلاغه عنوان دیگری است که شامل ترجمه های آقایان: آیتی، شهیدی و معادیخواه می باشد. منهاج البراعة ابن ابی الحدید و شرح ابن میثم از جمله شرح های نهج البلاغه هستند که کاربران از طریق این پایگاه می توانند در پژوهش های خود از آنها استفاده کنند.
7. کتاب الغدیر (www.islamicfeqh.org)
مجموعه کتاب الغدیر با تحقیق و چاپ مرکز تحقیقات اسلامی الغدیر در 11 جلد، در پایگاه دائرةالمعارف فقه اهل بیت قرار گرفته است. علاوه بر این، کتاب بحارالانوار (104 جلد) به صورت فایل فشرده از طریق پایگاه الکوثر با نشانی ذیل قابل استفاده است:
www.al-kawthar.com/i.php
همچنین به وسیله پایگاه الغدیر می توان به متن کتاب الغدیر دست یافت:
www.ghadir.org
8. پایگاه اسلام (www.al-islam.org/links.asp?Catld=70)
محتویات این پایگاه در زمینه حدیث عبارت است از: مجموعه ای از احادیث اهل بیت که به صورت موضوعی دسته بندی شده؛ معرفی اصول کافی؛ امالی شیخ مفید؛ شرح چهل حدیث امام خمینی؛ سیری در نهج البلاغه؛ معرفی و زندگی نامه برخی از رجال حدیث از جمله شیخ صدوق، شیخ مفید و مرحوم کلینی؛ متن کامل نهج البلاغه؛ سخنانی از حضرت فاطمه زهراعلیها السلام، امام علی و امام صادق علیهم السلام؛ گزیده اصول کافی؛ اهل سنت از دیدگاه شیعه و اهل تسنن که ترجمه کتاب حضرت آیة الله مشکینی است؛ معرفی تهذیب و استبصار شیخ طوسی؛ موقعیت شیخ مفید و گسترش کلام و فقه شیعه (ترجمه مقاله حضرت آیة الله خامنه ای). در مجموع می توان گفت که این پایگاه یکی از پایگاه های مهم و پر محتوا در زبان انگلیسی است.
9.مرکز الاشعاع الاسلامی (www.islam4u.com/almojib/5/5.htm)
منابع حدیثی این پایگاه در اصول کافی (8 جلد)، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و چند کتاب دیگر خلاصه می شود که امکان دریافت آنها نیز وجود دارد. این پایگاه همچنین دارای بخشی با عنوان پرسش ها و پاسخ هاست که در زمینه های مختلف به سؤال های کاربران پاسخ می دهد. یکی از گزینه ها عبارت است از حدیث که به چندین پرسش در مورد حدیث از جمله: منزلت حدیث در نزد شیعه، نظر اهل تسنن در باره حدیث غدیر، حدیث قدسی و کتب اربعه پاسخ گفته است.
10. سیره معصومین(ع) (www.irib.ir)
پایگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در گزینه ای با عنوان ائمه معصومین، چهل حدیث در زمینه سیره ائمه آورده است که به نظر می رسد هر کدام از این چهل حدیث ها خود یک کتاب باشند.
11.پایگاه اطلاع رسانی غدیر (www.ghadeer.org/hadis/hadis.html)
این پایگاه در مجموع مشتمل بر 66 جلد کتاب روایی است. ویژگی این پایگاه آن است که بسیاری از کتاب های حدیثی را که با استفاده از منابع دست اوّل به صورت موضوعی دسته بندی و نوشته شده اند، در خود جمع کرده است. بسیاری از این کتاب ها در پایگاه های دیگر وجود ندارد؛ به عنوان مثال، در گزینه چهل حدیث، شانزده موضوع مشاهده می شود که در هر موضوع چهل حدیث آورده شده است. علاوه بر آن، از هر کدام از چهارده معصوم چهل حدیث ذکر کرده است. اطلاعات این پایگاه به زبان فارسی می باشد.
12. پایگاه چهارده معصوم علیهم السلام (www.14masom.com)
این پایگاه همان طور که از عنوانش پیداست، بیشتر مطالب خود را به چهارده معصوم علیهم السلام اختصاص داده است و در مورد هر یک از معصومین صفحه ای مستقل دارد که مطالب مختلفی درباره هر معصوم از جمله: زندگی نامه، سیره و سنت و وفات درج شده است. عنوان کتابخانه که در صفحه مربوط به هر یک از معصومین قرار دارد، حاوی کتاب های حدیث از آن معصوم می باشد؛ به عنوان نمونه، در صفحه حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله عناوین کتب موجود به شرح ذیل است:
- - قبس من القرآن فی صفات الرسول الاعظم صلی الله علیه و آله، شیخ عبداللطیف بغدادی؛
- - الصحیح من سیرة النبی الاعظم صلی الله علیه و آله (2 جلد)، علامه سید جعفر مرتضی عاملی؛
- - المواجهة مع الرسول و آله، استاد احمد حسین یعقوب؛
- - بین یدی الرسول الاعظم، محمد بحرالعلوم؛
- - اخلاق النبی صلی الله علیه و آله، سامی بن حسن خضرة؛
- - السیرة المحمدیة، شیخ جعفر سبحانی؛
- - کلمة الرسول الاعظم، آیة الله سید شهید حسن شیرازی؛
- - النبی صلی الله علیه و آله و مستقل الدعوة، مروان خلیفات؛
- - من هدی السیرة النبویة، شیخ کاظم سباعی.
در مورد معصومین دیگر نیز کتاب های مربوط به هر معصوم در صفحه ای جداگانه قرار گرفته است و افزون بر این، در کتابخانه این پایگاه چند کتاب حدیثی دیگر از جمله اصول کافی (8 جلد) نیز موجود است می باشد.
شایان ذکر است که برخی از پایگاه ها در زمینه اطلاع رسانی، فعالیت های مهمی انجام داده اند و بعضی از منابع موجود در پایگاه های اسلامی را به صورت موضوعی دسته بندی کرده اند؛ جستجوگر پایگاه های شیعی و راهنمای پایگاه های اسلامی دو نمونه از آنها هستند.
در پایان پیشنهاد می شود با وجود اینکه مطالب و منابع نسبتاً قابل توجهی در پایگاه های اسلامی در زمینه حدیث ارائه شده است، اما عدم امکانات پژوهشی، از جمله نبود قابلیت جستجوی قوی در منابع موجود، موجب می شود بسیاری از کاربرانی که در پی مطلب خاصی هستند، نتوانند به آسانی به خواسته خود برسند. امید است برخی از پایگاه ها با راه اندازی جستجوگرها و دایرکتوری های قوی این کاستی را جبران کنند.
پی نوشت:
