نقش تعبیر واسطه در معجم رجال
اشاره
در این نوشتار، بعد از پرداختن به اهمّیّت رجال سند و درایه در علم حدیث، انواع تعابیر واسطه با طُرُق تحمّل حدیث مورد کنکاش قرار گرفته و کاربردی شدن آن، با دقّت عمل و کمترین مورد خطا مورد نظر است. مقاله پیش رو، ضمن ارائه این مهم در نرمافزار درایة النور، به جایگاه و نقش اساسی تعبیر واسطه در طرق تحمّل حدیث میپردازد.
مراحل آماده سازی و تولید نرم افزار درایة النور
اشاره
آنچه را در این متن میخوانید، گفتوگویی است با حجّتالاسلام والمسلمین سید محمدجواد شبیری، مسئول پروژه درایة النور که درباره مراحل آمادهسازی و تولید این نرمافزار رجالی سخن گفتهاند. ایشان ضمن تبیین روند تهیه این محصول که از اولین تولیدات نور در دهه 70ش محسوب می شود، به برخی مشکلات این مسیر نیز پرداختهاند و نگاهی گذرا به پیشینه این محصول ارزشمند داشتهاند که از نظر خوانندگان عزیز میگذرد.
گزارش نشست علمی نقد و بررسی نرم افزار درایة النور
سخن نخست
در بیستودوم آذرماه سال جاری، نشستی علمی با همکاری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) و انجمن علمی حدیث حوزه علمیه قم، در سالن اجتماعات نور برگزار گردید. در این نشست، محتوای علمی و قابلیتهای فنّی نرمافزار درایةالنور از سوی ناقدان و ارائهکنندگان، به نقد و بررسی گذاشته شد که در این گزارش، خلاصهای از آن ارائه میگردد.
نگاهی به تولیدات نور در حوزه علوم و معارف حدیثی
اشاره
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، از جمله مراکز مهم و پیشرو در حوزه تولید محصولات دیجیتالیِ مربوط به علوم و معارف اسلامی است و بحمدالله، برای پژوهشگران و صاحبنظران، نامی آشناست. از جمله محورهایی که این مرکز در آن به تهیه و عرضه تولیداتی فاخر و کاربردی توفیق یافته، حوزه حدیث، معارف روایی، رجال و درایه است که بیشتر در قالب ویندوزی و وبی عرضه شده است. در این مقاله، کوشیدهایم بهاختصار به معرّفی نرمافزارها و وبگاههای مرتبط با متون، علوم و معارف حدیثی بپردازیم که مستقیماً از سوی مرکز نور ارائه شدهاند و از تولیدات اختصاصی آن به شمار میروند.
مراکز حدیثی و فناوری اطلاعات؛ معرفی و بایسته ها
چکیده
مفهوم «مراکز حدیثی» در علوم حدیث، مصادیق گوناگونی دارد. یکی از مصادیق آن، حوزههای جغرافیایی رخدادهای حدیثی و مصداق دیگر آن، مؤسسهها و سازمانهایی است که در زمینه حدیث فعّالیّت میکنند. در این نوشتار، معنای دوم قصد شده است. از این رو، مراکز و مؤسسههای حدیثی بهاجمال معرفی شده، فعّالیّتهایشان بهاختصار بیان خواهد گردید. سپس، به بررسی زمینههای استفاده از فنّاوریهای نوین اطّلاعاتی در علم حدیث میپردازیم و توصیههایی برای بهرهمندی مؤثّر از این فنون در زمینه مباحث گوناگون دانش حدیث عرضه خواهد شد.
پیشینه فعالیت های حدیثی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
چکیده
بنیان فعّالیّت های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در طیّ سی سال که از راهاندازی آن میگذرد، بر ارائه متون دیجیتالی و پژوهش و فراوری منابع و متون اسلامی، با محوریت قرآن کریم و احادیث پیامبر و ائمه معصومان (علیهم السلام) شکل گرفته است. این فعّالیتها، همپای رشد فنّاوری اطّلاعات، در قالب دیجیتال و در سکوهای برخط و برونخط، به مخاطبان عرضه شده است. با توجّه به جایگاه و اهمّیّت حدیث در میان علوم اسلامی، بخش مهمی از فعّالیّتها و در نتیجه محصولات این مرکز، در زمینه حدیث و خدمت به حدیث اهلبیت (علیهم السلام) بوده است. در این نوشتار، ضمن بیان سیر تکاملی فعّالیتهای حدیثی مرکز نور، محصولات حدیثی آن معرّفی میگردد.
لغت نامه استاندارد نور؛ ویژگی ها و چشم اندازها
اشاره
امروزه با توسعه و رشد فنّاوری اطّلاعات، ابزارهای گوناگونی در حوزه تحقیقات شکل گرفته و راه دستیابی به علوم و تولید دانش، هموارتر از گذشته گردیده است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از جمله مراکز پیشرو در زمینه دادهپردازی علوم اسلامی است که تولیدات فاخر و ارزشمندی را تقدیم جامعه علمی نموده است.
یکی از اموری که پیوسته پژوهشگران در روند تحقیق به آن نیاز داشته و دارند، دسترسی به لغتنامه و فرهنگ واژگان یا اصطلاحات است که آنان را در خصوص فهم آسان کلمات و درک بهتر معانی عبارات کتب یاری رساند.
