بحث پیش رو را در سه محور دنبال خواهیم کرد: محصولات تولیدشده، نرم‌افزارهای در دست تولید و محصولاتی که در آینده تهیه و عرضه می‌شوند.

الف. نرم‌افزارهای تولیدشده

1. نور الحکمه3 (فرهنگ موضوعى و لفظى حکمت اسلامى)

نرم‌افزار «نورالحکمه3» در واقع معجم موضوعی 24 عنوان در 41 جلد از مهم‏ّترین کتب عقلى اسلامى در زمینه فلسفه، منطق و کلام به همراه متن کامل است. این کتب عبارت‌اند از:

الأسفار الأربعة (الحکمة المتعالیة)، الحاشیة على الإلهیات، الشواهد الربوبیة، العرشیة، المبدأ و المعاد، المشاعر، أسرار الآیات، الشفاء (الإلهیات)، شرح الإشارات (فلسفه)، شرح المنظومة (فلسفه)، بدایة الحکمة، نهایة الحکمة، رساله سه اصل، شرح اصول فلسفه و روش رئالیسم، آموزش فلسفه، اللمعات المشرقیه، التصور و التصدیق، الشفاء (البرهان)، شرح الإشارات (منطق)، منطق المشرقیین، أساس الاقتباس، الجوهر النضید، شرح المنظومة (منطق) و کشف المراد.

در این برنامه، همچنین فهرستى از اصطلاحات فلسفى به همراه شرحى کوتاه درباره هر یک از آنها با استفاده از 7 مأخذ معتبر ارائه شده است که عبارت‌اند از: فرهنگ فلسفی، فرهنگ معارف اسلامی، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملّاصدرا، المعجم الفلسفی، موسوعة مصطلحات الفلسفة عند العرب، شرح المصطلحات الفلسفیة و شرح المصطلحات الکلامیة.

جست‌وجوى موضوعى در متن از طریق: کلیدواژه، نمایه، موضوع، نشانى و پژوهش، دستیابى به مجموع مرتبطات یک واژه به وسیله امکان مرتبط محض، مشاهده کلیدواژه‏‌هاى اصلى مرتبط با کلیدواژه جارى از طریق پنجره مرتبطات، استفاده از قابلیت ترکیب و تعیین نوع آن (عطفى، فصلى و یا فصلى مانعةالجمع)، نمایه‏‌هاى مرتبط و نمایه اخصّ، دسترسى به فیش‏‌هاى تحقیقاتى و مشاهده نشانى هر فیش، پژوهش‌هاى تطبیقى و مقایسه مباحث مختلف با یکدیگر، پژوهش موضوعى همراه با ارائه عناوین مترادف و مرتبط، محدود کردن دامنه تحقیق به دو صورت کتابى و موضوعى، فهرست کاملى از اَعلام، همچون: اشخاص، کتب، قواعد، آیات و سوره‏‌ها، از جمله مهم‌ّترین قابلیت‌های تحقیقاتی و فنّی نور الحکمة 3 می‌باشند.

2. کتابخانه حکمت اسلامی 2

متن 583 عنوان کتاب و رساله از آثار حکماء اسلامی به دو زبان فارسی و عربی از زمان قدیم تا عصر حاضر، در این کتابخانه دیجیتالی گنجانده شده است. این منابع، در محورهای ذیل دسته‌بندی شده است:

کتاب‌های مورد علاقه، پدیدآورنده، کتب مرتبط، حکمت عملی، حکمت نظری، حکمت متعالیه، حکمت مشاء، حکمت اشراق، کلام فلسفی، تفسیر فلسفی، داستان فلسفی، فلسفه تطبیقی، زبان (عربی و فارسی).

در این نرم‌افزار، از آثار مؤلفانی همچون: ارسطو، افلاطون، ابونصر فارابی، شیخ الرئیس، ابن رشد، فخرالدین رازی، خواجه نصیرالدین طوسی، میر داماد، صدر المتألّهین، ملا هادی سبزواری، علامه طباطبایی و دیگر بزرگان حکمت اسلامی، استفاده شده است.

از جمله ویژگی‌های کتابخانه حکمت اسلامی نسخه 2، ارائه 14 عنوان اصطلاح‌نامه به منظور آشنایی با اصطلاحات متون برنامه، و نیز ارتباط متون با شروح مربوطه به طور مستقلّ است.

