در این جهت، لازم است توضیح داده شود که امروزه از یک سو، فناوری رشد عجیبی یافته و ارتباطات انسانی را گسترده کرده و مردم را در محضر هم حاضر نموده، خلوت و جلوت را در هم تنیده و همه را در هر زمان و مکانی در محضر یکدیگر قرار داده است و از طرفی، فضایی را که در آن زندگی می‌کنیم، در صحنه دیجیتال تکرار شده است. تمام امور که در دنیای جسمانی به آن اقدام می‌کنیم، عین این امور در صحنه دیگری به نام فضای دیجیتال تکرار شده است؛ یعنی اگر شما در فضای جسمانی درس می‌خواندید، امروز می‌توانید در منزل باشید و به صورت دیجیتال درس بخوانید. اگر می توانستید تحقیق کنید، امروز بسترهای پژوهشی در فضای مجازی فراهم است. این‌ها نمونه‌هایی از گستردگی دنیای دیجیتالی است؛ هم‌عرض و حتی فراتر از دنیای واقعی. لزوم سرمایه‌گذاری وسیع و هدفمند در جهت بهره‌برداری حداکثری از فرصت‌های ناشی از این فضا، یعنی فرصت‌هایی پدید آمده در این فضا که قبلاً در اختیار ما نبوده، مثلاً در سال 1370ش اگر می‌خواستیم اخباری از ایران را در آن سوی دنیا بشنویم، کمتر از ربع ساعت با استفاده از رادیو، آن هم با مشکلات فراوان، به‌زحمت می‌توانستیم خبری را از ایران در اختیار داشته باشیم؛ اما امروز با استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی ارتباطاتی دقیقاً آن صدا و صحنه‌ای را که همین الآن این‌جا در حال پخش و ضبط هست، می‌تواند در آن سوی دنیا با اندک ثانیه‌ای عرضه کند و در دسترس دیگران قرار دهد. این بزرگ‌ترین فرصت در طول تاریخ حیات بشر بوده که ارتباطات را آن‌قدر گسترده کرده که در هر زمان و هر مکان، همه در محضر هم امکان حضور دارند. از این رو، لازم است تا از این فرصت‌ها به‌خوبی استفاده شود.
البته این صحنه، فقط صحنه اطلاعات نیست؛ صحنه خدمات هم هست؛ به عنوان نمونه، می‌توان به خدمات ارائه شده توسط بانک‌ها اشاره کرد. امروز این امکان وجود دارد که خدمات دولت اسلامی به جای این‌که هفت ساعت باشد، به صورت 24 ساعته ارائه شود؛ یعنی این‌که هر وقت هر شخص پشت رایانه‌اش نشست، بتواند از این خدمات استفاده کند. این خدمات می‌تواند خدمات گسترده‌ای باشد؛ از گرفتن مجوزهای دولتی و حاکمیتی گرفته تا دریافت و انتقال پول یا کالا. امروز در قوه قضاییه طرح عدالت الکترونیک با این هدف اجرا می‌شود که مردم بدون حضور در دفاتر قضایی، برخی از خدماتی را که قانون و شرع اجازه اعطای آن بدون حضور شهروندان را داده است، بتوانند از آن استفاده کنند.
اشاره به این نکته ضروری است که امروز چون در سطح کشور در طول 8 سال گذشته سرمایه‌گذاری جدی در زمینه فناوری اطلاعات نشده است، آسیب‌های جدی گریبان ما را گرفته است. این اقتضا می‌کند که نقطه کانونی متمرکز برای سیاست‌گذاری، تصمیم‌گیری و هماهنگی در فضای مجازی کشور ایجاد شود. از این رو، شورای عالی فضای مجازی کشور با اختیارات کافی به ریاست رئیس جمهور تشکیل می‌گردد.
از نکات کلیدی که در حکم مقام معظم رهبری قرار گرفته، وجود این جمله است که: «لازم است به کلیه مصوبات آن ترتیب آثار قانونی داده شود.» این مطلب، نشان دهنده اهمیت این شورا و مصوبات آن است.