نظر به اهمّیّت این بحث، در این شماره از فصلنامه، به حضور مدیر گروه ادبیات متنکاوی نور، جناب آقای مسیح توحیدی رسیدیم و کارهای علمی و فنّی صورت گرفته در این مرکز را در حوزه مربوط به لغت جویا شدیم؛ امید که مباحث مطرح شده در این گفت وگو برای خوانندگان و علاقه مندان عزیز قابل استفاده باشد.
نگاهی به نرم افزار دانشنامه فضایل اهل بیت (ع) در منابع اهل سنت
اشاره
اهل بیت پیامبر گرامی اسلام (ص)، پیوسته مورد احترام و سفارش آن حضرت و سایر معصومان (ع) بوده اند. گفتههای پیامبر و امامان در این باره، در منابع حدیثی شیعه و سنّی گرد آمده است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در جدیدترین محصول نرمافزاری خود، ارائه مهمترین منابع اهل سنّت درباره فضایل و مناقب اهلبیت (ع) را در دستور کار خود قرار داده و با واکاوی تعدادی از این منابع، درختوارهای از فضایل را تدوین نموده و در قالب یک نرمافزار با عنوان «دانشنامه فضایل اهلبیت(ع) در منابع اهل سنّت» ارائه نموده است. این برنامه میتواند بخشی از کارهای پژوهشی در این باره را توسعه بخشد و پژوهشگران را در گسترش فعّالیّتهای علمی و تحقیقاتی یاری رساند.
نگاهی به آیین رونمایی نرم افزارهای امامت و ولایت
برگزاری مراسم رونمایی از محصولات نور، فرصتی است برای معرفی دستاوردها و توانمندیهای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به جامعه هدف و مخاطبان نرمافزارها و تولیدات رقومی نور. این گونه آیینها، موجی فراگیر از تبلیغات چهرهبهچهره و محیطی ایجاد میکند که از تأثیرگذاری قابل توجهی برخوردار خواهد بود.
در همین راستا، مراسمی در روز پنج شنبه 12 مهر ماه سال جاری، با حضور اندیشمندان، فضلا، طلاب، دانشجویان و علاقهمندان به موضوع امامت و ولایت برگزار شد و از سه نرمافزار ارزشمند: تاریخ تشیع، فضایل اهلبیت(ع) در منابع اهلسنّت و نور الولایة نسخه 2 رونمایی گردید.
نخستین سخنران این مراسم، حجتالاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، مدیر گروه حدیث مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بود که به توضیح اهمیت و امکانات علمی و پژوهشی این سه محصول پرداخت. ایشان در ابتداء سخن، حدیث ولایت (بُنِیَ الإسلامُ عَلی خَمس...) را که در کتاب کافی ذکر شده، بیان نمود و اظهار داشت: خداوند را شاکر هستیم که موفق شدیم تا کنون تولیدات خوبی در زمینههای مختلف اسلامی از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ارائه شده است؛ امّا در این مراسم، محصولات مخصوص موضوع امامت و ولایت را که به همّت عزیزانمان در مرکز نور مهیا شده و به انجام رسیده، به جامعه عالمان و محقّقان عرضه میداریم و در این مجال، به معرّفی اجمالی این سه نرمافزار میپردازیم.
کنکاشی درباره نرم افزار مقتل الحسین (ع)
اشاره
پس از انتشار نسخه اوّل نرم افزار مقتل الحسین(ع) از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، دست اندرکاران تولید این برنامه در چند مقطع به توضیح مراحل ساخت و تبیین محتوای آن اقدام نمودند که از آن جمله، می توان به اقدامات ذیل اشاره کرد:
- برگزاری نشست خبری نرم افزار مقتل الحسین(ع) با حضور اصحاب رسانه های جمعی و توضیحات مدیر پژوهشی نرم افزار(1)؛
- برگزاری رونمایی نرم افزار مقتل الحسین(ع)(2) با حضور اساتید و پژوهشگران. در این جلسه، پیام کتبی آیت الله العظمی مکارم شیرازی درباره برنامه مذکور قرائت شد و در ادامه، آیت الله یوسفی غروی از اساتید رشته تاریخ، به توضیحاتی درباره بحث مقتل و سیر مقتل نویسی پرداختند و پس از آن، مدیر پژوهشی این نرم افزار برای حاضران در جلسه درباره چگونگی ساخت برنامه و فرایندهای گزینش محتوا و دیگر مباحث مربوطه به ایراد سخن پرداخت.
- مصاحبه های متعدّد مدیر پژوهشی نرم افزار با شبکه های رادیویی و تلویزیونی درباره برنامه؛
- ارائه دو گزارش درباره مراسم رونمایی و توضیحات محتوایی برنامه در فصلنامه ره آورد نور.(3)
گفتنی است، در دسترس قرار گرفتن نرم افزار مقتل الحسین(ع) و استقبال بسیار خوب علاقه مندان، به خصوص عاشوراپژوهان، موجب طرح سؤالاتی از سوی برخی کاربران و محققان در زمینه برنامه مطرح شد که این نوشتار در صدد پاسخگویی به پرسش هایی است که در این زمینه از سوی کاربران محترم مطرح شده است.