برقراری ارتباط بین متن، شرح و ترجمه و پیوند آنها به همدیگر، تفکیک و جداسازی رساله‌ها از مجموعه‌ها همراه با نام و مشخصات کتاب‌شناسی آنها، از قابلیت‌های تحقیقاتی این محصول به شمار می‌رود.

3. کتابخانه کلام اسلامی 1/2

در این برنامه، متن کامل 660 عنوان کتاب از آثار کلامی، در موضوعات و مباحث کلامی گنجانده شده است؛ موضوعاتی همچون: کلام عام، الهیات، نبوت، امامت، معاد، تاریخ کلام، روایات کلامی، پاسخ شبهات، فِرَق و مذاهب، ردّ وهابیت، ردّ تحریف قرآن، ردّ ابن‌تیمیه، ردّ ابن‌قیم، کلام اسماعیلیه، ردّ اسماعیلیه، ایمان ابوطالب، روش‌ها و گرایش‌های تفسیر کلامی، تفسیر کلامی ـ فلسفی، عقاید بهاییان و ردّ آن، علائم ظهور، کلام شیعه امامیه، کلام اشاعره، کلام ماتریدیه، کلام اهل حدیث، کلام زیدیه، کلام سلفیه، کلام مرجئه، کلام معتزله، کلام نومعتزلیان و کلام یهود.

13 عنوان فرهنگ‌نامه تخصّصی علم کلام در 19 جلد، به زبان‌های: فارسی، عربی، انگلیسی و فرانسه، به همراه عرضه 51 عنوان کتاب به زبان انگلیسی در موضوعات کلامی، از دیگر محتویات ارزشمند نرم‌افزار کلام اسلامی 1/2 است.

4. درختواره کلام اسلامی

در این نرم‌افزار، متن 31 عنوان کتاب کلامی از مذاهب گوناگون در 52 جلد، به شکل درختی ارائه شده است. درختواره مذکور، توسط محقّقان گروه علوم عقلی بر مبنای اصول اعتقادی طراحی و تدوین شده و به متون برنامه اتّصال یافته است. تمام مطالب کتاب‌های کلامی به درخت اتّصال می‌یابد؛ امّا گاهی مطالبی در این کتب یافت می‌شود که برای محقّق علم کلام اهمّیّت دارد و چه بسا در درخت برنامه جای نگیرد. به همین جهت، با استفاده از نمایه‌های مکمّل با شاخه‌های مربوطه و یا مستقیماً با خود متن ارتباط برقرار می‌کند.

برخی از منابع برنامه به این شرح است: التوحید (شیخ صدوق)، کشف المراد، شرح المواقف، شرح المقاصد، ابکار الأفکار، تصحیح اعتقادات الإمامیة، الذخیرة فی علم الکلام، تلخیص الشافی، تجرید الاعتقاد، منهاج الکرامة، الرسالة السعدیة، اصل الشیعة وأصولها.

به‌طورکلّی، می‌توان گفت درخت اصلی برنامه بر اساس ساختار علم کلام و به صورت نمودار درختی، مشتمل بر شاخه‌های ذیل است: مبادی علم کلام، امور عامه، جواهر، اعراض، توحید، نبوت، امامت، عدل، معاد، فِرَق و مذاهب. هر کدام از این موارد، شامل شاخ و برگ‌های مربوط به خود می‌باشد.

از جمله قابلیت‌های پژوهشی درختواره کلام اسلامی، می‌توان به این موارد اشاره کرد:

دسترسی کاربران به موضوعات مورد نظر، از طریق: «درختواره» و «نمایه‌های مکمّل»؛ جست‌وجو در درختواره به دو صورت: «واژه‌ای» و «لفظی»؛ قابلیت ترکیب تکواژه‌ها یا الفاظ درختواره کلام در دور محور: «ترکیب پیشنهادی» و «ترکیب اختیاری»، جهت دسترسی سریع و آسان به مطلب مورد نظر؛ ارتباط دوسویه میان دو یا چند شاخه در یک باب یا ابواب مختلف کلامی؛ استخراج فهرست‌های گوناگون بر اساس: عناوین درختواره، عناوین مکمّل و اَعلام واژه‌ها؛ امکان محدودکردن حوزه پژوهش از طریق دامنه کلامی و کتابی؛ دسترسی آسان کاربران و پژوهشگران به آیات موجود در متون برنامه به همراه مطالب مربوط به آنها.

