این نکته را نیز در نظر داشته باشیم که وبلاگ آیینه افکار نویسنده است. بنابراین، یک وبلاگنویس قرآنی باید تنها به موضوعاتی که به قرآن و معارف قرآنی مرتبط است، بنویسد و در باب هر موضوعی که به نظرش رسید، مطلب ننویسد.
وبلاگهای قرآنی، جایگاه تثبیتشده و پذیرفته شدهای را در بین وبلاگهایی که موضوعهای تخصصی را دنبال میکنند، پیدا کردهاند. موضوع قرآن در وبلاگها یکی از مهمترین موضوعات وبلاگنویسی تخصصی است که از محبوبیت زیادی برخوردار است و تلاشهای بسیاری نیز در تولید محتوا و مطالب قرآنی آنها میشود.
کلید واژگان:وبلاگ، وبلاگ قرآنی، مخاطب، محتوا.
ویژگیهای وبلاگهای قرآنی
یکی از مهمترین ویژگیهای وبلاگهای قرآنی، دستیابی آسان و راحت علاقهمندان به اخبار و نوشتههای قرآنی و همچنین انتقال و انتشار این اخبار که گام مهمی در ترویج فرهنگ قرآنی است، میباشد.
وبلاگهای قرآنی در فضای مجازی دارای زمینههای بسیاری برای گسسترش و ارتقای جایگاه خود هستند.
تأثیرگذاری این نوع از وبلاگها، با حجم و محتوای آنها در ارتباط است؛ واحد تولید محتوا در وبلاگها پیش از اینکه خود وبلاگها باشد، یادداشتها بوده و این یادداشتها هستند که مهمترین تأثیر را روی مخاطب خواهد گذاشت. برای بررسی دقیقتر میزان تأثیرگذاری وبلاگهای قرآنی بهتر است که روی یادداشتهای قرآنی تجزیه و تحلیل صورت گیرد؛ زیرا یادداشتهای متأثر از مسائل قرآنی هستند که بر مخاطب بیشتر تأثیر میگذارد. از طرفی، در فضای مجازی و به خصوص در بین جستجوهای اینترنتی مباحث اسلامی، مفاهیمی که در حوزه قرآنی مطرح است، از جمله یادداشتهای موجود در وبلاگهای قرآنی بهسرعت گسترش یافتهاند و مخاطبان خود را پیدا کرده و به مرحله تأثیرگذاری و جریانسازی رسیدهاند و این مسئله از تأثیر روحانی قرآن بر محتوای این یادداشتها و وبلاگها نشأت گرفته است.
از دیگر مهمترین ویژگیهای وبلاگها مخصوصاً وبلاگهای قرآنی، میتوان به جهانی بودن این رسانه تأثیرگذار اشاره کرد. مفاهیم قرآنی، بیانگر حقایقی متعالی بوده، جذب آن نیز توسط مخاطب در محیط وب راحتتر و سریعتر خواهد بود و چون در محیط مجازی آزادی وجود دارد و اندیشهها در آزادی رشد پیدا میکنند، از این رو، فعالان قرآنی در شهرها و کشورهای مختلف میتوانند خارج از بعد مکان و طی رابطهای دوطرفه و حتی به صورت گروهی، به تبادل اندیشههای خود با همفکرانشان بپردازند.
بررسی وضعیت موجود
میتوان به وبلاگ به عنوان رسانهای تأثیرگذار نگاه کرد؛ اما نباید ضعفهای آن را از نظر دور داشت از جمله ضعفهای وبلاگنویسی قرآنی این است که این وبلاگها از تأثیرگذاری بر اندیشه مخاطب دور شدهاند و متأسفانه در حال حاضر به کپیبرداری از یکدیگر پرداختهاند؛ بهگونه ای که اطلاعات تکراری در این فضا زیاد شده است. برخی وبلاگهای قرآنی با توجه به نیاز مخاطبان و ادبیات امروز به تولید محتوا نمیپردازند و بسیاری از آنها با بهرهگیری از تفاسیری چون المیزان و تفسیر نمونه تنها به بازنویسی و رونویسی رو آوردهاند. این مشکل نشأت گرفته از بحث به روز رسانی پیوسته و سریع وبلاگ است. در مجموع، وبلاگهای دینی و قرآنی به روز رسانی خوبی ندارند و بیشتر بلاگرهای قرآنی در تولید محتوا از خود خلاقیت نشان نمیدهند.
