مروری بر نرم افزارهای فقهی و اصولی

پنج شنبه, 30 بهمن 1382 ساعت 14:29
    نویسنده: علی نعیم الدین خانی
این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)

اشاره

آشنایی با دستاوردهای جدید پژوهشی در عرصه فنّاوری، نقش بسزایی در ساماندهی امر تحقیق داشته، مسیر علم و اندیشه را برای پژوهشگران علوم اسلامی هموار می سازد. در این شماره، فهرستی از مهم ترین نرم افزارهای فقهی و اصولی شیعه و اهل سنّت که تاکنون از سوی مراکز و مؤسسات گوناگون علمی - تحقیقاتی تولید شده، در دسترس خوانندگان عزیز قرار می گیرد. گفتنی است که اطّلاعات ارائه شده در این نوشتار، براساس آخرین بروشورهای منتشر شده از سوی مراکز مذکور تهیه و تنظیم شده است.

نرم افزارهای فقهی و اصولی شیعه

نور الفقاهة 2

تولید: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی

در این برنامه، 45 عنوان کتاب فقهی و اصولی معتبر شیعه به همراه معجم لفظی و موضوعی کتب فقهی حوزه های علمیه گرد آمده است. این نرم افزار از امکاناتی مانند: انواع مختلف جستجو به کمک کلیدواژه، نمایه و موضوع و قابلیت مقایسه میان دو متن برخوردار است و پژوهشگر می تواند از لغت نامه ارزشمند لسان العرب استفاده لازم را ببرد. ضمائم متنوع و جذّاب از دیگر قابلیت های این برنامه می باشد.

المعجم الفقهی

تولید: مرکز المعجم الفقهی

متن بیش از 3000 جلد از منابع فقهی، تفسیری، تاریخی، رجالی و اصولی شیعیان و سایر فرقه های اسلامی در این برنامه گرد آمده است. برنامه اوّل این نرم افزار، مشتمل بر 600 جلد از مهمّ ترین مصادر فقهی مذهب اهل بیت علیهم السلام تا عصر حاضر به همراه دیگر مذاهب اسلامی است و برنامه دوم، شامل اساسی ترین مصادر تفسیر روایی شیعه و اهل سنّت می باشد. مصادر حدیثی شیعه تا قرن هشتم همراه با کتاب بحار الأنوار به همراه مهم ترین منابع حدیثی اهل تسنّن و مصادر اصول فقه شیعه تا زمان حاضر در این لوح فشرده ارائه شده و قابلیت جستجو در متون و امکانات متنوع پژوهشی نیز در دسترس پژوهشگر قرار دارد.

احکام 10 مرجع

تولید: شرکت سحر

متن کامل رساله امام خمینی قدس سره همراه با رساله ده تن از مراجع به صورت تطبیقی در این برنامه وجود دارد؛ نمایش متن رساله آیات عظام: گلپایگانی، خوئی، اراکی، سیستانی، خامنه ای، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، بهجت، تبریزی و شبیری زنجانی. دسترسی به احکام از طریق موضوعات، نمایه ها، نمودارهای درختی و شماره مسئله و همچنین امکان شنیدن متن رساله بر ارزشمندی برنامه افزوده است. زندگی نامه مراجع به همراه نمونه هایی از دستخط و آلبوم تصاویر و نمایش شیوه اجرایی برخی احکام از دیگر امکانات مفید برنامه حاضر به شمار می رود. علاوه بر این، پژوهشگر می تواند با استفاده از قابلیّت چاپ، متون مورد نظر خود را به چاپ برساند.

معجم فقه الجواهر

تولید: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی طبق مذهب اهل بیت علیهم السلام

این نرم افزار، در بردارنده 3 عنوان از آثار مهم فقهی؛ یعنی: جواهرالکلام، شرائع الإسلام و معجم فقه الجواهر در 53 جلد می باشد. ارتباط کامل و دقیق بین متن کتب برنامه، فهرست های تفصیلی و کامل به شکل درختی و نیز دستیابی سریع به مبحث مورد نظر به طور همزمان در سه محیط جداگانه و در یک صفحه از قابلیت های مهمّ این برنامه محسوب می گردد. در این لوح فشرده، امکانات متنوعی برای جستجو و پژوهش مطلوب در متون مذکور فراهم آمده و امکانات جانبی مختلفی در دسترس کاربر قرار گرفته است.