بنده فکر می‌کنم هیچ شورایی در کشور این همه افراد متنوع و با ویژگی‌های منحصر به فرد، اعضای حقوقی نداشته باشد. این امر، حاکی از اهمیت این شورا در زمان ما است.
در ادامه حکم ایشان آمده است: «این شورا وظیفه دارد مرکزی به نام مرکز ملّی فضای مجازی کشور ایجاد نماید تا اشراف کامل و به روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوّبات شورای عالی و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح تحقق یابد. نکات اساسی در مورد وظایف شورای عالی و مرکز فضای ملّی مجازی با تأکید بر توجه جدّی به آن، در پیوست این حکم ابلاغ می‌گردد. در پایان، انتظار دارم ضمن تسریع در تشکیل مرکز ملّی فضای مجازی، رئیس و اعضای محترم شورا تلاش بایسته را در جهت دستیابی این مرکز به اهداف تعیین شده به کار برند. کلیه دستگاه‌های کشور موظف به همکاری همه‌جانبه با این مرکز می‌باشند.»
مرکز ملی فضای مجازی کشور یک ستاد تصویب‌کننده صرف نیست؛ بلکه ستادی عملیاتی نیز می‌باشد؛ یعنی این‌که شورا قوانین را وضع می‌نماید و این مرکز اجرای آن مصوبات را پیگیری می‌کند. برای این‌که در این میان دوگانگی ایجاد نشود، این تدبیر نیز اتخاذ شده است که رئیس این مرکز با دبیر شورای عالی فضای مجازی یک نفر است.
مشکل بزرگی که در کشور داشتیم، تعدد مراکز سیاست‌گذار در حوزه فناوری اطلاعات بود که این تکثر مانع از این بود که تصمیمات راهبردی و عملیات اجرایی جدی در کشور در طول 8 سال گذشته انجام شود؛ تا این‌که امروز این توفیق را مشاهده می‌کنیم که کشور توانسته است، فضای مجازی کشور را با حکم مقام معظم رهبری سامان‌دهی کند.
چون در فرمایش مقام معظم رهبری، استفاده حداکثری از فرصت‌ها و برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در باب آسیب‌های فضای مجازی در نظر گرفته شده بود، بنده خلاصه‌ای از آنچه را در طول سه جلسه در محضر ایشان عرضه شد، با حضور سران قوا و برخی دیگر از تصمیم‌سازان ارشد نظام خدمت شما عزیزان ارائه می‌کنم.
فرصت‌ها و آسیب‌های فضای مجازی
برای اولین بار فرصت حضور فعال و گسترده در دل دنیای غرب در همه زمینه‌های حیات بشر اعم از حوزه ارتباطات بشری و در حوزه تولید و اشاعه محتوای بومی و مطابق با ارزش ایرانی ـ اسلامی از طریق رسانه‌های متنی، صوتی و تصویری جمهوری اسلامی در فضای مجازی فراهم شده است. امروز رسانه تغییر ماهیت کرده و تولید کننده امروز یک سازمان نیست و در این بستر یکایک کاربران می‌توانند تولیدکننده باشند. امکان وجود دارد که هر فردی بتواند با استفاده از حداقل امکانات همچون یک رایانه و یک دوربین، تصویر و صدای خود را در کل دنیا بر بستر شبکه عرضه کند.
از مهم‌ترین فرصت‌های موجود در این فضا می‌توان به فراهم شدن ظرفیت مناسب برای الگوسازی و ترویج فرهنگ متعالی دینی و بیداری اسلامی در گستره جهانی با بسیج نیروهای مردمی و امکان انتقال سریع و وسیع فرهنگ و اندیشه ناب اسلامی به طرق بسیار متنوع به جهان در جهت اتحاد شبکه‌ای نخبگان متعهد و ولایی و جذب مسلمانان دنیا در برابر نظام استکبار جهانی و همچنین امکان مقابله کم‌هزینه و مؤثر با نظام استکبار جهانی و دفاع از جمهوری اسلامی با اتحاد شبکه‌ای طرفداران انقلاب اسلامی (تأثیرگذاری حرکت‌هایی مشابه وال استریت) اشاره کرد.
