تاریخچه برنامه
نسخه های اوّلیه این برنامه در سال 1413 ه.ق (1371 ه.ش) عرضه گردید که شامل حداکثر 600 جلد کتاب و با محیط Ms-Dos سازگار بود.
نسخه دوّم این برنامه در سال 1417 ه.ق (1375 ه.ش) با بیش از 1200 جلد کتاب به همراه امکانات بسیار قوی بر روی یک لوح فشرده (CD) ارائه شد که با محیط Ms-Dos سازگار بود.
با آمدن سیستم عامل ویندوز (Windows) نیاز به یک نسخه جدید که با این سیستم عامل سازگار باشد، احساس شد. از این رو، پروژه نسخه سوم این برنامه در همان سال ها آغاز شد. بالاخره پس از چند سال کار مداوم، این نسخه در سه لوح فشرده مجزا و تحت یک مجموعه تولید گردید.
با ارائه این مجموعه و تلاش برای مطلوبیّت آن و نیز بنابر توصیه های کاربران، توانستیم با استفاده از شیوه جدیدِ فشرده سازی اطلاعات، کل این مجموعه را در دو لوح فشرده عرضه داریم.
با اینکه این نسخه با نسخه قبلی (نسخه سه CD) تفاوت داشت، ولی باز هم به نام نسخه سوم عرضه شد و کلّیّه نسخه های عرضه شده، به طور رایگان تعویض گردید.
نسخه سوم
با سپاس خداوند، پس از حدود 12 سال تلاش مداوم، نسخه سوم برنامه المعجم در سال 1422 هـ .ق (1380 هـ .ش) با بیش از سه هزار جلد کتاب مهیا شد که هم اکنون این نسخه در دو لوح فشرده به همراه یک قفل سخت افزاری عرضه می گردد.
کتاب های برنامه
برنامه المعجم شامل مهمّ ترین منابع اسلامی (اعمّ از شیعه و سنّی و مذاهب دیگر) است و تعداد آنها دقیقاً 3063 جلد کتاب می باشد. کتاب های این برنامه در بیست و شش گروه دسته بندی شده است؛ به طور کلّی، گروه 1 تا 11 شامل تقریباً 1000 جلد کتاب فقهی، و گروه های 12 تا 15 مجموعاً شامل حدود 1000 جلد کتاب حدیثی و بقیه گروه ها (دیگر علوم اسلامی) نیز مشتمل بر حدود 1000 جلد کتاب می باشند.
گروه بندی کتب به شرح زیر است:
- فقه شیعه تا قرن هشتم
- فقه شیعه بعد از قرن هشتم
- فقه شیعه (رسائل عملیه و فتاوای مراجع)
- فقه مذهب زیدی
- فقه مذهب شافعی
- فقه مذهب مالکی
- فقه مذهب حنفی
- فقه مذهب حنبلی
- فقه مذهب ظاهری
- منابع فقهی مستقل
- مصطلحات و مفردات فقهی
- منابع حدیث شیعه (بخش فقهی)
- منابع حدیث شیعه (بخش عمومی)
- منابع حدیث سنّی (بخش فقهی)
- منابع حدیث سنّی (بخش عمومی)
- منابع تفسیر شیعه
- منابع تفسیر سنّی
- اصول فقه شیعه
- اصول فقه سنّی
- مهم ترین منابع رجال حدیث شیعه
- مهم ترین منابع رجال حدیث سنّی
- راهنمای مؤلفات (کتاب شناسی)
- أنساب و معاجم مختلف (نسب شناسی)
- منابع تاریخی
- منابع سیره پیامبر صلی الله علیه وآله و أئمه اطهار علیهم السلام
- زبان عربی
برای اطّلاع دقیق از نام کتاب و نویسندگان و سال وفات آنها می توانید به سایت اینترنتی: www.almarkaz.net مراجعه نمایید.
ویژگی های برنامه
برنامه المعجم از سه بخش اساسی و کلّی تشکیل شده است: مطالعه، جستجو و فیش برداری
1. مطالعه
در این قسمت، فهرست کتاب های موجود در برنامه را مشاهده می کنید.
برای یافتن یک کتاب کافی است که چند حرف از حروف نام کتاب یا نویسنده آن را وارد کنید. پس از یافتن کتاب با زدن کلید مطالعه، متن آن را مشاهده می نمایید.
متن کتاب و شماره صفحات و حتی سر سطرها، تماماً مطابق با اصل کتاب است. این امر به کاربران کمک می کند از مراجعه به اصل کتاب بی نیاز شوند.
پس از باز شدن کتاب، کاربر می تواند کتاب را صفحه به صفحه مطالعه کند و یا به صفحه دلخواه منتقل شود.
در این نسخه، پاورقی هر صفحه با یک خط فاصل از متن جدا شده است.
همچنین کاربر قادر است هر قسمت از متن را گزینش کرده و آن را در موضوع مربوطه ذخیره و یا آن را به چاپگر ارسال نماید.
2. جستجو
این بخش را می توان برترین و مهمّ ترین قسمت برنامه خواند.
یکی از بهترین و زیباترین امکانات این برنامه جستجوی بسیار سریع و بی نظیر آن می باشد. شما می توانید در عرض چند ثانیه 3000 جلد کتاب را مورد پژوهش قرار دهید و به عبارت مورد نظر دست یابید.
ضمن اینکه می توانید به طور همزمان چندین کلمه و یا جمله را وارد فهرست جستجو کرده، و جستجو در دامنه مشخص شده را آغاز کنید.