به هر حال، باید گفت که در حال حاضر وبلاگهای قرآنی به شکل مطلوب فعال نیستند. اگر وبلاگهای دینی را با سایر موضوعهای وبلاگنویسی، مثل وبلاگهای ادبی یا شخصی مقایسه کنیم، این فضا را ضعیفتر میبینیم؛ در حالی که زمینه فعالیت در موضوعات قرآنی بسیار وسیعتر است؛ به عنوان نمونه، داستانهای قرآنی، ضرب المثلهای قرآنی، حکمتهای قرآنی، پیشگوییهای قرآن، آیات علمی قرآن و آیات تصویرگری قرآن، موضوعاتی است که از جذابیتهای لازم برای ارائه در فضای مجازی برخوردار است.
اگر برای وبلاگنویس مهم نباشد که قرار است در این وبلاگ چه اتفاقی بیفتد، نمیتواند مخاطب را به طور شایستهای جذب کند. از طرفی، وبلاگی که برای فکر و وقت مخاطب خود ارزش قائل باشد، مخاطب پسندتر است؛ چون مخاطب معمولا به دنبال فضایی است که چیزی به آگاهیهای او بیفزاید. از این رو، وبلاگنویس قرآنی باید همواره به این نکته توجه داشته باشد که برای جذب و حفظ مخاطب لازم است نیاز آنان را در نظر بگیرد و در نظرخواهیها است که روشن میشود نیاز مخاطب چیست؛ یعنی به نوعی نیازسنجی باید همواره مد نظر وبلاگنویس باشد.
بعضی از وبلاگهای قرآنی مخاطب چندانی ندارند. این موضوع را میتوان از تعداد نظرات موجود در وبلاگ یا آمار بازدیدکنندگان یا حتی تعداد افراد لینک شده دریافت؛ در حالی که در موضوعات دیگر وبلاگنویسی، این مسئله به این صورت نیست. بنابراین، باید اذعان داشت که معمولاً این وبلاگها خواسته یا ناخواسته در جذب مخاطب موفق نبودهاند.
مشکلات و راهکارها
یک وبلاگنویس قرآنی در اولین مرحله باید به چند نکته توجه کند: هدفش از وبلاگنویسی چیست؟ مخاطبانش چه کسانی هستند؟ آیا سرویس و فضایی را که میخواهد در آن به ارائه مطلب بپردازد، بهخوبی میشناسد؟ و در نهایت، بر اساس این سه مشخصه به تولید محتوا بپردازد؛ یعنی پس از تجزیه و تحلیلی که از مقوله قرآن در ذهن خود انجام میدهد و با توجه به اطلاعاتی که در این زمینه دارد و همچنین با در نظر گرفتن تک تک اهداف اولیه خود که بر آن اساس پا در این عرصه نهاده است و همچنین با توجه به روحیات و انتظاراتی که مخاطبانش دارند، به جمعآوری محتوا و مطلب جهت درج در وبلاگ خود مبادرت ورزد. چنانچه وبلاگنویس یکی از این سه مشخصه را رعایت نکند، مخاطب خود را از دست داده و بازدید از وبلاگش کم میشود و در نهایت، باعث رکود و سرخوردگی وی شده و خروج وی از مقوله وبلاگنویسی را در پی خواهد داشت.