5. مجموعه آثار حکیم بوعلی سینا

این برنامه، شامل متن کامل 85 عنوان کتاب، شرح، ترجمه و حاشیه در 105 جلد از آثار مربوط به حکیم ابو‌علی سینا به زبان فارسی و عربی است.

نرم‌افزارِ یادشده، متن کامل 9 عنوان فرهنگ‌نامه در 13 جلد به زبان‌های: فارسی، عربی، انگلیسی و فرانسه را دربردارد. از دیگر قابلیت‌های برنامه می‌توان به: ارتباط میان کتب با شروح و ترجمه آنها، نمایش 24 قطعه فیلم مربوط به زندگانی حکیم ابوعلی سینا و نیز شخصیت‌شناسی ابوعلی سینا و اطّلاعاتی چند درباره کتب و مؤلّفان برنامه اشاره نمود.

6. مجموعه آثار حکیم سبزواری

متن 27 عنوان کتاب در 56 جلد از آثار حکیم سبزواری به زبان عربی و فارسی، در این نرم‌افزار قابل دسترسی است.

از جمله ویژگی‌ها و قابلیت‌های این نرم‌افزار، عبارت است از: ارائه کتاب ارزشمند «شرح المنظومة» با اتّصال به مجموعه‌ای از شروح و حواشی آن به همراه برخی دیگر از آثار حکیم سبزواری همچون: أسرار الحکم، رسائل، دیوان و شرح ایشان بر مثنوی؛ برقراری ارتباط بین متن، شرح و ترجمه و پیوند آنها با یکدیگر؛ قابلیت دسته‌بندی کتاب‌ها به بخش‌هایی مانند: نویسنده، زبان و کتاب‌های مورد علاقه.

7. مجموعه آثار حکیم فارابی

در این برنامه، متن 30 عنوان کتاب از آثار حکیم فارابی و دیگر کتب مرتبط با ایشان، به همراه شناخت‌نامه حکیم فارابی و اصطلاح‌نامه آثار ایشان، گنجانده شده است. قابلیت ایجاد ارتباط میان برخی کتب با یکدیگر، و نیز امکان دسته‌بندی و محدودکردن کتب بر اساس: کتاب، پدیدآور و زبان، از جمله توانمندی‌های این محصول به شمار می‌رود.

8. مجموعه آثار میرداماد

متن 29 عنوان کتاب در 48 جلد از آثار سید محمدباقر میرداماد استرآبادی و دیگر آثار مرتبط با ایشان، در این کتابخانه دیجیتالی به همراه قابلیت‌های متنوّع تحقیقاتی عرضه شده است؛ از قبیل: شرح الصحیفة السجادیة، التعلیقة علی الکافی، مصنّفات میر داماد، جذوات و مواقیت، القبسات، الأفق المبین، ‏الصراط المستقیم فی ربط الحادث بالقدیم، تقویم الإیمان، ضوابط الرضاع و دیوان اشراق.

محدودکردن کتب برنامه بر اساس: کتب مورد علاقه، کتاب‌های اخیر، کتب مرتبط، موضوعات، زبان (فارسی و عربی) و پدیدآورنده، و نیز دسترسی به 7 عنوان از آثار مرتبط با یکدیگر، در بخش «کتب مرتبط» برنامه، از امکانات نرم‌افزار «مجموعه آثار میرداماد» به شمار می‌رود.

9. مجموعه آثار ملاصدرا

این مجموعه، مشتمل بر متن کامل 26 عنوان کتاب در 42 جلد از آثار صدر المتألّهین، محمد‌بن‌ابراهیم قوّام شیرازی، معروف به ملّاصدرا، و دیگر آثار مرتبط، به زبان عربی و فارسی است.

جست‌وجو در عناوین ابواب و سرفصل‌های کتب از طریق فهرست گزینشی، ارتباط و مقایسه بین متون موجود در برنامه و نیز شخصیت‌شناسی ملّاصدرا و اطّلاعاتی چند درباره مؤلّفان و کتب برنامه، از جمله قابلیت‌های ارزشمند این محصول است.