الأبواب الفقهیة

تولید: مرکز المعجم الفقهی

فهرست کاملی از ابواب فقه و اساسی ترین عناوین فقهی موجود در مصادر شیعه و سنّی به همراه امکان مطالعه و چاپ مطالب مورد نظر در این نرم افزار فقهی عرضه گردیده است.

اصطلاح نامه اصول فقه

تولید: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی

رده بندی منطقی اصطلاحات تخصّصی مربوط به اصول فقه و نمایش جایگاه این اصطلاحات به صورت اعمّ، اخصّ و وابسته از قابلیّت های کارآمد این لوح فشرده به شمار می رود. همچنین، این برنامه مشتمل بر 5431 اصطلاح و کلیدواژه تخصّصی می باشد که امر پژوهش های اصولی را به شکل مطلوبی سامان می بخشد.

الأحکام الشرعیة

تولید: مرکز المعجم الفقهی

این نرم افزار، شامل 14/000 سؤال فقهی است و به شکل بسیار مطلوبی احکام گوناگون شرعی را در خود جای داده، هر سؤال کد گذاری شده و به فارسی ترجمه گردیده است. کاربر پس از انتخاب کد مورد نظر می تواند به آسانی پاسخ پرسش خود را به دست آورد.

در این برنامه، متن بیش از 60 عنوان کتاب فقهی در 120 جلد ارائه گشته و بیشتر سؤال های موجود از دو کتاب «عروة الوثقی» و «کلمة التّقوی اثر مرحوم شیخ محمد زین الدّین قدس سره (7 جلدی)» استخراج گردیده است. همچنین به منظور استفاده بهتر کاربران از مطالب، امکاناتی چون: جستجو در متن کتب، فیش برداری و چاپ متون دلخواه در این لوح فشرده گنجانده شده است.

گنجینه آرای فقهی - قضایی (نسخه 2)

تولید: مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه

این گنجینه، افزون بر 11/000 استفتاء فقهی - قضائی است و منابع و مآخذ مورد استفاده در آن به سه بخش اصلی تقسیم می شود: فتاوا، استفتائات و متون استدلالی فقهی - حقوقی به منظور حصول اطمینان قضات و کاربران برنامه غیر از استفتائاتی که به صورت کتاب انتشار یافته اند، تصویر دستخط سایر استفتائات، در برنامه قابل مشاهده است.

یکی از ویژگی های مهمّ برنامه این است که موادّ قانونی موجود با استفتائات شرعی مرتبط شده و به نوعی میان فقه و قوانین موضوعه ارتباط ایجاد شده است. همچنین کاربر می تواند از طریق کلید واژه و قابلیت تبویب به جستجو در مطالب برنامه بپردازد؛ باب بندی اصطلاحات فقهی بر مبنای مباحث حقوقی بیانگر ارتباط نزدیک میان فقه و حقوق می باشد. علاوه بر اینکه در این گنجینه کارآمد، قابلیت های مختلف پژوهشی نظیر جستجوی پیشرفته و چاپ مطالب مورد نظر نیز در اختیار کاربر قرار دارد.

قاموس الفقه

تولید: مرکز المعجم الفقهی

قاموس الفقه، شامل فهرست تمامی الفاظ مهمّ در علم فقه، مانند: اصطلاحات، قواعد، اَعلام و الفاظ مشکل می باشد. علاوه بر اینکه ارائه کتب تألیف شده در زمینه قواعد و اصطلاحات فقهی همراه با مصادر لغت عربی نظیر: المفردات، العین، اصلاح المنطق و الصحاح در این برنامه ارائه شده و کاربر قادر است به کمک قابلیّت های متنوّع پژوهشی به جستجو در متون برنامه بپردازد.