اگر مخاطب وبلاگ قرآنی چیزی در وبلاگ پیدا کند و محتوا یا جذابیت ظاهری او را جذب کند، مراجعات بعدی او به وبلاگ خودجوش خواهد بود. به همین دلیل، وجود جاذبه در وبلاگ قرآنی گاهی میتواند دریچه ورود و جذب مخاطب دائمی و فعال برای وبلاگ باشد. علاوه بر این، با توجه به اینکه امروزه فرقهها و ادیان غیر اسلامی نیز در فضای وبلاگستان فعال هستند، بلاگرهای دینی مسلمان، خصوصاً بلاگرهای قرآنی، باید جدیتر کار کنند و به تولید محتوایی روی آورند که همسو و متحد با دیگر وبلاگنویسان قرآنی و با ارائه مطالب ناب قرآنی، در جهت کوبیدن عقاید فرقه و ادیان ضاله قدم بردارند. در وبلاگهای قرآنی با یک سیاستگذاری هدفمند میتوان در جهت تبیین مفاهیم قرآنی و تبلیغ در فضای دیجیتال با تکیه بر آیات قرآن که مورد قبول شیعه و سنی هستند، فضای مسموم به وجود آمده توسط فرقههای ضاله و ادیان غیر اسلامی را پاکسازی نمود.
مخاطب، وبلاگهایی را که در آنها بلاگر در ارائه متون و محتوای وبلاگ به حاشیهپردازی روی آورده و از هر گوشه و کنار مطلبی را مربوط یا نامربوط در خصوص مقوله مورد بحث ارائه میدهد، نمیپذیرد و پس از مطالعه سطرهایی از این وبلاگ و مواجهه با این نقص، به خودی خود صفحه وبلاگ را بسته و دیگر در صدد مراجعه مجدد به آن برنخواهد؛ آمد به عبارتی دیگر، مخاطب به این نتیجه میرسد که وبلاگنویس در ارائه متون وبلاگ خود با کمبود محتوا رو به رو شده است و از طرفی، قاعده سخنوری و نظم نویسندگی را از دست داده است. بنابراین، این وبلاگ را جهت مطالعه مفید نمییابد و از آن خارج میشود.
وبلاگنویس قرآنی نیابد از واژه های عربی در حجم بالا استفاده کند؛ چرا که زبان رسمی و خشک، مورد پذیرش مخاطب عام نیست. پس همواره باید از واژههای مناسب در این خصوص بهره گرفت.
در وبلاگهای قرآنی بلاگر باید تمام جنبههای اشاره شده در قرآن را مورد توجه قرار دهد و موضوعاتی را که میتواند از قرآن استنباط کند، با کمک گرفتن از متخصصان علوم قرآنی در حد توان در وبلاگ خود درج کند و بدین ترتیب، از پرداختن به یک موضوع واحد و کلیشهای بپرهیزد و تنوع موضوعات قرآنی را نیز در وبلاگ خود لحاظ کند.
اگر بخواهیم وبلاگ قرآنی جای خودش را در فضای مجازی پیدا کند، وبلاگنویس باید تعامل خود را با دیگر کاربران فعال در این فضا افزایش دهد، این امر در ارتقای سطح وبلاگ او مؤثر خواهد بود. خوراکدهی و دادن منابع به وبلاگنویسان قرآنی، در راستای دستیابی به این خواسته دارای اهمیت است.
بنابراین، یک بلاگر برای آنکه بتواند با دیگر بلاگرها در ارتباط و تعامل باشد، یکی از بهترین راههای ایجاد این ارتباط، دعوتهایی است که در همه موضوعات وبلاگنویسی وجود دارد؛ یعنی اینکه بلاگرها از همدیگر میخواهند تا طرف مقابل به وبلاگش مراجعه کند و در خصوص محتویات و مشخصههای وبلاگ وی اظهار نظر کند که در ادامه نیز طرف مقابل این درخواست را مطرح میکند و دو طرف طی چندین مرحله اظهارنظرهای خود، نقطه نظراتی جهت ارتقا کیفی وبلاگهای یکدیگر ارائه میدهند و حتی امکان این هم وجود دارد که لینکی از وبلاگ یکدیگر در وبلاگ خودشان قرار دهند. این امر باعث افزایش بازدیدها و مراجعات مخاطبان میشود.