10. معجم موضوعی آثار فلسفی ملاصدرا

این نرم‌افزار، متن 41 عنوان کتاب در 75 جلد از آثار ملّاصدرا به زبان عربی و فارسی، در موضوعات مختلف را در خود جای داده است؛ موضوعاتی مانند: منطق، حکمت مشّاء، حکمت اشراق، حکمت متعالیه و عرفان. گفتنی است که 21 عنوان کتاب از منابع موجود در برنامه، مورد تحلیل موضوعی قرار گرفته است.

برخی از کتب برنامه به شرح ذیل است:

«الحکمة المتعالیه»، «الشواهد الربوبیة»، «اسرار الآیات»، «المشاعر»، «تعلیقه بر شرح حکمة الاشراق»، «شرح الهدایة الأثیریة»، «شرح و تعلیقه بر الهیات شفا»، «اللمعات المشرقیه» و «التصور و التصدیق».

به طور کلّی، می‌توان گفت در این برنامه، فرهنگ موضوعی کتاب‌ها و رساله‌های فلسفی ملّاصدرا، شامل: چکیده‌نویسی متن (83074 موضوع)، نمایه‌سازی (56976 نمایه) و کلیدواژه (5975 کلیدواژه) قابل دسترسی است. از جمله ویژگی‌های برنامه، دسته‌بندی و دسترسی به کتب برنامه در محورهای: کتاب‌های مورد علاقه، کتب مرتبط، حکمت متعالیه، حکمت اشراق، حکمت مشاء، منطق، تفسیر، حدیث، عرفان، شروح، اصطلاح‌نامه، کتب عربی و کتب فارسی است.

11. معجم موضوعی حکمت اشراق

این برنامه، فرهنگ موضوعی 10 عنوان کتاب در 16 جلد از آثار شیخ اشراق و دیگر آثار حکمت اشراق، شامل: چکیده‌نویسی متن (19534 موضوع)، نمایه‌سازی (27507 نمایه) و کلیدواژه (4394 کلیدواژه) است.

بعضی از مهم‌ترین کتاب‌های حکمت اشراق و آثار شیخ اشراق که در این نرم‌افزار تحلیل موضوعی شده‌اند، عبارت‌اند از:

حکمة الإشراق، شرح حکمة الإشراق شهرزوری، شرح حکمة الإشراق قطب الدین الشیرازی، التلویحات اللوحیة و العرشیة، المقاومات، المشارع و المطارحات، تعلیقات ملّاصدرا بر شرح حکمة الاشراق.

محقّقان می‌توانند از قابلیت دسته‌بندی و دسترسی به کتب برنامه در محورهای ذیل نیز بهره ببرند:

کتاب‌های مورد علاقه، پدیدآورنده، کتب مرتبط، حکمت متعالیه، عرفان، حکمت اشراق، حکمت مشاء، زبان عربی، زبان فارسی.

جست‌وجو در متن کتب و موضوعات، ایجاد میز پژوهشی جهت انجام و ثبت پژوهش‌های کاربر و نیز ارائه سیستم مشترکات و مترادفات، بخشی از قابلیت‌های تحقیقاتی این معجم موضوعی است.

12. معجم موضوعی و کتابخانه تخصصی منطق

نرم‌افزار منطق، حاوی 120 عنوان کتاب و رساله از آثار منطقی به زبان عربی و فارسی است که 12 عنوان از مهم‌ترین‌ آنها، مانند: منطق اشارات، منطق شفا، منطق حکمة الاشراق و جوهر النضید، تحلیل موضوعی شده و در اختیار محقّقان علم منطق قرار گرفته است.

به بیان دیگر، در این معجم موضوعی، فرهنگ موضوعی مهم‌ترین منابع علم منطق، شامل: چکیده‌نویسی متن (19199 موضوع)، نمایه‌سازی (14639 نمایه) و کلیدواژه (3181 کلیدواژه)، قابل دستیابی است.

برقراری ارتباط بین متن، شرح و ترجمه و پیوند آنها به همدیگر، از قابلیت‌های پژوهشی این معجم موضوعی است که برای منطق‌پژوهان، بسیار کارگشا و مفید است.

از جمله امکانات عمومی این محصول، می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

دسته‌بندی و دسترسی به کتب برنامه در محورهای: کتاب‌های مورد علاقه، کتب مرتبط، پدیدآورنده، کتب فارسی و کتب عربی؛ مرتب‌سازی فهرست کتاب‌ها بر اساس اولویت قرن و سالِ وفات مؤلّفان؛ تفکیک و جداسازی رساله‌ها از مجموعه‌ها، به همراه نام و مشخّصات کتاب‌شناختی آنها.

