اهداف پایگاه
» نخستین سؤالی که در مواجه با این پایگاه به ذهن می رسد این است که، مخاطب پایگاه کیست؟ ارائه متون مختلف بدون طبقه بندی منطقی، معین نبودن مخاطب اصلی را بیان می کند. این پایگاه چه خلأیی را پر کرده و چه اهدافی را دنبال می کند؟
◊ تنوع سطح مقالات و مطالبی که در این پایگاه قرار دارد، «بلاغ» را برای پژوهشگران از یک سو و مراجعه کنندگان عمومی از طرف دیگر فابل استفاده نموده است. این مطلب از بررسی مراجعه کاربران به پایگاه و پیام های الکترونیکی آنها دانسته می شود. هدف شبکه بلاغ، تلاش در آسان نمودن دسترسی به محتوای اطلاعات بوده است، که دسته بندی و تنظیم منطقی مقالات و نظم ساختاری محتوا، یکی از راه های رسیدن بدین مطلوب می باشد. از این رو، عرضه امکاناتی چون: جستجو، ارائه گزینه هایی مانند نمایه مقالات و پدیدآورندگان آنها نیز مورد توجه ما بوده و در حال پردازش نهایی است؛ به عبارت دیگر، ابعاد کار در شبکه بلاغ، فراتر از امکانات و منابع انسانی موجود است و این شبکه چاره ای جز مرحله بندی و اولویت بندی در ارائه محتوا و قابلیت ها ندارد.
» سؤال دیگری که در مراجعه به پایگاه بلاغ مطرح می شود این است که این پایگاه با دفتر تبلیغات اسلامی چه نسبتی دارد؟! از طرفی دیگر، رابطه Balaghبا QomCT چیست؟ با وجود اینکه زمینه کاری آنها یکسان است، به چه دلیلی مطالب این دو پایگاه به طور جداگانه ارائه می گردد؟
◊ هدف از طراحی شبکه بلاغ، دسترسی آسان کاربران ایتنرنت؛ یعنی پژوهشگران، مبلغان و مراجعه کنندگان عمومی به آثار منتشر شده در حوزه های مختلف دین و دین پژوهی است و تنظیم ساختار و محتوای آن نیز بر همین اساس انجام پذیرفته است.
اما در مورد قم سیتی (QomCT) باید گفت که وظیفه پشتیبانی از دیگر پایگاه های دفتر تبلیغات را بر عهده دارد و کارهایی همچون: ارتباط ISP و سایر کارهای تدارکاتی را انجام می دهد. ضمن آنکه اطلاعات مفیدی را نیز درباره شهر قم و حوزه علمیه ارائه می کند.
ساختار پایگاه
» عناوین انتخاب شده در پایگاه بلاغ، بر چه مبنایی صورت گرفته است؟ به عنوان مثال، چرا عنوان تاریخ اسلام یا حکومت اسلامی در پایگاه شما وجود ندارد؟ مطلب دیگر اینکه آیا انتخاب این گزینه ها با ساختار دفتر تبلیغات ارتباطی دارد؟
◊ در زمینه تاریخ اسلام نامگذاری های متفاوتی وجود دارد، مثلاً پیامبر و اهل بیت(ع)، که ما نیز مطالب مربوط به تاریخ اسلام را در این بخش ارائه کرده ایم.
البته با توجه به ساختار جدید شبکه بلاغ، بخش تاریخ اسلام از بخش پیامبر و اهل بیت(ع) جدا شده، با دو عنوان جداگانه ارائه خواهد شد.
در زمینه اندیشه سیاسی اسلام، ضمن اینکه جهت گیری کلی تمامی محتوای این بخش ناظر به مباحث حکومت اسلامی است، عنوان های خاصی مانند: حکومت اسلامی، ولایت فقیه و سیاست علوی نیز گنجانده شده است. ما مدعی هستیم که هیچ پایگاهی در زمینه اندیشه سیاسی اسلامی به اندازه پایگاه بلاغ فعالیت نکرده است.
» در پایگاه علاوه بر اینکه به همه موضوعات علمی و اسلامی پرداخته نشده است، در موضوعات موجود هم به همه جوانب آن اشاره نشده و طبقه بندی مطالب منطقی نیست. به نظر می رسد برای هر موضوعی که مطلب و محتوا در اختیار داشته اید، گزینه ای در نظر گرفته اید. شاهد این مدعا گزینه اخلاق است؛ به عنوان مثال، در بخش اخلاق اجتماعی برای موضوع مهمی مانند حقوق مؤمنان نسبت به یکدیگر، فقط به ارائه دو نمونه؛ یعنی »مشکل گشایی» و »خیرخواهی» بسنده گردیده در حالی که محتوای آن می توانست بسیار متنوع تر باشد.