گنجینه فیضیه - فقه

این برنامه حاوی دروس خارج فقه اساتید: مکارم شیرازی، جوادی آملی، فاضل لنکرانی، تبریزی و سبحانی شامل مباحث: حدود، دیات، صوم، اعتکاف، قضا، حج، تیمم و صلات است. نمایش کامل متن دروس و فهرست کلمات به همراه جستجو در تمامی متن و قابلیت موضوع بندی و امکان پانوشت در دسترس پژوهشگر قرار دارد. ضمن اینکه می توان از درس اخلاق (دروسی از نهج البلاغه) اساتید: آیت الله مشکینی، مصباح یزدی و مکارم شیرازی بهره مند گردید.

گنجینه فیضیه - اصول

یک دوره کامل دروس خارج اصول آیة الله فاضل لنکرانی در طی 1229 جلسه در این لوح فشرده ارائه شده است. نمایش کامل متن دروس و فهرست واژه ها به همراه جستجو در متن و نیز امکان موضوع بندی و تهیه پانوشت از قابلیّت های کارآمدی است که مسیر تحقیق را برای کاربران علوم اسلامی هموار نموده است.

فقه 1

تولید: الموسوعة الاسلامیة الکمبیوتریة المسیرة

زندگی نامه و فتاوای فقهی حضرت آیة الله سیستانی به همراه کتب فقهی و فتاوای ایشان به صورت پرسش و پاسخ و نیز ارائه تصاویری از معظم له، از محتویات اصلی این نرم افزار فقهی به شمار می رود. گفتنی است که این برنامه، تحت ویندوز عربی و فارسی (به زبان عربی) عرضه شده است.

فقه 2

تولید: الموسوعة الاسلامیة الکمبیوتریة المسیرة

این برنامه شامل شرح زندگی و مجموعه فتاوای فقهی امام خمینی قدس سره همراه با فهرست موضوعی است. ضمن اینکه امکان دسترسی به کتاب های فقهی و فتواهای ایشان به شکل پرسش و پاسخ و نیز تصاویری از آن عزیز سفر کرده برای کاربران فراهم آمده است. این لوح فشرده، تحت ویندوز عربی و فارسی (به زبان عربی) اجراء می شود.

فقه 3

تولید: الموسوعة الاسلامیة الکمبیوتریة المسیرة

در این لوح فشرده، زندگی نامه و فتواهای فقهی حضرت آیة الله خوئی قدس سره به همراه کتب فقهی و فتاوای معظم له به صورت 10/000 سئوال در ابواب فقه و همچنین تصاویری از ایشان قابل دستیابی است. این برنامه نیز تحت ویندوز عربی و فارسی (به زبان عربی) عرضه شده است.

دائرة المعارف احکام

تولید: دفتر تحقیقات یاسین

1000 مدخل اصلی در زمینه احکام شرعی به همراه صوت و تصویر مناسب در این نرم افزار ارائه گردیده و ارتباط بین مدخل های مختلف و امکان دسترسی به آنها از راه های گوناگون برای کاربران فراهم آمده است. ارائه احکام در موضوعاتی مانند: عبادات، معاملات، سیاسی، اجتماعی، حقوق خانواده و قضایی و همچنین نمایش برخی از احکام فقهی در قالب سرگرمی های متنوّع از ویژگی های ارزشمند این برنامه به شماره می رود.

مناسک حج

تولید: شرکت سحر

یکی از قابلیت های ویژه این برنامه، آموزش انجام اعمال حجّ تمتّع و عمره است. افزون بر این، متن کامل رساله احکام به همراه فیلم معرفی حرم و اماکن متبرکه مکّه و مدینه و آیات، روایات و ادعیه مربوط به حجّ با صوتْ همراه با ترجمه فارسی، در دسترس علاقه مندان قرار دارد. کتاب شناسی حجّ، اعمال حجّ و موضوعات متنوّع دیگری مانند: پرسش و پاسخ، تواشیح، فیلم و عکس از دیگر امکانات مفید این لوح فشرده است.