13. عرفان اسلامی ـ نسخه 3

نرم‌افزار عرفان اسلامی ـ نسخه 3، دارای متن کامل 805 عنوان کتاب و رساله عرفانی در 1258 جلد از سده‌های اوّل تاکنون از مشرب‌های مختلف عرفانی به زبان عربی و فارسی است که در موضوعات ذیل دسته‌بندی شده است: عرفان نظری، عرفان عملی، عرفان ادبی، طبقات و شرح حال عارفان، اصطلاح‌نامه، تفسیر عرفانی، علوم غریبه و... .

از جمله ویژگی‌های پژوهشی و علمی این کتابخانه دیجیتالی، ارائه بیش از 200 عنوان کتاب از متون کهن ادبی ـ عرفانی، متن کامل 7 عنوان فرهنگ‌نامه جهت دسترسی به معانی: لغات، اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، و نیز دسترسی به شرح حال بیش از 2200 نفر از عارفان اسلامی در بخش «طبقات عرفاء» است.

یکی از قابلیت‌های کارآمد برنامه، دسته‌بندی کتاب‌های برنامه در محورهای ذیل ست:

عرفان عملی، عرفان نظری، ادبیات عرفانی، تفسیر عرفانی، طبقات و شرح احوال، اصطلاح‌نامه، اشعار و شروح، کتب عربی و کتب فارسی.

از دیگر امکانات تحقیقاتی و فنّی برنامه، جست‌وجو در بیش از 197800 عنوان باب و سرفصل کتب به وسیله فهرست گزینشی، و نیز قابلیت محدود کردن دامنه جستجو به: آیات، احادیث، و اشعار موجود در متون برنامه است.

ب. نرم‌افزارهای آماده تولید

در این باره، می‌توان به سه محصول که در دست تولید است، اشاره کرد:

1. کلام اسلامی 2 (کتابخانه و درختواره)

این محصول، دارای متن 848 عنوان کتاب در 1587 جلد، مشتمل بر 302 رساله از آثار کلام اسلامی از مذاهب مختلف است؛ مذاهبی همچون: امامیه، اهل حدیث، اسماعیلیه، اشاعره، زیدیه، معتزله و... .

منابع برنامه، بر اساس مسائل عقیدتی و در موضوعات ذیل دسته‌بندی شده است:

مذاهب کلامی (امامیه، اشاعره، معتزله، اسماعیلیه، زیدیه و...)، موضوعات کلامی (توحید، عدل، نبوت، امامت، معاد و...)، کتب مرتبط، پدیدآورنده، کتب فارسی و کتب عربی.

شایان ذکر است که در این کتابخانه، محتوای 111 عنوان کتاب بر اساس نمودار درختی علم کلام اسلامی، تحلیل و دسته‌بندی شده و مشتمل بر محور: شاخه (7602 شاخه)، مکمل یا نمایه (40040 نمایه) و کلیدواژه (5423 کلیدواژه) می‌باشد.

این نرم‌افزار که دربرگیرنده مهم‌ترین کتب کلامی از ابتداء تا زمان معاصر است، در قالب کتابخانه استاندارد با قابلیت‌های ارزنده فراوانی ارائه شده است. برخی از قابلیت‌های نسخه جدید کلام اسلامی عبارت‌اند از:

برقراری ارتباط بین متون و شرح و ترجمه آنها؛ مرتب‌سازی فهرست کتاب‌ها بر اساس: اولویت قرن، نام پدیدآور و عنوان کتاب؛ قابلیت مشابه‌یابی متون با امکان انتخاب درصد تشابه؛ جداسازی رساله‌ها از مجموعه‌ها همراه با نام و مشخّصات کتاب‌شناختی آنها؛ جست‌وجوی ساده و پیشرفته در نمودار درختی، نمایه‌ها و کلیدواژه‌ها و متن کتاب‌ها؛ کتاب‌شناسی و گزارش اجمالی درباره محتوای منابع و شرح‌ حال نویسندگان کتاب‌ها.