موضوع بعدی در بحث فرصت‌های فضای سایبری، افزایش اشراف اطلاعاتی برای کشور و امکان عملیات سایبری علیه دشمن با دو رویکرد بازدارندگی ـ دفاعی و تهاجمی است؛ یعنی این‌که همان‌طوری که آنان حملات سایبری علیه ما دارند، امکان این حمله برای ما نیز وجود دارد.
فرصت دیگر، شکستن انحصار علمی غرب و اطلاع آسان و ارزان از علوم و فناوری و مرزهای آن و امکان جبران سریع عقب ماندگی‌های علمی گذشته با پیاده‌سازی پروژه کتابخانه دیجیتال انگلیسی می‌باشد. بدین ترتیب، کتاب‌ها و مقالات علمی به زبان‌های مختلف دنیا در این فضای قابل پیگیری و در دسترس می‌باشد.
از دیگر فرصت‌های این فضا می‌توان به ایجاد ظرفیت مناسب برای تقویت نهضت نرم‌افزاری و تولید علم در جهت ایجاد مرجعیت علمی در جهان اسلام و در عرصه‌های بین‌المللی و امکان توسعه و توانمندسازی سرمایه انسانی نظام به‌ویژه نسل جوان در ابعاد علمی، فرهنگی و مهارتی و اشتغال‌زایی از طریق توسعه شبکه ملی اطلاعات و تجارت الکترونیکی از طریق مشارکت مردمی اشاره کرد.
امکان تقویت و نمایش اقتدار ملی با تسلط بر فناوری‌های راهبردی اطلاعات و ارتباطات و مدیریت اثربخش، فرصت دیگری است در این فضا. در این فضا اگر تولید محتوا به‌خوبی صورت گیرد، با توجه به گستردگی این فضا و اثربخشی بالای آن می‌توان به جرأت گفت که پیشرفت در این عرصه کمتر از دستیابی به فناوری انرژی هسته‌ای نیست که در هر دو زمینه اقتدار ملی در عرصه جهانی با استفاده از یک مدیریت اثربخش به نمایش در خواهد آمد.
امکان هوشمندسازی نظام تصمیم‌گیری حاکمیتی و کارآمدسازی حاکمیت از طریق چابک‌سازی، روان‌سازی و شفاف‌سازی و افزایش بهره‌وری فرآیندها با استقرار دولت الکترونیکی و عدالت الکترونیکی با عرضه خدمات الکترونیکی به شکل 7*24 با هدف رضایت‌مندی مردم و ایجاد بستر مناسب برای توسعه عدالت و ایجاد فرصت‌های برابر برای جامعه شبکه‌ای نیز از دیگر فرصت‌های موجود در این فضا است. امروزه به دلیل درصد کم بهره‌وری که در ادارات دولتی وجود دارد (20 درصد)، کارآمدی نظام حاکمیتی ما قابل قبول نیست. از این رو، در این فضا و خدمت‌رسانی مطلوب به مردم با استفاده از این امکان می‌توان میزان بهره‌وری و به طبع کارآمدی نظام را بالا برد.
بسترسازی برای گذار کشور از اقتصاد منبع پایه به اقتصاد دانش پایه و تسهیل و تقویت قابلیت‌های صنعت و کسب وکار کشور برای حضور مؤثر در عرصه اقتصاد ملی و بین‌المللی، فرصت دیگری در این عرصه می‌باشد. در این خصوص، اشاره به این نکته کافی است که به دلیل انباشتگی بسیار بالای اطلاعات در اینترنت، هیچ ابزاری به جز فناوری اطلاعات برای تحصیل دانش مفروض نیست. از طرفی، برای این‌که بتوانیم دانش موجود را طبقه‌بندی کرده تا دسترسی به آن تسهیل شود، نیازمند تدبیر هستیم.
البته در این فضا تهدیداتی نیز وجود دارد و امروز تهدایدات این حوزه جدی است و نباید به‌سادگی از کنار آن بگذریم.