کتابخانه اصول فقه

تولید: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی

در این برنامه 75 عنوان کتاب در 176 جلد از کتب اصولی شیعه ارائه شده است و دسترسی به متون برنامه از راه های مختلف و پیوند پویا میان شرح و متن کتب از قابلیت های این لوح فشرده به شمار می آید. کاربر می تواند با روش های پیشرفته به جستجو در متن و فهرست مبادرت ورزد و از امکانات متنوّع پژوهشی بهره مند شود. یکی از ویژگی های این برنامه، دسترسی به فهرست اصطلاحات اصولی است که پژوهشگر را در امر تحقیقات اصولی یاری می رساند. ضمن اینکه اطلاعاتی ارزشمند درباره کتب، مؤلفان و نسخه شناسی متون در معرض استفاده کاربر قرار گرفته است.

حجّ، سفر سبز عاشقان

شرح و آموزش گام به گام مناسک حجّ تمتّع، حجّ عمره و فریضه نماز همراه با احکام، ادعیه و آداب مناسک حجّ مطابق با فتاوای حضرت امام قدس سره و 12 متن از مراجع عظام تقلید در این نرم افزار ارائه گردیده است و کاربر می تواند از دائرة المعارف چند رسانه ای اماکن متبرکه مکّه و مدینه و نیز نقشه هوشمند مکان یابی عربستان، مکّه معظمه و مدینه منوّره بهره لازم را ببرد. قرائت قرآن کریم، ادعیه، تواشیح و ابتهال، اذان، مداحی و مرثیه، 300 دقیقه فیلم و 1000 تصویر زیبا از جمله امکانات جذّاب و معنوی این برنامه به شمار می رود.

العبادات و المعاملات

تولید: شرکت سحر

فهرست موضوعی رساله حضرت آیة الله سیستانی به صورت درختی همراه نمایش متن رساله در این برنامه ارائه گردیده است. از ویژگی های مهمّ برنامه، وجود فهرستی از الفاظ موجود در رساله به ترتیب الفبایی است. ضمن اینکه مجموعه ای از تصاویر اماکن مذهبی و تصویرهای متحرّک جهت آموزش احکام طهارت به همراه متن زندگی نامه آیة الله سیستانی در معرض استفاده کاربر قرار گرفته است.

• نرم افزارهای فقهی و اصولی اهل سنّت

مکتبة الفقه و أصوله

تولید: مرکز التراث لأبحاث الحاسب الآلی

بیش از 900 جلد کتاب شامل اساسی ترین کتب فقهی مذاهب اربعه و اهل حدیث در مورد: فقه آیات الأحکام، الفقه الحنبلی، الفقه الشافعی، فقه الحدیث و مذاهب أخری، الفقه الحنفی، مسائل فقهیة، الفقه المالکی، تخریج الأحادیث الفقهیة، المعاجم و... همراه با ده ها مجلّد کتاب در زمینه اصول فقه و قواعد آن در این برنامه ارائه شده است. ضمن اینکه مهمّ ترین کتب در باره احادیث فقهی و مجموعه ای از کتاب های ارزشمند در خصوص تراجم فقهاء قابل دستیابی است. برخی از کتب این برنامه عبارت اند از: احکام القرآن للجصاص، فتح القدیر، الکافی فی الفقه ابن حنبل، مسند الشافعی، صحیح مسلم، سنن ابی داود، منهاج الطالبین، الجامع الصغیر، البرهان فی اصول الفقه، القواعد النورانیه، الکافی، الداریه فی تخریج أحادیث، طبقات الفقهاء، جواهر العقود، الفهرست و معجم البلدان. در این برنامه، قابلیت جستجو و امکانات مختلف پژوهشی در اختیار کاربر قرار دارد.

جامع الفقه الإسلامی

تولید: شرکت حرف

این لوح فشرده، شامل انواع منابع فقهی و مذاهب اسلامی از جمله امامیّه است که در 100 عنوان طی 500 جلد ارائه شده است که در آن شرح الفاظ غریب فقهی و نیز قابلیّت مقایسه میان متون عرضه گردیده است. امکانات متنوع پژوهشی، خاصّه قابلیّت منحصر به فرد و چشمگیر جستجو در منابع از طریق: قواعد، ادلّه، مذاهب، مسائل فقهی، اعلام و کتب مسیر تحقیقات را برای کاربران هموار ساخته است.