2. فروغ خِرَد (کتابخانه و فرهنگ موضوعی کتب فلسفی فارسی)

متن 136 عنوان کتاب در 189 جلد، مشتمل بر 120 عنوان رساله از آثار فلسفی فارسی، در این برنامه قابل دسترسی است. گفتنی است که از این میان، 3 عنوان کتاب در 8 جلد از آثار فلسفی فارسی («رساله سه اصل» ملاصدرا، «اصول فلسفه و روش رئالیسم» علامه طباطبائی به همراه شرح شهید مطهری(ره) و نیز «آموزش فلسفه» استاد مصباح یزدی)، تحلیل موضوعی شده است و شامل: چکیده‌نویسی متن (10219 موضوع)، نمایه‌سازی (8263 نمایه) و کلیدواژه (1852 کلیدواژه) می‌باشد.

دسته‌بندی کتب برنامه در محورهای: حکمت نظری، حکمت عملی، حکمت متعالیه، حکمت مشاء، حکمت اشراق، فلسفه یونان، منطق، کلام فلسفی، داستان فلسفی، تفسیر فلسفی، تاریخ فلسفه، فلسفه تطبیقی و کتب مرتبط، سامان یافته است.

بعضی از امکانات پژوهشی و فنّی نرم‌افزار فروغ خرد، به این شرح است:

برقراری ارتباط بین متون و شرح و ترجمه آنها؛ مرتب‌سازی فهرست کتاب‌ها بر اساس: اولویت قرن، نام پدیدآور و عنوان کتاب؛ قابلیت مشابه‌یابی متون با امکان انتخاب درصد تشابه؛ جداسازی رساله‌ها از مجموعه‌ها همراه با نام و مشخّصات کتاب‌شناختی آنها؛ جست‌وجوی ساده و پیشرفته در نمودار درختی نمایه‌ها و کلیدواژه‌ها و متن کتاب‌ها؛ کتاب‌شناسی و گزارش اجمالی درباره محتوای منابع و شرح‌ حال نویسندگان کتاب‌ها.

3. حکمت مشاء (کتابخانه تخصّصی و فرهنگ موضوعی)

در این نرم‌افزار، متن 168 عنوان کتاب در 228 جلد، مشتمل بر 170 عنوان رساله از آثار حکمت مشاء، از ابتداء تا کنون، ارائه شده است. در این بین، فرهنگ موضوعی 14 عنوان کتاب در 18 جلد از آثار مشائی فلاسفه بزرگ اسلامی، شامل: چکیده‌نویسی متن (55597 موضوع)، نمایه‌سازی (44134 نمایه) و کلیدواژه (3868 کلیدواژه)، قابلیت انجام پژوهش‌های مفهومی و گسترده علمی را در منابع برنامه فراهم کرده است.

برخی از کتاب‌های برنامه عبارت است از: «فصوص الحکم» فارابی، «الإشارات و التنبیهات»، «الهیات الشفا»، «المباحثات» و «التعلیقات» ابن سینا، «التلویحات اللوحیة و العرشیة» و «المشارعات و المطارحات» شیخ اشراق، «شرح الإشارات و التنبیهات» محقّق طوسی، «المباحث المشرقیة» فخر رازی، «شرح حکمة العین» میرک بخاری، «القبسات» میرداماد، «شرح الهدایة الاثیریة» و «الهاشیة علی الهیات الشفاء» صدر المتألّهین، «بدایة الحکمة» و «نهایة الحکمة» علّامه طباطبائی.

گفتنی است که کتب برنامه، در محورهای: حکمت نظری، حکمت عملی، فلسفه یونان، کلام فلسفی، داستان فلسفی، تفسیر فلسفی، تاریخ فلسفه، کتب مرتبط، کتب فارسی و کتب عربی، دسته‌بندی و در دسترس قرار گرفته است.

برقراری ارتباط بین متون و شرح و ترجمه آنها و نیز قابلیت مشابه‌یابی متون با امکان انتخاب درصد تشابه، از جمله امکانات کتابخانه تخصّصی حکمت مشاء به شمار می‌رود.

ج. چشم‌اندازهای آینده

1. دانشنامه فرق و مذاهب

نرم‌افزار «دانشنامه فرق و مذاهب»، مشتمل است بر کتابخانه‌ای از کتاب‌هایی که در مورد فرق و مذاهب و ادیان از ابتداء تا کنون بر محوریت اسلام نگاشته شده است. این برنامه، درختواره فرق و مذاهب را ارائه می‌کند که قرار است بیش از 100 جلد از کتاب‌های مربوط به فرق و مذاهب به این درخت وصل شود.