پیش فرض دامنه برنامه، انتخاب کلّ کتاب ها می باشد و چنانچه کاربر بخواهد می تواند آن را تغییر دهد. کاربر قادر است کتاب های مورد نظر خود را از فهرست انتخاب کند و یا با استفاده از گروه ها مجموعه ای از کتاب ها را به عنوان دامنه برگزیند.
در پایان عملیات جستجو، دو فهرست از مواردِ یافت شده نمایش داده می شود. نخست فهرست بالای صفحه، شامل نام کتاب هایی است که در بردانده این عبارات می باشند و با رفتن روی هر کتاب، فهرست دوم صفحه بازخوانی می شود.
این فهرست شامل عبارت و شماره صفحه است. با زدن کلید مطالعه می توانید مستقیماً به این مورد منتقل شوید. عبارت یافت شده به صورت رنگی در متن کتاب نمایش داده می شود که از این قابلیت تحت عنوان «ارتباط مستقیم بین جستجو و مطالعه» یاد می شود. علاوه بر این، می توانید نتیجه جستجو را به فایل خروجی و یا به دستگاه چاپگر بفرستید.
در این فایل مشاهده می کنید که مثلاً عبارت جستجو شده «الحمد لله» در چه کتاب ها و در چه صفحاتی آمده و چند بار تکرار شده است.
چنانچه بخواهید می توانید یک قطعه از متن (یک سطر قبل و یک سطر بعد از عبارت یافت شده) را به همراه نشانی در فایل خروجی مشاهده نمایید.
امکانات دیگر این قسمت، امکان استخراج کلمات برای یافتن کلماتِ هم خانواده، مشتق، مشابه و با پسوند و پیشوند می باشد.
3. فیش برداری
پس از یافتن متن مورد نظر و مطالعه آن، نوبت به هدف سوم؛ یعنی استفاده از این متن در خارج از برنامه می رسد.
علاوه بر این، مدیریت و تنظیم این برگه ها (فیش ها) خود امر مهمّی است؛ زیرا خروج متن از برنامه به تنهایی مفید نمی باشد. به همین جهت بخش موضوعات، مطابق با هدف های محقّقان طراحی و ایجاد گردید. در این بخش، محقّق می تواند با ایجاد یک موضوع، برگه های متعدّدی از کتاب های مختلف را در آن ذخیره کند و در پایان، آن را به فایل خروجی و یا چاپگر ارسال نماید.
بخش های دیگر برنامه
• در کنار بخش های اصلی، امکانات کمکی دیگری برای کاربران در نظر گرفته شده است. از جمله این امکانات، ابزار علمی است که شامل موارد ذیل می باشد:
صحاح جوهری: کتاب صحاح جوهری به صورت تجزیه شده، که با انتخاب ریشه کلمه، شرح آن نمایش داده می شود؛
مصطلحات: شامل اصطلاحات فقهی به همراه شرح هر اصطلاح (استخراج شده از کتب و منابع معتبر)؛
رجال: برگرفته شده از کتاب معجم رجال الحدیث و تفضیل طبقات الرواة؛
ابواب فقهی: با انتخاب هر باب فقهی، فهرست کتاب های شامل آن باب نمایش داده می شود؛
مؤلفان: توضیح مختصری درباره نویسندگان کتاب های موجود در برنامه که متوفا هستند برگرفته از کتب و منابع معتبر).
• قابلیت راهنما در تمامی قسمت ها، طریقه استفاده از برنامه را به کاربران ارائه می نماید.
• در این برنامه ویرایشگری با امکانات محدود، ویژه کاربران ویندوزهای غیر عربی وجود دارد.
در طراحی برنامه سعی شده تا تمامی عمل ها و حرکت ها مطابق استاندارد باشد. لذا از ایجاد شیوه های جدید (انحصاری) خودداری شده است.
برای رعایت این اصل، شکل (دیالوگ ها و سیستمِ) برنامه از حالت گرافیکی خارج شده تا کاربران مختلف بتوانند به آسانی با آن کار کنند.
کلیه فایل های خروجی برنامه به صورت Text و به صورت 6521 - Codepage Arabic می باشد که استاندارد جهانی عربی می باشد.
چشم انداز
بزودی نسخه جدید معجم فقهی به بازار عرضه می شود.
این نسخه شامل بیش از 4200 جلد کتاب است که شامل تمام کتاب های نسخه سوم به همراه کتب جدیدِ اضافه شده می باشد.
کتاب های این نسخه توسط برنامه «لغت نامه تصحیح متون عربی» که از سوی این مرکز تهیه شده، تصحیح گردیده و شامل هشتصد هزار کلمه عربی صحیح می باشد. عمل تصحیح با مقایسه متن کتاب به وسیله این لغت نامه انجام می گیرد.
در این برنامه امکان جستجو در متن کتاب، پاورقی ها و شروح و یا بدون آنها وجود دارد.
گفتنی است که مشکلات موجود در نسخه سوم مرتفع شده و بعضی قسمت های برنامه نیز بازنویسی می گردد. این نسخه برای ویندوز XP طراحی شده است که تقریباً بیشتر کاربران از این ویندوز استفاده می نمایند.
همچنین نسخه جدید با سیستم های عامل 2000, XP ,Me و Windows 89 سازگار می باشد، هر چند زبان عربی نداشته باشند.
در حال حاضر آماده سازی این نسخه در مرکز معجم فقهی و مرکز پژوهش های اسلامی «المصطفی» ادامه دارد که امیدواریم در اوایل سال 1425 هـ .ق (1383 هـ .ش) آماده عرضه گردد.
این نسخه، حداقل در سه لوح فشرده (CD) و یا یک لوح DVD عرضه خواهد شد.