◊ به چند روش می توان مباحث اخلاقی را دسته بندی کرد. دسته بندی موجود در شبکه بلاغ عناوین ذیل را دربردارد:
کلیات علم اخلاق، فلسفه اخلاق، اخلاق الهی (رابطه انسان با دیگران)، اخلاق فردی (رابطه انسان با خود)، اخلاق اجتماعی (رابطه انسان با دیگران)، حوزه های اخلاقی، آداب اسلامی، سیره اخلاقی معصومین(ع)، الگوهای اخلاقی، دستور العمل های اخلاقی، مقالات اخلاقی و کتابخانه اخلاق. این عناوین، بر اساس اهمیت مباحث، فراوانی مطالب و ساختار آن دسته بندی شده است و در عین حال نشان دهنده ساختار علم »اخلاق اسلامی» و دسته بندی های جدید نیز می باشد.
در بخش اخلاق، از حقوق مؤمنان غفلت نشده و در بخش «اخلاق اجتماعی» و «مقالات اخلاقی»، بدان پرداخته شده است.
» از جمله مشکلات پژوهش در این پایگاه، عدم سهولت در دسترسی به متن مورد نظر است؛ چنان که برای این منظور باید چند مرحله را پشت سرگذاشت و به مطلوب رسید؛ در حالی که با روش هایی همچون روش کشویی و درختی می توان چنین نقیصه ای را برطرف کرد و به گونه ای شایسته به امر اطلاع رسانی پرداخت.
◊ از آنجا که در روند بهینه سازی پایگاه، در صدد هستیم تا نظم منطقی را مراعات کنیم، به ناچار باید مرحله به مرحله جلو برویم و این امر مستلزم آن است که تقه های پیاپی زیاد شود.
مهم ترین کار شبکه بلاغ، رعایت نظم منطقی و در عین حال دسترسی آسان به محتواست. از این رو، بیشتر آنچه هم اینک در شبکه موجود است، به روش کشویی و درختی عرضه شده است و برخی عناوین اصلی نیز مراحل نهایی پردازش به این شیوه را طی می کند.
ویژگی های کاربری
» در این پایگاه قابلیت مرور مسیر طی شده وجود ندارد و ارتباط صفحات با همدیگر چندان واضح و مشخص نیست، مثلاً اگر کسی در صفحه دوم گزینه قرآن باشد، نمی تواند مستقیماً به گزینه های اصلی دست یابد. دیگر اینکه اگر کسی در خلال استفاده از پایگاه بخواهد زبان آن را به فارسی یا عربی تغییر دهد، باید به صفحه نخست برگردد.
◊ اصولاً بازگشت به صفحه اول باید در تمام صفحات پایگاه وجود داشته باشد و نبود این قابلیت، از کاستی های این پایگاه به شمار می رود که در پی رفع آن هستیم و بیشتر بخش ها، از جمله: بخش قرآن، کلام و اعتقادات شبکه بلاغ از نظر استفاده از روش درختی و کشویی و نیز بازگشت به صفحه اول، در حال پردازش نهایی است.
از جمله مشکلات استفاده از قسمت کتابخانه این است که به هنگام ملاحظه صفحات یک کتاب دیگر نمی توان به فهرست آن کتاب دسترسی داشت برای این منظور باید به صفحات اولیه بازگشت. ضمن اینکه صفحات کتاب ها شماره گذاری نشده و امکان ارجاع علمی به آنها وجود ندارد.
دوستان ما در حال بازنگری بخش کتابخانه هستند؛ در خصوص مشکلی که شما در زمینه شماره صفحات مطرح نمودید، باید عرض کنم که تطبیق صفحات با متن اصلی هزینه زیادی را در بردارد و هزینه حل این مشکل با بودجه های فعلی سازگار نیست.
اما در مورد فهرست گذاری باید گفت که این کار، هم جاگیر است و هم مرور مطالب نیازمند نوار پیمایش (Scroll)خواهد بود. ضمن اینکه بزرگی برخی فهرست ها باعث کشیده شدن سطرهای فهرست و در نهایت کوچک تر شدن متن کتاب می شود.
همچنان که پیش تر گفته شد، گنجاندن حجم انبوهی از اطلاعات در شبکه، زمان بسیاری می طلبد و تحقق چنین کاری به منابع انسانی قابل توجهی نیازمند است. از این رو، ترجیح دادیم تا رسیدن به نقطه مطلوب و رعایت همه موارد فوق، محتوا را با وضع موجود در شبکه قرار دهیم و روند پردازش اطلاعات از مرحله بازنگری گرفته تا تکمیل و عرضه آنها کم کم به انجام رسد.