الزّکاة للأفراد

تولید: شرکت حرف

این نرم افزار، گنجینه اطّلاعاتی ارزشمند درباره زکات، مصارف زکات، شیوه های محاسبه آن و چگونگی تعیین زکات واجب در اموال افراد می باشد. افزون بر این، ارائه فتاوای مجامع فقهی و همایش ها و کنفرانس های زکات و نیز پرسش ها و پاسخ های متنوع در خصوص موضوعات موجود در برنامه، کارآمدی این لوح فشرده را دو چندان ساخته است.

فقه المعاملات

تولید: شرکت حرف

این برنامه، شامل 17 موضوع در باب معاملات و آثاری از مصادر فقهی مذاهب اسلامی است که از ویژگی های مطلوب آن، ارائه تعاریف و گزیده های فقهی و نیز بررسی معاملات معاصر به همراه فتاوای موثق مجامع و هیأت های اسلامی می باشد. ضمن اینکه ارائه نمودار اصطلاحات فقهی به همراه معانی و نشانی آنها، محقّقان را در فهم فتاوای اهل سنّت یاری نموده است.

فقه المواریث

تولید شرکت حرف

این لوح فشرده، به مشکل ترین مسائل ارث بنا بر مذاهب چهارگانه و قوانین شش کشور عربی پاسخ داده، قابل استفاده برای دادگاه های شرعی و مراکز مشاوره قانونی می باشد و جهت حصر ترکه و تقسیم آن میان ورثه های متعدّد در کمترین زمان قابلیّت کاربردی مطلوبی دارد. پاسخ به مسائل ارث با وجود تناقض ها و پیچیدگی های متعدّد و نیز شرح اصطلاحات ارث به همراه 22 مسئله مشهور در فقه ارث با پاسخ آنها در این برنامه گنجانده شده است. همچنین کاربر می تواند از منظومه رحبیه که شامل تمامی احکام ارث می باشد، بهره لازم را ببرد.

موسوعة الفقه الإسلامی و أصوله

تولید: دار الفکر - دمشق

موسوعه حاضر، شامل جدیدترین مسائل زمان و متن موسوعه الفقه الإسلامی و ادلّته، اثر استاد وهبة الزحیلی می باشد. دسترسی به میراث فقهی مذاهب مختلف و نظریات مجامع فقهی معاصر به همراه احکام شرعی و ادلّه آنها از امکانات مفیدی است که در این نرم افزار وجود دارد. گفتنی است پژوهشگر قادر است به رئوس موضوعات فقهی و اصولی دست یابد و به جستجوی آسان در اصطلاحات و متون برنامه بپردازد.

الفقه و أصوله

تولید: الشرکة الهندسیة لتطویر نظم الحاسبات

این برنامه شامل 110 ساعت صدا از متون فقهی استاد دکتر یوسف قرضاوی به همراه متن کامل 17 کتاب از آثار قرضاوی در زمینه فقه و اصول می باشد؛ تألیفاتی نظیر: فقه الزکاة، فتاوی معاصرة، من فقه الدولة بالإسلام، جریمة الرد و عقوبة المرتد، الإجتهاد فی الشریعة الإسلامیة و ادب الإختلاف. علاوه بر این، فهرست آیاتِ به کار رفته در برنامه و احادیث استفاده شده در کتب اهل سنّت: بخاری، مسلم، ابوداود، ترمذی، نسائی، ابن ماجد، احمد، موطأ مالک و الدار قطنی در دسترس کاربران قرار دارد.

اطلاعات تکميلي

  • تاریخ انتشار نسخه چاپی: سه شنبه, 28 بهمن 1382
  • صفحه در فصلنامه: صفحه 38
  • شماره فصلنامه: فصلنامه شماره 4
بازدید 13212 بار
شما اينجا هستيد:خانه فهرست موضوعی فصلنامه شماره 04 (بهمن 1382) مروری بر نرم افزارهای فقهی و اصولی