از دیگر نکات مهم در وبلاگنویسی قرآنی این است که باید برای وبلاگنویسی قرآنی قالب تعریف کنیم؛ مثلا وبلاگهای قرآنی باید حد اعتدالی را در گذاشتن پست داشته باشند و تنها به گذاردن پستهای صرفاً قرآنی، مانند ترجمه و یا تفسیر قرآن، اکتفا نکنند. همچنین در طراحی قالب ها باید دقت شود تا به مقدار کافی از آیه و حدیث استفاده گردد؛ البته وبلاگ به گونهای طراحی نشود که از هر طرف تصاویر و پسزمینههایی از آیات و احادیث نمایش داده شود که در این صورت هم باعث سنگین شدن صفحه وبلاگ میشود و در نهایت، منجر به دیر باز شدن صفحه میشود و مخاطب نیز در مواجهه با این صفحه سر در گم میشود. از طرفی، نباید وبلاگ ساده و بیپیرایش باشد؛ به طوری که موضوعیت وبلاگ قرآنی از چشم مخاطب دور بماند. از این رو، استفاده از طرحهای قرآنی که زیبا و پرمحتوا هستند، از ضروریات طراحی صفحات وبلاگهای قرآنی است. بحث مطابقت قالب و محتوای وبلاگ قرآنی، شبیه مطابقت ظرف و مظروف است؛ یعنی باید از قالبی برای وبلاگ قرآنی استفاده شود که بتوان مفهوم غنی قرآن را در آن قالب بیان کرد و نمیتوان برای این کار از یک قالب معمولی و ساده استفاده کرد. انتخاب قالب، مستلزم تفکر و استفاده درست از مشخصههای مختلف قرآنی است.
هرچه رابطه بین طرح قالب و محتوا بیشتر باشد، ذهن مخاطب در فضای آن صفحه در شرایط مورد نظر و مرتبط با موضوع قرار میگیرد و بازدیدکننده محتوا را با پیشزمینهای مناسب و مرتبط مطالعه میکند. مطلب قابل تذکر این که همخوانی قالب با موضوع وبلاگ میتواند به درک بهتر مطالب کمک کند و بیننده را بیشتر به عمق و فضای موجود در وبلاگ فرو ببرد. مسلماً این قضیه در وبلاگهایی با موضوعات قرآنی و مذهبی که فضایی معنوی را میطلبد و درصدد القای این فضا به مخاطب برمیآید، از اهمیت بیشتری برخوردار است. از سوی دیگر، باید گفت که همخوان نبودن قالب و محتوای قرآنی، باعث ایجاد تضادی میشود که نه تنها از تأثیرگذاری وبلاگ میکاهد، بلکه مخاطب را نیز آزار میدهد. در هر حال، قالب و محتوای یک وبلاگ قرآنی باید متأثر از هم باشند. نکته دیگر اینجا است که قالب یک وبلاگ نقش بهسزایی در ماندگاری مطلب نوشته شده در ذهن مخاطبان خود دارد و بهتر است همواره قالب وبلاگها با موضوع آنها ارتباط نزدیکی داشته باشد. استفاده از تصاویر و رنگهای مرتبط با موضوع، سرعت درک مخاطبان و ماندگاری مطلب در ذهن مخاطبان را افزایش میدهد.
در طراحی صفحات وبلاگهای قرآنی، انتخاب صحیح رنگها، هماهنگی اجزا، فونت نوشتهها، استفاده از نقش و نگارها و در پایان همسویی تمامی مؤلفههای مذکور با نوشتهها، از دیگر ویژگیهایی است که جذب مخاطب و تداوم مراجعات بعدی به صفحه وبلاگ را تا حدی ضمانت میکند. البته مشکل قالبمحوری و تمرکز صرف روی طراحی وبلاگ، گاهی عاملی برای دور شدن از اصل مطلب وبلاگ و نوشته نیز شده است.
نکته مهم در این مبحث آن است که زیباترین و مناسبترین قالبها، اصل محتوا را تحت تأثیر قرار نمیدهند. از طرفی، اولین چیزی که بازدیدکننده صفحه میبیند و از طریق آن در مورد مدیران و مطالب آن صفحه قضاوت میکند، طراحی صفحه است؛ یعنی بیننده با مشاهده هماهنگی قالب و مطالب نتیجهگیری میکند که چه فکری پشتوانه وبلاگ است. پس همخوانی محتوا و قالب برای جذب مخاطب اهمیت وافری دارد.