در این دانشنامه که در واقع، اوّلین محصول جامع در حوزه فرق و مذاهب اسلامی به شمار می‌آید، متن تمامی کتب اصلی و منبع در باب فرق و مذاهب اسلامی، از قرن دوم تا سیزدهم هجری به درخت برنامه متّصل گردیده است و مهم‌ّترین کتب فرق و مذاهب معاصر، تا آنجا که مسائلی چون قانون مالکیت معنوی اجازه دهد، به درخت اتّصال خواهد یافت.

قسمت‌ مهم نرم‌افزار دانشنامه فرق و ادیان، «درخت فِرَق و مذاهب» است که دارای سرشاخه‌های اصلی و زیرمجموعه‌های متنوّعی است؛ برای مثال، در سرشاخه «فرق المسلمین» که اصلی‌ترین محور در این برنامه به شمار می‌رود، زیرمجموعه‌های: «الشیعة»، «اهل السنة»، «المشبهة»، «الخوارج»، «النواصب»، «الصوفیة» و «سائر الفرق»، ارائه شده است که هر یک از اینها، از زیرمجموعه‌های متنوّع دیگر برخوردار است؛ مانند شاخه «الشیعة» که به شاخه‌هایی مانند: «الامامیة»، «الزیدیة»، «الکیسانیة» و «سائر الفرق» تقسیم شده است.

در کنار این درخت، یکسری نمایه‌های مکمّل نیز وجود دارد. همراه نمایه‌ها، کلیدواژه‌ها نیز گنجانده شده است و محقّق از این طریق، به مترادفات، مرتبطات و مشترکات یک کلیدواژه هم دسترسی خواهد داشت.

این نرم‌افزار در قالب «کتابخانه استاندارد نور» عرضه خواهد گشت و تمام قابلیت‌های فنّی و پژوهشی مربوط به این نوع کتابخانه نیز در برنامه گنجانده شده است.

2. معجم موضوعی آثار فلسفی ملاصدرا ـ نسخه 2

یکی از فعّالیّت‌ها و وظایف مرکز نور بعد از تولید یک محصول، به‌روزرسانی و رفع نواقص احتمالی آن است. «معجم موضوعی آثار فلسفی ملاصدرا» نیز از این قاعده مستثنا نیست. نسخه جدید این نرم‌افزار، در واقع، تکمله نسخه اولِ «معجم موضوعی آثار فلسفی ملاصدرا» است. در نسخه گذشته، دو کتاب «تفسیر القرآن» و «شرح اصول کافی» صدرالمتألهین با اینکه جزء آثار فلسفی ایشان محسوب می‌شود، به دلایلی تحلیل موضوعی نشده بودند؛ امّا در نرم‌افزار جدید، تصمیم بر آن شد تا این نقیصه برطرف گردد و این دو کتاب نیز مورد تحلیل موضوعی قرار گیرد.

سخن پایانی

در اینجا لازم است که از تلاش‌های همه عزیزان متخصّص و محقّقان فرهیخته مرکز نور که در حوزه: فلسفه، کلام، فرق و مذاهب و نیز معرّفی شخصیّت‌های مطرح در زمینه علوم عقلی، صادقانه زحمت کشیده‌اند، تقدیر و تشکر نماییم.

بدیهی است که تولیدات متنوّعی که در این مقاله معرّفی گردید، جز به همّت و موشکافی‌های عالمانه و زحمات دست‌اندرکاران مرکز و نیز کارشناسان و محقّقان گروه علوم عقلی نور به نتیجه نمی‌رسید و در دسترس پژوهشگران و علاقه‌مندان به مباحث فلسفی، کلامی و عرفانی قرار نمی‌گرفت.

امید است که در آینده نزدیک، شاهد تولیدات متنوّع و کارآمدِ علوم عقلی در فضای وب نیز باشیم تا کاربران و محقّقان بیشتری به محتواهای عقلی دسترسی داشته باشند و بهتر و آسان‌تر بتوانند پژوهش‌های خویش را ساماندهی کنند و نیازهای علمی خود را برطرف سازند.