» گاهی یک مطلب به قسمت های متعددی از پایگاه پیوند (Link) داده شده است. دلیل این امر چیست؟
◊ به نظر بنده، این کار فواید و کاربردهای زیادی را دربردارد؛ زیرا فرض کنید اگر در قسمت پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بحث نزول وحی را مطرح کنیم، همین بحث را در بخش مربوط به قرآن نیز ذکر نموده ایم. برای اینکه دچار تکرار مطالب نشویم، آن را به یکدیگر پیوند داده ایم. البته این اشکال را می پذیریم که تکرارهای اضافی صحیح نیست. با ارائه پایگاه به صورت دینامیک، بسیاری از این تکرارها حذف خواهد شد.
» در پایگاه بلاغ، صفحه ای ویژه انتخاب زبان وجود دارد که به نظر می رسد نیازی به آن نیست. بیشتر مخاطبان شما فارسی زبان هستند و در قسمت فارسی از طریق پیوند (link)می توانند زبان های دیگر را مورد استفاده قرار دهند و یا اینکه به صورت Pop up عمل کنیم و از کاربر بپرسیم که در چه زبانی مایل به جستجوست. آیا این کار، باعث کاهش زحمت کاربر و استقبال وی نمی شود؟
◊ پیش تر صفحه اصلی پایگاه فارسی بود و گزینه های عربی و انگلیسی را نیز ارائه داده بودیم؛ ولی در حال حاضر، برآنیم تا زبان های دیگری چون اردو و فرانسوی را به پایگاه بلاغ اضافه کنیم. به نظر می رسد ایجاد صفحه صفر و گنجاندن گزینه های زبان در این صفحه، باعث سهولت در انتخاب کار خواهد شد.
» در فضای اطلاع رسانی بلاغ، نوعی ناهماهنگی به چشم می خورد؛ به عنوان نمونه، در مأخذدهی مقالات هماهنگی لازم وجود ندارد؛ به طوری که برخی مقالات بدون مآخذ هستند، و یا مأخذ بعضی دیگر مأخذ ناقص است. ضمن اینکه در ارجاع به منابع، شیوه واحدی رعایت نشده است.
◊ در این مورد باید گفت که به هنگام راه اندازی پایگاه بلاغ، این موضوع مورد غفلت قرار گرفت و تنها سعی در ارائه مقالات داشتیم. وقتی به این نتیجه رسیدیم که بلاغ به عنوان یک مرجع، مورد توجه کاربران واقع شده است، در صدد رفع این اشکال برآمدیم. به همین جهت، مقالات در حال حاضر دارای مأخذ می باشند، هرچند هنوز معایبی در این زمینه وجود دارد که در حال برطرف کردن آن هستیم.
» تعداد نامه ها و سؤال هایی که دریافت می کنید، و نیز میزان مراجعه کاربران به این پایگاه چقدر است؟
◊ روزانه بیش از 100 نامه الکترونیکی (ایمیل) برای پایگاه ارسال می شود که حدود 10% آنها به دست اندرکاران پایگاه مربوط می شود و بیشتر آنها سؤال های اعتقادی و شرعی است. اما حجم مراجعه کاربران به طور میانگین 35/000 بار در ماه است.
محتوای پایگاه
» چرا بیشتر اطلاعات موجود در پایگاه، به طور مستقیم از منابع بیرونی گرفته شده و کارپژوهشی خاصی روی آنها انجام نشده است؟
◊ نمایه زنی و طبقه بندی ها مختلف در یک پایگاه پژوهشی، نکته مهمی است که شبکه بلاغ بدان بی توجه نبوده است. برخی از قسمت ها از این ویژگی برخوردار شده و اصلاح سایر بخش ها نیز در اولویت های بعدی قرار دارد.
» قبل از قرار دادن مقالات در پایگاه چه کاری روی آنها انجام می دهید؟
◊ یکی از کارهایی که روی مقالات انجام می دهیم، پردازش آنها و سپس برقراری ارتباط بین مطالب است. از این رو، کاربر می تواند با تقه روی واژه مورد نظر در متن، به اطلاعاتی درباره آن دست یابد؛ به عنوان مثال، اگر در یک متن آمده باشد: «قرآن کتاب آسمانی و معجزه الهی است و به تحدی پرداخته است» و کاربر به هنگام مطالعه این عبارت، سؤالی در مورد مفهوم تحدّی برایش پیش آید، می تواند با تقه (Clik)روی کلمه «تحدّی» به مقاله ای درباره تحدی دست یابد و پاسخ خود را در این زمینه دریافت کند.