استفاده از قالبهای نامتناسب، از دیگر مشکلاتی است که بعضی وبلاگنویسان قرآنی و دینی به آن دچار هستند. به هر حال، هر بلاگسرویسی با توجه به سلایق و روحیات کاربران، قالبهای متعددی دارد. چندان روا نیست یک وبلاگ مذهبی و دینی، قالبهای کودکانه داشته باشد. البته این نکته را هم باید اضافه کرد که بسیاری از وبلاگهای دینی به سوی قالبهای یکسانی کشیده شدهاند که هر چند ممکن است زیبا باشند، اما اگر یک نفر به چند وبلاگ دینی مراجعه کند و با قالبهای یکدست مواجه شود، ممکن است دچار نوعی دلزدگی شود.
در خصوص تهیه و ارائه وبلاگهای قرآنی باید توجه داشت که در بحث قالببندی وبلاگهای قرآنی، نمادها معرف پیام کل مجموعه است. با توجه به اینکه فضای در دسترس ما فضای مجازی بوده و ما در این فضا احتیاج داریم که ابتدا یک پیام کلی را دریافت کنیم و سپس به جزئیات برسیم، استفاده از نمادها ضرورت پیدا میکند. از آنجا که در اینجا با یک بحث کلی و موضوع بسیار گسترده مانند قرآن مواجه هستیم، حتماً باید از نمادها برای دادن یک ذهنیت کلی به مخاطب استفاده کنیم و سپس وارد جزئیات شویم.
در خصوص ایجاد وبلاگهای قرآنی، مهمترین مشخصهای که لازم است وبلاگنویس به آن اهتمام لازم داشته باشد، تهیه محتوا است. در حوزه علوم و معارف قرآنی که بحث وبلاگهای قرآنی از آن نشأت میگیرد، یک وبلاگنویس باید سعی کند تا همیشه به دنبال منابع موثق و معتبر باشد و همواره از افراد اهل فن و متخصصان علوم قرآنی مشورت بخواهد. این امر باعث پر محتوا و مفید شدن وبلاگ قرآنی میشود.
بحث دیگری که در این مجال قابل تأمل میباشد، این است که در وبلاگهای قرآنی باید علاوه بر تفسیر سوره و آیات قرآن، به بیان دیگر مطالب و استنباطهای قرآنی از آیات و داستانهای قرآنی پرداخته شود و به جای ایفای نقش متولی اجرای امور دینی، به نقد و پژوهش مطالب ارائهشده پرداخته شود و از نظرات متخصصان و اهل فن در ارائه نقدها و پژوهشهای راهگشا در این مقوله استفاده شایان شود و نقاط آسیبپذیری را که برخی گمراهان از این طریق در صدد ضربه زدن به دین هستند، شناسایی و مورد بررسی قرار داد. همچنین محتوای وبلاگهای قرآنی باید با دنیای امروز همگام باشد و از چکیده مفاهیم قرآنی همسو با نیاز روز بهره ببرد.
در خصوص جذب مخاطب وبلاگهای قرآنی لازم است که حرکتهای مؤثر بسیاری در حوزه مفاهیم قرآنی انجام گیرد و سپس علاقهمندان و نویسندگان مذهبی، به فعالیت در عرصه وبلاگنویسی تشویق شوند. از این رو، حضور افراد متخصص در زمینه قرآنی و مؤسساتی که در این حوزه فعالیت میکنند، ضروری است؛ زیرا جلوی بسیاری از کجفهمیها را گرفته و باعث تعاملات اندیشهها و نظرات مختلف میشود؛ ضمن اینکه امکان دستیابی به دیدگاههای صاحبان اندیشه در محیط وب فراهم میگردد و حضور فعالان در محیط وب و نزدیک شدن آنها در محیط مجازی، علاوه بر اینکه باعث ترویج راحتتر مفاهیم قرآنی میشود، به علاقهمندان فعالیت در عرصه مسائل قرآنی کمک میکند که با هزینه کمتر در سطحی وسیعتر و با مخاطبانی بیشتر به فعالیت بپردازند.