از جمله این تهدیدات می توان به موارد ذیل اشاره داشت:
1. ایجاد تهدید و عصیان مدنی با استفاده از شبکه‌های اجتماعی که شامل دو مقوله هم‌افزایی و سازماندهی شبکه‌های اجتماعی مخالف نظام و ایجاد وطن مجازی برای عناصر ضد انقلاب و نفوذ خانه به خانه در کشور با ابزارهای قابل حملی چون تلفن همراه و آی‌پد و همچنین مقوله ایجاد فرصت برای شورش‌های خیابانی برخط می‌باشد.
2. ایجاد اختلال در شبکه‌های خدمت‌رسانی داخلی با حملات رد خدمات (DOS) و حملات سایبری به سامانه‌های ارتباطی و اطلاعاتی حیاتی و مهم. از آن جمله می‌توان به اختلال در شبکه خدمات الکترونیک استونی توسط یک جوان روسی در عرض 12 ساعت اشاره کرد.
3. امکان انواع جاسوسی‌های اینترنتی. امروز اکثر نوت بوک‌ها دارای دوربین هستند که در حال حاضر این فرضیه وجود دارد که حتی در شرایط عادی این دوربین‌ها در حال جاسوسی هستند.
4. فراهم شدن فرصت‌های گسترده برای دشمن جهت عملیات روانی و جنگ نرم و گسترش تهاجم فرهنگی با تولید و عرضه محتوا در موارد ذیل:
- ـ تولید اطلاعات ضد امنیت ملی و توزیع گسترده آن و توسعه پروژه ایران‌هراسی؛
ـ شبهه‌افکنی و ایجاد بدبینی در نیروهای انقلابی و آحاد ملت؛
ـ ذهن‌خوانی از ملت از طریق موتورهای جستجو و پست الکترونیکی خارجی و برنامه‌ریزی متناسب با آن؛
ـ ناکارآمد جلوه دادن نظام و تبلیغ علیه مسئولان خدمت‌گزار؛
ـ بزرگ‌نمایی اخبار مربوط به معارضان و نخبگان معارض؛
ـ سیاه‌نمایی صدمات و خطرات امنیتی و آسیب‌های وارد بر اشخاص؛
ـ ترویج و دامن زدن به اختلافات شخصیت‌های سیاسی، احزاب و گروه‌ها؛
ـ ایجاد تفرقه قومیتی و تبدیل آن به معضلی امنیتی؛
ـ مقابله با اسلام، روحانیت و ولایت فقیه (شناسایی 664 پایگاه اینترنتی در مقابله با اسلام، روحانیت و ولایت فقیه توسط سازمان اطلاعات سپاه)؛
ـ گسترش فحشا و ترویج هرزه‌نگاری، بی‌بندوباری و روابط نامشروع، به‌ویژه در بین جوانان و نوجوانان؛
ـ ترویج سبک زندگی و مدنیت غربی و غیر اسلامی و تهاجم فرهنگی؛
ـ شبهه‌افکنی و ترویج ادیان انحرافی و عقاید باطل، مانند: وهابیت، بهاییت، عرفان‌های کاذب، شیطان‌پرستی و... .
5. هک، و سرقت از حساب‌های اینترنتی و کلاهبرداری، جعل رایانه‌ای و مخدوش شدن مالکیت فکری از طریق سرقت اطلاعات.
6. سرقت اطلاعات ملی با رمزگشایی از رمزنگاری‌های سازمانی، ملی و امنیتی. از جمله این موارد می‌توان به به دست آوردن مکان زندگی افراد و شماره تلفن مورد استفاده آنان و مشخصات دوستان و مقصدهای مسافرت‌های اشخاص همچنین عملیات بانکی آنان اشاره کرد.
7. هتک حرمت و نقض حریم خصوصی افراد از طریق دسترسی به اطلاعات شخصی (انتشار عکس و فیلم شخصی).
8. سرازیری اطلاعات گسترده عمدتاً سکولار به داخل کشور در حوزه علوم انسانی و جاسوسی آسان علمی دشمن از دانش بومی و دانشمندان ایرانی.
9. تضییع وقت مدیران، کارمندان و جوانان با ارسال هرزنامه‌های الکترونیکی و ویروس¬های مخرب.
10. حرمت‌شکنی از مجوزهای حاکمیتی با توزیع و نشر غیر مجاز در فضای مجازی. منظور انتشار اطلاعات در فضای مجازی بدون هیچ‌گونه مجوز می‌باشد.
11. ایجاد تب اینترنت و استفاده بیش از حد آن.
12. تضعیف روابط خانوادگی با اتصال به فضای گسترده اینترنت.
13. شتابزدگی در تحقیقات و مطالعات به دلیل مواجه با اقلام بی‌پایان اطلاعاتی. در نهایت، پژوهش خطی جایگزینی پژوهش عمقی می‌شود و به این علت، امکان تضعیف بار محتوایی تحقیقات وجود دارد.
14. کاهش تمرکز ذهن برای حل معضلات شخصی و سازمانی و ملی به دلیل مواجه با سونامی اطلاعاتی.
15. ایجاد شکاف نسلی به دلیل تفاوت سبک در جمع‌آوری اطلاعات پایه. همان‌طوری که تلوزیون این کار را کرد، اینترنت به‌مراتب وسیع‌تر این شکاف را به وجود می‌آورد.
به عنوان جمع‌بندی لازم است اشاره شود که اینترنت همه ابعاد زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده که از آن جمله می‌توان: صحنه‌های حاکمیت، خدمات، محتوا، ارتباطات انسانی را نام برد. از این رو، شناخت عمیق از این تأثیرات، مواجهه با اینترنت را عقلانی‌تر می‌سازد.
تهدیدات اینترنت گرچه گسترده و مخاطره‌آمیز است، ولی تا حد قابل توجهی ـ و نه به طور کامل ـ غلبه‌پذیر و قابل مدیریت است. برخی کشورها همچون چین توانسته با تدابیر هوشمندانه و با ابتکار عمل فعالانه بسیاری از تهدیدها را نسبت به خود کم‌اثر کند و از حداکثر فرصت‌های آن بهره‌مند گردد.
فرصت‌های اینترنت بی‌نظیر و از حیث ارزش مادی و یا معنوی قابل چشم‌پوشی نیست. برای مقابله با تهدیدات اینترنت چاره‌ای جز مدیریت و بهره‌مندی مدبرانه از فرصت‌های آن نداریم. باید با استفاده از فرصت‌های بی‌نظیر به دست آمده حالت تهاجم به دنیای غرب را در اینترنت در دستور کار قرار دهیم.
اینترنت گرچه ابعاد گوناگونی چون: فرهنگی، اقتصادی، امنیتی، سیاسی و اجتماعی دارد، ولی بعد فرهنگی آن بر ابعاد دیگر غلبه دارد و در کل، چون گفتمان اطلاعاتی و ارتباطی ایجاد می‌کند، ابعاد فرهنگی (پیام‌آوری و پیام‌بری) آن برای انقلاب ما برجسته‌تر از ابعاد دیگر می‌شود؛ هر چند در حال حاضر، رسیدگی به خطرات امنیتی در اولویت زمانی قرار دارد.
با ظهور شبکه‌های اجتماعی، بازیگر اصلی میدان اینترنت آحاد مردم هستند که اطلاعات و کاربردها را به جریان می‌اندازند. پس نیازمند بسیج امکانات مردمی و عناصر انقلابی برای مقابله با تهدیدها و استفاده از فرصت‌ها هستیم.
تولید محتوا متناسب با فضای اینترنت در کنار کاربردها و خدمات، دو امر مهم همچون دو بال برای پیشرفت در فضای مجازی هستند. سرمایه‌گذاری روی محتوا و خدمات در کنار یکدیگر، کلید دستیابی به فرصت‌های اینترنت هستند. کاهش سرعت اینترنت در ایران، باعث کاهش رضایت‌مندی کاربران، به‌ویژه جوانان شده است؛ در حالی که دسترسی سریع و ارزان به اینترنت پاک، یک نیاز ملی و ضروری است. بخشی از این مشکل، با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات حل خواهد شد.