به طور خلاصه، تهیه مقالات و محتوا، دسته بندی منطقی و بازنگری متون (پردازش محتوایی) و سپس پردازش فنی پایگاه از جمله کارهایی است که بدان توجه داریم.
» در بخش انگلیسی پایگاه، مطالب بسیار اندکی ارائه گردیده است؛ چنان که در برخی موارد به ذکر یک مقاله بسنده شده است.
◊ بخش انگلیسی پایگاه، کاستی های زیادی دارد و در این زمینه فعالیت قابل توجهی را به انجام نرسانده ایم؛ اما با افزودن کتبی چون تفسیر نور القرآن (light of the holy Quran) به دنبال تکمیل قسمت انگلیسی هستیم تا کاربران بیشتری را پوشش دهیم. در خصوص تفسیر مذکور باید عرض کنم که این اثر بسیار روان و در عین حال، موجز است و تاکنون متن تفسیر سوره حمد تا سوره اعراف و همچنین از ابتدای سوره انسان تا آخر قرآن در پایگاه قرار داده شده و سایر مجلدات نیز بعد از انجام کارهای لازم در دسترس کاربران خواهد گرفت.
» در صفحه اصلی پایگاه، نام یک مجله با عنوان «بازتاب اندیشه» دیده می شود. سؤال این است که چرا از میان انبوه مجلات، این عنوان را انتخاب کرده اید و به آن یک گزینه جداگانه اختصاص داده اید؟
◊ از آنجا که عناوین موجود در مجله «بازتاب اندیشه» با گزینه های اصلی پایگاه بلاغ سازگار است و به مسائل دینی و فرهنگی جامعه مربوط است، آن را به عنوان بهترین انتخاب در نظر گرفتیم و در پایگاه عرضه نمودیم؛ اما اینکه چرا در نگاه اول به صورت یک مجله کامل دیده می شود، باید گفت که حفظ امانت اقتضا می کرد تا چنین کاری انجام شود. ضمن اینکه موجبات تشویق برای همکاری با پایگاه بلاغ فراهم می گردد. البته بنده قبول دارم یکی از کارهای مطلوب این است که به وسیله قابلیت پیوند دادن (Link) از دوره کامل مجله بازتاب اندیشه استفاده کنیم تا به صورت یک مجله درون پایگاهی خودنمایی نکند.
نکته دیگر آنکه محتوای بازتاب اندیشه در بردارنده جدیدترین اندیشه های دینی، مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است و همین ویژگی باعث شده که این مجله فراتر از یک مجله جلوه نماید و در پایگاه بلاغ مورد توجه قرار گیرد.
» در وسط صفحه اصلی، چند مقاله معرفی شده اند. علت انتخاب آنها چیست؟ آیا جدیدترین مقالات هستند و یا ویژگی دیگری دارند؟
◊ عناوین عرضه شده در این صفحه، جدیدترین مقالات نیستند؛ بلکه مقالات مهم و کاربردی است که بیشتر کاربران به دنبال آن هستند. با این کار سعی نموده ایم از جستجوهای خسته کننده و وقت گیر بکاهیم. به همین جهت، مقالاتی انتخاب گردیده که ناظر به مباحث روز و پاسخگوی سؤالات و یا شبهات است. این مجموعه، در فواصل زمانی معین روزآمد می شود.
گرافیک پایگاه
» اگر چه بلاغ، محیط گرافیکی کاربر پسند و زیبایی را عرضه نموده است، ولی معایبی نیز در آن وجود دارد. یکی اینکه از نظر گرافیکی هماهنگ نیست و افزون بر این، حجم صفحه اصلی پایگاه حدود 300 کیلوبایت است؛ در حالی که حجم استاندار برای صفحه نخست 100 کیلوبایت است؛ این امر باعث کاهش سرعت پایگاه خواهد شد.
◊ به طور کلی، در پایگاه بلاغ هماهنگی در رنگ و گرافیک رعایت شده است و فقط در برخی از قسمت ها رنگ زمینه با سایر بخش ها سازگار نیست که آن هم به دلیل عدم استفاده از گرافیک در مراحل اولیه طراحی پایگاه است. ولی اکنون از این قابلیت به گونه ای مطلوب استفاده می کنیم تا کاربر احساس خستگی نکند.
در مورد حجم صفحه اول، باید عرضه کنم که همان طور که شما اشاره کرده اید حجم آن در حال حاضر زیاد است که در حال رفع این نقیصه هستیم. ضمن اینکه به این نتیجه رسیده ایم که در تمام صفحات بلاغ، قابلیتی را طراحی نماییم که نشان دهنده حضور کاربر در پایگاه بلاغ است.