منابع دینی برای تولید محتوا موجود است؛ ولی مطالب موجود پاسخگوی نیاز مخاطبان نیستاز این رو، با توجه به زبان و نیاز مخاطب، جهت استخراج محتوا از منابع قرآنی، پژوهشگران و جوانان علاقهمند به وبلاگنویسی قرآنی که با زبان و نیاز جوانان آشنا باشند، میتوانند وارد این عرصه شوند. همچنین لزوم ورود تعدادی از کارشناسان علوم قرآنی در این فضا احساس میشود که با استفاده از روشهای غیرمستقیم مانند ادبیات داستانی، مخاطب را با مطالب قرآنی همراه کنند. بنابراین، لازم است قبل از اینکه اقدامی در خصوص ایجاد وبلاگ قرآنی توسط بلاگر صورت گیرد، سرفصلهایی مشخص شود و به موضوعات روز و مورد نیاز جامعه نیز توجه ویژه گردد.
یکی از نواقصی که در وبلاگهای قرآنی به چشم میخورد و نیاز بازبینی این وبلاگها احساس میشود، این است که بعضی از این وبلاگها مطالب بسیار طولانی و غیر ضروری را در وبلاگ خودشان قرار میدهند. اینگونه فعالیت وبلاگنویسی برای بسیاری از مخاطبان خسته کننده و خالی از جذابیت و تنوع است؛ البته نباید این نکته را فراموش کرد که ارائه متون به صورت پخته و کامل، از خواستههای مخاطبان در مواجهه با وبلاگ میباشد؛ ولی کشاندن مطلب به بیراهه باعث افت بار محتوایی وبلاگ و در نهایت، از دست دادن طیف وسیعی از مخاطبان میشود.
یکی دیگر از مباحث مهمی که در مقوله وبلاگنویسی همواره باید به آن توجه خاصی داشت، بحث به روز رسانی وبلاگها در فاصله زمانی معین است. متأسفانه در تعدادی از وبلاگهای دینی و قرآنی دیده میشود که فقط هنگام اعیاد، ولادتها و شهادتها به قرار دادن یک حدیث و روایتی از معصوم(ع) در وبلاگ بسنده میشود. این نوع فعالیت وبلاگنویس سنخیتی با بحث به روز رسانی وبلاگ ندارد و باید گفت این بلاگر در خصوص تعریف به روز رسانی وبلاگ در اشتباه است و این نوع وبلاگنویسی به مذاق بسیاری از مخاطبان خوش نمیآید.
اشاره به مباحث روز قرآنی، واقعیات قرآنی، همایشها، اخبار و مسابقات قرآنی، از مواردی است که مقوله به روز رسانی وبلاگ را نیز پوشش میدهد. در این باره، فاصله زمانی کوتاه در به روز رسانی وبلاگهای قرآنی باید مد نظر بلاگر قرار گیرد.
سخن پایانی
وبلاگهای قرآنی با توجه به ویژگیهای منحصر به فرد خودشان، از جمله: موضوع، منابع و زمینههای فعالیت، رسانهای تأثیرگذار و مفید جهت انتقال و نشر فرهنگ دینی هستند. بنابراین، جهت جذب مخاطب همیشگی و داشتن بازدید کننده فراوان لازم است که کاستیهای موجود در وبلاگهای قرآنی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و با توجه به نکاتی مؤثر همچون: قالببندی مناسب وبلاگ، ایجاد تعامل دو سویه یا چند سویه با دیگر وبلاگنویسان، افزایش بار محتوایی و استفاده بهینه و حداکثری از منابع موجود در زمینههای قرآنی و دینی، استفاده از نظرات و پیشنهادات اهل فن و کارشناسان علوم قرآنی و همچنین لزوم به روز رسانی در فاصله زمانی مناسب، وبلاگهای قرآنی را به جایگاه واقعی و شایسته آنها رساند.
منابع: